راهبردهای مؤثر جهت کنترل و کاهش آسیبهای اجتماعی باید در سه سطح خرد (متناسب با ویژگیهای فردی آسیبدیدگان)، سطح میانی(نهادهای اجتماعی مانند خانواده، مدرسه، دستگاه ها و نهادهای مسئول و سازمانهای غیردولتی) و در سطح کلان (سیاستهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی) باید مورد، توجه واقع شود.
وتوجه و اهتمام به اهمیت پیشگیری اولیه از آسیبهای اجتماعی در مدارس، دانشگاهها، رسانه های جمعی و دستگاه ها و….
همچنین در این راستا تقویت رویکرد استفاده از پژوهشهای کاربردی و راهبردی و استفاده از یافتهها و نتایج علمی آنها وفراگیر شدن آموزش مهارتهای زندگی اجتماعی در همه مقاطع سنی، وگسترش و همکاری نهادهای آموزشی و رسانه های جمعی اطلاعرسانی به افکار عمومی جامعه در جهت افزایش سطح آگاهی مردم از آسیبهای اجتماعی مورد توجه قرار گیرد.
لذا با توجه به نقاط قوت و ضعف موجود در کشور در زمینه کنترل و کاهش آسیبهای اجتماعی و تهدیدها و فرصتها و محورهای پیش بینی شده در ماده ۹۷ قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اقدامات مهم و اساسی طرح جامع کنترل و کاهش آسیبهای اجتماعی در حوزه های مختلف به شرح ذیل پیش بینی شده است:
بند اول: حوزه پیشگیری سطح اول یا اطلاع رسانی و آگاه سازی
دستگاه های اجرایی ذیربط مکلّفند در جهت کنترل و کاهش آسیبهای اجتماعی در زمینه پیشگیری اولیه (سطح اول) از آسیبهای اجتماعی اقدامات ذیل را طی سالهای برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور انجام دهند:
– اجرای برنامه آموزش مهارتهای زندگی و مقابله با مشکلات با هدف پیشگیری از آسیبهای اجتماعی و روانی در مدارس مقاطع ابتدایی، راهنمایی و متوسطه در در دوره های روزانه و شبانه روزی به عنوان واحدهای درسی، و یا سرفصل های دروس، برای دانش آموزان، معلمان و مسئولان مدارس و والدین دانش آموزان (وزارت آموزش و پرورش با همکاری سازمانهای غیردولتی از قبیل انجمن اولیاء و مربیان).
– آموزش مهارتهای زندگی به دانشجویان از طریق اختصاص دو واحد درسی به عنوان دروس عمومی برای دانشجویان مقاطع کاردانی و کارشناسی کلیه رشته های تحصیلی در دوره های روزانه و شبانه (وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی).
– آموزش مهارتهای زندگی به کودکان و مربیان مهدهای کودک دولتی و غیردولتی (وزارت رفاه و تأمین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور با همکاری سازمانهای غیردولتی).
– آموزش مهارتهای زندگی به کودکان بد سرپرست و بیسرپرست تحت پوشش سازمانهای حمایتی، مربیان، مددکاران اجتماعی، مشاوران، روانشناسان و مسئولین مراکز (وزارت رفاه و تامین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور با همکاری کمیته امداد، جمعیت هلال احمر و سازمانهای غیردولتی).
– گسترش برنامه های همیاران سلامت روان با هدف مشارکت مردم در پیشگیری اولیه (سطح اول) از آسیبهای اجتماعی و (وزارت رفاه و تامین اجتماعی- سازمان بهزیستی با همکاری وزارتخانههای آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فناوری، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه آزاد اسلامی و سازمانهای غیردولتی).
– آموزش شهروندی در مدارس (وزارت رفاه و تامین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور با همکاری وزارت آموزش و پرورش).
– فراهم کردن زمینه آموزش پیش از ازدواج (سازمان بهزیستی کشور با همکاری وزارتخانههای آموزش و پرورش، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، علوم و تحقیقات و فناوری، فرهنگ و ارشاد اسلامی، کمیته امداد، سازمان صدا و سیما و سازمانهای غیردولتی).
