ناكامی دانش آموزان در دروس و عدم احساس مسئولیت در دانش آموزان  ضعیف، ترك تحصیل به میزان وسیعی تحت تأثیراعتماد و اطمینان پایین آنها نسبت به تواناییهای خود در امر تحصیل است.  مفهوم عزت نفس از یك سو تحت تأثیر شرایط محیطی و وضع زیست شناختی افراد قرار دارد و از سوی دیگر با شناخت ها و ویژگی های شخصیتی افراد مرتبط است (شیبانی و اخوان تفتی، 1388) مدتهاست كه روان شناسان این موضوع را مطرح كرده اند كه افكار انسان ها و معنایی كه به رویدادهای تجربه شده می دهند، ممكن است بر رفتار آنها تأثیرگذار باشد. (شیبانی و اخوان تفتی، 1388)

دنیا پر از مسایل، رویدادها، افراد و اشیایی است كه ذهن جستجوگر انسان را به تبیین و توجیه هایی وا می دارد تا به دنیای پیرامون خود و به درون خود نفوذ كند، و به جستجو برای درك و فهم امور و علل رویدادها و این كه چرا رویدادها به وقوع پیوسته اند، برآید. این تلاش برای فهم علل رویدادها در حقیقت مهم ترین منبع انگیزشی انسان و به عنوان اصلی مسلط، شناخته شده است. به علاوه، یكی از فرض های عمده یا به عبارتی یكی از اهداف مهم  نظریه انگیزشی اسناد (نسبت دادن) همانا پیدا كردن راه هایی است كه در آن افراد به توضیح و تبیین رویدادها و روابط علی و معلولی بین آن‌ها می پردازند (مورگان[1] و همکاران، 1984). پیشرفت دانش آموزان در درس ها و احساس مسئولیت در دانش آموزان موفق، به میزان وسیعی تحت تأثیر اعتماد و اطمینان بالای آنها نسبت به تواناییهای خود در امر تحصیل است. 1- افزایش نمره دروس مختلف، به میزان اعتقاد دانش آموزانی كه بتوانند در مدرسه آن درس را خوب یاد بگیرند و یا تمایل به یادگیری آن دروس داشته باشند، بستگی مستقیم دارد. 2 – مفهوم عزت نفس از یك سو تحت تأثیر شرایط محیطی و وضع زیست شناختی افراد قرار دارد و از سوی دیگر با شناخت ها و ویژگی های شخصیتی افراد مرتبط است. مدت‌هاست كه روان شناسان این موضوع را مطرح كرده اند كه افكار انسان ها و معنایی كه به رویدادهای تجربه شده می دهند، ممكن است بر رفتار آنها تأثیرگذار باشد (شیبانی و اخوان تفتی، 1388).

از وظایف اساسی آموزش و پرورش در هر كشور، انتقال میراث فرهنگی جامعه، پرورش استعدادهای     دانش آموزان و آماده كردن آنان

 برای شركت فعال در جامعه است .بنابراین تعلیم و تربیت افراد به منظور تصدی امور مختلف ضروری می نماید و مسألة موفقیت یا عدم موفقیت  در امر تحصیل از مهمترین دغدغه های هر نظام آموزشی در تمامی جوامع است. موفقیت و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان هر جامعه نشان دهندة موفقیت نظام آموزشی در زمینة هدف یابی و توجه به رفع نیازهای فردی است. بنابراین نظام آموزشی را زمانی می توان كارآمد و موفق دانست كه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان آن در مقاطع مختلف بیشترین و بالاترین رقم را داشته باشد. جامعة در حال گذار از جامعة سنتی به مدرن نیاز به نیروهای كارآمد علمی از هر دو جنس دارد. مردان و زنان با تواناییهای ذاتی متفاوت خود در بسیاری موارد مكمل یكدیگرند و عدم توازن در حضور فعال هر یك از دو گروه به ویژه در رابطه با پسران با توجه به بافت فرهنگی جامعه به تضاد و دوگانگی منجر می شود كه نتیجة آن ركود رشد اجتماعی و فردی است .

بیان مسأله

از دیر باز مساله از بین بردن افت آموزشی یا پیشرفت تحصیلی[2] مورد بحث و تفحص متخصصان تعلیم و تربیت بوده و همواره در پی آن، پیشنهادها، راه کارها و سیاست هایی به همین منظور وجود داشته تا بتواند جلوی این معضل فرهنگی را گرفته و استفاده بهینه از امکانات مالی و منابع محدود کشور به عمل آید تا شاید برای همیشه این مشکل اساسی آموزش زدوده شود و از تلف شدن هزینه های صرف شده نظام آموزشی جلوگیری شود (زارعی، 1380).

