پایان نامه - مقاله - تحقیق

، زمینه و اهمیت پژوهش

خون یک منبع حیات­بخش است که جانشین ندارد (1). اولین اشاره به انتقال خون در تاریخ، بیشتر جنبه افسانه دارد. نخستین تلاش برای انتقال خون به انسان در سال 1376میلادی توسط پزشک جوانی به نام ژان انجام شد. تحقیقات اولیه در مورد انتقال خون بصورت علمی توسط جیمز ملاتورل در قرن 18 صورت گرفت و در سال­های متمادی بررسی و تحولات گوناگون در این زمینه، انتقال خون را به شکل کنونی درآورده است (2). هدف از انتقال خون، افزایش اکسیژناسیون بافتی و جلوگیری از خونریزی است که در نهایت پیش­آگهی بیماری را بهبود خواهد بخشید (3).

انتقال خون بخش مهمی از مراقبت­های پزشکی ‫محسوب می­شود که اگر به طور صحیح انجام شود، می­تواند­ نجات بخش حیات باشد (4). کاربرد انتقال خون تنها برای درمان مواردی است ‫که منجر به مرگ و میر واضح شده و از طریق سایر ‫روش­ها به طور موثر قابل پیشگیری و درمان نباشد (4, 5). فرآیند انتقال خون با مواردی مانند ‫محدودیت مدت زمان ذخیره­سازی و بالا بودن هزینه­­ ‫نگهداری مواجه است (6). شواهدی مبنی بر تفاوت­های ‫قابل ملاحظه در الگوی استفاده بالینی از خون بین ‫بیمارستان­ها، متخصصین بالینی و حتی بـین پزشکان ‫همکار در یک گروه وجود دارد (4, 5). انتقال خون در بسیاری از بیماری­ها از جمله تالاسمی، اعمال جراحی و زایمان اهمیت حیاتی داشته (7) و در عین حال همیشه با خطرات و مشکلات عدیده­ای از جمله: بیماری­های عفونی مثل هپاتیت، ایدز، مونونوکلئوز عفونی، تضعیف سیستم ایمنی، واکنش­های همولیتیک و غیر همولیتیک، ناسازگاری­های خونی و … همراه است. علاوه بر این، انتقال خون هزینه بالایی را نیز طلب می­کند (8). به طوری که یک واحد گلبول قرمز متراکم در آمریکا تا زمان تزریق حدود 151 دلار (9) و در ایران حدود 1470000 ریال هزینه دربردارد. هزینه تزریق خون و فرآورده­های آن در انگلیس سالانه معادل 5/165 میلیون پوند می­باشد که 76% این هزینه مربوط به تزریق گلبول قرمز فشرده است (10).

علی رغم مطرح بودن تزریق خون به عنوان “پیوند زندگی”، خطر ایجاد واکنش­های آن نیز وجود دارد که از واکنش آلرژیک تا همولیز تهدید کننده­ی زندگی متفاوت است (11-13). بیش از 20% تمام ترانسفوزیون­های خون منجر به بروز واکنش­های متفاوت می­شود (12, 14). واکنش­هایی که در عرض 24 ساعت اول تزریق خون رخ می­دهند واکنش­های زودرس تلقی شده و در 1% تا 3% از تزریق­ها رخ می­دهد (13). بطوری که در یک مطالعه 7 ساله، 1500 واکنش زودرس در 440000 مورد تزریق فرآورده­های خونی شناسایی گردید (15). سازمان دارو و غذا، موارد مرگ­های ناشی از ترانسفوزیون خون را از سال­های ۱۹۷۶ تا ۱۹۸۵ گزارش کرده که 51% از 256 مرگ گزارش شده ناشی از همولیز حاد بدنبال تزریق فرآورده­های خونی با ناسازگاری ABO بوده است. Linder و همكاران خطر ترانسفوزیون با ناسازگاری ABO را محاسبه نمودند كه یك در ۳۸۰۰۰ واحد بوده و تجویز نادرست ۱در ۱۹۰۰۰ واحد RBC تجویز شده در ایالت نیویورك را شامل می­شد (16).

از آنجایی که مشکلات تامین خون سالم، حفظ خون در مقابل آلودگی­های مختلف، همراه با هزینه روزافزون تهیه فرآورده­های خونی، مسائل عمده مربوط به ترانسفوزیون خون می­باشند (17) و با توجه به این که تزریق خون، بی خطر و بدون هزینه نمی­باشد (18)، لذا با توجه به این مشکلات و هزینه بالای تأمین خون سالم و همچنین عوارض متعدد ناشی از ترانسفوزیون خون و فرآورده­های خونی، لازم است که تجویز فرآورده­های مذکور بر اساس معیارهای علمی و فقط در صورت ضرورت انجام گیرد (9).

از آنجا که در نگرش جدید همه ارائه­دهندگان خدمات سلامت از جمله پرستاران ملزم به حفظ و ارتقای کیفیت و پاسخگویی در قبال آن گشته­اند، حاکمیت بالینی به عنوان روشی برای دستیابی به کیفیتی پاسخگو مطرح شده است با توجه به اهمیت پاسخگویی در قبال ارتقای کیفیت در حاکمیت بالینی، ممیزی بالینی از اجزای اصلی این تفکر محسوب می­شود در واقع حاکمیت بالینی به منظور حمایت از پرستاران و سازمانهای ارائه­دهنده خدمات و در راستای ارتقای کیفیت خدماتشان، ممیزی بالینی را معرفی کرده و ابزارهای مورد نیاز آن را فراهم نموده است. ممیزی بالینی (Clinical Audit) فرآیندی است برای ارتقای کیفیت خدمات بالینی که از طریق بررسی و مطابقت سیستماتیک مراقبتها با استانداردها و اجرای تغییر مناسب، به دنبال بهبود مراقبت بیمار و پیامدهای حاصله انجام می­شود.

ممیزی، بررسی و ارزیابی فعالیتهای انجام شده در مقایسه با استانداردهای از پیش تعریف شده می­باشد که با ارتقای کیفیت خدمات ارائه شده به مشتری­ها و نتایج مربوطه از طریق بررسی سازمان یافته و مطابقت فرایندهای خدمت با معیارها و استانداردهای از پیش تعریف شده عملکرد نظام سلامت را بهبود می­بخشد (19).