– تقویت و گسترش آموزش زندگی خانواده برای افراد متأهل (پس از ازدواج) (وزارت رفاه و تأمین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور با همکاری سازمانهای دولتی مرتبط و سازمانهای غیردولتی).
– ارتقاء سطح آگاهی اساتید دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی، معلمان، قضات، اعضای شورای حل اختلاف، مسئولین سازمان های ذیربط، کارمندان، سربازان، مربیان، مددکاران اجتماعی، روانشناسان، مشاوران، پرسنل نیروی انتظامی و نظامی، تهیهکنندگان برنامههای سینما و رادیو و تلویزیون، روحانیون، کارگران، و… در زمینه آسیبهای اجتماعی (وزارت آموزش و پرورش علوم تحقیقات و فناوری، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت رفاه و تأمین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور با همکاری دستگاه های دولتی و نهادی عمومی، از قبیل نیروی انتظامی، وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی، وزارت دادگستری، شرکتهای و مؤسسات دولتی و وابسته دولت، سازمان صدا و سیما و سایر رسانه های مکتوب و غیرمکتوب و سایر دستگاه های ذیربط و سازمانهای غیردولتی).
– ایجاد پایگاه سلامت اجتماعی در محلات و مناطق اسکان غیررسمی(حاشیهنشین) و آلوده با هدف پیشگیری از آسیبهای اجتماعی (وزارت رفاه و تأمین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور با همکاری سازمانهای دولتی مسئول و سازمانهای غیردولتی).
– تقویت و گسترش فعالیت ورزش همگانی در مناطق و محلات ایجاد نشاط و شادابی در جامعه با اولویت مناطق آسیبزا و محروم (سازمان تربیت بدنی با همکاری فدراسیونها و هیئتهای ورزشی).
-تهیه فیلمهای مختلف سینمایی، سریالها، تیزرهای آموزشی و… با هدف افزایش اطلاعات در زمینه پیشگیری سطح اول از آسیبهای اجتماعی (وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صدا و سیما با همکاری دستگاه های تخصصی ذیربط و سازمانهای غیردولتی).
-تقویت و گسترش مراکز مشاوره حضوری و غیرحضوری (تلفن ۱۴۸) (وزارت رفاه و تأمین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور، و

زارتخانههای آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فناوری، نیروی انتظامی و سازمانهای غیردولتی دارای مجوز از مراجع ذیصلاح از قبیل سازمان ملی جوانان، سازمان بهزیستی کشور).
-تقویت و گسترش برنامههای آموزش هنجارها و ارزشهای دینی در میان آحاد با تأکید بر کودکان، نوجوانان و جوانان با بهره گرفتن از روش های جذاب و متنوع(وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی- سازمان تبلیغات اسلامی با همکاری سازمان صدا و سیما و سایر سازمانهای ذیربط و سازمانهای غیردولتی)
– تقویت و گسترش خدمات مشاوره، روانشناسی و مددکاری اجتماعی در مراکز نیروی انتظامی یا هدف پیشگیری از آسیبهای اجتماعی وزارت کشور- نیروی انتظامی).
– آموزش همگانی (حضوری و غیرحضوری) به مردم در زمینه آشنایی با آسیبهای اجتماع شایع و در حال شیوع با توجه به اطلاعات مراجعه کنندگان به نیرو (وزارت کشور- نیروی انتظامی)
-اجرای برنامههای مرتبط با پیشگیری از خشونت خانگی (کودکآزاری و همسرآزاری) (وزارت رفاه و تأمین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور با همکاری سازمان صدا و سیما و سایر سازمانهای دولتی ذیربط و سازمان غیردولتی).
– ارائه آموزشهای لازم به خانواده های زندانیان با هدف پیشگیری از آسیبهای اجتماعی. (سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی با همکاری وزارت رفاه و تامین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور، کمیته امداد و سازمانهای غیردولتی از قبیل انجمن حمایت از خانواده زندانیان).
