:
مدلسازی ریاضی بصورت بسیار گسترده ای برای توصیف حركت قطار بر روی ریل مورد استفاده شده است. با توجه به تنوع پارامترهای موجود در مسا له، ایجاد نمودن یك مدل ریاضی كه بتواند همه جنبه های مسئله را پوشش دهد به نظر بسیار بعید می آید. بدیهی است در این میان استفاده از مدلهای خاص هر یك با هدفی خاص (در بردارنده محدود یت هایی) بسیار راهگشا است.
عموما در بررسی دینامیك آلات ناقله و به ویژه آلات ناقله ریلی، فرض بر آن است كه المان های جرمی هر یك صلب هستند. هر یك از این

 المانها دارای 6 درجه آزادی در راستاهای طولی، عرضی، قائم (درجات آزادی مربوط به جابجایی) رول، پیچ و یاو (درجات آزادی مربوط به دوران) هستند. برای توصیف دینامیكی هریك از این درجات آزادی نیازمند حل یك معادله دیفرانسیل درجه 2 كه عموما كوپل با معادلات دیگر است می باشیم. پس برای توصیف دینامیك یك سیستم N درجه آزادی می توان گفت N×6 معادله دیفرانسیل كوپله شده باید حل شوند. بدیهی است حل این تعداد معاد له بسیار وقت گیر و هزینه بر است. در اینجاست كه ما باید هدف مدل و وظیفه آن را تعیین كنیم.

مشاهدات صورت گرفته نشان داده اند كه ارتباط كمی مابین حركت وسیله نقلیه در راستای قائم و عرضی است.  با توجه به این نكته می توان گفت در بررسی عرضی وسیله نقلیه نیاز به در نظر گرفتن اثرات حركت در راستای قائم نیست. این مسئله در ارتباط با بررسی حركت در راستای قائم نیز صادق است. در اینجا و در این پژوهش با توجه به اینكه هدف بررسی حركت در راستای عرضی بوده است تنها درجات آزادی یاو و عرضی در نظر گرفته شده اند.
این ساده سازی نه تنها ما را در حل مسئله كمك می نماید بلكه در انتها نیز توصیف نتایج را آسانتر        می سازد.
بررسی عرضی خود می تواند به دو شاخه تقسیم شود :
1-  بررسی پاسخ سیستم: بدیهی است در این رویكرد، هدف بررسی پاسخ سیستم به محركهای خارجی است.
2-  بررسی پایداری در این رویكرد هدف بررسی پایداری عرضی وسیله نقلیه تحت شرایط كاری مختلف است.
همانگونه كه یك سیستم در حالت استاتیكی می تواند پایدار یا ناپایدار باشد یك سیستم دینامیكی نیز می تواند پایدار یا ناپایدار باشد. همانگونه كه در استاتیك معیار ما برای بررسی پایداری، بازگشت سیستم به حالت ابتدایی خود است، در دینامیكی نیز معیارهای مشابه برای بررسی پایداری وجود دارد. این معیار اینگونه مطرح می شود: یك سیستم دینامیكی ناپایدار سیستمی است كه كوچكترین مقدار جابجایی (تحریك) را به بینهایت واگرا می كند.
2- 1-  مروری بر كارهای انجام شده :
اولین تحقیق وبررسی روی مسئله پایداری آلات ناقله ریلی توسط د یپیتر[1] [4] انجام شد. وی رفتار و سیكل حدی را در یك بوژی دو محوره كه دارای چرخهای استوانه ای است بررسی نماید. کاروی توسط ماتسودایرا [2] [5]وویکنز[3] [6] باارائه مقالاتی دنبال شد. این کارهای اولیه شروع بررسی این موضوع توسط دیگردانشمندان بود. کوپریدر[4]  [7]اولین کسی بود که مباحث غیرخطی رادر زمینه سیستمهای ریلی بررسی کرد.وی اثرات لغزش چرخ مخروطی بودن چرخ، تماس فلنج و میزان اصطكاك كاسه بوژی را بر روی دینامیك بوژی با 6 درجه آزادی بررسی نمود. اولین تحلیل دوشاخگی مسئله حرکت آزاد یک چرخ ومحورتوسط هوا یلگول[5] [8] انجام شد ومنجربه مواجه شدن با  حالت دوشاخگی سیکل حدی شد. در     سالهای اخیرمولفان بسیاری حرکت نوسانی آشوبناک ودوشاخگی سیکل حدی رادرباره چرخ ومحور و وسایل نقلیه ریلی مورد بررسی قرار داده اند.
تحلیلهای تئوریکی زیادی برای پیش بینی سرعتهای بحرانی دردینامیک غیرخطی چرخ ومحورها و وسایل نقلیه ریلی انجام شده اند. لاو و برند[6]  [9]ازروش کریلوف – بوگولیوبوف[7] [20] برای استخراج    دامنه های ارتعاشات چرخ ومحوراستفاده کرده اند. آنها در بررسی خود ازروش اغتشاش برای تحلیل پایداری حرکت نوسانی استفاده کردند. آنها تاثیر پروفیل چرخ وهمچنین تماس فلنج رادراین مطالعه بدست آوردند. سعی نمودند تا با متدی مشابه رفتار یك تك محور را در قوس با درنظر گرفتن تماس فلنج بررسی نمایند. در این مدل تماس فلنج بصورت یك عدد فنر خطی با لقی برابر با لقی گیج خط مدل شده بود.
شفل[8]  [10]بصورت تئوریکی وابستگی پایداری هانتینگ را به ضرایب خزش نشان داد واثردمپینگ سیستم تعلیق را برپایداری وسیله نقلیه وچرخ ومحورراموردمطالعه قرارداد.
درتلاشی که توسط هانس ترو[9]، مهدی احمد یان ویانگ[10] [11,12,13] انجام شد، اثرغیرخطی دمپینگ یاو طولی بررفتارهانتینگ وطبیعت دوشاخگی سیکل حدی در یک چرخ ومحور و همچنین دریک بوژی دومحوره رابررسی کردند. بررسی ایشان حاکی ازاین بود که افزایش متوسط دمپینگ یاو باعث کاهش سرعت بحرانی هانتینگ می شود وافزایش بسیارزیاد در دمپینگ یاورفتارهانتینگ رادرزمینه کنترل بهترودامنه هانتینگ بهبود می بخشد. هوراک و ورملی[11]  [14]اثرچین خوردگی سطح ریل را بررفتارهانتینگ یک بوژی مسافری موردآزمایش قراردادند. به علاوه آنها تاثیر پارامترهای سیستم تعلیق اولیه وهندسه چرخ ومحوررا بر پایداری بوژی بررسی کردند.

:

پژوهش حاضرباهدف بررسی مفهوم آزادی در کتب درسی دوره دبیرستان انجام گرفته است.انقلاب 1357 یک انقلاب فرهنگی بود که در نتیجه آن بسیاری از مفاهیم باز تعریف شدند. درگفتمان پساانقلابی آزادی معنایی خاص یافت وبا مفاهیمی خاص مفصل بندی شد. تعریف انقلابی از آزادی از طریق نهادآموزش وپرورش درونی می شود ودرسطح جامعه اشاعه می یابد. این پژوهش درصدد است مشخص کند در وهله اول چه تصویری ازآزادی درکتب درسی ارائه می شود ودر وهله دوم دانش آموزان بعنوان مخاطبان کتب درسی چه تصوری ازآزادی دارند؟ رویکرد نظری این پژوهش نظریه تحلیل گفتمان لاکلا وموفه و روش شناسی آن تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف است. متون مورد تحلیل دراین پژوهش ازکتب درسی ادبیات فارسی،جامعه شناسی ودین وزندگی که در سال تحصیلی 94-93 که درمقطع دبیرستان تدریس می شود انتخاب گردید.همچنین با استفاده از نمونه گیری نظری از15 تن از دانش آموزان دوره پیش دانشگاهی شهر رشت مصاحبه شد. بنابریافته های این پژوهش مفهوم آزادی با مفاهیمی چون عدالت، رهایی ازهوای نفس، استقلال، رهایی از استبداد همراه وهمنشین است. دال مرکزی گفتمان حاکم برکتب درسی رضایت وخشنودی خداوند است و این به معنای اوج رهایی ورسیدن به آزادی واقعی است. مفهوم آزادی مانند دیگر دالهای گفتمان حاکم بر کتب درسی، مدام با بازنمایی های خاص از دالهای گفتمان غرب مانند آزادی لذت جویانه، اومانیسم، زندگی این جهانی به شکل سلبی مقایسه می شوند.