همچنین نتایج مطالعه­ای در مشهد با عنوان “ممیزی رعایت استانداردهای پرستاری در فرایند ترانسفوزیون خون بیمارستان تخصصی زنان ام البنین (س)” (1390) نشان داد که مهارتهای اساسی درآماده سازی خون برای ترانسفوزیون، در 42%موارد، انجام مراقبت­های حین ترانسفوزیون خون 48% موارد، مراقبت­های بعد از ترانسفوزیون 25% موارد، مطابق استانداردهای پرستاری اجرا نمی شود و در مجموع میزان رعایت و نحوه به کارگیری استانداردهای پرستاری در ترانسفوزیون خون توسط پرسنل پرستاری در 56% موارد مطلوب بود (20).

با توجه به افزایش روند مصرف فرآورده­های خونی و افزایش آمار واکنش­های تزریق خون، ممیزی ترانسفوزیون خون و مراقبتهای مربوط به آن در گروه­های مختلف بیماران و مخصوصاً برای کودکان مبتلا به تالاسمی حائز اهمیت است. همه پرستاران و پزشکان مسئولیت دارند که به تک تک بیماران خدماتی مطابق با استاندارد و با بهترین کیفیت ارائه دهند و باید در این زمینه پاسخگو باشند. بنابراین لازم است که استانداردهای مراقبت­ها را بدانند و بتوانند عملکرد خود را به حد استاندارد رسانده و مطابقت دائم آن با استاندارد­ها را پایش نموده و اثبات کنند.

لذا طبق نتایج مطالعه­ی جعفرزاده و همکاران در مشهد، با توجه به عدم رعایت استانداردها در 44% موارد (20) و نبود بررسی مشابه در تبریز و همچنین از آنجایی که بیماران تالاسمی از مصرف­کنندگان مداوم دریافت خون می­باشند، لذا خدماتی که پرستاران در این زمینه ارائه می­دهند اهمیت حیاتی برای ادامه زندگی و رفاه این بیماران داشته و باید کیفیت مراقبت­های پرستاری که توسط پرستاران ارائه می­گردد در حد مطلوب نگه داشته شود، محققان بر آن شدند تا ممیزی ترانسفوزیون خون و مراقبتهای آن را در بخش خون بیمارستان کودکان تبریز بررسی نمایند.

3-1 اهداف پژوهش

1-3-1 هدف کلی

ممیزی بالینی ترانسفوزیون فرآورده­های خونی و مراقبتهای مربوط به آن در مرکز آموزشی درمانی کودکان تبریز

2-3-1 اهداف اختصاصی

1. تعیین میزان و موارد تطابق عملکرد پرستاران با استاندارد ترانسفوزیون خون و مراقبتهای مربوط به آن در بیماران تالاسمی بستری در بخش و درمانگاه خون مرکز آموزشی درمانی کودکان تبریز (ممیزی اول)
2. تعیین کیفیت عملکرد پرستاران در زمینه ترانسفوزیون خون
3. اجرای مداخله در موارد عدم تطابق عملکرد با استاندارد و تعیین وضعیت عملکرد پرستاران در زمینه ترانسفوزیون خون پس از اجرای مداخله انجام شده (ممیزی مجدد)

اهداف فرعی

تعیین ارتباط نمره کل عملکرد پرستاران با مشخصات دموگرافیک

4-1 سوال پژوهش

1. میزان مطابقت ترانسفوزیون خون و مراقبتهای مربوط به آن با استانداردها، چگونه است؟
2. وضعیت عملکرد پرستاران در زمینه ترانسفوزیون خون پس از اجرای مداخله، چگونه است؟

سوالات فرعی پژوهش

آیا میان نمره کل عملکرد پرستاران با مشخصات دموگرافیک ارتباط وجود دارد؟

5-1 تعریف واژه­ها

1-5-1 ممیزی بالینی

تعریف نظری: ممیزی بالینی (Clinical Audit) فرآیندی است برای ارتقای کیفیت خدمات بالینی که از مجموعه­ای از فعالیتهای به هم مرتبط تشکیل شده است (19, 21).

تعریف عملی: در این پژوهش منظور از ممیزی بالینی، فرآیندی است برای ارتقای کیفیت خدمات بالینی مربوط به ترانسفوزیون خون و مراقبتهای مربوط به آن انجام می گیرد. ابتدا از طریق مطالعه متون علمی و گایدلاین­های معتبر کشوری، استاندارد ارائه خدمات یا مراقبت مورد نظر تعیین و تدوین می­شود، سپس وضعیت موجود ترانسفوزیون خون و مراقبتهای مربوط به آن بررسی گردیده و مواردی که عدم تطابق با استاندارد وجود دارد مشخص می­شود در نهایت در مکانهایی از اختلاف، که امکان مداخله وجود دارد مداخله صورت گرفته و پس از یک بازه زمانی مناسب، به منظور ارزیابی میزان اثربخش بودن مداخله انجام شده، ممیزی مجدد انجام می­شود.

2-5-1 ترانسفوزیون فرآورده­های خونی

تعریف نظری: تزریق خون یا اجزای خون را به داخل عروق خونی بیمار، ترانسفوزیون خون می گویند(22).

تعریف عملی: در این پژوهش منظور، تزریق خون و مشتقات آن به کودکان در بخش انکولوژی می­باشد که مراقبتهای قبل، حین و پس از ترانسفوزیون که توسط پرستار انجام می شود مد نظر می باشد.

3-5-1 بخش خون

تعریف عملی: در این پژوهش منظور از بخش خون، بخشی است که در آن بیماران مبتلا به سرطان تحت مراقبت و درمان قرارمی­گیرند.

4-5-1 درمانگاه

تعریف نظری: مکانی که در آن به بیماران سرپایی، درمان پزشکی یا مشاوره­ای داده می­شود، اغلب به یک بیمارستان متصل است (23).

تعریف عملی: در این پژوهش منظور از درمانگاه، درمانگاه خون بیمارستان کودکان تبریز می­باشد که کودکان تالاسمی جهت دریافت خون و فرآورده­های آن به این مرکز مراجعه می­کنند.