از عوامل موثر در رشد و پیشرفت تحصیلی، عوامل فردی همچون سن، جنس، هوش و … و عوامل محیطی که در بر گیرنده خانواده و محیط اجتماع می باشد را می توان نام برد (بیابانگرد، 1384).

پیشرفت تحصیلی در گرو عوامل بی شماری است که می توان آنها را در دو مقوله کلی: عوامل مربوط به “تفاوت های فردی” و عوامل مربوط به « مدرسه و نظام آموزشی» بررسی نمود. « تفاوت های فردی» به ویژگی های شخصیتی از جمله انگیزش و سبک های اسنادی اشاره دارد. “مدرسه و نظام آموزشی” به عوامل محیطی و بیرونی اشاره می کند. در این میان، سبک های اسناد و انگیزه پیشرفت تحصیلی، اهمیت بسیاری دارند (زارعی، 1380).

یکی از عوامل مهمی که در پیشرفت تحصیلی تاثیر می گذارد،  عللی است که افراد برای رفتار خود ذکر می کنند.

مولاخواه (1383)، در پژوهش با عنوان بررسی رابطه بین سبک های اسنادی با انگیزش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پایه سوم مقطع متوسطه شهر تهران دریافت که دانش آموزان در برخورد از سبک اسناد اختصاصی از انگیزش پیشرفت بالایی برخوردارند، در این تحقیق، همچنین تاکید شده دانش آموزان دارای سبک های اسناد درونی و با ثبات انگیزش پیشرفت بالایی دارند، یکی از نتایج دیگر این تحقیق این بود که بین نمرات رشته های تحصیلی و آزمون انگیزش پیشرفت نیز رابطه ای وجود ندارد.

از مقولات دیگر مرتبط با سبک های اسنادی، مقوله عزت نفس[3] است که از مهم ترین عوامل در رشد مطلوب شخصیت نوجوانان و جوانان می باشد. برخورداری از اراده و عزت نفس قوی، قدرت تصمیم گیری و ابتکار، خلاقیت، سلامت فکر و بهداشت روانی، ارتباط مستقیمی با میزان عزت نفس و احساس خود ارزشمندی[4] فرد دارد. برای این که کودکان و نوجوانان بتوانند از حداکثر توانمندی های بالقوه خود برخوردار شوند باید از نگرش مثبت نسبت به خود و محیط اطراف و انگیزه های قوی برای تلاش و کوشش بهره مند باشند. بی شک،  نوجوانانی که دارای عزت نفس[5] قابل توجهی نسبت به همسالان خود هستند در شرایط مشابه، پیشرفت تحصیلی و کارآیی بیشتری از خود نشان می دهند. هم چنین از بارزترین ویژگیهای صاحبان تفکر واگرا[6] و افراد خلاق، داشتن عزت نفس بسیار بالاست (بیابانگرد، 1384).

به نظر می رسد پیشرفت تحصیلی و عزت نفس دارای یک رابطه دوسویه باشند. یعنی از طرفی داشتن عزت نفس موجب پیشرفت تحصیلی می شود، زیرا که خودباوری و اعتماد به توانایی ها و تلقی مثبت از خویشتن در یادگیری و ایجاد انگیزش تحصیلی اثر می گذارد و موجب پیشرفت تحصیلی می شود، از طرف دیگر موفقیت های تحصیلی و رسیدن به مدارج بالای علمی، موجب ارتقای عزت نفس می شود. به طور کلی پیشرفت های انسان در هر زمینه ای و تجربه موفقیت احساس خودباوری و ارزشمندی و توانمندی در هر موردی، باعث افزایش عزت نفس او می شود. افرادی كه عزت نفس بالاتری دارند تمایل دارند بیشتر به نقاط قوت خود توجه كنند تا نقاط ضعف خود، هم چنین این افراد برای پذیرش ارزیابی های مثبت از خود آمادگی بیشتری نشان می دهند. افراد با عزت نفس پایین احتمالا بیشتر ارزیابی های منفی را قبول می كنند (شهرآرای و زارعی، 1384).

این که چه رابطه ای بین سبک اسنادی با پیشرفت تحصیلی و هم چنین عزت نفس افراد وجود دارد، موضوعی است که قابل بحث بوده این پژوهش قصد دارد، بود یا نبود و میزان این رابطه را دریابد. بنابراین، سوال پژوهش حاضر این است كه: آیا بین سبک های اسنادی با پیشرفت تحصیلی و عزت نفس دانش آموزان دوره دبیرستان شهرستان رودان رابطه وجود دارد؟