اکثریت دانش آموزان تصویرارائه شده ازآزادی چه درگفتمان غرب ،به علت رواج بی بندوباری وفساد وچه درگفتمان حاکم برکتب درسی ،به علت ارائه تصویرناقص ازآزادی که بیشتر محدود کننده آزادی است تا راهنمای کسب آزادی،به حاشیه می رانند آنها درتعریف ازآزادی بیشتربرآزادی بیان ،پوشش وحفظ حریم خصوصی تاکید می کنند.

واژه های کلیدی:آزادی،کتاب های درسی دوره دبیرستان،تحلیل گفتمان انتقادی ودانش آموزان

Abstarct :

The present study aimed to analyze concept of liberty in high school textbooks course books1357 revolution was a cultural revolution by which many of the concepts were redefined. In Iranian post-revolutionary discourse, the concept of liberty got special meaning and articulated with some particular concepts. Islamic revolutionary definition of liberty has been internalized and defused by institution of education in society. The purpose of this study was two-fold: 1) how liberty was presented in the course books? What was the students’ realization of the liberty? Theoretical framework and methodology of the study were rooted in Laclau and Mouffe’s discourse analysis theory and Fairclough’s critical discourse analysis. Texts were extracted from high school course books (Persian literature, Sociology, Religion and life) which were taught in academic years of 1393 and 1394. Besides the course books, the researcher interviewed with 15 students in Rasht who were studying pre-university course. The students were selected based on theoretical sampling. Results showed the concept of liberty was collocated with concepts such as justice, independence, and freedom of despotism on one hand and persistence against desires on the other hand. Nodal point of dominant discourse in course books was god satisfaction for human`s emancipation and real freedom. The concept of liberty in Iranian high school course books was defined by frequent comparison against special representation of western world like mortal life, humanism and hedonism. Most of the students rejected both the representation of the western liberty and Islamic conception of the liberty in the course books. They defined the freedom based on their everyday life experiences.

Key words:Liberty, text books, critical discourse analysis, students.

بیان مسئله

آزادی از نادرترین مفاهیم تاریخ بشر است که در قلب وذهن هر انسانی جایگاه ویژه ای دارد. آزادی  یک امرمثبت وغیر قابل بحث ودر عین حال یکی از پیچیده ترین مفاهیم تاریخ اندیشه وسیاست است.  مفهومی که درآموزه های  گونا گون به شیوه های متفاوت تفسیرشده وتاریخ  بشریت کوششی مداوم برای تحقق آن بوده است. آزادی ماده اولیه بیانیه حقوق بشر(1948)است که امروزه یک قطب نمای اخلاقی برای روابط بین الملل می باشد.اولین ماده حقوق بشر می گوید:«همه انسان ها آزاد بدنیا می آیند، آزاد زندگی می کنند وآزاد می میرند».این اصطلاح دارای جنبه های مختلفی است که هریک ازمتفکرین به جنبه خاصی ازآن پرداخته وتاکید کرده اند .درعین حال یک مفهوم تعالی شونده است که فراسوی یک رژیم یا کنش سیاسی یا عرصه عمومی قراردارد. آزادی واژه ای است که معانی متعدد ، گاه مترادف و گاه متضادی  درباره ی آن ذکر شده است ، چنان که آیزیا برلین ،فیلسوف انگلیسی روسی تبار، می نویسد :«بابررسی تاریخ اندیشه سیاسی واجتماعی بیش از دویست معنی گوناگون برای این واژه خواهیم یافت »(برلین،1368 :238).آنچه اندیشمندان را برآن داشته تا به جد در پی ارائه توضیح و تعریفی از آزادی بر آیند ،بیم از آن بود که توسعه بیش از حد مفهوم آزادی ، آن را به چنان معنای مبهم تبدیل کند که آن را از افاده هر گونه معنایی خاص باز دارد.برای واژه آزادی  در لغتنامه آکسفورد معانی زیر آورده شده است:«(1)فارغ از اسارت دیگران…(2)رها، نامحدود، نا محبوس ، خلاص یافته از قیود یا وظایف، بی مانع ، نامقید در عمل ، مجاز به مستقل بودن. فصل مشترک معانی ارائه شده عدم مانع و اجباراست » (هایک ،1379 :25 ).در مقابل سوال از  چیستی آزادی پاسخ های ارائه شده اگر نگوییم نقیض یکدیگرند حداقل همخوانی چندانی با هم ندارند.  برای اولین بار آیزیا برلین[1] به گونه ای نظام مند  دو براشت متفاوت مثبت و منفی از آزادی را صورت بندی کرد . این تفکیک در تمام نوشته های معتبری که  درباره آزادی پس ازآن تاریخ نگا شته شده است مورد تایید بوده است.معنی مثبت آزادی(آزادی برای) ،این معنا ازآزادی رابااندکی تسامح می توان به دو دسته تقسیم کرد: (1) درونی-اخلاق (2)بیرونی ،وآزادی منفی(آزادی از) ،مساله اصلی آزادی منفی، قلمرو آزادی شخص ، حدود حریم خصوصی و میزان مداخله ی دیگران یا دولت است.(فلتمن،1973 :257)عبارت آزاد بودن از به مثابه تعریفی از آزادی،محصول تفکرات و تحولات فکری انسان فرد باور قرون جدید است. گر چه این تقسیم بندی از سوی بسیاری از اندیشمندان غربی مورد توجه وتاکید قرار گرفته اما دارای ضعف های خاص خود است این نوع قالب بندی ازآزادی ونگاه کلی به آن مانع  می شود که ظرافت ها وهمچنین پیچیدگی های خاص آزادی ، زمانی که درجوامع مختلف با شرایط گوناگون قرار می گیرد بخوبی دیده شود.

مفهوم آزادی  از جمله مفاهیمی است که در یک قرن اخیروبیشتر از طریق ترجمه از دیگر زبان ها وارد زبان وادبیات فارسی وفضای حرکت های اجتماعی وسیاسی ما شده است .تقریبا ازدوران مشروطیت است که واژه های آزادی وارد گفتمان نخبگان جامعه شده وبه مفاهیم غالب در مبارزات سیاسی بعد از این دوران تبدیل گشته ودر راس مطالبات جمعی قرار گرفته است. واژه ها به اعتبار مفاهیمی که بر آن دلالت می کنند، هستی می یابند ، واژگانی چون آزادی که مدلول عینی ندارند وبر مادیتی خاص دلالت نمی کنند درشرایط متفاوت می توانند تعابیر مختلف داشته باشندوچه بسا افرادی با استفاده ازموقعیت وشفاف نبودن معنای این مفهوم وعدم وجود پیش شرطهای لازم برای استقرار مبانی آن وارد گود می شوند وبه راحتی از این شرایط به نفع خود بهره می برند(اعلم،1390 :15).