3-5-1 مرکز آموزشی درمانی

تعریف نظری: مراكزی هستند كه همزمان با ارائه خدمات یا مراقبت به بیماران، فرصت­های آموزشی و پژوهشی نیز برای آموزش نیروی انسانی پزشكی فراهم می­كنند (24, 25).

تعریف عملی: در این پژوهش منظور از مرکز آموزشی درمانی، بیمارستان­ آموزشی کودکان، وابسته به دانشگاه علوم پزشكی تبریز می­باشد که کودکان مبتلا به تالاسمی در بخش و درمانگاه خون آن تحت ترانسفوزیون فرآورده­های خونی قرار می­گیرند.

• شیمی کمپلکس های پلاتین

پلاتین معروفترین و شناخته شده ترین فلز از فلزات گروه پلاتین است. فلزات گروه پلاتین شامل: روتنیم (Ru) ، اسمیم(Os) ، رودیوم(Rh) ، ایریدیم(Ir) ، پالادیم(Pd) و پلاتین(Pt) می باشد که هم نادر بوده و هم به جهت فعالیتهای کاتالیستی و نیز مقاومتشان در برابرحملات شیمیایی بسیار مفیدند. فلز پلاتین بطوریکه در جدول زیر مشاهده می شود دارای چند ایزوتوپ بوده بطوریکه هر ایزوتوپ دارای فراوانی طبیعی و عدد کوانتومی اسپین هسته مشخصی می باشد.1

با پیشرفت NMR ، ایزوتوپ 195پلاتین با فراوانی طبیعی 7/33 % و با توجه به دارا بودن اسپین هسته برابر با 2/1 امکان مشاهده کوپلاژ با دیگر هسته ها را فراهم کرده و به همین دلیل بسیار مورد توجه قرار گرفت. حضور یا عدم حضور چنین کوپلاژی شواهد با ارزشی برای ساختار مولکول ها ارائه می دهد.

حالات اکسایش متداول پلاتین، صفر، 2+ و 4+ است. تعداد زیادی  کمپلکس پلاتین با حالت اکسایش 1+ معرفی شده اند. کمپلکس های پلاتینی  با حالت اکسایش 3+ و 5+ کمیابند. ترکیباتی با حالت اکسایش 6+ تنها زمانی دیده می شوند که پلاتین توسط لیگاندهای اکسیژنی و فلوئوری احاطه شده است. بجز آنیون های کربونیلی چند هسته ای که پلاتین در آنها حالت اکسایش منفی دارد، ترکیبات مهم دیگری با حالت اکسایش منفی پلاتین وجود ندارد.

کمپلکس های پلاتین به آسانی در فرآیندهای دو الکترونی شرکت می کنند، از این رو واکنش های افزایش اکسایشی و حذف کاهشی روی پلاتین به راحتی صورت می گیرد. بنابر این تشکیل کمپلکس اکتاهدرال با افزایش اکسایشی دو جزء به پلاتین (II) و تشکیل کمپلکس مسطح مربع از طریق حذف کاهشی دو جزء از پلاتین ((IV  صورت می گیرد.2پلاتین به عنوان یكی از نرم ترین فلزات طبقه بندی شده است و

 در نتیجه پیوندهای قوی تری را با لیگاندهای نرم تشكیل می دهد.3

پلاتین با الکترونگاتیویته 3/2 خیلی بهتر می تواند با عناصر دارای الکترونگاتیویته نزدیک به آن، به صورت مستحکم پیوند بدهد از جمله با ید، گوگرد، کربن که مقادیر الکترونگاتیویته برابر با آن دارند چرا که ترکیبات دارای پیوند های کووالانسی تر، پایدارتر و محکم تر بشمار می روند.

ترکیبات و کمپلکس های پلاتینی حاوی لیگاندهای مختلف می توانند خواص و کاربردهای متفاوتی دارا باشند. در کنار ابزارهای فلزی متعدد زیست دارویی، پلاتین به صورت کلینیکی در چندین داروی ضد تومور مهم بکار رفته که قابل توجه ترینشان سیس پلاتین است.4

بسیاری ازمفاهیم مهم در شیمی کئوردیناسیون مسطح مربعی و اثر ترانس، برای اولین بار در ترکیبات پلاتین کشف شد.1

• شیمی کمپلکس های پلاتین حاوی لیگاندهای سولفوکساید

1-2-1 شیمی سولفوکسایدها

شیمی کئوردیناسیون سولفوکسایدها بسیار مورد مطالعه قرار گرفته است. سولفوکسایدها به عنوان لیگاندهای دوسردندانه(ambidentate) شناخته شده اندکه یا از طریق اکسیژن و یا از طریق گوگرد به فلزات خاصی کئوردینه می شوند.مولکولهای سولفوکساید به عنوان یک لیگاند رفتارهای جالبی دارند. آنها می توانند دانسیته الکترونی  را از فلز مرکزی به سمت خودشان بکشند و به دلیل وجود همین پیوند  در این دسته از ترکیبات پیوندپلاتین- سولفوکسایدبسیارمستحکم است. بیشتر مطالعات منتشر شده روی کمپلکس های سولفوکساید پلاتین، در بر دارنده لیگاندDMSO بوده است.5

سولفوکسایدها در کمپلکس های پلاتین (II) ، همیشه از سر S به فلز پلاتین (II)  متصل می شوند زیرا اتم گوگردبه دلیل دارا بودن اوربیتال *  خالی، نسبت به اتم اکسیژن سر نرم بشمار می رود در نتیجه می تواند دانسیته الکترونی را از سمت فلز پلاتین (II) که آن نیز فلزی نرم محسوب می شود به سمت خود بکشد. سولفوکساید ها از اثر ترانس نسبتاً بزرگی برخوردارند و بر اساس مطالعات انجام گرفته یک سری نفوذ ترانس به صورت زیر گزارش شده است: 6

R2SO > I– > Cl– ≥ amines > Py

1-2-2  کمپلکس های پلاتینی حاوی لیگاند DMSO

مطالعات نشان داده اند که کمپلکس های سولفوکساید پلاتین(II) به همراه لیگاندی دیگر، در شیمی درمانی بسیار مؤثرندبطوریکه مقاومت بعضی از این ترکیبات در برابر سلول های سرطانی به سمت مقاومت سیس پلاتین می رود. آنها همچنین به دلیل داشتن خواص کاتالیستی در فرایندهای کاتالیزوری و هیدروسیله کردن مورد توجهند.

