پایان نامه - مقاله - تحقیق

برخورداری از فضا، امكانات و سرانه‌های فرهنگی، تفریحی و ورزشی از جمله حقوق شهروندی به‌شمار رفته و در عصری كه از آن تحت عنوان “تمدن فراغت” نام برده می‌شود برنامه‌ریزی به منظور بهینه‌سازی نحوه گذران اوقات فراغت گروه‌ها و قشرهای مختلف مردم امری ضروری و اجتناب ناپذیر محسوب می‌گردد.سنجش نیازهای گروه هدف كه معمولاً از آن تحت عنوان  نیازسنجی، یاد می‌شود یكی از نخستین مراحل در روند برنامه‌ریزی به شمار رفته و فرآیندی است كه فاصله و شكاف بین “وضع موجود” و “وضع مطلوب” را شناسایی نموده و سپس در قالب نیازها اولویت بندی می‌كند. در فرآیند نیازسنجی و تعیین نیازها كلیه گروه‌های ذی‌نفع مشاركت نموده و “برنامه ریزی از پایین به بالا” از قوه به فعل در آمده و جامه عمل می‌پوشد.

تجربه‌های جهانی نشان می‌دهد كه از 1980 میلادی به بعد در برنامه‌های توسعه و همچنین توسعه شهری توجه فزاینده‌ای به رویكرد مشاركتی، صورت گرفته تا جایی كه در حال حاضر مشاركت شهری رمز موفقیت طرح‌های توسعه شهری و یكی از معیارهای عملكرد مدیریت شهری و اركان آن (شهرداری‌ها و شورای شهر) به شمار می‌رود.

1

اطلاعات موجود از آن حكایت دارد كه در گذشته بسیاری از طرح‌های توسعه محله‌ای بدون انجام پروژه‌های نیازسنجی و مشاركت صاحبنظران و ساكنین محله در تعیین نیازهای محله، تهیه و به مورد اجرا گذاشته شده و نتیجه حاصله از آن موازی كاری، ایجاد فرصت‌های دسترسی ناعادلانه به امكانات و فضاهای اجتماعی، فرهنگی در سطح محله‌های مختلف و بالاخره تهیه و اجرای طرح‌های توسعه ناسازگار با

 

 مقتضیات و ملاحظات فرهنگی- اجتماعی محله بوده كه معمولاً مورد استقبال ساكنین محله قرار نمی‌گرفت. آینده‌نگری و پیش بینی تحولات از نیازهای اساسی برنامه ریزان و مدیران است. ساکنین مورد مصاحبه مهمترین فایده و نتیجه حاصل از مشارکت ساکنین در اجرای پروژه‌های نیازسنجی و تعیین نیازهای محله را افزایش نرخ مشارکت محله‌ای و تقویت احساس تعلق به محله و بالاخره تهیه طرح‌های محله بر اساس نیازهای واقعی ذکر نموده‌اند.

به اعتقاد آنان مشارکت فعالانه ساکنین در فرایند تهیه، اجرا و بهره‌برداری از طرح‌های توسعه محله، مستلزم جلب اعتماد ساکنین محله از طریق عمل کردن به وعده‌های داده شده می‌باشد و تحقق وعده‌های داده شده اعتماد ساکنین محله را به سازمان‌های دست اندرکار تهیه و اجرای طرح‌های توسعه محله جلب نموده و جلب اعتماد ساکنین به مشارکت خودانگیخته مردمی در سطح محله منجر می‌گردد

طرح و بیان مساله

برخورداری از فضا، امكانات و سرانه‌های فرهنگی، تفریحی و ورزشی از جمله حقوق شهروندی به‌شمار رفته و در عصری كه از آن تحت عنوان “تمدن فراغت” نام برده می‌شود برنامه‌ریزی به منظور بهینه‌سازی نحوه گذران اوقات فراغت گروه‌ها و قشرهای مختلف مردم امری ضروری و اجتناب ناپذیر محسوب می‌گردد.

برنامه‌ریزی جهت برخورداری و بهبود بخشیدن به شاخص‌ها و سرانه‌های فرهنگی، تفریحی و ورزشی و بهینه سازی نحوه گذران اوقات فراغت مستلزم شناخت وضع موجود امكانات و سرانه های فرهنگی، تفریحی و ورزشی در هر محله و نیازسنجی و تعیین نیازهای فرهنگی، تفریحی و ورزشی محله‌های مختلف می‌باشد.

سنجش نیازهای گروه هدف كه معمولاً از آن تحت عنوان  نیازسنجی[1]، یاد می‌شود یكی از نخستین مراحل در روند برنامه‌ریزی به شمار رفته و فرآیندی است كه فاصله و شكاف بین “وضع موجود” و “وضع مطلوب” را شناسایی نموده و سپس در قالب نیازها اولویت بندی می‌كند. در فرآیند نیازسنجی و تعیین نیازها كلیه گروه‌های ذی‌نفع مشاركت نموده و “برنامه ریزی از پایین به بالا” از قوه به فعل در آمده و جامه عمل می‌پوشد.

بدین ترتیب روی آوری سازمان‌های دست اندركار تهیه و اجرای طرح‌های توسعه شهری به نیازسنجی و تعیین نیازهای مردم نخستین گام در جهت جلب مشاركت مردمی و دگرگونی در رویكرد برنامه‌ریزی از “برنامه‌ریزی برای مردم” به “برنامه‌ریزی با مردم” و به بیان ساده‌تر توجه به مهمترین عنصر توسعه یعنی انسان در فرآیند تهیه و اجرای طرح‌های توسعه شهری به شمار می‌رود. به همین سبب در ادبیات جدید توسعه با توجه به اهمیت نقش مردم در جامعه از “مردم” به عنوان ثروت واقعی جامعه یاد شده و اصطلاح تخصصی “توسعه از پایین به بالا” نیز ناظر به نقش مشاركتی مردم در فرآیند توسعه می‌باشد.

تجربه‌های جهانی نشان می‌دهد كه از 1980 میلادی به بعد در برنامه‌های توسعه و همچنین توسعه شهری توجه فزاینده‌ای به رویكرد مشاركتی[2]، صورت گرفته تا جایی كه در حال حاضر مشاركت شهری رمز موفقیت طرح‌های توسعه شهری و یكی از معیارهای عملكرد مدیریت شهری و اركان آن (شهرداری‌ها و شورای شهر) به شمار می‌رود.

عمده‌ترین نتایج و پی‌آمدهای مشاركت شهری عبارتند از:

• آگاهی مردم از مهارت‌ها و توانایی‌های خود
• تقویت حس اعتماد و اطمینان نسبت به مدیران شهری
• تقویت حس همكاری میان شهروندان و مدیران شهری
• بروز خلاقیت‌های شهروندان و ارائه طرح‌ها و پیشنهادات
• احساس تعلق بیشتر به جامعه شهری

مشاركت شهری برای نظام مدیریت شهری و توسعه شهری كاركردهای گوناگونی دارد كه از جمله این كاركردها می‌توان به افزایش دسترسی به اطلاعات شهری، تعیین اولویت‌ها و نیازهای شهروندان و كوشش‌های جمعی برای اجرای طرح‌های توسعه می‌باشد.

مشاركت شهری در اجرای طرح‌های توسعه دارای چندین سطح گوناگون است. “راجر” حداقل به شش سطح اشاره كرده است:

1. مشاركت خودجوش (حضور خودجوش مردم)
2. مشاركت شهری فعال (همكاری مردم و مجریان پروژه)
3. مشاركت منفعل شهری (حضور فیزیكی صرف مردم)
4. مشاركت شهری كاركردی (قرار گرفتن مردم در جریان پروژه‌ها)
5. مشاركت شهری موثر (حضور مردم در نهادها بدون حق رأی)
6. مشاركت شهری مشورتی (مشاوره دادن به مجریان پروژه)

رویكرد محله‌گرایی كه یكی از مهمترین هدف‌های آن تقویت فرهنگ مشاركت اجتماعی در سطح محله، شركت دادن مردم محل در روند تصمیم‌گیری، تهیه، اجرا و بهره‌برداری از طرح‌های توسعه محله‌ای و “واگذاری كار مردم محله به ساكنین آن” است موجب شده است تا “نیازهای مردم” و “امكانات شهرداری” در سطح محله با هم تلاقی كرده و نیازهای محله به وسیله شورایاری‌ها كه مهمترین مرجع تشخیص نیازهای محله به حساب آمده و با مشاركت ساكنین محله تعیین شده و به شهرداری ارائه گردد تا براساس نیازهای واقعی محله‌ها طرح‌های توسعه محله‌ای تهیه، اجرا و مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

اطلاعات موجود از آن حكایت دارد كه در گذشته بسیاری از طرح‌های توسعه محله‌ای بدون انجام پروژه‌های نیازسنجی و مشاركت صاحبنظران و ساكنین محله در تعیین نیازهای محله، تهیه و به مورد اجرا گذاشته شده و نتیجه حاصله از آن موازی كاری، ایجاد فرصت‌های دسترسی ناعادلانه به امكانات و فضاهای اجتماعی، فرهنگی در سطح محله‌های مختلف و بالاخره تهیه و اجرای طرح‌های توسعه ناسازگار با مقتضیات و ملاحظات فرهنگی- اجتماعی محله بوده كه معمولاً مورد استقبال ساكنین محله قرار نمی‌گرفت.

