و تعریف مسئله

تقریباً 70 سال از زمان مطرح‌شدن بحث هزینه کیفیت می‌گذرد  علت اصلی مطرح‌شدن این دیدگاه به مسئله کیفیت را می‌توان در آغاز انقلاب صنعتی و ایجاد انفکاک بین واحد های مختلف سازمانی جست‌وجو نمود. با پیشرفت صنایع و پیچیده شدن محصولات تولیدی به‌تدریج گرایش به تخصصی شدن در صنایع افزایش یافت و این امر باعث شد در داخل کارخانه‌ها تمایل به جدا کردن کارها و واحدهای سازمانی ایجاد شود و به دنبال آن واحدهایی نظیر کیفیت و تولید ایجاد شد؛ که حاصل انفکاک بین فعالیت های مربوط به کیفیت و تولید بود. به تدریج مضرات این دیدگاه خود را نمایان ساخت؛ یکی از مضرات این دیدگاه این بود که تولید به علت آنکه هسته اصلیِ درآمدزایی سازمان بود مورد توجه مدیران ارشد قرار می‌گرفت و تأثیرات اقتصادی مربوط به حجم و مقدار تولید تقریباً معین بود؛ ولی دراین‌بین نقش و تأثیر اقتصادی واحدهای پشتیبان تولید نظیر کیفیت پنهان می‌ماند. این امر سبب شد تا متخصصان کیفیت به فکر ایجاد زبان مشترک با مدیران ارشد، یعنی زبانی مبنی بر مفاهیم پولی و مالی،  بیافتند. حاصل این تفکر ایجاد مفاهیم هزینه کیفیت و درآمد کیفیت که در مجموع با عنوان اقتصاد کیفیت شناخته می‌شوند، می‌باشد[1-3].

بحث هزینه کیفیت پس از مطرح‌شدن با اقبال متخصصان کیفیت روبرو شد؛ و مدل‌های متنوع هزینه کیفیت برای صنایع مختلف تولیدی و

 حتی خدماتی ارائه شد و مورد استفاده قرار گرفت. پس از مطرح‌شدن بحث هزینه کیفیت در مجامع کیفیتی این مبحث به‌تدریج وارد استانداردهای سیستم مدیریت کیفیت شد و به‌عنوان یک الزام سیستم مدیریت کیفیت مطرح گردید[1].

مدل هزینه کیفیت و مواردی که در یک مدل جای می‌گیرند به‌تدریج رشد کرده و کامل شده‌اند. هزینه‌های پنهان کیفیت نیز به‌تدریج کشف شده و در مدل‌ها جای گرفتند. روش های اندازه‌گیری هزینه‌های کیفیت نیز به‌تدریج تنوع یافته و روش های برآورد متفاوتی برای هزینه‌های کیفیت و هزینه‌های پنهان کیفیت گسترش یافته‌اند.

همچنین انواع روش های ثبت و ضبط و جمع‌آوری و یافتن داده‌های لازم برای این مدل‌ها نیز گسترش پیدا کرده‌اند و نیز برخی نرم‌افزارها به شکل موردی برای این کار طراحی شده‌اند بااین‌وجود نرم‌افزار جامع، کامل و فراگیری برای جمع‌آوری و تحلیل این هزینه‌ها تا کنون ارائه نشده است[4].

1-2    ضرورت انجام تحقیق

همانطور که در بخش قبلی اشاره شد ابزار هزینه کیفیت یکی از ابزارهایی است که برای ایجاد زبان مشترک میان مدیران کیفیت و مدیران ارشد به وجود آمده ولی به‌تدریج کاربردهای مهم‌تری نظیر کاهش هزینه، بهبود کیفیت و جلبِ توجه مدیریت نسبت به مسایل کیفیت نیز در زمره کارکرد های این ابزار قرار گرفته است.

با وجود اینکه بحث هزینه کیفیت از نظر تئوری و در نظر گرفتن مقالات مربوطه یک بحث بلوغ یافته است، لیکن هنگام استقرار با مشکلاتی روبرو می‌باشد که این مسایل و مشکلات باعث می‌شود سازمان‌ها تمایلی به استقرار آن نداشته باشند؛ و یا به این نکته که این سیستم باید جاری باشد و نه ایستا توجهی نمی‌نمایند و در صورت استقرار آن، تنها یک دوره محدود را برای آن مناسب می‌دانند و آن را به شکل ناقص و تنها در قالب یکسری فرآیند ثبت و ضبط اطلاعات و تهیه گزارشات بی‌اثر اجرا می‌نمایند[3].

برخی مقالات به بررسی مشکلات اجرایی بر سر راه استقرار مدل هزینه کیفیت پرداخته و برخی مشکلات نیز شناسایی شده‌اند. ولی نکته مهم این است که هر سازمان باید مدل هزینه کیفیت خاص خود را داشته باشد و این مدل نیز می‌تواند به شکل دوره‌ای تغییر نماید و این باعث می‌شود که لیستِ مشکلات تهیه‌شده نیز جامع و کامل نباشند و به صنعت و میزان پیشرفتگی و شرایط کاری سازمان‌هایی که پژوهش بر روی آنها انجام‌شده، وابسته باشند.

لذا انجام کاری که سازمان‌ها را در راستای ارائه مدل هزینه کیفیت توانمند سازد یا به عبارت بهتر آنها را در ارائه مدل هزینه کیفیتِ خاص خود توانمند سازد ضروری می‌باشد و هنگامی که به فواید استقرار این بحث در سازمان و میزان بهبود و شناختی که این مدل می‌تواند ارائه دهد توجه شود، این ضرورت بیش از پیش نمایان می‌شود.

این‌گونه مدل‌ها در صورتی که به شکل کارآمد استقرار یابند و از داده‌های حاصل از آنها در بهبود استفاده شود نه تنها به سود سازمان‌ها بلکه در بلندمدت به سود مشتریان و اجتماع نیز خواهند بود.

بنا بر آنچه بیان شد تمرکز این پایان‌نامه بر مسئله هزینه کیفیت می‌باشد؛ و در این پایان‌نامه سعی بر این است که راه‌حلی برای رفع برخی کاستی های موجود در بحث هزینه‌های کیفیت ارائه شود.