بی میلی یک گروه تک DMSO برای جابجا شدن از مرکز پلاتین (II) ، که در آن ممانعت فضایی اندکی وجود دارد باعث می شود به سختی بتوان قبول کرد که کمپلکس های مونوسولفوکساید ، یک گونه فعال برای از دست دادن DMSO باشند با این وجود گاهی در واکنش های جانشینی در محلول های DMSO ، عکس این قضیه با دخالت حلال مشاهده    می شود. 7

بر طبق مطالعات انجام شده، واکنش هایی که روی دیمرهای دارای پل ید به همراه یک لیگاند دیگر صورت می گیرد، مونومرترانس را باید تولید کند.

• واکنش های جانشینی کمپلکس های مسطح مربع

واکنش جانشینی لیگاند در کمپلکس های فلزات واسطه، معمولاً به عنوان مرحله کلیدی در واکنشهای کاتالیستی بشمار می روند. واکنشهای مرتبط با کمپلکس های مسطح مربع پلاتین(II) بطور گسترده ای مورد مطالعه قرار گرفته اند.8

فلزهایی که آرایش 8d کم اسپین دارند، به طور معمول ترکیبهای مسطح مربعی را می سازند

به دلیل خواص ویژه ترکیبات پلاتین (II)، بیشتر مطالعات سینتیکی روی کمپلکسهای پلاتین (II) انجام شده است که دلایل به قرار زیر می باشند:

• پلاتین (II) در مقابل اکسایش ازRh(I) و Ir(I) پایدار تر است.
• بر خلاف کمپلکسهای Ni(II) که اغلب تتراهدرال هستند کمپلکسهای پلاتین (II) همواره مسطح مربعی هستند.
• سرعت واکنشهای جانشینی در کمپلکسهای پلاتین (II) در مقایسه با دیگر کمپلکسهای مسطح مربعی کند تر است. به عنوان مثال، کمپلکسهای Ni(II) واکنش جایگزینی را 106 بار سریعتر از کمپلکسهای پلاتین (II) انجام می دهند.9و10و11و12

 1-4 لیگاندهای فسفری نوع سوم1

لیگاندهای فسفری بطور کلی لیگاندهای  پذیر بشمار می روند. لیگاندهای  پذیر دو دسته اند:

1. آنهایی که* خالی دارند مثل :C  C = O , C
2. آنهایی که اوربیتال d خالی دارند مثل : P , S

از طرفی لیگاندهای نرم دو دسته اند:

1. لیگاندهای پذیر بطور کلی نرم هستند و اگر بطور نسبی در نظر بگیریم هر چه یک لیگاند، الکترونگاتیویته کمتری داشته باشد نرم تر است.
2. زمانیکه یک اتم بزرگ است یا بار منفی روی اتم زیاد است، به دلیل پخش بهتر الکترونها، لیگاند نرم بشمار می رود. مثل: S-2 , P-3 , I–

پس وقتی یک فلز با عدد اکسایش پایین مثل 2+ داریم به این معناست که چگالی الکترون روی سیستم زیاد است پس یک لیگاند  پذیر همچون لیگاندهای فسفری نوع سوم می تواند الکترون ها را به جریان انداخته و فلز راپایدار کند.

تری فنیل فسفین (PPh3) ، تری فنیل فسفیت (P(OPh)3) و1و3و7 تری آزا فسفا آدامانتان(PTA) از جمله لیگاندهای دهنده فسفری نوع سوم می باشند که لیگاندهایی خنثی بوده و دهنده دو الکترون از طریق زوج الکترون ناپیوندی فسفر به فلزات واسطه می باشند.

سنتز کمپلکس های دارای فسفر های نوع سوم به دلیل کاربردهای گوناگون مورد توجه قرار گرفته اند، که عبارتند از:

کاربرد کاتالیزوری: با توجه به خصوصیات پیوندی مشتقات فسفری نوع سوم، به عنوان پیوند دهنده ی فلزی در کاتالیست های آلی فلزی نامتقارن همگن مورد استفاده قرار می گیرند. 13 کمپلکس های دارای لیگاندهای فسفیتی در چرخه های مختلف کاتالیزوری از جمله هیدروژن دار کردن، هیدروفرمیل دار کردن و هیدروسیانید دار کردن به کار گرفته شده اند. معمولاً این کاتالیزورها نسبت به سیستم های مشابه فسفینی خود فعالیت بیشتری دارند.14

خواص دارویی: به ویژه کمپلکس هایی که دارای لیگاندهای فسفری محلول در آب هستند توجه خاصی را به خود جلب کرده اند.15 همچنین فسفیت ها بدون حضور در کمپلکس فلزی نیز توانسته اند خواص ضد سرطان خوبی از خود نشان دهند.16

افزایش جمعیت و نیاز روز افزون کشور به محصولات جدید، منجر به احداث و توسعه فضاهای تولیدی و صنعتی گردید. تعدد و تنوع و ارتقای محصولات جدید در همه عرصه‌های زندگی و پاسخ به نیازهای عمومی باعث شد تا کارخانجات تولیدی، به سرعت گسترش یافته و در مدت کوتاهی نیاز روز افزون کشور به صنایع و کارخانجات پیشرفته و مدرن تفکر احداث شهرک‌های صنعتی را پدید آورد.

رشد صنعت به صورت مجتمع، منطقه، ناحیه، قطب یا شهرک صنعتی پدیده‌ای گردید تا به لحاظ اهمیت از آغاز قرن بیستم میلادی در توسعه صنعتی کشورهای جهان و بهره‌ گیری از امکانات و قابلیت‌های هر منطقه مورد توجه ویژه قرار گیرد لزوم همگام ­شدن در راه صنعت و توسعه ملزم به در ­نظر ­گرفتن آمایش سرزمین و تقسیم نیروی کار در مناطق مختلف کشور با هدف توسعه صنعتی محورها و قطب‌ها، مکان‌هایی را برای تجمع واحدهای صنعتی به صورت شهرک یا مجتمع، انتخاب و سازماندهی کند. این سازماندهی متأثر از عواملی مانند رشد جمعیت، اشتغال، محدودیت زمین، حفاظت و توسعه محیط زیست و تعیین کاربری زمین‌های صنعتی می‌باشد (Forslid et al., 2002).