با توجه به آنچه كه گفته شد و به منظور پرهیز از موازی كاری، نابرابری محلات از حیث دسترسی به امكانات و تهیه و اجرای طرح‌های توسعه مورد نیاز و سازگار با ساختار اجتماع- فرهنگی محله، با همکاری معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری منطقه یك و در راستای دستیابی به وضع مطلوب در شاخص‌های توسعه اجتماعی و فرهنگی و افزایش سرانه‌های فرهنگی، ورزشی و تفریحی در محله‌های تحت پوشش خود به نیازسنجی روی آورده تا با بهره‌گیری از نتایج و یافته‌های حاصل از آن طرح‌های توسعه اجتماعی- فرهنگی را در محله‌های قلمرو فعالیت خود تهیه و اجرا نماید.

 

بیماری پارکینسون (PD[1])  برای اولین بار توسط جیمز پارکینسون در سال 1817 شرح داده شد.( 105) پارکینسون یک اختلال عصبی تخریب کننده ی مزمن وشایع است که حدودا”01/0در صد از افراد بالای 60 سال را گرفتار می کند (5). علائم اولیه پارکینسون عبارتند از: اختلال در عملکرد خودکار، اختلالات عصبی، خواب وخستگی وشکایت حسی می باشد  (25) . علائم دیگر در طول بیماری پارکینسون اختلالاتی نظیر سفتی عضلانی، کندی غیرطبیعی حرکات، لرزش و ناپایداری وضعیتی می باشد . (7). درمان با لوودوپا، موثرترین روش برای مدیریت علائم حرکتی وافزایش خطر ابتلابه نوسانات حرکتی ووقوع حرکات غیر ارادی می باشد(79)بیماری پارکینسون بر اثر از بین رفتن سلول های ترشح کننده ماده ای به نام دوپامین رخ می دهد(71)این بیماری زمانی آغاز می شود که حدود 80/0سلول عصبی دوپامینرژیک از بین برود (13).ویژگی های پاتولوژیک اولیه PD انحطاط نرونی و مرگ نرونهای دوپامینرژیک (DA[2]) منجر به کاهش سطح دوپامین درجسم مخطط شده(46) و علاوه بر از دست دادن نرون های دوپامینرژیک، حضور اجزای داخل سیتوپلاسمی به نام  جسم لوی ،مشخص شده است(90). بیولوژی پیچیده بیماری پاركینسون و مكانیسم ناشناخته مرگ نرونهای دوپامین ساز در طی این بیماری، بیانگر آنست كه شاهراه های درون سلولی متعدد و عناصر اساسی بیشماری در زوال این نرونها نقش ایفا می کند.نرون ها به طور مداوم در معرض سموم داخلی و خارجی موجود در مغز هستند. گونه های اکسیژن فعال (ROS) و گونه های نیتروژن واکنشی (RNS) نشان دهنده عوامل واسطه رایج ناشی از یک گروه متنوع از نروتوکسین که شروع کننده انحطاط عصبی هستند می باشد.به طور بالقوه رادیکال آزاد مخرب است وبه طور مداوم به عنوان بخشی از سوخت وساز طبیعی درنرون DA تشکیل می شود . سیستم دفاعی آنتی اکسیدانی ارائه شده توسط آنتی اکسیدان آنزیمها ،سنتز آنتی اکسیدان ها در رژیم غذایی، می توانند این رادیکالها را فرو بنشانند(82).چنانچه رادیکال های آزاد بیش از حد تولید شود یا آنتی اکسیدان های آندروژنیک کاهش یابند، آسیب نرونی، ایجاد خواهد شد. بنابراین تعادل مناسب بین رادیکالهای آزاد و آنتی اکسیدان ها برای بقا نرون ها ضروری است(98). مغز دارای سیستمهای دفاعی آنتی اکسیدانی است که به عنوان سد دفاعی در برابر رادیکالهای آزاد عمل می کند ، اما با افزایش سن و بروز کهنسالی این سیستمهای دفاعی، تضعیف می گردند. از آنزیمهای

 

 موجود در این سیستمها می توان به آنزیمهای سوپراکسید دسموتاز(SOD) و کاتالازCAT) ) اشاره کرد (9).  فاکتورهای نرتروفیک گروهی مهم از پروتئین های ترشحی نهان وخارج سلولی است که بقا و مرگ سلولهای عصبی را در زمان تشکیل سیناپس با بافت هدف ویا با دیگر سلولهای عصبی تنظیم می کنند . فاکتورهای نروتروفیک باعث دوام سلولهای عصبی دوپامینژیکی می شوند که در جسم سیاه ماده مغز میانی قرار گرفته اند(68) در سال1993,GDNF (عوامل نروتروفیک مشتق از سلول های گلیال)  به عنوان یک فاکتور نروترفیک رشد وبقا، مشخص شده است. نشان داده شده به عنوان یک عامل تغذیه ای قوی برای نرونهای حرکتی ستون فقرات ونرونهای نورآدرژنیک مرکزی است .GDNF،از نرونهای سروتونرژیک ،دوپامینرژیک وسلولهای گلیال در برابر استرس اکسیداتیو محافظت می کند (113)وموجب رشد اکسون  DAنرون های مغز میانی می شود.همچنین از نرونهای DA محکوم به مرگ محافظت و به بازسازی مسیر SN_ST کمک می کند(44  ).واثر تغذیه ای در انواع مختلف از نرون ها، از جمله سلول های پورکنژ مخچه دارند و ازانحطاط نرون های نورآدرنرژیک مخچه به دنبال ضایعات اعصاب جلوگیری می کند. داده ها نشان می دهد که GDNF ممکن است به طور عمده در سلول های پورکنژ مخچه تولید و متمرکزشود (65).

