در فصل های پیش زمینه های شکل گیری ، مبانی الهیاتی و تطورات مکتب تفکیک شرح داده شد، براساس ساختار طراحی شده در چهارچوب مفهومی قاعدتا باید فصل مربوط به اندیشه سیاسی بعد از فصل مبانی الهیاتی ارائه شود اما قرار گرفتن فصل مربوط به تطورات اندیشه تفکیک بین دو فصل مذکور به این دلیل است که یکی از مهمترین تغییرات و تطورات مکتب تفکیک گذر از عرصه خصوصی به عرصه عمومی و به اصطلاح سیاسی شدن آن است، به طوری که اگر اغلب آثار متقدمین تفکیک حول محور رابطه خلق با خدا سامان می یافت ، با ظهور حکیمی است که راه نیل انسان به سعادت اخروی از گذرگاه مدینه عادلانه می گذرد و رابطه خلق با خلق مهمترین رکن هدایت دینی انسان محسوب می شود. رابطه خلق با خلق را می توان به امر عمومی تعبیر کرد و حکیمی با محوریت دادن به مفهوم عدالت ، بحث از امر عمومی را وارد ادبیات تفکیک کرد . اینکه مبانی الهیاتی مکتب تفکیک استعداد چه نوع حکومت و سیاستی را دارد و نسبت آن با دین چیست؟ سیاست و حکومت از دید معتقدین به مکتب تفکیک چه ویژگی هایی دارد؟ نظم سیاسی در نهایت به دنبال نیل به کدام غایت است؟چه کسی اهلیت حکومت بر مسلمانان را دارد؟ آیا این حاکم در اعمال حاکمیت خود محدودیت پذیر است و در نهایت اینکه آیا حکومت شوندگان حق دارند نسبت به اعمال و رفتارهای این حکومت اعتراضی داشته باشند؟ در فصل حاضر مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.

مکتب تفکیک بر اساس تعریف سید حسین نصر جریانی است که آرا و اندیشه های خود را در ارتباط با امر متعالی و عالم وحی سامان داده است. این گروه در میان جریان های فکری معاصر ایران در طیف سنت گرایانی قرار می گیرد که با کشیدن دیواری میان علوم وحیانی با علوم بشری ، نه تنها با علوم بشری جدید که از غرب وارد ادبیات فکری اسلامی شده، مخالف است ، بلکه حتی با علومی چون فلسفه و عرفان اسلامی هم سر ستیز دارد و این علوم را هم به این دلیل رد می کند که وارداتی از بیرون جهان اسلام بوده و آموزه های آن نسبتی با آموزه های دینی ندارد. در چنین شرایطی که دستاوردهای فکری فارابی، ابن سینا و ملاصدرا به خاطر آمیختگی با فلسفه یونانی مورد هجمه تفکیکیان قرار می گیرد، علوم بشری جدیدکه آشکارا دین و مذهب را مورد هدف قرار داده و برخی از نمایندگان منسوب به آن دین را از عوامل عقب ماندگی ایران معرفی می کردند،نباید مورد تائید این جریان قرار بگیرد. در هر صورت مکتب تفکیک در راستای اصالت بخشی به شناخت دینی درصدد استخراج الگوهای مناسبات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی از متن علوم وحیانی است و استناد به آیات قرآن و احادیث پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصوم(ع) را به همراه تعقل وحیانی ارکان اصلی شناخت دینی می داند. انتظار می رود میان مبانی الهیاتی مکتب تفکیک و اندیشه سیاسی این جریان ارتباطی وجود داشته باشد و می توان با عنایت به این مبانی پاسخ سوالات بنیادین سیاست را دریافت.

1. غایت نظم سیاسی

غایت نظم سیاسی، بنیادی ترین سوالی است که در اندیشه سیاسی ناگزیر از پاسخ به آن هستیم و شناخت کامل و درست اندیشه سیاسی هر جریان فکری و هر اندیشمندی تنها با فهم این مفهوم امکان پذیر است.