تعریف از آزادی درجامعه ما درارتباط با اوضاع واحوال سیاسی ، اجتماعی وفرهنگی ماقرار داشته و با تغییر این شرایط تغییر می یابد.انقلاب اسلامی ایران یک انقلاب فرهنگی وارزشی می باشد که بسیاری از مفاهیم در درون آن باز تعریف شده اند.این امر براساس برداشتی که ازاصول وارزشهای بنیادی اسلام شیعی(12 امامی) وجود داشته صورت گرفته است. درچنین گفتمانی با توجه به نگاه ایدئولوژیک آن آزادی معنایی خاص می یابد وبا مفاهیمی خاص همنشین ومفصل بندی می شود ابعادی از آن برجسته شده وبا توجه به شرایط گفتمانی آن ابعادی ازآزادی به حاشیه رانده می شود وسعی می شود این تصویر به افرادجامعه آموزش داده شده ودرآنها درونی شود.مهمترین نهاد آموزشی دراین راستا نهاد آموزش وپرورش می باشد .نهاد آموزش وپرورش درهرکشوری به عنوان مهمترین وکاراترین نهاد متولی تربیت وپرورش انسان ها می باشد. بنا بر نظررضایی(1384) «مهمترین ویژگی نظام آموزش وپرورش درایران،عدم کتمان ایدئولوژیک بودن آن است .از همین منظر این نهاد وعناصردرون آن می تواند موضوع بررسی جدی وعلمی قرار گیرد».ازحیث نظری،مدرسه موسسه ای است که دراجتماعی کردن وایجاد طرزتلقی درافراد نسبت به مفاهیم نافذ وموثراست.تقریبا همه افراد برای مدتی طولانی در مدرسه حضورپیدا می کنند.مدرسه اغلب نمایانگرنخستین اقتدارخارج از خانواده است.گذشته ازآن آموزگاران کسانی هستند که کاراجتماعی کردن وآموزش مفاهیمی چون آزادی به افراد را بصورت حرفه ای انجام می دهند. مدرسه موسسه ای است که درسیاسی کردن افراد درسطح کلان نقش مهمی دارد .اما حاکمیت نگاه ایدئولوژیک برنهاد آموزش وپرورش ومدرسه وبالتبع بازتاب آن در کتب درسی شرایطی ویژه ایجاد می کند که واژه ها درآن به صورتی باز تعریف می شوند تا معنای مورد نظر گفتمان حاکم درذهنیت مخاطب(دانش آموز) نقش بندد. این امرخصوصا دررابطه با مفاهیمی چون آزادی که مدلول عینی ندارند،برمادیتی خاص دلالت نمی کنند ومی توانند درشرایط متفاوت تعابیر مختلف داشته باشندصورت می گیرد .چه بسا افراد ونهادها از عدم شفافیت این مفهوم استفاده کرده ودالهای دلخواه خود را به آن نسبت می دهند تامعنای مورد نظرشان را از آن بیرون کشند .با توجه به مطالب فوق الذکر ایدئولوژیک بودن گفتمان حاکم بر جامعه وبالتبع انعکاس این ایدئولوژی ونگاه ارزشی درخلال متون درسی امری مفروظ تلقی می شود اما چگونگی تاثیر آن برتعریف و تشریح مفهومی چون آزادی مساله ای است که این پژوهش درصدد پاسخ گویی به آن است.

به بیانی دیگر سوال اصلی دراین پژوهش درارتباط با کتب درسی این است که  گفتمان حاکم برکتب درسی چه تصویری ازآزادی ارائه می دهد؟ ودرراستای پاسخ گویی به این پرسش به سوالات دیگری چون،این مفهوم درخلال متن کتابهای درسی با چه مفاهیم دیگری مفصل بندی می شود؟ چه دالهایی درارتباط باآزادی برجسته شده وبرآنها تاکید می شود ؟وچه دالهایی به حاشیه رانده می شود ؟پاسخ داده خواهدشد.هر گفتمان برای شناساندن خود ازیک غیراستفاده می کند تاباحاشیه رانی گفتمان غیر ودالهای مربوط به آن خود ومفاهیم مربوط به گفتمان خود رابه صورت سلبی تعریف  کند این غیردرگفتمان حاکم برکتب درسی غرب است. درخلال این پژوهش چگونگی حاشیه رانی غیر ودالهایش توضیح داده خواهد شد.این امر با استفاده ازنظریه لا کلا وموفه صورت می گیرد. ازآنجایی که مخاطب اصلی کتب درسی دانش آموزان هستند وکتب درسی برای آشنایی با مفاهیم، جامعه پذیری وایجاد جهت گیری سیاسی درآنها نگاشته شده است لذا  برای مشخص شدن موفقیت یاناکامی گفتمان حاکم در ایجاد طرزتلقی مورد نظر از دانش آموزان مصاحبه بعمل می آید درمصاحبه ازدانش آموزان چندسوال کلی پرسیده خواهدشد.بطورمثال:آنها چه تصوری ازآزادی دارند؟آزادی برای آنها چه معنایی دارد؟درکتب درسی چه تصویری ازآزادی ارائه می شود؟نظرشان درباره این تصویرچیست؟با تحلیل مصاحبه ها برداشت دانش آموزان ازآزادی مشخص خواهد شد وتفاوت ها وقرابت های این برداشت ازآزادی با معنای آزادی در گفتمان کتب درسی معلوم می شود ازمیان مقاطع تحصیلی ،کتب درسی مقطع دبیرستان انتخاب گردید زیرا در دوره های قبل کتب درسی بیشتر روی جامعه پذیری دانش آموزان ازنظر آموزش آداب معاشرت وزندگی اسلامی وانجام فرایض دینی وقوانین اسلامی متمرکزاست ومعنای مفاهیمی که ابعاد گوناگون وپیچیده دارند ودالهای عینی وکاملا مشخصی ندارند(همچون آزادی)دردوره دبیرستان به دانش آموزان آموزش داده می شود وعلت اینکه این کتب از بین کتب مختلف این مقطع برای پژوهش برگزیده شده اند این است که با توجه به موضوع مورد نظر ما دراین پژوهش که تحلیل مفهوم آزادی می باشد انتظار می رود ایستارها وعقاید مولفان درباره این مفهوم در این کتب بیشتر از سایر کتب منعکس شده باشد.

. 44

3-2 شناسایی کمپلکس (1) 45

3-2-1 داده‌های تجزیه‌ی عنصری کمپلکس (1) 46

3-2-2 بررسی طیف زیر قرمز کمپلکس (1) 46

3-2-3 بررسی ساختار کریستالی کمپلکس (1) با پراش پرتوی X. 46

3-2-4 بررسی اثرات بیولوژیكی كمپلكس (1) 47

) كمپلكس (1) بر روی رده‌های سلول سرطانی به روش MTT. 47

3-2-6 نتایج حاصل از بررسی آپوپتوز برای کمپلکس (1) بوسیله‌ی آزمون فلوسایتومتری.. 48

3-3 شناسایی کمپلکس (2) 50

3-3-1 داده‌های تجزیه‌ی عنصری کمپلکس (2) 50

3-3-2 بررسی طیف زیر قرمز کمپلکس (2) 50

3-3-3 بررسی ساختار کریستالی کمپلکس (2) با پراش پرتوی X. 51

3-3-4 بررسی اثرات بیولوژیكی كمپلكس (2) 51

) كمپلكس (2) بر روی رده‌های سلول سرطانی به روش MTT. 52

3-3-6 نتایج حاصل از بررسی آپوپتوز برای کمپلکس (2) بوسیله‌ی آزمون فلوسایتومتری.. 53