1-2.بیان مسئله

فاکتورهای نوروتروفیک (NTFs) پروتئین های ترشحی ای هستند که به گیرنده های هدفشان متصل می شوند و از کاهش سلول های عصبی جلوگیری می کنند. فاکتورهای نروتروفیک باعث دوام سلولهای عصبی دوپامینژیکی می شوند که در جسم سیاه ماده مغز میانی قرار گرفته اند(68؛93). GDNF در سال 1991 کشف شد،  و اولین عضو از خانواده GDNF لیگاندهای (GFL) است. GDNFدر سال 1993به عنوان یک فاکتور نروترفیک رشد وبقا، مشخص شده است. نشان داده شده به عنوان یک عامل تغذیه ای قوی برای نرونهای حرکتی ستون فقرات ونرونهای نورآدرژنیک مرکزی است .GDNF، نرونهای سروتونرژیک،دوپامینژیک وسلولهای گلیال را در برابر استرس اکسیداتیو محافظت می کند(113). GDNF فاکتور نروتروفیک مشتق از سلول گلیال، موجب رشد اکسون  DAنرون های مغز میانی می شود.همچنین از نرونهای DAمحکوم به مرگ محافظت و به بازسازی مسیر SN_ST کمک می کند. شواهد مستقیم نشان می دهد GDNF در نرونهای واسطه DA روییده شده وجود دارد(44) . GDNF،از چندین جمعیت نرون ،در سیستم عصبی مرکزی، از جمله نرونهای حرکتی دوپامین مغز میانی،حمایت می کند . موجب دوام نرون های؛ حرکتی ، حسی و عصب سمپاتیک وپاراسمپاتیک می شود . همچنین عملکرد مهمی درخارج از سیستم عصبی دارد . برای تکثیر سلولهای عصبی روده ای وتحریک رشد کلیه ،برای سلولهای اولیه جنسی مرد  تمایز وتجدید تشکیل اسپرماتوزوئید مهم می باشد(93). ذخیره مداوم GDNFبرای بقای سلولهای عصبی فعال شده یا کاتکولامین های بالغ ضروری می باشد. گیرنده نروتروفیک GDNF توسط CK2 در فعالیت حیاتی ،عبور سیگنال ،سنتز پروتئین ،چسبندگی سلول به سلول ورونویسی ژن که همه موجب  بقائ بافت عصبی می شود به عنوان  واسطه نقش دارد. GDNFبه همراه (گیرنده آلفا/گیرنده کیناز)GFRα1/Retدر حفاظت از سیستم عصبی ونروتوژنیک نقش دارد ومسیر Mapk/Erk (چرخه گلوتامات- گلوتامین که موجب جذب گلوتامات می شود)را تحریک می کند که مانع از مرگ سلولی ناشی از NMDAمی شودGDNF.  در تعامل با گیرنده هایGFRα1/Ret   در سطح سلول، موجب بقای میکروگلیال شده وفعالیت فاگوسیتوز را بهبود می بخشد .فعال سازی میکروگلیال موجب تولید GDNFمی شود .که این امر موجب بقای DAمی شودوفعالیت GPX-1را افزایش می دهد وآن را فعال می کند که این امر خواص حفاظتی GDNFرا با مهار استرس اکسیداتیو تقویت می کند وفاکتور رشد برای کمک به یادگیری وتقویت حافظه گزارش شده است (27).   GDNF دارای خواص احیا کننده برای سلول های مغز است و به عنوان پتانسیل درمان برای بیماری پارکینسون نشان داده شده است. (44) . پیری با کاهش در عملکرد پاسخ های گیرنده بتا آدرنرژیک در مخچه در ارتباط است. گزارش شده سلول فاکتور نروتروفیک مشتق از گلیال (GDNF)،ازانحطاط نرون های نروآدرنرژیک به دنبال ضایعات اعصاب جلوگیری می کند . فعالیت بدنی  موجب کاهش مقدار قابل توجهی اکسیژن در کل بدن  و به خصوص در ماهیچه های اسکلتی می شود.بخش کوچکی از اکسیژن(2-5٪)به اکسیداتیو متوسط تبدیل شده و موجب تغییرات بیوشیمیایی و آسیب بافت می شود.کاهش فعالیت سیستم آنتی اکسیدان می تواند باعث افزایش اکسیداتیو در طی ورزش شود .تمرین بدنی  باعث افزایش فعالیت آنزیم آنتی اکسیدان ماهیچه ای و کبدی و تسهیل مقدار حذف ،گونه های اکسیژن غیر فعال و کاهش سطح استرس اکسایشی می شود (65). در میان الگوهای ورزشی مختلف، فعالیت اختیاری روی چرخ­دوار، دوی اجباری تردمیل و حرکات مقاومتی عضلانی ، رایج ترین مدل­های ورزشی اتخاذ شده هستند.این ورزش­ها، جدا از مزایای بدنی خود، عملکرد شناختی را بهبود بخشیده و بازتوانی عصبی را بعد از آسیب مغزی، آسان­تر می­کنند(90).امروزه استفاده از مکمل های گیاهی افزایش چشمگیری یافته است.یکی از این گیاهان ازگیل ژاپنی است.گیاه ازگیل ژاپنی با ترکیبات فنولیک ، متابولیت های ثانویه ای هستند که به نوعی از طریق کاهش استرس اکسایشی کاهش دهنده ریسک چندین  بیماری می باشند(80).  اگر چه تحقیقات زیادی در رابطه با اثر  تمرین بر پارکینسون انجام گرفته است اما هنوز طرحی که اثر همزمان تمرین اختیاری و عصاره هیدروالکلی گل گیاه ازگیل ژاپنی را به صورت پیش درمانی و پیشگیری از کاهش سطح GDNF در موش های مدل تجربی بیماری پارکینسون که بر اثر تزریق 6-هیدروکسی دوپامین به داخل بطن سمت راست مغز ایجاد شده باشد صورت نگرفته است. همچنین طول مدت تمرینات در تحقیقاتی که از نوع اختیاری آن استفاده کردند، کوتاه بوده است. لذا محقق در نظر دارد به این پرسش پاسخ دهد که :

1-آیا تمرین اختیاری روی چرخ دوار(wheel running) برسطح GDNF مخچه موش های پارکینسونی القائی توسط 6 هیدروکسی دوپامین (6-OHDA)”.اثر حفاظتی دارد ؟.

2-آیا مصرف عصاره گل گیاه ازگیل ژاپنی برسطح GDNF مخچه موش های پارکینسونی القائی، توسط 6 هیدروکسی دوپامین (6-OHDA)”.اثر حفاظتی دارد ؟.

3-آیا ترکیب تمرین اختیاری روی چرخ دوار و مصرف عصاره گل گیاه ازگیل ژاپنی، برسطح GDNF مخچه موش های پارکینسونی القائی، توسط 6 -هیدروکسی دوپامین (6-OHDA)”اثرحفاظتی دارد؟
4-آیا بین مقادیر GDNF مخچه ، گروه­های تحقیق تفاوت وجود دارد؟

 
 
کشور ایران از نظر منابع گازی در جهان جایگاه خوبی قرار دارد. این کشور دارای ذخیره ی 981 تریلیون مترمكعب به صورت در جا و تولید روزانه ی 9/111 بیلیون متر مكعب است. با توجه به اینکه در ناحیه جنوبی کشور بسیاری از این مخازن از نوع گاز میعانی است، تولید با بهره وری بهتر لازم به نظر می رسد.

 

 

از آنجایی که میادین گاز میعانی در اقتصاد کشور نقش بسزایی دارد، بنابراین پژوهش بر روی عملکرد این منابع ارزشمند جنبه ی حیاتی دارد. این مهم در داخل کشور  چنان مورد توجه واقع شده است که در شرکت ملی نفت ایران زیر نظر مدیریت پژوهشی و فناوری آن شرکت واحدی با عنوان گروه پژوهش مخازن گاز میعانی در پژوهشکده ی ازدیاد برداشت ایجاد شده است.
مخازن گازی به سه دسته تقسیم می شوند. درصد بیشتری از مخازن گازی، جزء مخازن  گاز خشك هستند. این مخازن ضمن تولید گاز در سر چاه هیچگونه میعاناتی با خود تولید نمی‌ کنند.
دسته دوم مخازن گازی، مخازن گاز مرطوب هستند. در این مخازن مقداری میعانات ضمن تولید در سر چاه بدست می آید که  معمولا در هر چاه بازاء تولید 1 میلیون فوت مكعب گاز در شرایط استاندارد، بین 3 تا20 بشكه میعانات در سطح تولید می گردد. این میعانات به علت سبکی می توانند در تولید محصولات متنوعی نظیر حلال ها، بنزین و خوراك واحد های پتروشیمی استفاده شوند.
دسته سوم مخازن گازی، مخازن گاز میعانی هستند. در این میادین میزان تولید میعانات در بیشترین حد قرار دارد. در مواردی حتی ممكن است بازاء تولید 1 میلیون فوت مكعب گاز در شرایط استاندارد، 300 بشكه از این میعانات در سطح تولید گردد. تفاوت مهم دیگر این مخازن با مخازن گاز مرطوب این است كه در مخازن گاز میعانی بر خلاف مخازن گاز مرطوب، ممكن است مقدار زیادی از میعانات در درون مخزن تشكیل گردد. دو نقطه ضعف اساسی تشكیل این میعانات در درون مخزن به قرار زیر است:
1- تشكیل این میعانات ارزشمند در درون مخزن باعث می شود تا به روش های متداول بازیافت نتوان آنها را تولید نمود و به این ترتیب بخش مهمی از سرمایه هیدروكربنی غیر قابل برداشت می گردد. به طور كلی فضای درون مخزن شبیه محیط اسفنجی می باشد كه خلل و فرج آن توسط رابط های مویینه به یكدیگر وصل شده اند و برای شروع حركت یك سیال در این محیط بسیار متراكم اسفنجی لازم است تا سیال به یك میزان مشخص در آن محیط تشكیل شود و درصد معینی از حجم محیط را اشغال نماید. این بدان معناست كه پس از تولید اولین قطرات مایع در مخزن میعانات بدون حركت مانده و تا رسیدن به درصد اشباع معین در درون مخزن باقی خواهند ماند.
2-  تشكیل این میعانات در درون محیط مخزن باعث انسداد مسیر درون حفره‌ها و لوله‌های مویینه محیط متخلخل مخزن شده و یك مقاومت اضافی در برابر حركت جریان گاز از درون مخزن به سمت چاه و نهایتاً تولید گاز از مخزن ایجاد می‌كند و بهره‌برداری از مخزن را كاهش می‌دهد.
در فرا سوی مرز های ایران اسلامی، مراکز تحقیقاتی کشور های دیگر هم به اهمیت این مهم پی برده اند و سالانه مقالات و گزارشهای فراوانی را در مجلات و همایش های معتبر به چاپ می رسانند و ارائه  می دهند.
در بررسی مخازن هیدروکربنی زیر زمینی تا زمانی که با نفت سر و کار داریم، مطابق با انتظار مان با کاهش فشار در دمای ثابت با تشکیل گاز روبرو هستیم. اما این وضعیت برای مخازن گازی تر[1] و گاز میعانی[2] جور دیگری است.  با کاهش فشار در دمای ثابت با تشکیل مایع برخورد می کنیم. این پدیده را میعان معکوس[3] نام می گذارند. با وجود چنین پدیده ای در سنگ مخزنی، با برداشت از آن به مرور زمان با افزایش مقدار مایع در حفره های مخزن روبرو خواهیم بود. چنین پدیده ای با گذشت زمان باعث ایجاد مانعی بر سر راه تولید گاز از چاه های آن منطقه می گردد. چنین پدیده ای را انسداد میعانی[4] می گویند.
روش های مقابله با این پدیده تنوع زیادی دارد. در این پایان نامه هدف استفاده از حلال های مایع گلیکول و گلیکول اتری است. حلال از راه چاه تولید به مخزن تزریق می شود. حوزه ی چاه مدتی در همان شرایط می ماند تا حلال با میعانات و گاز داخل حفره های سنگ مخزن به تعادل برسد. با شروع دوباره ی تولید ابتدا میعانات به بیرون هدایت می شوند و گاز در این شرایط قابلیت حرکت بیشتری دارد و تولید آن افزایش می یابد. حلال های مورد نظر تاثیری بر روی سنگ مخزنی ندارند و تنها اثر آنها بر تعادل فازی است. مقداری از حلال که در حفره ها باقی می ماند، به میعانات اجازه ی ورود به فاز مایع را نمی دهد. بنابراین تا مدتی که حلال تبخیر نشود. سطح مایع پایین می ماند و استحصال گاز با افت فشار کمتری روبرو است.
هدف از این پایان نامه مدل سازی اثر حلال های گلیکول و گلیکول اتری بر رفتار فازی سیال مخزنی در شرایط مخزن در مقیاس مغزه همراه با حل معادلات جریان دو فازی در مختصات استوانه ای در جهت شعاعی و مقایسه اثر آن در مقیاس آزمایشگاهی است. نوآوری های کار استفاده از یک روش عددی در حل معادلات مخزن و استفاده از یک معادله ی حالت موثر برای بررسی رفتار فازی حلال ها در کنار سیال هیدروکربنی است.

