یکی از مهمترین عملیات های سیستم بانکی، جذب و جلب وجوه پس اندازها و استفاده از آنها برای تامین نیاز مالی انواع فعالیت های اقتصادی کشور است، به عبارت دیگر بانک ها بین سپرده گذاران و متقاضیان تسهیلات واسطه هستند و با استفاده از منابع خود و سپرده های مردم به اعطاء تسهیلات مبادرت می ورزد. نظام بانکی کشور با در اختیار داشتن بخش عمدهای از نقدینگی و پول در گردش نقش بسیار حساس و مهمی در نظام اقتصادی ایفاء نموده و در تنظیم روابط و مناسبات اقتصادی جامعه تاثیر بسزایی دارد. بانک ها از سویی نیازمند جذب نقدینگی سرگردان و در حال گردش جامعه هستند تا با تجهیز منابع خویش بتوانند در اجرای بخش دیگری از وظایف خود که همانا اعطای تسهیلات بانکی به مشتریان می باشد، با موفقیت عمل کنند و از سوی دیگر برای جذب چنین سپرده هایی، نیازمند اتخاذ شیوه ها و روش های خاص خود هستند. به تعبیر دیگر عواملی در جذب سپرده ها موثرند که بانک ها باید با آنها آشنا بوده و تا حد امکان از انها بهره گیرند. اصولا توسعه یک بانک در درجه اول بستگی به افزایش حجم سپرده های آن دارد. خط مش هایی که در این زمینه بخصوص محدود کننده و خارج از اندازه محافظ کارانه تنظیم گردد، موجب کندی گسترش بانک می شود. این خط مش ها و امور اداری وابسته به ان جهت اینکه فعالیت در امر سپرده ها را به حالت راکد و یا به صورت گسترش تدریجی و یا در مسیر رشد سریع قرار دهد، تعیین کننده و سرنوشت آینده هر بانک خواهد بود. یک رویکرد راهبردی برای اندازه گیری و ارزیابی خروجی بانک ها که منجر به توسعه انها خواهد شد شاخص های خروجی نرخ بهره است (کلا[1]، 2010). صنعت بانکداری همانند صنایع دیگر خدمات مالی، با تغییر سریع بازار تکنولوژی های جدید، عدم قطعیت اقتصادی، رقابت شدید، نیازهای متنوع مشتریان و جو متغیر که باعث ایجاد مجموعه ای از چالش های بی سابقه می شود، مواجه است (کومار، 2008).

حال به جهت اهمیت این موضوع و به جهت آشنایی با عملکرد بانک ها در این مورد قدم به یک مجموعه بانکی (بانک ملی) گذاشتیم تا با بررسی دقیق و با استفاده از امار و ارقام موجود از عوامل موثر در جذب سپرده اگاه شده و از این طریق راه های کاراتر شدن یک موسسه مالی را در این زمینه بیابیم و به عبارتی با موفقیت یک مجموعه بانکی در راه جذب و رشد سپرده ها و افزایش روز افزون منابع بانک عملا آشنا شویم.
در این تحقیق با استفاده از آمار و داده های سالنامه آماری سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان سمنان و بکار گیری تکنیک برنامه ریزی منطقه ایی “مدل تغییر مکان- سهم” به بررسی رشد متناسب یا نامتناسب سپرده های بانك ملی استان سمنان نسبت به كل بانك های استان در جذب سپرده و تعیین نحوه تمركز سپردهای بانك ملی استان از نظر جذب سپرده پرداخته شده است.
تحقیق حاضر با استفاده از مدل تغییر مکان – سهم در 5 فصل به شرح زیر به انجام می رسد.
فصل اول: مربوط به کلیات تحقیق می باشد.
فصل دوم: به بررسی ادبیات تحقیق و مبانی نظری پرداخته می شود.
فصل سوم: متدولوژی و روش تحقیق ارائه می گردد.
فصل چهار: به تجزیه و تحلیل داده ها خواهد پرداخت.
فصل پنج: نتیجه گیری و پیشنهادات کاربردی ارائه می شود.
1-2 –  بیان مسئله و سوال تحقیق
یکی از مهمترین عوامل در جهت رشد و توسعه اقتصادی کشور وجود بانکهایی با کارایی و سلامت بالاست. به طور کلی فلسفه وجود بانکها، واسطه وجوه بودن آنهاست. به این معنی که از سویی به تجهیز منابع و از سویی دیگر به مصرف منابع و اعطای تسهیلات به مشتریان می پردازد، از سویی دیگر سیستم بانکی به مثابه بدنه نظام اقتصادی و موتور حرکتی چرخهای اقتصادی، در کشورهای در حال توسعه خصوصا ایران است و در این زمینه نقش بسیار پر اهمیتی را ایفا می کند، زیرا علاوه بر واسطه وجوه بودن در بازار پول، به دلیل عدم توسعه کافی بازار و سرمایه، نقش اساسی را در تامین مالی برنامه های میان مدت و کوتاه مدت اقتصادی کشور دارد.(ایرانمنش،1384،ص 65)
جذب سپرده ها که یکی از مهمترین وظایف بانکهاست و سبب می شود که سیستم بانکی با به کار گرفتن وجوه زیادی که در اختیار دارد از طریق اعطای تسهیلات و انجام سرمایه گذاری های مناسب در زمینه ای مختلف ایجاد درآمد کند. منابع مالی برای ایفای این نقش اساسی از طریق سپرده گذاران تامین می شود.