3-4 شناسایی کمپلکس (3) 54

3-4-1 داده‌های تجزیه‌ی عنصری کمپلکس (3) 54

3-4-2 بررسی طیف زیر قرمز کمپلکس (3) 55

3-4-3 بررسی ساختار کریستالی کمپلکس (3) با پراش پرتوی X. 55

3-4-4 بررسی اثرات بیولوژیكی كمپلكس (3) 56

) كمپلكس (3) بر روی رده‌های سلول سرطانی به روش MTT. 56

3-4-6 نتایج حاصل از بررسی آپوپتوز برای کمپلکس (3) بوسیله‌ی آزمون فلوسایتومتری.. 57

3-5 شناسایی کمپلکس (4) 59

3-5-1 داده‌های تجزیه‌ی عنصری کمپلکس (4) 59

3-5-2 بررسی طیف زیر قرمز کمپلکس (4) 59

3-5-3 بررسی اثرات بیولوژیكی كمپلكس (4) 60

) كمپلكس (4) بر روی رده‌های سلول سرطانی به روش MTT. 61

3-5-5 نتایج حاصل از بررسی آپوپتوز برای کمپلکس (4) بوسیله‌ی آزمون فلوسایتومتری.. 62

3-6 شناسایی کمپلکس (5) 63

3-6-1 داده­های تجزیه عنصری کمپلکس (5) 64

3-6-2 بررسی طیف زیر قرمز کمپلکس (5) 64

3-6-3 بررسی ساختار کریستالی کمپلکس (5) با پراش پرتوی X. 64

3-6-4 بررسی اثرات بیولوژیكی كمپلكس (5) 65

) كمپلكس (5) بر روی رده‌های سلول سرطانی به روش MTT. 65

 فصل4: بحث و نتیجه‌گیری

4-1 نتیجه‌گیری. 68

مراجع 71

پیوست‌ها

پیوست 1. 76

پیوست 2. 78

پیوست 3. 80

پیوست 4. 82

پیوست 5. 84

فهرست اشكال

شکل 1-1: سیکل سلولی.. 2

شکل 1-2: کمپلکس­های تیتانیم. 20

شکل 1-3: تیتانیم سالان. 21

شکل1-4: تیتانوسنy. 22

شکل1-5: کمپلکس گالیم کینولین. 25

شکل1-6: کمپلکس گالیم مالتول. 27

شکل 1-7: تیوسمی کاربازون. 30

شکل 1-8: مشتقات سیکلو پنتا دی‌انیل. 30

شکل2-1: واکنش تبدیل MTT به فورمازان. 40

شكل 3-1: ساختار کمپلکس [تریس (3-هیدروکسی-2-متیل–4-هیدروژن-پیران–4-اوناتو) گالیم (III)] (1) 45

شکل 3-2: دیاگرام ORTEP کمپلکس [تریس (3-هیدروکسی-2-متیل–4-هیدروژن-پیران–4-اوناتو) گالیم (III)] (1) 47

شکل 3-3: دیاگرام فلوسایتومتری برای كمپلكس (1)، سیس پلاتین و گروه كنترل. 49

شکل 3-4: ساختار کمپلکس [تریس (3-هیدروکسی-1و2–دی­متیل-4-پیریدینوناتو) گالیم (III)] (2) 50

شکل 3-5: دیاگرام ORTEP کمپلکس [تریس (3-هیدروکسی-1و2–دی­متیل-4-پیریدینوناتو) گالیم (III)] (2) 51

شکل 3-6: دیاگرام فلوسایتومتری برای كمپلكس (2)، سیس پلاتین و گروه كنترل. 54

شكل 3-7: ساختار کمپلکس [بیس (3-هیدروکسی-2-متیل-4-هیدروژن-پیران–4–اوناتو) قلع (II)] (3) 55

شکل 3-8: دیاگرام ORTEP کمپلکس [بیس (3-هیدروکسی-2-متیل-4-هیدروژن-پیران–4–اوناتو) قلع (II)] (3) 56

شکل 3-9: دیاگرام فلوسایتومتری برای كمپلكس (3)، سیس پلاتین و گروه كنترل. 58

شكل 3-10: ساختار کمپلکس [بیس (3-هیدروکسی-1و2–دی­متیل-پیریدین-4-اون) قلع (II)] (4) 59

شکل 3-11: دیاگرام فلوسایتومتری برای كمپلكس (4)، سیس پلاتین و گروه كنترل. 63

شكل 3-12: ساختار کمپلکس [تتراکیس (دی­آکسو-بیس (3-هیدروکسی-2-متیل–4-هیدروژن-پیران–4-اوناتو)) تیتانیم(IV)] (5) 63

شکل 3-13: دیاگرام ORTEP کمپلکس [تتراکیس (دی­آکسو-بیس (3-هیدروکسی-2-متیل–4-هیدروژن-پیران–4-اوناتو)) تیتانیم (IV)] (5) 65

شکل 1: داده‌های تجزیه عنصری کمپلکس (1) 76

شکل 2: طیف IR کمپلکس (1) 77

شکل 1: داده‌های تجزیه عنصری کمپلکس (2) 78

شکل 2: طیف FT-IR کمپلکس (2) 79

شکل 1: داده­های تجزیه عنصری کمپلکس (3) 85

شکل 2: طیف IR کمپلکس (3) 81

شکل 1: داده‌های تجزیه عنصری کمپلکس (4) 82

شکل 2: طیف FT-IR کمپلکس (4) 83

شکل1: داده‌های تجزیه عنصری کمپلکس (5) 89

شکل2: طیف FT-IR کمپلکس (5) 85

فهرست جداول:

جدول 1- 1: تقسیم‌بندی ضایعات بدخیمی بر اساس درجه­بندی و مرحله­بندی.. 5

جدول 1-2: سیستم طبقه­بندی TNM.. 6

ترکیب­های 1 و 2 و 3. 29

جدول 3-1: فعالیت ضدسرطانی کمپلکس مورد مطالعه در مقابل رده‌های سلولی HeLa (کارسینومای تخمدان انسانی)، MCF-7 (سرطان سینه انسانی)، HT-29 (سرطان روده بزرگ انسانی)، K-562 (سرطان سلول‌های میلوییدی خون انسان) و Neuro-2a (نوروبلاستوما موشی) پس از 48 ساعت تیمار پیوسته. 48

جدول 3-2: درصد مرگ سلولی مشاهده شده به‌وسیله‌ی آزمون فلوسایتومتری بر روی رده‌ی سلولی HT-29 (سرطان روده بزرگ انسانی)، پس از 24 ساعت تیمار پیوسته. 49

جدول 3-3: فعالیت ضدسرطانی کمپلکس مورد مطالعه در مقابل رده‌های سلولی HeLa (کارسینومای تخمدان انسانی)، MCF-7 (سرطان سینه انسانی)، HT-29 (سرطان روده بزرگ انسانی)، K-562 (سرطان سلول‌های میلوییدی خون انسان) و Neuro-2a (نوروبلاستوما موشی) پس از 48 ساعت تیمار پیوسته. 53

جدول 3-4: درصد مرگ سلولی مشاهده ‌شده به‌وسیله­ی آزمون فلوسایتومتری بر روی رده‌ی سلولی HT-29 (سرطان روده بزرگ انسانی)، پس از 24 ساعت تیمار پیوسته. 54

جدول 3-5: فعالیت ضدسرطانی کمپلکس مورد مطالعه در مقابل رده‌های سلولی HeLa (کارسینومای تخمدان انسانی)، MCF-7 (سرطان سینه انسانی)، HT-29 (سرطان روده بزرگ انسانی)، K-562 (سرطان سلول‌های میلوییدی خون انسان) و Neuro-2a (نوروبلاستوما موشی) پس از 48 ساعت تیمار پیوسته. 57

جدول 3-6: درصد مرگ سلولی مشاهده شده به‌وسیله‌ی آزمون فلوسایتومتری بر روی رده‌ی سلولی K-562 (سرطان سلول‌های میلوییدی خون انسان) پس از 24 ساعت تیمار پیوسته. 58