شهرک صنعتی مکانی است دارای محدوده و مساحت معین برای استقرار مجموعه‌ای از واحدهای صنعتی پژوهشی و فن‌آوری و خدمات پشتیبانی از قبیل طراحی، مهندسی، آموزشی، اطلاع‌ رسانی، مشاوره‌ای و بازرگانی که تمام یا پاره‌ای از امکانات زیر بنایی و خدمات ضروری را با توجه به نوع و وسعت شهرک و ترکیب فعالیت‌های آن در اختیار واحدهای مذکور قرار می‌دهد. در چند ­دهه اخیر ایجاد و بهره‌ برداری شهرک‌های صنعتی رشد چشمگیری داشته است. ایجاد شهرک‌های صنعتی که به منظور نیل به خودکفایی صنعتی کشور و منطقه، هدایت سرمایه‌ها و بهره‌ گیری از نیروی انسانی متخصص انجام می‌گیرد و فواید بسیاری در ارتقای سطح زندگی مردم، ایجاد کار، گردش سرمایه و بهره‌ مندی انسان‌ها دارد. اما اگر شهرک صنعتی و صنایع مستقر در آن بدون توجه به امکانات مکانی، منابع زیست‌ محیطی و دستور العمل‌های رفتاری از جمله مقررات حفاظت محیط زیست، فیزیولوژی انسان‌ها، گیاهان، حیوانات و مواهب طبیعی از قبیل آب، هوا و خاک،

 ایجاد شوند ممکن است باعث بروز اثرات ناسازگار شوند و بر خلاف اهداف مورد انتظار نتیجه دهند. بنابراین، اگر مکان شهرک‌ها مناسب نباشد سرمایه هدر داده شده است (منوری، 1380).

بررسی شرایط کنونی ایران و ایجاد شهرک‌ها و نواحی صنعتی در نقاط مختلف کشور، حتی پس از تصویب قانون شرکت شهرک‌های صنعتی ایران نشان می‌دهد که نه تنها به مساله آمایش سرزمین چه در مقیاس ملی و یا منطقه‌ای، حتی در شرایط حاضر توجه نمی‌شود و تقسیم کار و محدودة وظایف از دیدگاه کارشناسی مطرح نیست، بلکه سیاست‌ها و اعمال نفوذها موجبات شکل‌ گیری مسایل مرتبط با آمایش سرزمین شده و می‌شود (پولاددژ، 1373؛ دفتر برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 1364).

با توجه به اینکه توسعه و محیط زیست دو موضوع جدایی ناپذیر می‌باشند ضروری است که با دستیابی و استفاده از ابزارهای مدیریت محیط­ زیست، در کلیه‌ی برنامه‌های توسعه حداقل خسارت به منابع و        محیط زیست وارد شود. اما عدم توجه به آثار و پیامدهای کوتاه ‌مدت و بلند مدت پروژه‌های مختلف، عمدتاً سبب بروز مشکلات اساسی برای انسان و طبیعت خواهد شد (منوری، 1389).

 1-2- بیان مساله

مکان‌یابی مناسب برای ایجاد یک فعالیت در حوزه جغرافیایی معین، جزء مراحل مهم پروژه‌های اجرایی به ویژه در سطح کلان و ملی به شمار می‌رود. مکان‌های نهایی باید حتی­ الامکان همه شرایط و ضوابط مورد نیاز را تامین نمایند ((Collins et al., 2001. از آنجا که مکان‌یابی دارای ماهیت مکانی است، بنابراین سامانه اطلاعات جغرافیایی ابزاری مطمئن با توانایی استفاده از لایه‌های اطلاعاتی متعدد و پردازش آن می‌باشد. همچنین با توجه به توانایی آن در مسایل تصمیم‌ گیری و ادغام و رویهم گذاری لایه‌های اطلاعاتی موجب شده است جهت مکان‌یابی مناسب از این سامانه استفاده گردد (Kao and Lin, 1996). سامانه اطلاعات جغرافیایی ابزار مهمی جهت تهیه نقشه تناسب کاربری اراضی و طراحی مکانی برای برنامه ‌ریزی و مدیریت هستند (Collins et al., 2001, Brail, 2001; Malczewski, 2004). برنامه ­ریزی مکانی شامل فنون تصمیم‌ گیری است که از انواع تحلیل تصمیم ‌گیری چند­ معیاره و ارزیابی چند­ معیاره مشتق می‌شود و ترکیب سامانه اطلاعات جغرافیایی با روش تحلیل تصمیم‌ گیری چند ­معیاره یک ابزار قوی برای برنامه ‌ریزی مکانی پدید آورده است (Malczewski, 2006). تحلیل تصمیم‌ گیری چند ­معیاره یکی از انواع روش‌های رایج می‌باشد که به وسیله سیستم پشتیبان تصمیم‌ گیری به منظور سنجش مسیرهای متفاوت در اجرای یک عمل بر اساس عوامل متعدد و همچنین مشخص­ کردن بهترین مسیر پیاده ‌سازی و اجرا می‌شود (Prakash, 2003).

عوامل موثر در انتخاب و اولویت‌ بندی مکانی بسیار مهم و در عین­ حال متنوع و متعددند. برخی از این عوامل ثابت و ایستا و برخی پویا و متغیرند بدین معنا که با گذشت زمان تغییراتی در آن‌ها ایجاد می‌شود که اهمیت کمتر و بیشتر پیدا می‌کنند. در عین حال پاره‌ای از عوامل موثر بر اولویت ‌بندی مکانی، عینی و قابل محاسبه و برخی ذهنی و جنبه سلیقه‌ای و شخصی دارند (Ramanathan, 2001).