. 140

 

140

 

.. 143

 

.. 143

 

  144

 

  144

 

  148

 

  151

 

  154

 

  155

 

. 156

 

… 157

 

. 157

 

. 158

 

.. 160

 

.. 161

 

فهرست منابع.. 140

 

پیوست… 177

 

Abstract. 184

 

 

 

جدول 2-1- عوامل تأثیر گذار بر فعالیت شهروندان.. 22

 

جدول 2-2- جایگاه فعالیت های فرهنگی در نظام عمومی گذران اوقات فراغت    31

 

جدول 2-3- ابعاد هشت گانه کیفیت زندگی و توصیف کننده های اصلی هر یک از آنها  51

 

جدول 2-4- دسته بندی انواع کیفیت زندگی بر حسب ذهنی-عینی و فردی-جمعی    55

 

جدول 2-5- کیفیت فراگیر زندگی اشمیت و نول.. 68

 

جدول 2-6 – جدول SWOT… 72

 

جدول 2-7- شاخص های کیفیت زندگی در شهر سائو کارلوس برزیل… 76

 

جدول 2-8- معیار و شاخص های کیفیت زندگی… 77

 

جدول 2-9- شاخص های ذهنی بکار گرفته شده در ارزیابی کیفیت زندگی ذهنی ساکنان شهر تایپه   77

 

جدول 2-10- جنبه های مختلف کیفیت زندگی شهری… 78

 

جدول 3-1-  جمعیت و نرخ رشد مناطق 22 گانه شهر تهران در طی سالهای 1355 تا 1390   82

 

جدول 3-2- فهرست و مشخصات محلات 16 گانه منطقه 18.. 89

 

جدول 3-3- جمعیت و نرخ رشد منطقه 18 طی دوره های 1390-1355.. 95

 

جدول 3-4- جمع و درصد جمعیت منطقه 18 در گروه های عمده سنی در سال 1390   95

 

جدول 3-5- تعداد و بعد خانوار منطقه 18.. 96

 

جدول 3-6- تعداد مهاجرین وارد شده طی 5 ساله گذشته به منطقه 18 بر حسب علت مهاجرت    97

 

جدول 3-7- وضع سواد شهروندان منطقه 18.. 97

 

جدول 3-8- وضع زناشویی شهروندان منطقه 18.. 97

 

جدول 3-9- وضع فعالیت در منطقه 18.. 98

 

جدول 3-10- وضع شاغلان بر حسب گروه های عمده فعالیت در منطقه 18   99

 

جدول 4-1- توزیع فراوانی و درصد نمونه آماری بر اساس جنسیت… 108

 

جدول 4-2- توزیع فراوانی و درصد فراوانی نمونه آماری بر اساس رده ی سنی    109

 

جدول 4-3- توزیع فراوانی و درصد فراوانی نمونه آماری بر اساس وضعیت تأهل    110

 

جدول 4-4- توزیع فراوانی و درصد فراوانی نمونه آماری براساس سطح تحصیلات    111

 

جدول 4-5- توزیع فراوانی و درصد فراوانی نمونه آماری بر اساس وضعیت اشتغال   112

 

جدول 4-6- توزیع فراوانی و درصد فراوانی نمونه آماری بر اساس میزان درآمد ماهیانه   113

 

جدول 4-7- توزیع فراوانی و درصد فراوانی نمونه آماری بر اساس میزان هزینه ماهانه   114

 

جدول 4-8- توزیع فراوانی و درصد فراوانی نمونه آماری بر اساس منطقه اقامت مراجعه کنندگان   115

 

جدول 4-9- توزیع فراوانی و درصد فراوانی نمونه آماری بر اساس مدت اقامت در محله   116

 

جدول 4-10- توزیع فراوانی و درصد فراوانی نمونه آماری بر اساس شناختن مراکز  117

 

جدول 4-11- توزیع فراوانی و درصد فراوانی نمونه آماری بر اساس تعداد مراجعه به مراکز  118

 

جدول 4-12- توزیع فراوانی و درصد فراوانی نمونه آماری بر اساس روزهای مراجعه به مراکز  119

 

جدول 4-13- توزیع فراوانی و درصد فراوانی نمونه آماری بر اساس ساعات مراجعه به مراکز  120

 

جدول 4-14- توزیع فراوانی و درصد فراوانی نمونه آماری بر اساس نحوه دسترسی به مراکز  121

 

جدول 4-15- توزیع فراوانی و درصد فراوانی نمونه آماری بر اساس هدف استفاده از مراکز  122

 

جدول 4-16- توزیع فراوانی و درصد فراوانی نمونه آماری بر اساس مشخصه بارز مراکز  123

 

جدول 4-17- توزیع فراوانی و درصد فراوانی نمونه آماری بر اساس عامل وابستگی و حس تعلق    125

 

جدول 4-18- امتیاز نهایی بدست آمده از تکنیک AHP.. 126

 

جدول 4-19- عوامل داخلی و خارجی فعالیت مراکز مورد مطالعه.. 134

 

جدول 4-20- مقایسه زوجی نقاط قوت… 134

 

جدول 4-21- مقایسه زوجی نقاط ضعف… 135

 

جدول 4-22- مقایسه زوجی نقاط فرصت… 135

 

جدول 4-23- مقایسه زوجی نقاط تهدید.. 135

 

جدول 4-24- ارزیابی عوامل داخلی (IFE). 135

 

جدول 4-25- ارزیابی عوامل خارجی (EFE). 136

 

جدول 4-26- راهبردهای ارائه شده در راستای فعالیت مراکز مورد مطالعه   137

 

جدول 5-1- شاخص های آماری هر یک از گویه ها. 140

 

جدول 5-2- شاخص های آماری (مرکزی و پراکندگی) برای متغیرهای پژوهش     143

 

جدول 5-3- نتایج آزمون کولموگروف-اسمیرنوف برای برازندگی توزیع نرمال متغیرهای پژوهش     144

 

جدول 5-4- نتایج آزمون تی تک نمونه ای برای تأثیرات فضاهای فرهنگی، ورزشی و هنری منطقه 18 بر گویه های کیفیت زندگی در منطقه (ارزش آزمون3). 145

 

جدول 5-5- نتایج آزمون تی تک نمونه ای برای تأثیرات فضاهای فرهنگی، ورزشی و هنری منطقه 18 بر گویه های کیفیت زندگی در فرا منطقه (ارزش آزمون3). 148

 

جدول 5-6- نتایج آزمون تی مستقل برای مقایسه تأثیرات فضاهای فرهنگی، ورزشی و هنری منطقه 18 بر گویه های کیفیت زندگی درمنطقه و فرا  منطقه.. 151

 

جدول 5-7- نتایج آزمون تی تک نمونه ای جهت بررسی تأثیرات فضاهای فرهنگی، ورزشی و هنری منطقه 18 در منطقه بر شاخص های کیفیت زندگی شهروندان (ارزش آزمون 3). 154

 

جدول 5-8- نتایج آزمون تی تک نمونه ای جهت بررسی تأثیرات فضاهای فرهنگی، ورزشی و هنری منطقه 18 در فرا منطقه بر شاخص های کیفیت زندگی شهروندان (ارزش آزمون 3). 155

 

جدول 5-9- نتایج آزمون تی مستقل برای مقایسه تأثیرات فضاهای فرهنگی، ورزشی و هنری منطقه 18 بر شاخص های کیفیت زندگی درمنطقه و فرا  منطقه.. 156

 

جدول 5-10- نتایج آزمون فریدمن برای اولویت میزان تأثیر مراکز فرهنگی، ورزشی و هنری  منطقه 18 بر کیفیت زندگی شهروندان در منطقه و فرا منطقه.. 157