جهت تحقق این امر لازم است که سیاست گذاران نظام بانکی برنامه ریزی دقیقی را در جهت جذب هر چه بیشتر سپرده ها به عمل آورند. با توجه به موارد ذکر شده در فوق می توان نتیجه گرفت که توانایی بانکهای در جذب هر چه بیشتر سپرده ها و وجوه نقدی مشتریان به عنوان یکی از مهمترین معیار های ارزیابی عملکرد موفقیت یک سیستم بانکی محسوب می شود و به واسطه این توانایی است که می توانند از رقبای خود پیشی گرفته و در محیط رقابتی و متلاطم امروزه به تداوم فعالیت بپردازد. با توجه به اینکه امروزه اکثر بانکها نرخ سود مشابهی در جذب سپرده ها مشتریان می پردازد و تفاوت فاحش و انگیزاننده ایی از این لحاظ در میان آنها به چشم نمی خورد.(روستا و ونوس،1385)
اهمیت بخش خدمات در اقتصاد کشورها موجب شده است که در طی چند سال گذشته ارائه خدمات اثربخش به مشتری مورد توجه بیشتر قرار گیرد(باسی و همکاران، 1996). صنعت بانکداری همانند صنایع دیگر خدمات مالی، با تغییر سریع بازار تکنولوژی های جدید، عدم قطعیت اقتصادی، رقابت شدید، نیازهای متنوع مشتریان و جو متغیر که باعث ایجاد مجموعه ای از چالش های بی سابقه می شود، مواجه است(کومار، 2008).
سپرده گذاری مردم نزد بانك ها از دو لحاظ دارای اهمیت می باشد: اول آن كه پولی كه مردم به بانك ها می سپارند، قدرت وام دهی بانك ها را افزایش می دهد و لذا بانك ها می توانند از محل پس انداز های جمع آوری شده وام های جدید بیشتری در جهت امور تولیدی و سرمایه گذاری تأمین كنند. دومین اهمیت افزایش سپرده های مردم نزد بانك ها این است كه وقتی مردم ترجیح دهند پول خود را نزد بانك ها نگهداری نموده و كمتر برای خرج آن اقدام نمایند، از حجم پول در گردش كاسته شده كه این امر باعث كاهش نرخ تورم و در نتیجه افزایش قدرت خرید مردم می گردد. همین عوامل باعث شده كه بانك ها به طرق مختلف مردم را جهت مراجعه به آنها و سپرده گذاری تشویق نمایند و به این ترتیب به رونق اقتصادی كشور كمك كنند. در جهان امروز اهمیت جذب منابع مالی آنقدر برای بانك ها مهم و حیاتی می باشد كه رقابت بسیار شدیدی در این زمینه بین آنها ایجاد نموده است.(هادی سپانلو،1384)
گر چه عواملی چون صنعتی شدن جوامع، گسترش و تحول در فعالیت هی اجتماعی و در نتیجه پدیدار شدن نیازهای جدید از عوامل مهم و اثر گذار در ایجاد و گسترش نهادهای مالی بوده اند، ولی توسعه و پیشرفت های اقتصادی نیز یکی از مهمترین عوامل در گسترش و تحول این نهادها به شمار می روند، در واقع نهادهای مالی جهت تسهیل در پیشرفت های دیگر نهادهای اقتصادی شکل گرفته اند و لذا می توان عنوان نمود وجود نهادها و بازارهای مالی پیشرفته همراه با به کارگیری روش های نوین، با درجه توسعه یافتگی یک کشور ارتباط مستقیم دارد. در این شراسط جذب بیشتر منابع مالی و رقابت موثر در جذب این منابع توسط گروه های مختف بانکی از موضوعاتی است که مورد توجه نهادهای مالی و اعتباری قرار داشته و دارد. البته گرچه بلافاصله پس انقلاب با حذف بانک های خصوصی، همه گروه های بانکی زیر نظر دولت اداره شدند. ولی کم و بیش در جذب بیشتر منابع مالی با یکدیگر به رقابت پرداخته اند.امروزه به جزء رقابت بین گروه های بانکی دولتی و خصوصی موجود، ایجاد بانک های خصوصی جدید، موسسات مالی و اعتباری جدید و همچنین گسترش دامنه فعالیت موسسات قرض الحسنه نیز مزید بر علت شده و لذا در سیستم بانکی کشور در جذب منابع مالی به رقابت پرداخته اند.(رازانی،1382)
در جهان امروزه جذب منابع مالی انقدر برای بانک ها مهم و حیاتی می باشد که رقابت بسیار شدیدی در این زمینه بین آنها ایجاد نموده است. یکی از شواهد عمده ارائه خدمات نوین، جلب اطمینان و توجه به تشویق بیشتر مردم برای سپرده گذاری در بانک ها می باشد. در این راستا و طی چند دهه اخیر زمینه های جدیدی جهت جذب بیشتر منابع بانکی و ارائه خدمات بهتر و سریع تر به مشتریان به وجود آمده است. بنابراین ضرورت دارد با بررسی ابعاد و عوامل موثر بر جذب منابع بانکی بتوانیم هر چه بهتر و بیشتر کاراتر از این منابع، استفاده بهینه نمائیم.