 اتخاذ تصمیم‌های لازم در مورد تعیین و اولویت ‌بندی مکانی از طریق پردازش فهرستی از معیارهای مختلف برای تعیین مناطق بالقوه امکان‌ پذیر است. ارزیابی چنین فهرستی از معیارهای مختلف برنامه ­ریزان را در تصمیم­ گیری می‌تواند کمک کند (رستم­پور، 1376).

 1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

تعیین محل کارخانه، یکی از کلیدی‌ ترین گام‌های تأسیس کارخانه است، چرا که نتایج این تصمیم در بلند مدت ظاهر شده، اثرات بسزایی از بعد اقتصادی، محیط زیست، مسایل اجتماعی و … دارد. یکی از جنبه‌های تأثیرهای درون سازمانی، تاثیر مستقیم آن در سود دهی کارخانه خواهد بود و از بّعد برون سازمانی، ساخت کارخانه‌های بزرگ در یک منطقه می‌تواند شرایط مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، محیط زیست و غیره را تحت تأثیر خود قرار دهد. تعیین محل کارخانه از نظر اقتصادی نقش مهمی در میزان سرمایه­ گذاری اولیه به هنگام تأسیس کارخانه دارد. همچنین هنگام بهره‌ برداری طرح، این تصمیم‌ گیری، تأثیر کلیدی در قیمت تمام­ شده کالا را دارد.

احداث یک یا چند واحد صنعتی در مکان‌های بهینه و در بهترین وضعیت ممکن، نه تنها گردش مواد و خدمات به مشتریان را بهبود می‌بخشد، بلکه کارخانه را در یک وضعیت مطلوب قرار می‌دهد. تصمیم‌های مرتبط با انتخاب و فراگیری ویژگی‌های مکان‌یابی یک مرکز، می‌تواند اثر بزرگی بر توانایی کسب و حفظ مزیت رقابتی باشد (Choo, 2003 Mazzrol and). ولی بی‌ توجهی به مساله مهم مکان سبب می‌شود تا واحد تولیدی به    سود دهی مورد نظر نرسد و از رسیدن به هدف خود بازماند. انجام مطالعات مکان‌یابی درست و مناسب، علاوه بر تأثیر اقتصادی بر عملکرد واحد صنعتی، اثرات اجتماعی، زیست ­محیطی، فرهنگی و اقتصادی در منطقه احداث خود خواهد داشت. در ضمن ویژگی‌های منطقه‌ای نیز به عنوان عامل کلیدی موثر در تعیین محل در مسایل مکان‌یابی محسوب می‌شوند. فراهم ساختن امکانات و تسهیلات زیر بنایی در مکانی دارای شرایط بهینه نسبت به سایر مکان‌ها، به منظور ایجاد شهرک‌های صنعتی، باعث ایجاد انگیزه برای سرمایه­ گذاری بخش خصوصی و دولتی در آن مکان می‌گردد. ارزیابی و مطالعه مکان‌های مختلف و با استفاده از روش‌های گوناگون به منظور یافتن مکان مناسب برای تخصیص این امکانات و تسهیلات ضروری است. اما پیش از پرداختن به امر مکان‌یابی شهرک صنعتی (گر چه شهرک‌های صنعتی ترکیبی یا چند ­منظوره، از رایج‌ ترین نوع شهرک‌ها هستند)، ابتدا باید نوع شهرک صنعتی بر اساس عملکرد آن با توجه به قابلیت‌های و توان‌های منطقه و بر اساس منابع تولید و در جهت سیاست‌های آمایشی در سطح ملی و منطقه‌ای مشخص گردد.

   در زمان بهره برداری عادی از یک نیروگاه هسته ای، سیستم برق اضطراری در حالت آماده به کار می باشد. به گونه ای که در صورت وقوع رخداد پیشامد آغازگری مانند قطع  برق خارجی نیروگاه، در عرض چند ثانیه باید به صورت خودکار راه اندازی شود. بنابراین، به منظور اطمینان از کار کرد دیزل ژنراتور در هنگام تقاضا، چگونگی انجام بازرسی، نگهداری و تعمیرات در این سیستم حائز اهمیت می باشد. از آنجا که دیزل ژنراتور ها مشخصات عملکردی خاصی دارند و در اثر فرسودگی (ageing) مشکلاتی را پیدا می کنند، لازم است تمهیداتی در طراحی آنها لحاظ گردد. ارزیابی قابلیت اطمینان کلاسیک به صورت گسترده در ایمنی نیروگاه های هسته ای به کار رفته است،اما بایستی در نظر داشت که بازرسی، تعویض و تعمیرات قطعات خراب شده  در طول فواصل زمانی بر رفتار دینامیکی دیزل ژنراتور ها موثر است که در نتیجه استفاده از نتایج ارزیابی کلاسیک با گذشت زمان با خطای بیشتری توام می گردد.

   در این پروژه، ارزیابی دینامیکی قابلیت اطمینان برای مدل کردن رفتار دینامیکی دیزل ژنراتور های اضطراری،  با به کار بردن روش مونت کارلو صورت گرفته است که نشان دهنده تاثیر فرسودگی بر روی مقدار قابلیت اطمینان و قابلیت دسترسی در مقایسه با نتایج ارزیابی کلاسیک می باشد.

   با به کار بردن دیاگرام بلوک قابلیت اطمینان دینامیکی و درخت خطای دینامیکی برای نشان دادن اثر فرسودگی بر روی مدل قابلیت اطمینان و به منظور سیاست نگهداری بهینه برای دستیابی به قابلیت دسترسی ماکزیمم برای سیستم دیزل ژنراتور های اضطراری نیروگاه هسته ای بوشهر پژوهش حاضر انجام شده است.

 کلید واژه ها: دیزل ژنراتور اضطراری  نیروگاه اتمی بوشهر، فرسودگی 

، قابلیت اطمینان دینامیکی ،دیاگرام بلوک قابلیت اطمینان دینامیکی، درخت خطای دینامیکی، قابلیت دسترسی.

 بخش اول : کلیات

۱-۱-۱- موضوع مهندسی قابلیت اطمینان

   موضوع مهندسی قابلیت اطمینان، تحلیل خرابی سیستم ها و اجزای آن و تاثیر آن روی عملکرد قابل انتظار سیستم می باشد.(کرباسیان و طباطبایی ۱۳۸۸،۱۱)

تحلیل :

• بررسی علل و سازکار خرابی
• مدل سازی خرابی
• محاسبه ی احتمال خرابی

-خرابی :

   خرابی، ایفا نکردن عملکرد مورد انتظار سیستم در مدت و شرایط معین می باشد.