سعادت و کمال،رفاه و شادی،امنیت و آزادی از اصلی ترین غایاتی بوده اند که اندیشمندان سیاسی آرای خود را حول آن سامان داده اند و ما در یک تقسیم بندی کلان شاهد دو الگوی کلان سنتی/ کلاسیک و مدرن هستیم. در الگوی سنتی هدف و غایت نظم سیاسی نیل به سعادت و کمال است،در حالی که در الگوی مدرن آزادی،رفاه و شادی،امنیت اصلی ترین اهدافی است که نظم سیاسی در پی کسب آن است.برجسته ترین اندیشمند غایت گرای کلاسیک افلاطون است که سعادت و کمال را غایت اصلی نظم سیاسی معرفی می کند. مفروض اصلی در الگوی سنتی از غایت شناسی این است که سیاست هم به تبع نظام هستی و انسان، باید سمت و سوی مشخصی را تعقیب کند.[۲۰۸]در این الگو بین ساحت تکوین و ساحت سیاسی ارتباط مستقیمی برقرار است و فلسفه سیاسی نتیجه منطقی و جزئی از فلسفه عام به شمار می رود و غایت شناسی پل ارتباطی این دو با یکدیگر است.مطابق این الگو هستی شناسی و انسان شناسی به عنوان عناصر بنیادین فلسفه عام و به مثابه هست ها و نیست ها،زمینه ساز باید و نبایدها و محملی برای استخراج حکمت عملی محسوب می شود[۲۰۹].

چنانکه می دانیم اندیشه سیاسی اسلام مبتنی بر غایت گرایی فضیلتمندانه است به نحوی که از دید اندیشمندان مسلمان همچون فارابی،عالم هستی، انسان و ساحت سیاسی در نهایت باید سمت کمال ،فضیلت و کسب سعادت اخروی حرکت کند.

مکتب تفکیک هم نیل به سعادت اخروی را مهمترین غایت نظام هستی،انسان و ساحت سیاسی می داند.در این راستا محمدرضا حکیمی سه غایت را برای انسان مد نظر می گیرد:«غایت جسدی که اگر کسی به آن بسنده کند از عالم بهایم فراتر نرود. غایت روحانی جزئی که آدمی را به تحصیل فضایل اخلاقی و عقلی وامی دارد و غایت روحانی کلی که آدمی را به کمال مطلق می رساند»[۲۱۰]. به سخن دیگر «رسیدن به کمال مطلق مبتنی بر «علم تام» به واقعیت وجودی انسان است و عمل به اموری- درونی و بیرونی – که رساننده به مقصد اصلی است، یعنی جدا کننده انسان از غیرالله و رساننده اوست به جوار الی الله که شادمانی مطلق و ابدی است و این علم از علم محیط خدا سرچشمه می گیرد که مراتب اعطایی آن جز نزد معصوم نیست»[۲۱۱]. مطابق الگوی کلاسیک غایت باوری، نیل به سعادت تنها با همراهی کسی امکان پذیر است که از غار ظلمات بیرون رفته و عالم مثل را می شناسد و برای مثال فیلسوف – شاه افلاطون تنها کسی است نظام مدینه حول او سامان می یابد.حکیمی همانند فارابی و ابن سینا فیلسوف – شاه افلاطون را تاویل به پیامبر و ائمه معصوم کرده و بر این باور است که ائمه معصوم رکن اصلی هدایت فردی و اجتماعی انسان به شمار می روند و نیل به سعادت و کمال واقعی تنها با همراهی معصوم امکان پذیر می شود.

حکیمی به لحاظ انسان شناسی قائل به دو نوع انسان هابط و انسان هادی است. منظور از انسان هابط انسان غیرمعصوم – اعم از عالم و عامی – است که مورد خطاب«اهبطو الی الارض»قرار گرفته و به زمین – ظلمت ساران ماده و طبیعت- تبعید شده است. بر اساس تعبیرتفکیک، انسان به طور تام هبوط کرده است و در نهایت در وجود او روح الهی و نور فطری هست که اگر آن نور را فعال ساخته و در جاذبه ولایت کلیه و هدایت انسان هادی قرار گیرد، دوباره صعود کرده و از سنخ عالم انوار می شود.[۲۱۲] همه انسان ها -به طور کلی و نوعی- از همین رده اند و همه سقوط یافته، فرود آمده، مشوب و محجوب و ابرهای سنگین تاریکی های انحراف و جهل و بی خبری و فساد و دوری از فطرت آنها را در خود پوشانده است.خروج از این شرایط و دستیابی به سعادت واقعی تنها از طریق همراهی معصوم(ع) امکان پذیر است که حضور او در زمین نه از جنس هبوط بلکه از جنس ارسال و برای هدایت انسان عادی است .

مطابق الگوی کلاسیک غایت انگاری و سیاست معطوف به سعادت اخروی راه هدایت یکی است و دیگر راه ها انحرافی هستند و تنها کسی می تواند انسان را به سعادت اخروی و غایی برساند که با عالم مثل،عالم فوق قمر و یا همان عالم وحی