 

 

 

جدول 5-11- نتایج آزمون تی تک نمونهای برای فرضیه دوم.. 159

 

 

 

نمودار 3-1- هرم سنی منطقه 18 در سال 1390 ……………………………………………………………………………96

 

نمودار 4-1- توزیع جنسیت نمونه آماری …………………………………………………………………………………….109

 

نمودار 4-2- توزیع رده ی سنی نمونه آماری ……………………………………………………………………………….110

 

نمودار 4-3- توزیع وضعیت تأهل نمونه آماری …………………………………………………………………………….111

 

نمودار 4-4- توزیع سطح تحصیلات نمونه آماری …………………………………………………………………………112

 

نمودار 4-5- توزیع وضعیت اشتغال نمونه آماری …………………………………………………………………………113

 

نمودار 4-6- توزیع میزان درآمد ماهانه نمونه آماری ……………………………………………………………………114

 

نمودار 4-7- توزیع میزان هزینه ماهانه نمونه آماری ……………………………………………………………………115

 

نمودار 4-8- توزیع منطقه اقامت مراجعه کنندگان ………………………………………………………………………116

 

نمودار 4-9- توزیع مدت اقامت ………………………………………………………………………………………………….117

 

نمودار 4-10- توزیع شناختن مراکز …………………………………………………………………………………………….118

 

نمودار 4-11- توزیع تعداد مراجعه به مراکز ………………………………………………………………………………….119

 

نمودار 4-12- توزیع روزهای مراجعه به مراکز ……………………………………………………………………………..120

 

نمودار 4-13- توزیع ساعات مراجعه به مراکز ……………………………………………………………………………..121

 

نمودار 4-14- توزیع نحوه دسترسی به مراکز ……………………………………………………………………………..122

 

نمودار 4-15- توزیع مهمترین هدف استفاده از مراکز …………………………………………………………………123

 

نمودار 4-16- توزیع مهمترین مشخصه بارز مراکز ………………………………………………………………………124

 

نمودار 4-17- توزیع عامل وابستگی و حس تعلق ……………………………………………………………………….125

 

نمودار 4-18- رتبه بندی مراکز در شاخص محیطی و کالبدی ……………………………………………………….129

 

نمودار 4-19- رتبه بندی مراکز در شاخص اقتصادی …………………………………………………………………….130

 

نمودار 4-20- رتبه بندی مراکز در شاخص اجتماعی ……………………………………………………………………131

 

نمودار 4-21- رتبه بندی مراکز در شاخص آموزشی ……………………………………………………………………131

 

نمودار 4-22- رتبه بندی مراکز در شاخص زیرساخت و تأسیسات ……………………………………………….132

 

نمودار 4-23- رتبه بندی مراکز در شاخص امنیت ………………………………………………………………………133

 

نمودار 4-24- رتبه بندی مراکز در شاخص سلامت …………………………………………………………………….133

 

 

 

فهرست اشکال

 

شکل 2-1- مدل مول و همکاران.. 19

 

شکل 2-2- ابعاد کیفیت زندگی… 47

 

شکل 2-3- ابعاد کیفیت زندگی شهری… 47

 

شکل 2-4- شاخصهای اندازه گیری فردی کیفیت زندگی… 49

 

شکل 2-5- شاخصهای سطحی کیفیت زندگی… 49

 

شکل 2-6- مدل مفهومی عوامل مؤثر در کیفیت زندگی شهری… 61

 

شکل 2-7- مدل کیفیت زندگی کامپل و دیگران.. 62

 

شکل 2-8- مدل کیفیت زندگی لندزمن… 63

 

شکل 2-9- مدل کیفیت زندگی فلیس و پری… 64

 

شکل 2-10- مدل کیفیت زندگی داس…. 66

 

شکل 2-11- مدل کیفیت زندگی میشل… 67

 

شکل 2-13- ابعاد کیفیت زندگی… 69

 

شکل 2-14- چارچوب تحلیل SWOT… 71

 

شکل 2-15- ساختار سلسله مراتبی مدل کیفیت زندگی در شهر استانبول   75

 

شکل 3-1- عکس ماهواره ای منطقه 18.. 86

 

شکل 4-1- ماتریس ارزیابی موقعیت و اقدام استراتژیک…. 138

 

 

 

فهرست نقشه ها

 

نقشه 3-1- موقعیت جغرافیایی منطقه 18 …………………………………………………………………………………….85

 

نقشه 3-2- وضع موجود کاربری اراضی منطقه 18 …………………………………………………………………………87

 

نقشه 3-3- تقسیمات ناحیه ای و محله ای منطقه 18 ………………………………………………………………………91

 

نقشه 3-4- موقعیت پردیس تماشا در ناحیه یک منطقه 18 ……………………………………………………………102

 

نقشه 3-5- موقعیت مجموعه ورزشی شهیدان اسماعیلی در ناحیه یک منطقه 18 …………………………..103

 

نقشه 3-6- موقعیت ورزشگاه امام رضا (ع) در ناحیه دو منطقه 18 ………………………………………………….104

 

نقشه 3-7- موقعیت مجموعه ورزشی بدر در ناحیه دو منطقه 18 ……………………………………………………105

 

نقشه 3-8- موقعیت مجتمع فرهنگی، تفریحی و ورزشی شهید مختار سلیمانی در ناحیه چهار منطقه 18 …………………………………………………………………………………………………………………………………………………105

 

پیشگفتار

 

بررسی کیفیت زندگی از اهداف مهم دست اندرکاران بوده و با توجه به گستردگی این مفهوم مورد توجه بسیاری از رشته های علوم مختلف قرار گرفته است. از این رو، بهبود رفاه و آسایش به عنوان هدف توسعه، وابسته به شناخت هر چه بیشتر عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی انسان است. بر این اساس، شروع جدی این بحث به دهه 1960 باز می گردد. زمانی که مشخص شد رشد و توسعه اقتصادی لزوماً منجر به بهبود کیفیت زندگی مردم نمی شود. کیفیت زندگی به عنوان مفهومی برای نشان دادن میزان رضایت فرد از زندگی و به عبارتی معیاری برای تعیین رضایت و عدم رضایت افراد و گروه ها از ابعاد مختلف زندگی است. این ابعاد می تواند زمینه های تغذیه ای، آموزشی، بهداشت، امنیت و اوقات فراغت را شامل می شود، از طرفی، دیگر امروزه در ادبیات برنامه ریزی توسعه مباحث کیفیت زندگی به عنوان یک اصل اساسی پیوسته مورد نظر برنامه ریزان و مدیران امر توسعه است. ارتقاء برنامه ریزی شهری از نگاه صرف کالبدی-کارکردی به نگاهی چند بعدی و چند وجهی در قالب در نظر گرفتن ابعاد اجتماعی، روانی، کیفی و اقتصادی در تعامل و کنش متقابل با ابعاد کالبدی-کارکردی، یکی از نتایج توجه به مفهوم کیفیت زندگی شهری در عرصه جهانی بوده است. به طور کلی می توان گفت که مفهوم «کیفیت محیط زندگی» و یا «کیفیت زندگی شهری» با هدف اصلاح و تکامل مفهوم توسعه از توسعه صرف کمی و اقتصادی به توسعه پایدار شهری مطرح و مورد توجه قرار گرفت. به هر جهت، کیفیت زندگی به عنوان یک اصطلاح کلی، مفهومی برای نشان دادن چگونگی برآورده شدن نیازهای انسانی و همچنین معیاری برای ادراک رضایت و عدم رضایت افراد و گروه ها از ابعاد مختلف زندگی است.

 

پژوهش پیش رو در 5 فصل تدوین شده است که در فصل نخست به کلیات تحقیق شامل بیان مسئله، سؤالات تحقیق، فرضیه، اهداف، روش تحقیق، پیشینه و واژگان کلیدی تحقیق اشاره شده است.

 

در فصل دوم ابتدا تعاریف و مفاهیم و سپس نظریه ها، مدل ها و تجربیات کیفیت زندگی مورد بررسی قرار گرفته است.

 

در فصل سوم ابتدا، مشخصات کلی شهر تهران مورد بررسی قرار گرفت، و سپس پیشینه منطقه و ویژگی های طبیعی و انسانی منطقه 18 مورد بررسی قرار گرفت و در انتهای فصل، مشخصات مراکز مورد بررسی در پژوهش ذکر شده است.

 

در فصل چهارم ابتدا به بررسی و تحلیل نظر و دیدگاه مراجعه کنندگان مراکز مورد مطالعه پرداخته شده است و در نهایت از مدل های AHP و SWOT به منظور رتبه بندی و شناخت نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید مراکز استفاده شده است.