-قابلیت اطمینان :

   ایفای عملکرد مورد انتظار در مدت و شرایط معین می باشد.

-عملکرد مورد انتظار :

   سیستمی که عملکرد مورد انتظار را انجام دهد، موفق یا قابل اعتماد است.

-تعریف سیستم :

   مجموعه ی عناصر یا اجزایی مرتبط و به هم وابسته.

۱-۱-۲- طبقه بندی انواع سیستم

   تکنیک های ارزیابی در محدوده وسیعی از نظام های مهندسی توسعه و مورد استفاده قرار گرفته است. در حقیقت سطح ارزیابی قابلیت اعتماد یک ارزیابی چند نظامه است. برای مثال در انجام ارزیابی های احتمالاتی تخصص های مهندسی برق، شیمی، ساختمان و غیره مورد نیاز می باشد. باید دقت شود که یک روش ارزیابی قابلیت اعتماد به تنهایی نمی تواند پاسخگوی کلیه نیاز های سنجش ایمنی باشد.

۱ . از نظر ماهیت (نوع) سیستم

• سیستم های سخت افزاری
• سیستم های نرم افزاری
• سیستم های انسانی
• سیستم های سازمانی

۲ . از نظر کلیت (سطح) سیستم

• کل سیستم
• اجزای سیستم

۳ . از نظر درجه پیچیدگی

• سیستم ساده (در این سیستم، محاسبات با دست قابل انجام است.)
• سیستم پیچیده

۴ . از نظر رفتار سیستم

• رفتار ایستا
• رفتار دینامیکی (این نوع سیستم از نظر زمانی و موقعیتی، تغییر می کند.)

۵ . از نظر عملکرد سیستم

• سیستم عملکرد مقتضی شرایط[1] : سیستم هایی هستند که باید وظیفه خود را بدون خرابی در طول زمان ماموریت انجام دهند.
• سیستم های عملکرد پیوسته[2] : سیستم هایی هستند که به صورت پیوسته انجام وظیفه نمایند.

   در سیستم های با عملکرد مقتضی شرایط خرابی تک تک اجزا سیستم مجاز می باشد. اما سیستم باید بتواند به وظیفه خود عمل نماید. جزء خراب در صورت غیر قابل تعمیر بودن سیستم خراب باقی خواهد ماند، در صورت قابل تعمیر بودن سیستم، تعمیر یا جایگزین می شود. در حالت دوم فرآیند تعمیر یا تعویض نباید در ماموریت سیستم وقفه ایجاد نماید.این سیستم  خود به ۲ گروه زیر تقسیم می شوند:

۱. سیستم هایی که فاز کار آنها در نقطه ای در زمان، شروع می شود و در این نقطه سیستم چک شده و بنابراین در مدت کاری باید به وظیفه خود عمل نماید.

۲. سیستم هایی که یک فاز بیکاری در مدت ماموریت خود دارند.
   برای هر سه نوع سیستم تابع احتمال خرابی نسبت به زمان در شکل (۱-۱) رسم شده است.

کلیات تحقیق، اولین فصل پایان نامه می­باشد و هدف از آن آشنایی خواننده با موضوع تحقیق است، مطالب این فصل باید به نحوی باشد که با جملات بسیار ساده  ابتدا مسئله تحقیق را مطرح کند و بعد از آن سوالات تحقیق را در راستای مسئله تحقیق مطرح نماید، از سویی دیگر اهمیت و ضرورت تحقیق را یادآور ­شود، سپس در ادامه تحقیق فرضیه های تحقیق و اهداف  آن را مشخص کند، همچنین روش انجام پژوهش و متدولوژی تحقیق و نحوه­ی گزینش متغییرهای تحقیق و پیشینه­ی تحقیق را بیان نماید، بعد از این مراحل، مدل مفهومی تحقیق را تعیین نماید، در انتها نیز به محدوده­ی زمانی و مکانی تحقیق بپردازد و با روشی منطقی و هدف­دار خواننده را به سوی موضوع مورد تحقیق هدایت نماید.  

1-2.مسئله تحقیق

               طبق پیش بینی­ها جمعیت شهری دنیا تا سال 2025 دو برابر شده و به بیش از 5 میلیارد نفر خواهد رسید که بیش از 90 % این رشد در کشورهای در حال توسعه خواهد بود (آدینه وند و دیگران،42:1391). شهرها به عنوان موتورهای رشد و توسعه اجتماعی دارای پتانسیلی باورنکردنی هستند که بی شک باید مورد توجه قرارگیرند (2005:50,Lewis and mioch).  سنجش كار ایی مناطق از آنجا ضرورت می یابد كه در شر ایط امروز مناطق با كمبود منابع و امكانات روبه­رو هستند. بنابراین، این منابع  باید به گونه ای تخصیص داده شوند كه بتوان بیشترین تولیدات یا خدمات را از طریق منابع موجود عرضه كرد(زیاری و دیگران،1:1389). یکی از نیازهای هر سازمان در جهت حفظ توان پاسخگویی به شرایط رقابتی و مطالبات روزافزون محیطی، افزایش كارآیى سازمانی در كلیه سطوح است. پیش نیاز این امر،