جدول 3-7: فعالیت ضدسرطانی کمپلکس مورد مطالعه در مقابل رده‌های سلولی HeLa (کارسینومای تخمدان انسانی)، MCF-7 (سرطان سینه انسانی)، HT-29 (سرطان روده بزرگ انسانی)، K-562 (سرطان سلول‌های میلوییدی خون انسان) و Neuro-2a (نوروبلاستوما موشی) پس از 48 ساعت تیمار پیوسته. 61

جدول 3-8: درصد مرگ سلولی مشاهده ‌شده به وسیله‌ی آزمون فلوسایتومتری بر روی رده­ی سلولی K-562 (سرطان سلول‌های میلوییدی خون انسان) پس از 24 ساعت تیمار پیوسته. 62

جدول 3-9: فعالیت ضدسرطانی کمپلکس مورد مطالعه در مقابل رده‌های سلولی HeLa (کارسینومای تخمدان انسانی)، MCF-7 (سرطان سینه انسانی)، HT-29 (سرطان روده بزرگ انسانی)، K-562 (سرطان سلول‌های میلوییدی خون انسان) و Neuro-2a (نوروبلاستوما موشی) پس از 48 ساعت تیمار پیوسته. 66

-1 سرطان[1]

واژه سرطان برای اولین بار برای توصیف بیش از 100 نوع بیماری که در آن­ها سلول­ها بدون محدودیت تکثیر پیدا کرده و یا باعث تخریب بافت­های سالم می­شدند، استفاده شد. در حال حاضر سرطان تنها به آن دسته از توده­های سلولی که خصوصیات بدخیمی را دارند، اطلاق می­شود. انتخاب کلمه­ی سرطان که در معنای لاتین به معنی خرچنگ است برای این دسته از بیماری­ها که به نقاط مختلف بدن دست اندازی می­کنند، به جهت شباهت به پاهای خرچنگ به کار رفته است.

امروزه سرطان یکی از مهم­ترین معضلات سلامتی در سرتاسر دنیا به حساب می­آید. براساس آمار ارائه شده از طرف سازمان بهداشت جهانی در سال 2005 از کل 58 میلیون مرگ در سرتاسر دنیا، 7/6 میلیون (13%) آن­ها بعلت سرطان بوده­است. در کشور ما ابتلا به سرطان بعد از بیماری­های قلبی و عروقی و حوادث سومین علت مرگ و میر می­باشد. بر اساس آمار کد­بندی ارائه شده از طرف سازمان بهداشت جهانی در سال 1384 (2005 میلادی) کل مرگ­های ناشی از سرطان در ایران 47 هزار مورد، معادل 8/11 درصد کل مرگ و میر بوده­ است و تخمین زده شده تا سال 2030، 4/13 درصد موارد مرگ و میر در ایران به علت ابتلا به سرطان می­باشد. برای توضیح پاتوفیزیولوژی سرطان لازم است ابتدا به توضیح خصوصیات سلول طبیعی و سلول غیرطبیعی پرداخت [1].

 
 
همواره سوال از عامل پدید آورنده بعنوان یک سوال پویا در تمامی زمینه­های علوم مطرح بوده است. با توجه به پیچیدگی و عوامل پیش­بینی نشده و عدم تسلط همه جانبه بشر بر مسایل فیزیکی، شناخت عامل بوجود آورنده در بسیاری از موارد میسر نبوده است، لذا با توجه به نگاه جدید و پیشرفت اخیر علوم مختلف، محققان و دانشمندان زیادی تلاش کرده­اند تا مسایل را بصورت معکوس حل کنند و نگاهی دیگر به مسایل کلاسیک داشته باشند. البته راه پیچیده و طولانی، ولی دست یافتنی است.

میزان آگاهی مهندسین طراح از توزیع زمانی و محل اعمال بار دینامیکی، ارتباط مستقیم با نحوه کارکرد، قابلیت اطمینان و سرویس پذیری سازه­های مختلف دارد. از آنجا که توزیع و محل اعمال بار دینامیکی و ضربه ای در بسیاری از مسایل کاربردی مشخص نمی­باشد. معمولا چندین بارگذاری مختلف در مراحل تحلیل و طراحی اینگونه مسایل در نظر گرفته می‌شود. در روش­های قدیمی جهت شناسایی بار نیازمند دسترسی به محل اعمال نیرو می­باشد چرا که این روش­ها بر مبنای دریافت و اندازه­گیری مستقیم بار عمل می­کنند. همانگونه که مشخص است، دسترسی به محل اعمال نیرو در بعضی موارد پیچیده، در برخی حالات خطرناک و حتی غیرقابل دسترسی است. با توجه به نکته فوق روش­های تحلیل معکوس بسیار سودمند و کاربردی به نظر می­رسد. بطور کلی در تحلیل معکوس با استفاده از چند حسگر دور از محل اعمال نیرو، پاسخ سازه اندازه­گیری می­گردد و در نهایت پارامترهای مورد بررسی محاسبه می‌گردد.
البته اندازه­گیری­ها با دشواری­هایی همراه است، چرا که عوامل زیادی در جهت تضعیف اثر نیرو و اغتشاش در آن وجود دارد. هرچقدر از محل اعمال نیرو دور شویم تاثیر نیرو کاهش می­یابد و در واقع حسگرها مقادیر کمتری را نشان می­دهند این فاصله در برخی مسایل با مقدار تضعیف شده رابطه خطی دارد و در برخی مسایل رابطه بصورت غیرخطی می­باشد. نکته قابل تامل این است که اعمال بار در شرایط ایده­آل نبوده و توزیع زمانی نیرو پیش از حل مساله معکوس غیرقابل پیش­بینی است، همچنین اندازه­گیری حسگر با خطا همراه است. تقویت، انتقال و آشکارسازی کمیت اندازه­گیری نیز مقداری خطا وارد مساله می­کند. البته خطای محاسباتی نیز به این خطاها افزوده می­شود. این­ها عواملی است که باعث دشواری حل در مسایل معکوس می­گردد.
هر چند که نخستین روش­های ارائه شده جهت حل مسایل معکوس روش­های تحلیلی می­باشند، اما با توجه به دامنه محدود کاربرد آن­ها، روش­های مبتنی بر حل عددی بیشتر مورد استفاده قرار می­گیرند. از پرکاربردترین  این روش­ها می­توان به روش­های تفاضل محدود، المان محدود و المان­ مرزی، اشاره کرد. در تکنیک­های استفاده شده در سال­های اخیر معمولا مساله معکوس به صورت یک مساله بهینه­سازی فرمول­بندی شده و سپس توسط یک روش عددی مناسب حل می­گردد.
مهمترین چالش در حل مسائل معکوس، بدنهادگی[1] ذاتی مساله و نبود جواب یکتا برای آن، در بسیاری از مسائل می­باشد. ویژگی بدنهادگی، شامل هر دو دسته مسائل دائمی و دینامیکی می­شود و باعث می­گردد تا این مسائل حساسیت زیادی نسبت به خطاهای نمونه برداری داشته باشند، بطوریکه وجود خطایی ناچیز در داده­های نمونه برداری سبب ایجاد خطای بزرگ در جواب مساله می­شود. علاوه بر این، در مسائل دینامیکی به دلیل ماهیت نوسانی کمیت­های اندازه­گیری شده (مانند کرنش و شتاب)، جواب­های بدست آمده (بارهای اعمالی به سازه) حساسیت بسیار زیادی به داده­های ورودی خواهند داشت. این امر در زمانی که کمیت اندازه­گیری شده دارای نوسانات شدیدی باشد آشکارتر است.
یکی از مهمترین مسائل معکوس برآورد نیروی دینامیکی و ضربه وارد بر ورق می­باشد. البته اندازه­گیری توزیع زمانی نیروی وارده می­تواند در کاربردهای عملی بسیار مفید باشد، لذا تلاش می­شود توزیع زمانی نیرو اندازه­گیری شود و برای رفع مسایل تخصصی­تر در زمینه ورق‌ها، به نظر می­رسد که شناسایی محل ضربه به روشی سریع و دقیق یکی از الزامات باشد. روش شناسایی محل نیرو در عین ساده بودن، جهت بالا بردن سرعت محاسبات، بایستی نوسان داده­های اندازه­گیری شده حداقل تاثیر را برآن داشته باشد.
در فصل دوم این پایان­نامه، پیشینه تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده ­است را مورد بررسی قرار می­دهیم.
در فصل سوم تلاش شده است تا تئوری و روش­هایی در مورد تئوری دینامیک ورق و حل معکوس بررسی و جمع آوری گردد.
در فصل چهارم با نگاهی ریزبین به مساله معکوس ورق، تلاش شده است تئوری معکوس، جهت شناسایی توزیع زمانی و شناسایی محل اثر نیرو مورد استفاده قرار گیرد.
از آنجا که قسمتی از این پایان­نامه با آزمایش عملی و اندازه­گیری کرنش همراه می‌باشد، در فصل پنجم مکانیزم­های اندازه­گیری کرنش، مشکلات و راه حل­های آن، مورد توجه قرار گرفته است.
در فصل ششم، فاکتورهای موثر بر شناسایی توزیع زمانی نیرو و محل اثر نیرو بررسی شده است و یک مساله عملی بصورت معکوس حل گردیده ­است.
در انتها در فصل هفتم نتیجه­گیری و پیشنهادات جهت فعالیت­های تحقیقاتی آینده آورد شده است.
 