 

در پایان، در فصل پنجم برای تجزیه و تحلیل داده ها از فنون آمار توصیفی شامل جداول فراوانی و نمودارهای میله ای برای تجزیه و تحلیل داده های مشخصات فردی و سؤالات توصیفی و از آزمون آماری کولموگروف-اسمیرنوف، آزمون تی تک نمونه ای با ارزش آزمون 3، آزمون تی مستقل و آزمون فریدمن جهت تجزیه و تحلیل داده ها و بررسی فرضیات تحقیق استفاده شده است.

از زمان ظهور روانشناسی به عنوان یک علم، رویکردهای نظری مختلفی جهت توصیف[1]، تبیین و پیش بینی[2] فرایندهای روان­شناختی و رفتار انسان مطرح شد و به پیروی از این رویکردها روش­ها و فنون درمانی مختلفی جهت ارائه مداخلات مورد نیاز به ویژه در زمینه آموزش و درمان تهیه شد نگاه روان­شناسی امروزی به پدیده­های روان­شناختی، نگاهی است چند بعدی و التقاطی. مفهوم ذهن آگاهی[3] و فراشناخت[4] به­ویژه از نظر رویکردهای آموزشی[5] و درمانی مبتنی بر این مفهوم از این قاعده مستثنی نیستند (گلپور، سلیمانی، 1392).

به واسطه تمرین­ها و تكنیك­های مبتنی بر ذهن آگاهی فرد نسبت به فعالیت­های روزانه خود آگاهی پیدا می­كند، به كاركرد اتوماتیك ذهن در دنیای گذشته و آینده آگاهی می­یابد و از طریق آگاهی لحظه به لحظه[6] از افكار، احساسات و حالت­های جسمانی بر آنها كنترل پیدا می­كند و از ذهن روزمره و اتوماتیك متمركز بر گذشته و آینده رها می­شود. آموزش ذهن آگاهی مستلزم یادگیری فراشناختی واستراتژی­های رفتاری جدید برای متمرکز شدن روی توجه و جلوگیری از افکار خودکار و باعث گسترش افکار و نگرش‌های جدید وکاهش هیجانات ناخوشایند[7] ودرنتیجه ایجاد رفتارهای جدید است. همین که فرد در ذهن آگاهی آموزش دید، می­تواند آن را در طی انواع فعالیت­ها به کار گیرد. ذهن آگاهی باعث می­شود هر فعالیتی که فرد در آن درگیر است به چشم انداز وسیعی در فهم وجود خودش منجر شود و افراد را قادر می­کند به موقعیت­ها با تفکر پاسخ دهند و تکانشی[8] عمل نکنند (کارجد، 2003) .

همچنین مفهوم دیگری که با ذهن آگاهی همپوشی[9] دارد فراشناخت می باشد. شناخت بخش مرکزی فردیت انسان است. در منظر روان­شناسی شناخت[10] عبارتنداز: دریافت[11]، پردازش[12]، نگهداری[13] و انتقال[14] اطلاعات، فراشناخت فعالیتی است كه كنش­های مربوط به چهار عنصر یادشده را در بر می­گیرد و بر آن­ها نظارت دارد (سیف، 1380).

چنانکه ازتوضیحات فوق در مورد فراشناخت و ذهن آگاهی استنباط می­شود بین دو مقوله فراشناخت و ذهن آگاهی از لحاظ نظری شباهت­های فراوانی دیده می­شود. از جمله در مورد مفاهیمی مانند، نظارت، کنترل و ارزیابی که می­توانند در تغییر نگرش و رفتار افراد نقش مهمی داشته باشند. بنابراین می­توان انتطار داشت که افراد با آموختن ذهن آگاهی در زمینه­های اجتماعی به خلق مثبت و بهزیستی اجتماعی بیشتری برسند. هم­چنین درموقعیت­های شغلی و شهروندی رفتارهای فرانقشی مفیدی از خود نشان دهد و با افزایش سوگیری مثبت نسبت به محیط زندگی و محرک­های محیطی، نگرش زیست محیطی مثبت­تری کسب کنند.

2-1- بیان مسأله

در جوامع امروزی با رشد سریع تکنولوژی و افزایش پیوندهای اجتماعی ظهور مسایل و مشکلات فردی و اجتماعی مانند؛ آسیب­های فردی و اجتماعی[1]، معضلات زیست محیطی[2] و مسایل شهروندی نیز افزایش یافته است. بسیاری از مشكلات عدیده جامعه امروز، بازتاب مسائل و ناهنجاری‌های[3] فردی است كه در جامعه ظهور و بروز كرده است. این ناهنجاری‌ها ریشه در ضعف تربیتی است كه در اصلی‌ترین نهاد اجتماع ـ خانواده ـ وجود دارد و همزمان با رشد فرد، در همه سطوح جامعه ـ تا سطح دولت‌ها ـ حركت می‌كند و تسری می‌یابد (سروستانی، 1387).

مسأله اجتماعی ، عبارت از وضعیتی است که به نظر تعداد افراد جامعه؛ چه آنان که درگیر مسأله‌اند، یا افراد دیگر که مبتلابه مسأله نیستند، مایه سختی  تلقی شود، هرچند امکان بهبود داشته باشد. مسأله اجتماعی، هم شامل موقعیت عینی و هم تفسیر ذهنی از وضعیت اجتماعی است، که جامعه را در حالت بحرانی قرار می‌دهد (گولد و همکاران، 1384).

شناخته شدن مسائل اجتماعی از سوی مردم، بعد ذهنی مسأله اجتماعی را تشكیل می‌دهد و محدود كردن مسأله اجتماعی به آن، باعث از دست دادن آن دسته از مسائل اجتماعی می‌شود كه مردم آنها را درك نمی‌كنند ولی عملا  به علت اختلاف میان واقعیت اجتماعی و ارزش‌های اجتماعی در یك زمینه مشخص­- بعد عینی مسأله اجتماعی- می‌توان گفت كه مسأله اجتماعی وجود دارد (مرتون، 1387). عوامل اجتماعی به عنوان مؤثرترین عناصر در بروز و پیدایش مسئله و آسیب‌های اجتماعی نقش اساسی دارند. زیرا فرد، خانواده و جامعه یک مثلث را تشکیل می­دهند که اختلالات رفتاری در هریک از آن­ها سبب ایجاد آسیب‌ها و پیدایش مسئله بسیاری در جامعه می‌گردد (ستوده، 1385).

انسان در زندگی اجتماعی و در تعامل با دیگران است که خود را می­شناسد و از وجود خود آگاه می­شود. اما خودآگاهی او ابعاد دیگری نیز دارد که در رابطه او با محیط­های گوناگون و پیچیده شکل میگیرد، مانند محیط روانی و فیزیولوژی، محیط طبیعی، محیط اجتماعی، محیط فرهنگی که ازآنها متاثر می­شود. به همین علت خودآگاهی او شامل دایره­های متعددی است، مانند آگاهی از وجود خودش، آگاهی از تعلقش به گروه، قشر یا ملیت خاص، آگاهی او از این که به شهر، منطقه یا جغرافیای طبیعی خاصی تعلق دارد. اما چگونگی تعامل انسان با این محیط­های گوناگون، به مقدار زیادی، ناخودآگاهانه است و میزان و چگونگی روابط متقابل و تاثیر و تاثر انسان با این محیط­ها برای او روشن نیستند (هانت، 1987). بنابراین، لزوم آموزش مهارت‌های شناختی، اجتماعی، محیطی در زندگی فرد مطرح می‌شود. این‌که چگونه و با چه‌ کیفیتی در جمع حضور یابد و رفتارهای گروهی‌ متناسب و مقبولی را از خود بروز دهد و آگاهی بیشتری در زمینه­های مختلف کسب کند. سه مفهوم رفتار شهروندی سازمانی، بهزیستی اجتماعی و نگرش‌های زیست محیطی هرکدام جنبه هایی از آگاهی انسان در محیط اجتماعی را بیان می­کنند و می­توان گفت وجه مشترک همه آنها آگاهی یا شناخت می­باشد.

باتمان و ارگان (1983) برای اولین بار اصطلاح رفتار شهروندی سازمانی (OCB) را وضع کردند و آن را این گونه تعریف نمودند: رفتار فردی که داوطلبانه است، بطور صریح یا ضمنی  توسط سیستم رسمی پاداش برانگیخته نشده­است، و کارایی سازمان را افزایش خواهد داد. هم­چنین تمایل کارکنان به انجام رفتارهایی که فراتر از الزامات رسمی نقش و جایگاه­شان می­باشد نیز به عنوان یکی از عناصر اصلی تشکیل دهنده رفتار شهروندی سازمانی شناخته شده­است در دنیای پر رقابت کنونی، سازمان­ها پیوسته در جستجوی شیوه­های جدیدی برای حداکثر کردن عملکرد و تلاش کارکنان­شان هستند. با وجود افزایش استفاده از تکنولوژی اطلاعات، بازهم در عملکرد کارایی سازمان شکاف وجود دارد. اکنون قویاً این اعتقاد وجود دارد که عملکرد کارایی سازمان تا حدود زیادی به تلاش کارکنان که فراتر از الزامات تعریف شده، نقش می­باشد بستگی دارد.