همچنین اولویت ارتقاء رفاه و پیشگیری از مشکلات اجتماعی در این حوزه قرار می گیرد که در موارد ذیل قابل بحث و پیگیری می باشد:
– تلاش در جهت ساماندهی و رفع نیازهای ضروری زندگی: اشتغال، ازدواج، مسکن،… و برنامه ریزی جهت استفاده بهینه از اوقات فراغت گروه های مختلف جامعه.
– تقویت نقش وسایل ارتباط جمعی در زمینه پیشگیری از مشکلات، انحرافات و آسیبهای روانی- اجتماعی.
– تأکید بر مقتدرسازی فردی (روانشناختی)، خانوادگی و سازمانی (سازمان مقتدر و مقتدرکننده) از طریق:
– آموزش و تقویت فرهنگ کارآفرینی متناسب با شرایط فرهنگی، اقتصادی و اقلیمی استان.
– تقویت تواناییها و مهارتهای زندگی و شغلی آحاد مردم استان.
– تشویق افراد به اصلاح سبک زندگی به منظور دستیابی به زندگی سالم.
– آموزش تاب آوری با هدف به سلامت گذشتن از آسیبهای اجتماعی، ناملایمات و سختیهای زندگی و رسیدن به رشد مضاعف در این فرایند.
– تقویت مداوم توانایی های مدیریتی سازمانهای (دولتی و غیردولتی) رفاه اجتماعی.
– برقراری و تقویت نظام ارجاع در سازمانهای رفاه اجتماعی.
آموزش مهارتهای زندگی و مهارتهای مقابله با مشکلات و بحرانها، آموزش حقوق شهروندی و قانون مداری به همه اقشار جامعه علی الخصوص افراد در معرض آسیب
اقدامات اولویتدار در برنامهها و سیاستهای اجرایی:
– ارتقاء سطح فعالیتهای علمی، پژوهشی و تشکیل شبکه ها یا انجمنهای تخصصی مربوط به مسائل اجتماعی.
– پیشگیری و کنترل آثار سوء تصمیمات و سیاستهای اقتصادی، فرهنگی و سیاسی.
– تقویت روابط متقابل و روحیه تعاون و همکاری بین مردم استان.
– تقویت شبکه های حمایتی غیردولتی و اجتماعی از قبیل خانواده ها، اجتماعات محلی و گروه های همتا.
– تقویت و اصلاح روابط سازمانهای دولتی و مردم نهاد حول محور ارائه خدمات اجتماعی.
– تقویت همه جانبه نهادها و سازمانهای ارائه دهنده خدمات اجتماعی.
– توصیه بر تعامل قوه قضاییه با سازمانهای حمایتی و اجرای طرح دادگاه درمان مدار.
– تقویت نظام بیمهای به خصوص بیمه های مربوط به رفاه و تأمین اجتماعی.
بند دوم: حوزه پیشگیری سطح دوم یا ارائه خدمات ومداخلات
دستگاه های اجرای ذیربط مکلّفند در جهت ارائه خدمات و مداخلات به موقع و تخصصی به افراد در معرض آسیب و آسیبدیده اجتماعی اقدامات ذیل را طی سالهای برنامه چهارم توسعه انجام دهند:
– توسعه و تقویت مراکز مداخله در بحرانهای فردی، خانوادگی، اجتماعی(اورژانسهای اجتماعی) با هدف حمایت و ارائه خدمات تخصصی و به موقع به افراد با مشکلاتی از قبیل کودک آزاری، همسرآزاری، اقدام به خودکشی، فرار از منزل، انحرافات اخلاقی، زنان آسیبدیده اجتماعی، زوجین متقاضی طلاق، افراد دارای اختلال هویت جنسی و…. (وزارت رفاه و تأمین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور با همکاری وزارتخانههای کشور- نیروی انتظامی و سازمان ثبت احوال، دادگستری، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، کار و امور اجتماعی- سازمان آموزش فنی وحرفهای، سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی، سازمان پزشکی قانونی و….سازمانهای غیردولتی).
– تقویت و گسترش خط تلفن اورژانس اجتماعی (تلفن ۱۲۳) برای ارائه خدمات (وزارت رفاه و تأمین اجتماعی- سازمان بهزیستی کشور).