توسعه شهری درمعنای عام آن، براثر بازتاب فضایی اسکان غیر رسمی، ناپایدار شده است، موضوعی که ارائه و مورد بحث قرار خواهد گرفت، امروزه یکی از چالش‌های عمده ناپایدار کننده شهری و گونه‏ای شهرنشینی با مشکلات حاد موسوم به اسکان غیر رسمی یا حاشیه نشینی می‌باشد. سکونتگاههای غیررسمی همواره یکی از مسائل اصلی شهرهای کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران بوده است. در دهه‏های اخیر بحث فقر شهری و سکونتگاههای غیررسمی بیش از پیش با مفهوم عام توسعه پایدار شهری گره خورده است. امروزه درک فراگیری در سطح بین‏المللی از مسئله پایداری و نقش آن در پایداری اجتماعی و پایداری شهری شکل گرفته است به نحوی که در بسیاری از پیمان‏های بین‏المللی محو فقر به طور عام و فقر شهری به طو خاص به عنوان یکی از اهداف اصلی جامعه جهانی تعریف می‏شود. در این زمینه شاخص‏ترین توافق جهانی بر روی اهداف توسعه هزاره از سوی رهبران جهان (2000) است که از میان بردن فقر و گرسنگی و تضمین پایداری زیست محیطی (بهبود دسترسی به مسکن مناسب و بهبود اسکان غیررسمی) از اهداف اصلی آن است (ایراندوست، 1388: 27).

محلات فقیرنشین و اسکان غیررسمی در شهرها با توسعه پایدار شهری در تناقض قرار دارد. امروزه پدیده اسکان غیررسمی در اطراف شهرها امری است اجتناب ناپذیر که بخصوص در کشورهای جهان سوم باید مورد توجه برنامه ریزان شهری و مسئولان و متولیان شهرها، قرار گیرد. در بعد کلان، اسکان غیررسمی عبارت است از شکل گیری شیوه شهرنشینی ناپایداری که در سکونتگاههای درون یا مجاور شهرها با سیمایی ناخوشایند و خارج از فضاهای رسمی و برنامه ریزی شده تجلی می‏یابد (گروه مطالعات برنامه ریزی و توسعه پایدار شهری، 1390: 2). حاشیه نشینی یکی از پاشنه آشیل‏های توسعه پایدار شهری تلقی می‏شود، براساس مصوبات برنامه توسعه هزاره سازمان ملل بایستی تا سال 2015 میلادی دست کم 100 میلیون زاغه نشین از امکانات بهداشت، مسکن و فرصتهای نوین آموزش برخوردار شوند (نقدی و صادقی، 1385: 219).

طی دهه­های اخیر به تدریج محلات نابسامان و سكونتگاه­های غیررسمی، به­طور عمده در حاشیه شهرهای بزرگ كشور، خارج از برنامه رسمی توسعه شهری و به­صورت خودرو شكل گرفته و گسترش یافته است. این پدیده در مطالعات شهری به­عنوان یكی از آسیب­های شهری مطرح می­باشد. تجمع اقشار کم­درآمد و مشاغل غیررسمی در سگونتگاه­های غیررسمی شیوه­ای از شهرنشینی ناپایدار را بوجود آورده است و زمینه ساز بسیاری از آسیب­ها و ناهنجاری­های اجتماعی شده است (جمشیدی و همکاران، 1393: 242-221). از پدیده های عمده ناپایدار کننده شهری به ویژه در کشــــورهای درحال توسعه، گونه‏ای شهرنشینی با مشکلات حاد موسوم به اسکان غیر رسمی[1] است که بنابر مشاهدات جهانی درحال گسترش فزاینده است. این گونه سکونتگاه‏ها هر چند جلوه‏ای از فقر است اما بازتاب کاستی‏ها و نارسایی های سیاستهای دولتی و بازار رسمی نیز محسوب می شوند. اسکان غیر رسمی به سبب باز تولید فقر و گسترش آن، به مخاطره انداختن محیط زیست و تحمیل هزینه ای بیشتر برای حل مشکلات، در مقایسه با هزینه پیشگیری از آنها، تهدیدی جدی برای پایداری و انسجام جامعه شهری و نیازمند تدابیر ویژه ای برای ساماندهی وضعیت کنونی و جلوگیری از گسترش آنها در آینده است. از آنجا که اسکان غیر رسمی از زمینه‏ای فراتر از امکان آن نشات می گیرد و بر محیطی فراتر از مکان آن نیز تاثیر می گذارد، چاره جویی این مسئله به سیاستگذاری و اقداماتی نه فقط درسطح محلی آن، بلکه درسطح ملی نیاز دارد.

توسعه شهری درمعنای عام آن، براثر بازتاب فضایی اسکان غیر رسمی ، ناپایدار شده است، واقعیت این است که انتقال ناگهانی بسیاری از

 ساکنان سکونتگاه‏های غیر رسمی از شیوه معیشت سنتی و رسمی جعفرآبادیی به معشیت نامشخص و نوینی که تمهیدات لازم و متناسب شهرنشینی – در ابعاد اقتصادی، اجتماعی ، فرهنگی و کالبدی فراهم نیست، آنها را به سکونتگاههای ناپایداری کشانده است که به منظور جای پا یافتن در شهر و به امید طی دوره گذار، انتخاب شده اند. علاوه بر این ، مسئله بلاتکلیفی بسیاری از این سکونتگاهها از نظر قانون – که ساکنان را دائم درخطر تخریب، تخلیه و تعرض رسمی نگاه می دارد – موجب احساس ناامیدی و عدم امنیت خانوارها و مانع تلاش، مشارکت اجتماعی و همبستگی آنها باجامعه شهری است، امری که پیامدهای نامطلوب فرهنگی ( حتی برای نسلهای آتی آنها و محیط‏های مجاور ) در بر دارد. ازاین رو، در وضع موجود مسئله عبارت است از: محرومیت ساکنان این سکونتگاه‏های گسترده که حامل یا مستعد نابنهجاری‏های اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و زیست محیطی‏اند و نیاز مبرمی به ارتقای شرایط محیطی دارند.