سازمان­ها به ویژه سازمان­ها در کشورهای جهان سوم که نیازمند جهشی عمده در کارآمدی می­باشند بایستی زمینه را به گونه­ای فراهم کنند که کارکنان و مدیران­شان با طیب خاطر تمامی تجربیات، توانایی­ها و ظرفیت­های خود را در جهت اعتلای اهداف سازمانی بکار گیرند. این امر میسر نخواهد شد مگر آنکه اصول و قواعد مربوط به رفتار شهروندی سازمانی شناسایی و بسترهای لازم برای آموزش و پیاده سازی اینگونه رفتارها فراهم گردد(همان منبع).

مفهوم دیگری که به آگاهی اجتماعی فرد مربوط می­شود، بهزیستی اجتماعی است. کییز (1998) بهزیستی اجتماعی را به عنوان گزارش شخصی افراد از کیفیت ارتباطات آنها با دیگران تعریف می‌کند. مدل چند وجهی کییز و شاپیرو(2004) از بهزیستی‌ اجتماعی شامل پنج جنبه می‌شود که میزان کارکرد بهینه‌ افراد را در عملکرد اجتماعی آنها معلوم می‌کند. پنج عنصر یا جنبه‌ بهزیستی اجتماعی از نظر کییز، یعنی پیوستگی‌، یکپارچگی، پذیرش، مشارکت و شکوفایی تا اندازه‌ای به سلامت روان مربوط هستند. از نظر او شناخت و پذیرش دیگران، عنصر پذیرش و ارزش فرد به عنوان یک شریک اجتماع‌ عنصر تشریک مساعی و سرانجام باور به تحول مثبت اجتماعی عنصر شکوفایی بهزیستی اجتماعی‌ است. این عناصر می‌توانند وحدت اجتماعی، تشریک مساعی، پیوند اجتماعی و حس ظرفیت برای‌ رشد مداوم جامعه و میزان راحتی افراد را در پذیرش دیگران ارزیابی کنند و در مجموع وجود یا عدم وجود سلامت روان را مطرح می‌کنند (کییز، 2005).

بعد دیگری ازآگاهی که امروزه با سرعت زیاد تکنولوژی و صنعت به کنترل و نظارت مداوم نیاز دارد، نگرش‌های زیست محیطی می باشد. مفاهیمی چون شناخت نگرش ورفتار به شدت به یکدیگر مرتبط هستند. چالش­های پیش روی روان­شناسی حفاظت از محیط زیست قابل توجه هستند. یکی از کمک­های اساسی روان­شناسی به نگهداری از محیط زیست را می­توان کمک به تأکید بر قابلیت­های انسان و به کارگیری آن دانست. ما به لحاظ روان­شناختی از طرق بسیاری با دنیای زندۀ بزرگتر پیوند داریم. شاید این به شیوه­هایی که حتی ما از آن آگاه نیستیم (از قبیل مزایای مرتبط با بهداشت روان که از صرف وقت در طبیعت حاصل می­شود یا یک حس غیرقابل نام­گذاری اما نیرومند نسبت به یک مکان)، یا به طرقی که ما کاملاً از آن آگاهیم (مانند زمانی که از یک نوع هویت محیطی برخورداریم که برای تعاملات اجتماعی ما از اهمیت قابل توجه برخوردار است)، اتفاق بیافتد (کلایتون به نقل از؛ صفاری­نیا و همکاران، 1390).

در حوزه رفتارهای زیست محیطی بیشتر از هر موضوع دیگر در مورد نگرش زیست محیطی مطلب و پژوهش انجام شده داریم. بسیاری ازمردم به خاطر نگرش‌های خود حتی جان خود را نیز از دست می دهند. طرفدار حفظ محیط زیست و هوای پاک بودن، طرفدار بازیافت مواد و کنترل جمعیت بودن همه نمونه­هایی از نگرش افراد می­باشد.

همان­طور که ملاحظه می­شود سه مفهوم رفتارشهروندی، بهزیستی اجتماعی و نگرش‌های زیست محیطی هرکدام جنبه­هایی از آگاهی انسان در محیط اجتماعی را بیان می­کنند و می­توان گفت وجه مشترک همه آنها آگاهی یا شناخت می­باشد. برای کنترل ، تغییر و یا ایجاد هرکدام از این مفاهیم آشنایی با مهارت­های ذهنی یا شناختی و فراشناختی امری ضروری به نظر می­رسد. در دیدگاه یادگیری شناختی، به واسطه­های شناختی در شکل­گیری نگرش­ها تاکید شده است. در این دیدگاه­ها به کیفیت استدلال، تفکر، نحوه پردازش اطلاعات، آموزش مهارت­ها برای تغییر و ایجاد نگرش­ها و پردازش شناختی توجه شده است. طبق این رویکرد شیوه­هایی چون آموزش، آگاهی دادن، تعهد، توافق و تاثیر رفتاری برای تغییر نگرش ارائه شده­اند. بنابراین می­توان از آموزش­های مختلف برای ایجاد و تغییر رفتار شهروندی سازمانی، بهزیستی اجتماعی و نگرش‌های زیست محیطی استفاده کرد. که در این پژوهش به بررسی اثر بخشی دو روش فراشناخت و ذهن آگاهی خواهیم پرداخت. زیرا تحقیقات گذشته نشان داده­اند که این دو روش در زمینه تغییر و اصلاح شناخت­ها و یادگیری مطالب اثرات مفیدی داشته­اند. همچنین هر دو روش از مولفه های مشترکی چون خود تنظیمی و خودکنترلی استفاده می­کنند. در حالی­که تفاوت­هایی در روش­ها و راهبردها با هم دارند (ولز، 2005).

 فراشناخت اصلاحی است که اولین بار توسط فلاول (1976) به کار رفت تا دانش فرد در مورد فرایندهای شناختی و اینکه چگونه می­توان از آنها برای دستیابی به یک هدف یادگیری به طور مطلوب استفاده کرد، اشاره دارد. درسال­های اخیرتاکید زیادی برآموزش با هدف پیش­برد مهارت­های فراشناختی و ترغیب فعالیت­های فراشناختی در بین افراد شده­است. یادگیری “راهبردهای شناختی” و “فرا شناختی” را در بر می­گیرد. راهبردهای شناختی به راهبردهایی که افراد برای یادگیری به خاطرسپاری، یاد­آوری و درک مطلب از آنها استفاده می­کنند اشاره دارد. این راهبردها هم برای تکالیف ساده و حفظ کردنی و هم برای تکالیف پیچیده­تر که به درک و فهم نیازمندند کاربرد دارد (بمبوتی، 2008). فراشناخت یک مفهوم چند وجهی است. این مفهوم دربرگیرنده دانش (باورها)، فرایندها و راهبردهایی است که شناخت را ارزیابی، نظارت یا کنترل می­کند (موسس و بیرد، 2002). بیشتر فعالیت­های شناختی به عوامل فراشناختی بستگی دارند که برآنها نظارت دارند و کنترل­شان می­کنند. علاوه براین، اطلاعاتی که از نظارت فراشناخت منشعب می­شوند اغلب به صورت احساسات ذهنی تجربه می­شوند که می­توانند بر رفتار اثر بگذارند. با توجه به تعاریف می­توان دریافت که مهارت­های فراشناختی به عنوان یک پردازشگر اطلاعات، نظم دهنده، مهار کننده و نظارت کننده سایرجنبه­های شناختی محسوب می­شود. راهبردهای فراشناختی‌، تدابیری هستند برای نظارت بر راهبردهای شناختی و هدایت آنها راهبردهای فراشناختی عمده را می‌توان در سه دسته قرار داد:

1- راهبردهای برنامه‌ریزی‌: شامل تعیین هدف برای یادگیری و مطالعه تحلیل‌ چگونگی برخورد با موضع یادگیری و انتخاب راهبردهای یادگیری مفید است.

2- راهبردهای کنترل و نظارت‌: ارزشیابی یادگیرنده از کار خود برای آگاهی یافتن‌ از چگونگی پیشرفت خود، مانند نظارت بر توجه به هنگام خواندن یک متن، از خود سؤال پرسیدن به هنگام مطالعه.

3- راهبردهای نظم‌دهی: این راهبردها، باعث انعطاف‌پذیری در رفتار یادگیرنده‌ می‌شوند و به او کمک می‌کنند تا هر زمان که برایش ضرورت داشته­باشد، روش و سبک یادگیری خود را تغییر دهد (سیف، 1380). برنامه‌ریزی، نظارت و نظم‌دهی، سه مهارت اساسی هستند که به ما اجازه می‌دهند دانش فراشناختی را برای تنظیم تفکر و یادگیری به کار بریم (وولفولک، 2001).

مجهز کردن افراد به مهارت­ها و راهبردهای فراشناختی، آنان را قادر می­سازد با افزایش آگاهی در مورد رفتار شهروندی سازمانی، بهزیستی اجتماعی و نگرش‌های زیست محیطی و سپس کنترل ونظارت مناسب برآنها، خواسته ها و انتظارات عدیده موقعیت­ها ی سازمانی، شرایط اجتماعی و زیست محیطی را برآورده سازند.