 تدارک روشی برای سنجش كارآیى و یافتن نقاط ضعف واحدهای زیرمجموعه می­باشد(انواری رستمی ودیگران،222:1390). ایجاد بهبود در هر سازمانی نیازمند اندازه­گیری عملكرد سازمان، برنامه­ریزی و هدف­گذاری جهت بهبود عملكرد می­باشد. با وجود پیشرفت­های قابل توجهی كه سالهای اخیر در طراحی چارچوبها و سیستمهای ارزیابی عملكرد رخ داده است، بسیاری از سازمانها همچنان بر معیارهای سنتی متكی هستند. ارزیابی عملكرد به كمك شاخصهای غیر مالی از موضوعاتی است كه طی دهه 1990 بسیار مورد توجه قرار گرفته است اینگونه شاخصها مزایای بسیاری را به همراه دارند. به عنوان مثال این شاخصها در مقایسه با شاخصهای مالی قابل درک­تر و با اهداف و استراتژی­های سازمان سازگارترند و در طول زمان براساس اقتضای محیط، قابل تغییر و انعطاف­پذیر می­باشند(محمدی اردکانی،75:1388). سنجش میزان موفقیت سازمانها در بهره­گیری از امکانات موجود، مقایسه عملکرد آنها باهم، شناسایی سازمانهای ناکارآ و تشخیص منشاء ناکارآیی، بررسی نقاط قوت و ضعف و تحلیل آن و ارائه راهکار مناسب برای بهبود وضعیت، از دغدغه­های مدیران و مسئولان سازمانهاست. استفاده از ابزارهای علمی می­تواند اطلاعات مفیدی برای تصمیم­گیری در خصوص بهبود شیوه­های انجام عملیات و تخصیص مناسب منابع به مدیران ارائه دهد(عالم تبریزوایمانی پور،140:1388). به عنوان یك اصل، عملكرد هر واحد سازمانی و یا سازمان تا آنجا كه میسر است باید اندازه­گیری شود. وجود یا عدم وجود نظام ارزیابی عملكرد مؤثر و كارآمد با حیات و مرگ سازمان رابطه مستقیم دارد و فقدان آن را  به عنوان بیماری سازمانی، قلمداد نموده­اند. از سویی دیگر آنچه را كه نتوان ارزیابی نمود نمی­توان به خوبی اداره كرد. هرسازمانی برای اعمال مدیریت صحیح باید از الگوهای علمی ارزیابی عملكرد بهره­گیرد تا بتواند میزان تلاش و نتایج حاصل از كاركرد خود را مورد سنجش قرار دهد. یكی از ابزارهای كارآمد كه این مهم را محقق ساخته روش تحلیل پوششی داده­هاست(طلوعی اشلقی و حسینی خضری،23:1386). با گسترش تکنولوژی‌های جدید، وظایف مدیریت به طور عام و مدیریت شهری به صورت ویژه به سمت مسایلی از قبیل بهبود کارآیی، اثربخشی و در نهایت بهره­وری نه تنها در ابعاد بخشی، بلکه در ابعاد فضایی متمایل شده و موضوع مکان و فضا وارد مباحث مدیریتی و جزء لاینفک آن شده است. بهبود بهره­وری، مسئولیت اصلی مدیریت است که به افزایش قدرت رقابت پذیری شهرها منجر می­شود. مدل‌ها و روش‌های مختلفی توسط صاحب­نظران برای سنجش کارآیی سازمان‌ها، کارخانه­ها، مناطق و غیره پیشنهاد شده است. یکی از مهمترین این روشها روش تحلیل پوششی داده­ها است. این روش بر اساس روش فارل (Farell,1957) بنا شده که پیشنهاد داده است که برای سنجش کارآیی یک بنگاه خاص، عملکرد آن بنگاه با عملکرد بهترین بنگاه­های موجود در آن صنعت مقایسه شود و سپس افراد دیگری مانند چارنز، رودز و کوپر این مدل را توسعه دادند (Cooper, 2007: 110). بنابراین از این روش برای مطالعات جغرافیایی (فضایی) در قالب واحدهای مدیریتی(DMU) استفاده می­شود. با توجه به رقابت شهرها و سازمان­ها و نهادها و… و حاکمیت  دنیای رقابتی و اصول توسعه پایدار و برنامه ریزی  استراتژیک، که تاکید بر استفاده بهینه از منابع محدود و افزایش کارایی و اثربخشی دارند، سازمانها، نهادها و شهرداریها و… برای اینکه در دنیای رقابتی از رقبای خود عقب نمانند، باید یک ارزیابی از عملکرد خود داشته باشند تا بتوانند با استفاده بهینه از منابع موجود و افزایش کارایی خود به اهداف نهایی خود که افزایش رفاه، آسایش شهروندان است، دست پیداکنند. بنابراین با توجه به نقش شهرداری­ها در ساماندهی مدیریت­شهری و همچنین با توجه به این­که شهرداری­ها به لحاظ درآمدی خودکفا هستند، ضرورت بهره­گیری از روش‌های علمی به منظور بهبود و ارتقاء مدیریت­شهری در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و فضایی در راستای توسعه پایدار شهری بیش از پیش مطرح شده است. از سویی دیگر مشهد دومین کلانشهر ایران می­باشد. و دارای جمعیت 2427316 نفر در سال 1385(سالنامه آماری 1390 شهرداری مشهد) می­باشد. این شهر به علت وجود بارگاه مطهر امام رضا (ع) و سایر آثار گردشگری، تاریخی علاوه بر مجاوران سالانه 694473 گردشگر خارجی و حدود 32808213 گردشگر و زائر ملی جذب  می نماید (رهنما و رضوی،149:1391). که خدمات­رسانی مطلوب به آن­ها یکی از عوامل دستیابی به رفاه و آسایش ساکنان و گردشگران داخلی و خارجی می­باشد. از آنجایی که هنر مدیریت­شهری، استفاده از حداقل امکانات برای دستیابی به حداکثر رفاه و آسایش شهروندان و پاسخگویی به نیازهای آنها است، نیاز به ارزیابی عملکرد خود دارد تا با افزایش کارایی، عملکرد خویش را بهبود بخشد و به مقصود خویش نایل شود. با توجه به نقش ملی و بین­المللی شهرمشهد، شهرداری­مشهد نیز باید با افزایش کارایی و بهبود عملکرد خود، اسباب رفاه شهروندان، زائران و گردشگران را فراهم آورد و به سمت توسعه پایدارشهری گام بردارد، در شهرها این واحدهای مدیریتی، شهرداری­ها، مناطق و نواحی تابعه را در برمی­گیرد. شهرمشهد به13  منطقه و 42 ناحیه تقسیم شده، که هر منطقه متغییرها و شاخصهایی دارند که در تعیین و ارزیابی عملکرد مناطق شهرداری سهم بسزایی دارند. که سنجش کارایی با توجه به این شاخصها نقش موثری در مدیریت عملکرد شهر، دارند.