باتوجه به گرایش های موجود و نبود نشانه‏ای ازتغییر سیاست‏ها، چشم انداز نگران کننده‏ای از رشد اسکان غیر رسمی و ناپایدارسازی شهرها وجود دارد که اراده‏ای ملی و تدابیری مشخص، متفاوت از روال کنونی ، می‏طلبد.

اسكان غیررسمی كه به­طور عمده با تصرف و ساخت غیررسمی زمین و مسكن، عدم رعایت ضوابط و مقررات رسمی و متعارف شهری و ساختمانی، كمبود شدید خدمات زیرساختی و استفاده غیررسمی از تأسیسات و تجهیزات شهری، رشد سریع كالبدی و جمعیتی، اشتغال غالب غیررسمی، ناپایداری سازه­ای و تأسیساتی، پایین بودن سرانه­های خدماتی، ناپایداری درآمد و در نهایت بستر كالبدی مناسب جهت رشد آسیب­های اجتماعی و شكل­گیری خرده فرهنگ­های كجرو و ایجاد مأمن و پناهگاه مناسب جهت مجرمین و بزهكاران اجتماعی مشخص و شناخته می­شود، طی دو دهه گذشته تبدیل به چالشی بزرگ، به شكل غالب در حاشیه به ویژه دركلان شهرها، شده است. اسكان غیررسمی از عوامل كلان ساختاری در سطح ملی و منطقه­ای ناشی می­شود. رشد فزاینده جمعیت شهری از توان سازمان­های دولتی و غیردولتی جهت توسعه و ارائه خدمات و تسهیلات شهری برای این جمعیت فزاینده پیشی گرفته و برآورده نشدن نیاز مسكن و سرپناه اقشار كم درآمد در فضای رسمی و برنامه­ریزی شده شهر، حاشیه­نشینی و اسكان غیررسمی را به گونه­ای بی­سابقه گسترش داده است (شیعه و همکاران، 1390، 40).

ایران نیز به ­عنوان یکی از کشورهای در حال توسعه که با مسأله اسکان غیررسمی مواجه می­باشد، از لحاظ نحوه­ی برخورد با این پدیده قابل بررسی می­باشد. منشأ و روند شکل­گیری سکونت­گاه­های غیررسمی در ایران می­تواند همانند کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه باشد، ولی به­طور مقایسه­ای از شدت و وحدت یکسانی برخوردار نیست. اسکان غیررسمی به­شیوه­ی مرسوم در ایران از دهه­ی 1320 آغاز، تا اواخر دهه­ی 50 با شدت نسبتاً زیادی روند گسترش خود را طی نموده و بعداز انقلاب از لحاظ شدت شکل­گیری به­عنوان یکی از معضلات اساسی شهرهای ایران مطرح می­شود. در طی این دوران، به­دنبال رشد روابط و مناسبات سرمایه­داری، تحولات و دگرگونی­های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی شگرفی به­وجود آمد. تمرکز دولت وقت در معدودی از شهرهای کشور به­عنوان کانون­های رشد و توسعه به واسطه روابط سرمایه­داری وابسته یا غیر مولد بوده که این عوامل موجب فاصله شهر و روستا و مهاجرت بخشی از روستاییان به شهرها به امید کسب اشتغال همراه با مسائل و مشکلات متعددی از جمله شکل­گیری اسکان غیررسمی در حواشی و حتی مناطق داخل شهرها گردید. در طی روند تحولات مذکور، تمامی شرایط لازم جهت تقویت گرایش­ها و رشد شهرنشینی به شکل شتابان فراهم آمد. همچنین، فرایند توسعه کشور به شکل برونزا در قالب سرمایه­داری وابسته به پیرامونی موجب از همپاشی نظام­های کهن و سنتی تولید معیشتی شد (خاکپور و همکاران، 1390، 158). بطور کلی، آنچه مسلم می­نماید این است كه در كشور ایران علاوه بر روند فوق، تحولات ناشی از شكل تقسیم كار بین­المللی و دگرگونی ساختار اقتصادی كشور، افزایش و انباشت درآمدهای نفتی و اصلاحات ارضی بعد از دهه چهل از جمله علل عمده­ی تسریع روند شهرنشینی و به تبع آن شكل­گیری اسكان غیررسمی می­باشند(جمشیدی و همکاران، 1393: 242-221). براساس مطالعات انجام شده در زمینه­ حاشیه­نشینی در مناطق مختلف حاشیه­نشین ایران، می­توان گفت که مهمترین ویژگی‏های آن عبارت است از ساخت و ساز نامناسب، فقر فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، بیکاری، اشتغال کاذب، عدم رعایت بهداشتی جمعی و فردی، عدم دسترسی به امکانات رفاهی، بهداشتی و آموزشی، افزایش جرم و جنایت، فساد، فحشا، مصرف بیش از حد مواد مخدر در مقایسه با سایر مناطق شهری و غیره و از سوی دیگر هم­اکنون در اطراف شهرهای بزرگی چون تهران، مشهد، شیراز، کرمان، اصفهان،[کرمانشاه] و سایر شهرهای کشور نیز شاهد رشد و گسترش مناطق حاشیه­نشین می­باشیم (ربانی و همکاران، 1388).

حاشیه­نشینی در زمان ما یک پدیده­ی عام است به­نحوی که برخی از صاحب­نظران اظهار می­دارند حدوداً 30 درصد مردم شهرهای بزرگ جهان در مناطق حاشیه­ای زندگی می‏کنند. با این­حال، برخی از منابع حجم آن را 30 تا 70 درصد جمعیت بسیاری از شهرهای کشورهای در حال توسعه اعلام می‏کنند (زنگی­آبادی و همکاران، 1384، 179). سکونت­گاه­های غیررسمی با تجمعی از اقشار کم­درآمد و غالباً با مشاغل غیررسمی و شیوه­ای از شهرنشینی ناپایدار همراهند و زمینه­ساز بسیاری از آسیب­های اجتماعی به­شمار می­روند. این مشکل شهری صرفاً مسأله­ای کالبدی و فیزیکی نبوده و از عوامل کلان ساختاری در سطوح ملی و منطقه­ای ناشی می­شود (پورآقایی، 1383، 1). محرومیت و عدم برخورداری سکونت­گاه­های غیررسمی از تسهیلات زندگی شهری در قیاس با دیگر نواحی شهری، آنها را به کانون بغرنج شهری و مانع توسعه پایدار انسانی تبدیل نموده است. جای تردید نیست که در فرایند جهانی­سازی، تعداد زیادی از شهروندان به حاشیه­های شهرها رانده خواهند شد و به تبع آن از بسیاری از حمایت­های اجتماعی نیز محروم خواهند شد (صرافی، 1381، 6).