مفهوم دیگری که به آگاهی شناختی، اجتماعی ومحیطی انسان کمک می­کند ذهن آگاهی می باشد. ذهن آگاهی به عنوان فرآیند توجه کردن به تجارب لحظه به لحظه و همچنین به عنوان ترکیب خودتنظیمی توجه با نگرش کنجکاوانه، پذیرا بودن، و پذیرش تجارب فرد توصیف شده است. همچنین چنانکه کابات زین (2003) می گوید ذهن آگاهی به معنای توجه کردن به طریقی خاص، معطوف به هدف، در زمان حال و بدون قضاوت و پیشداوری است. از طریق تمرین ذهن آگاهی فرد می آموزد که در لحظه، از حالت ذهنی خود، آگاهی داشته و توجه خود را به شیوه­های مختلف متمرکز کند.

منطق ذهن آگاهی، حفظ مهارت­هاست که به شخص این امکان را می دهد که به صورت هدفمند از هدایت خودکار که طی فرایند نشخوار فکری عادت شده شکل می­گیرد، رها شود. بدین ترتیب توجه فرد به واقعیت در لحظه جلب می شود واحتمال بازنمایی گسترده برای حل مساله پدید می آید (خوش لهجه، 1390).

آموزش ذهن آگاهی مستلزم یادگیری فراشناختی واستراتژی­های رفتاری جدید برای متمرکز شدن روی توجه وجلوگیری از افکار خودکار وباعث گسترش افکار ونگرش‌های جدید و کاهش هیجانات ناخوشایند و در نتیجه ایجاد رفتارهای جدید است (کارجد، 2003). هم اینکه فرد در ذهن آگاهی آموزش دید، می تواند آن را در طی انواع فعالیت­ها به کار گیرد. ذهن آگاهی باعث می شود هر فعالیتی که فرد در آن درگیر است به چشم انداز وسیعی در فهم وجود خودش منجر شود و افراد را قادر می­کند به موقعیت­ها با تفکر پاسخ دهند و تکانشی عمل نکنند.

تمرین­های ذهن­آگاهی منجر به سوگیری مثبت می­شوند. سوگیری مثبت یک فرآیند ارزیابی شناختی است که با استفاده از آن، افراد هم به محرک­های مثبت تر توجه می­کنند و هم محرک­های خنثی را بیشتر با واژه­های هیجانی مثبت ارزیابی می­کنند. چندین تئوری شرایطی را توصیف کرده­اند که در آن افراد ممکن است سوگیری مثبت را تجربه کنند. وقتی که انگیزه فرد کمتر به طرف آینده متمرکز شود و بیشتر مبتنی بر زمان حال باشد، افراد به گونه ای مثبت تر به طرف همه محرک­ها جذب می­شوند. سوگیری مثبت، توجه به محرک­های موجود در زمان حال را افزایش می­دهد و به این ترتیب محرک­هایی که قبلاً خنثی ارزیابی می­شدند، به گونه­ای مثبت ارزیابی می­شوند (خوش لهجه، 1390).

از جمله آموزش­هایی که می­تواند در این زمینه­ها مفید باشد آموزش ذهن آگاهی مبتنی بر افزایش رابطه[48] (MBRE) است که توسط کارسون[49] و همکاران (2004) طراحی شده می­تواند در ارتقاء وتغییر مثبت و ارتقاء نگرش­ها و رفتارهای زیست محیطی مفید باشد. تحقیق نشان داده است که درمان ذهن آگاهی به عبارت دیگر ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس[50] (MBSR) و ذهن آگاهی مبتنی برشناخت درمانی[51] (MBCT) می تواند درد را کاهش داده، علائم را کم کند، و سلامت جسمانی کلی را در جمعیت­های بالینی با وضعیت­های سلامتی مختلف افزایش دهد (کارمدی و بیر[52]، 2008، نگتسان[53] و همکاران، 2010). مراقبه ذهن آگاهی با کاهش سوء مصرف مواد و الکل (چیسا و سراتی[54]، 2010)، کاهش اضطراب (سیرس و کراس[55]، 2009)، افسردگی، نگرانی  و استرس (دلگادو[56] و همکاران، 2010) در جمیعیت­های غیر بالینی همراه بوده است.

 همچنین آموزش مهارت­ها اجتماعی با رویکرد فراشناختی[57] (MASST)  شینکر[58] و همکاران (2002) نیز در حل مسایل اجتماعی و محیطی اثر گذار است. دیره و بنی جمالی (1388) توسعه راهبردهای شناختی و فراشناختی را لازمه ادراک خود کارآمدی[59] می­دانند.  اثر بخشی آموزش راهبردهای فراشناختی بر اضطراب امتحان (ابولقاسمی و همکاران، 1388) خود کار آمدی (خرازی، 1387، یوسف زاده، 1391) افزایش عزت نفس تحصیلی (زارعی و همکاران، 2012) هشیاری و خود کنترلی (نولن و مورگان[60]، 2000) تایید شده است. مهارت­های اجتماعی رفتارهایی هستند كه فرد را قادر به تعامل مؤثر و اجتناب از پاسخ­های نامطلوب نموده و بیانگر سلامت رفتاری اجتماعی افراد هستند. این مهارت­ها ریشه در بسترهای فرهنگی و اجتماعی داشته و شامل رفتارهایی نظیر پیش­قدم شدن در برقراری روابط جدید، تقاضای كمك نمودن و پیشنهاد برای كمك به دیگران است (گرمارودی و وحدانی، 1385).

 بنابراین می­توان انتظار داشت که افراد با آموختن ذهن آگاهی در زمینه­های اجتماعی به خلق مثبت و بهزیستی اجتماعی بیشتری برسند. همچنین درموقعیت­های شغلی وشهروندی رفتارهای فرانقشی مفیدی ازخود نشان دهند و با افزایش سوگیری مثبت نسبت به محیط زندگی و محرک­های محیطی، نگرش زیست محیطی مثبت تری کسب کنند. با توجه به اینکه اکثر پژوهش­های انجام شده قبلی در حوزه فراشناخت بیشتر معطوف به یادگیری وآموزش بوده است، دراین پژوهش جنبه­های جدیدتری از اثرات و فایده­های مهارت­های فراشناخت مانند بهزیستی اجتماعی، ذهن آگاهی و نگرش‌های زیست محیطی به طور نوآورانه­ای دراین پژوهش مورد ارزیابی قرار می گیرند. هم­چنین

 

 در مورد ذهن آگاهی هم می­توان گفت اکثر پژوهش­های قبلی بر فایده­های فردی تمرینات ذهن آگاهی پرداخته­اند. اما در این پژوهش جنبه­های اجتماعی و بین­فردی ذهن آگاهی را مورد سنجش قرار می­گیرد که کمتر مورد توجه بوده­اند.

[1] – Personal and social trauma

[2] – Environmental problems

[3] – Abnormalities

[4] – Social Problem

[5] – Objective position

[6] – Subjective interpretation

[7] – Gould

[8] -Social values

[9] -Merton

[10] -Social Life

[11] -Self-awareness

[12] -Hunt

[13] -Organizational Citizenship Behavior

[14] -Social Well-being

[15] -Enveronmental Attitud

[16] -Bathman & Organ

[17] -Volunteer

[18]-Organizational goals

[19] -Keyes

[20] -Shapiro

[21] -Coherence

[22] -Integration

[23] -Acceptance

[24] -Participation

[25] -Actualization

[26] – Social Integration

[27] -Conservation Environmental psychology

[28] -Mental Health

[29] -Environmental behavior

[30] – Recycled Materials

[31]- Crowd Control

[32] -Self- regulation

[33] -Wells

[34] -Fallavel

[35] -Metacognitive skills

[36] -Bemboty

[37] -Monitoring

[38] -Moses & Baird

[39] -Planning Strategies

[40] -Control strategies and monitoring

[41] – Regulation strategies

[42] – wolforek

[43] – Kabat Zin

[44] – Automated Guided

[45] – Karged

[46] – Positive bias

[47] – Neutral stimuli

[48] – Mindfulness-Based Relationship Enhancement Training

[49] – Carson

[50] – Mindfulness-based stress reduction

[51] – Mindfulness-based Cognitive Therapy

[52] – Karmdy & Bear

[53] – Ngtsan

[54] – Chesa & Sraty

[55] – Seiras and cross

[56] – Delgado

[57] – Metacognitive approach to Social skills Training

[58] – Sheinker

[59] – Self-Efficacy

[60] – Nolen and Morgan

[1] -Describe

[2] -Explain and Predict

[3] -Mindfulness

[4] -Metacognition

[5] -Educational Approaches

[6] -Moment to moment

[7] – Unpleasant emotions

[8] – Impulsive

[9] – Overlap

[10] -Cognition

[11] – Receiving

[12] – processing

[13] – storage

[14]- transmission