شهر کرمانشاه به دلیل سرعت تحولات اقتصادی خود در دهه­های اخیر مخصوصاً دهه­ی 70 عرصه­ی حضورگروه­های کثیری از جمعیت روستاهای بومی و غیر بومی (استان­های ایلام و لرستان) بوده است که این افراد برای بهره­گیری از فرصت­های اقتصادی راهی این شهر شده‏اند. سرعت بالای جمعیت مهاجران و عدم امکان ارائه خدمات سکونتی برای آنها از یک سو و فقدان اهرم نظارتی و کنترلی از سوی دیگر، باعث شده که طیف وسیعی از سکونت­گاه­های غیررسمی و نابسامان در اطراف شهر هویدا شود (البته قابل ذکر است که بسیاری از افراد مهاجر اغلب به دنبال افراد خانواده و یا قبیله­ی خود به این شهر مهاجرت کرده­اند). روند روبه رشد و گسترش اسکان­های غیررسمی و محلات فقیر نشین در شهر کرمانشاه گویای واقعیت انکار ناپذیر در عرصه­ی نظام توسعه شهری کشور است. این گرایش که مخصوصاً در دهه­ی 50 به دلیل تزریق سرمایه­های ناشی از درآمدهای نفتی و سیاست­های واردات محور، بروز جنگ تحمیلی در دهه­ی 60، خشکسالی­های متعدد در مناطق روستایی استان و استان­های همسایه (ایلام و لرستان) روند صعودی به خود گرفت. با توجه به مطالب گفته شده، شکل­گیری این پدیده مسایل متعددی را با خود به همراه دارد که فقط محدود به مناطق حاشیه­نشینی نمی­شود و حتی کل یک شهر را متأثر می­سازد، به­طوری که پیامد آن بروز انواع ناهنجاری­ها در زمینه­ شهرنشینی است. اشتغال افراد حاشیه­نشین در مشاغل غیررسمی و کاذب، وجود ساخت و سازهای غیر مجاز، عدم توانایی شهرداری­ها برای ارایه­ی خدمات مناسب در این مناطق، آلودگی محیط­زیست، اثرات نامطلوب فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی این مناطق بر کل سیستم شهری و غیره از جمله آثار مخرب و مضر حاشیه­نشینی و اسکان غیررسمی می­باشد(جمشیدی و همکاران، 1393: 242-221). با استفاده از نظریات جدید همچون توسعه پایدار و محله پایدار می­توان به احیاء مجدد این محلات پرداخت(ملکی و حبیبی، 1390، 114). بنابراین استفاده از اصول محله‏های پایدار در فرآیند برنامه­ریزی شهری و بهره­مندی از ظرفیت­های محله، بدون شناخت اولیه از وضعیت پایداری در این محله ­ها ممکن نیست.

2-1- طرح مسأله

در هزاره سوم فقر و توزیع ناعادلانه درآمد و ثروت به عنوان یكی از مهم‌ترین معضلات بشر خود را نمایانده و بسیاری از دولت‌های ملی و نهادهای بین‌المللی را به چالش فراخوانده است. امروزه با توجه به بیانیه هزاره سوم سازمان ملل متحد و اجلاس‌های متعدد در سراسر دنیا پایداری به عنوان بخش اساسی نظم جهانی شناخته می‌شود و توسعه پایدار از اصولی است که اندیشمندان و صاحب‏نظران مورد توجه قرار می‌دهند. توسعه سریع شهری در چند دهه اخیر، زندگی بشر را در ابعاد مختلف تحت تأثیر قرار داده است. امروزه شهرها عامل اصلی ایجاد کننده ناپایداری در جهان به شمار می‌روند. در دهه‏های اخیر روند تحولات فضایی، مهاجرتهای روستا–شهری و گسترش بی‏برنامه شهرها، موجب شکل‏گیری بافت‏های شهری بی‏برنامه و اسکان غیررسمی در شهرها گردید. رشد شتابان و نامتعادل شهرها، پیامدهای نامطلوب زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی و کالبدی- فضایی داشته است که منجر به پیدایش اسکان غیررسمی و محلات فقیرنشین گردید که رویکردهای نوین، بر توسعه پایدار شهری تأکید دارند. در جهان امروز، نابرابری‏های اقتصادی و اجتماعی پدیده‏ای فراگیر و در حال گسترش است. ناهمگونی‏های فضایی به صورت کمبود و فقر در نحوه سکونت، مراقبت‏های بهداشتی، مدرسه مناسب، فرصتهای شغلی، غذا، حمل و نقل، آموزش، مسکن مناسب، امنیت، اطلاعات و شاخص‏های برخورداری از خدمات آب لوله کشی، گاز، برق و … نمودار می‏شود. ناپایداری توسعه شهری مهمترین چالش هزاره سوم است (تقوایی و صفرآبادی،1393: 1). از پدیده های عمده ناپایدار کننده شهری به ویژه در کشــــورهای درحال توسعه ، گونه‏ای شهرنشینی با مشکلات حاد موسوم به اسکان غیر رسمی است که بنا بر مشاهدات جهانی درحال گسترش فزاینده است. این گونه سکونتگاهها هر چند جلوه ای از فقراست اما بازتاب کاستی ها و نارسایی های سیاستهای دولتی و بازار رسمی نیز محسوب می شوند. اسکان غیر رسمی به سبب باز تولید فقر و گسترش آن ، به مخاطره انداختن محیط زیست و تحمیل هزینه ای بیشتر برای حل مشکلات، در مقایسه با هزینه پیشگیری از آنها، تهدیدی جدی برای پایداری و انسجام جامه شهری و نیازمند تدابیر ویژه ای برای ساماندهی وضعیت کنونی و جلوگیری از گسترش آنها در آینده است. از آنجا که اسکان غیر رسمی از زمینه ای فراتر از امکان آن نشات می گیرد و بر محیطی فراتر از مکان آن نیز تاثیر می گذارد، چاره‏جویی این مسئله به سیاستگذاری و اقداماتی نه فقط درسطح ملی آن ، بلکه درسطح محلی نیاز دارد.

هدف اصلی توسعه پایدار تأمین نیازهای اساسی، بهبود سطح زندگی، اداره بهتر اکوسیستم و آینده امن‏تر و سعادتمند ذکر شده است. این هدف متضمن تناقضی است که بسیاری آن را از خصوصیات اصلی واژه توسعه پایدار می‏دانند؛ تأمین رشد لازم برای بهبود سطح زندگی عموم و آیندهای مرفه‏تر و در عین حال حفظ اکوسیستم‏ها ( بحرینی، 1380: 44). توسعه پایدار شهری، توسعه‏ای همه جانبه و ناظر به ابعاد مختلف است (رهنمایی و پورموسوی، 1385: 177). آنچه که امروزه به عنوان توسعه پایدار یا ناپایدار در جوامع دیده می شود، محصول خواست و اراده ساختارهای مختلف قدرت، اقتصاد، فرهنگ در جامعه به شمار می‏رود (تیموری و همکاران، 20:1391). با مطرح شدن توسعه پایدار شهری و لزوم توجه به همه ابعاد وجودی شهر – اعم از زیست محیطی، اقتصادی و فرهنگی- به عنوان پایه‏های توسعه پایدار شهری، مشکل سکونتگاههای غیررسمی وارد فاز مطالعاتی جدیدی شده است و محققان علوم انسانی با دیدی کلی و نگاهی جغرافیایی، پدیده اسکان غیررسمی در شهرها را مورد مطالعه قرار می‏دهند (قرخلو و همکاران، 1،1387).

اسکان غیررسمی، جزئی از حیات ناپایدار شهری در شهر می باشد. این محله‏ها به واسطه تأمین تقاضای سرپناه اقشارکم درآمد، محل تجمع گونه‏های مختلف اقشار و طبقات اجتماعی فرودست هستند. این در واقع تقاضا و تجمعی است که علت ناپایداری حیات شهری این محله‏ها را به وجود می‏آورد. سکونتگاههای غیررسمی، جلوهای از فقر است و پیدایش و گسترش آنها گویای موانع ساختاری و ناکارآمدی سیاستهای کنونی در تأمین مسکن و خدمات‏رسانی برای اقشار کم درآمد شهری در سطح کلان می‏باشد.

1- هر چند در این سند برای تاکید بر رسمیت نداشتن این سکونتگاهها در برنامه ریزی شهری و در مواردی از نظر مدیریت شهری از عنوان « اسکان غیر رسمی» استفاده شده است. لیکن « خودرو» ، « نامتعارف» ، « غیرمجاز » ،« خودانگیخته» ، « نابسامان» و حاشیه نشینی نیز به آنها اطلاق شده است.

[2] – Informal Jobs

[3] – Unsustainable Urbanization