دانلود متن کامل پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد رشته معماری

 

عنوان :  بلند مرتبه سازی

 

رشته معماری

 

عنوان : بلند مرتبه سازی

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

• طرح تحقیق
• طرح موضوع و بیان مساله………………………………………………………………………………………………………….1
• شرح موضوع و ضرورت اجرای آن………………………………………………………………………………………………2
• اهداف کلی و تفصیلی…………………………………………………………………………………………………………………3
• فرضیه و یا سوالات کلیدی تحقیق……………………………………………………………………………………………4
• روش تحقیق و شیوه های مورد استفاده……………………………………………………………………………………4
• ساختار رساله……………………………………………………………………………………………………………………………..5
• بررسی ادبیات موضوع و بیان چهارچوب نظری…………………………………………………………………………5

 

فصل اول: شناخت مفاهیم (مسکن)

• تعاریف و سلسله مراتب همجواری در مسکن

  • خانه …………………………………………………………………………………………………………………………………..7
  • گروه های مسکونی (دسته بندی واحدها به منظور ایجاد همسایگی)………………………………8

  • واحد همسایگی………………………………………………………………………………………………………………….9

    • بعد ذهنی
    • بعد کالبدی

  • محله………………………………………………………………………………………………………………………………..12

    • عوامل ایجاد مطلوبیت در محله مسکونی………………………………………………….13

      • مرکزیت محله……………………………………………………………..15
      • شبکه سواره…………………………………………………………………15
      • مسیرها و شبکه پیاده………………………………………………….16
      • اختلاط کاربری ها در محله…………………………………………16
      
      
    • تاثیر محله مسکونی در پایداری اجتماعی…………………………………………………….18
    
    
  • جمع بندی
  
  

 

 

• شناخت اجتماع و مسکن اجتماعی

  • ماهیت اجتماع و الزام اجتماعی شدن……………………………………………………….20
  • ابعاد اجتماعی مسکن………………………………………………………………………………..22
  • تاریخچه و روند مسکن اجتماعی………………………………………………………………22
  • مسکن اجتماعی بلندمرتبه………………………………………………………………………..27
• آپارتمان های بلند

• مجتمع های مسکونی با ارتفاع متوسط

  • کیفیت مسکن و آسیب های اجتماعی………………………………………………………28
  • محیط و پیرامون مسکن های اجتماعی…………………………………………………….29

  • فضای باز و بسته شهری…………………………………………………………………………….30

    • فضای باز در گذشته و حال
    • فعالیت در فضای باز مابین ساختمان ها
    
    
  • جمع بندی
  
  

 

فصل دوم: بلند مرتبه سازی

• گسترش عمودی شهر

  • نظریه های جامعه شناسی شهری……………………………………………………………….35

    • نظریه جبرگرایی
    • نظریه ی ترکیب گرایی
    • نظریه خرده فرهنگی

  • ساختمان های بلند و نظریه توسعه شهری…………………………………………………..37

    • گسترش افقی شهرها
    • شهرهای عمودی
    
    
  • جمع بندی
  
  

 

• تعریف مسکن بلند مرتبه و پیشینه آن، نیازها

  • مسکن بلند مرتبه………………………………………………………………………………………….40

• قواعد اخلاقی توسعه بلند مرتبه ها

  • تعریف ساختمان بلند…………………………………………………………………….41
  • انواع ساختمان های بلند………………………………………………………………..43
  • پیشینه ی تاریخی …………………………………………………………………………44
  
  

• بررسی دیدگاه های مربوط به بلند مرتبه سازی……………………………………….45

  • دیدگاه های مخالف با ساختمان های بلند مرتبه
  • دیدگاه های موافق با ساختمان های بلند مرتبه
  
  

بررسی تجربه زندگی

• عوامل فرهنگی – اجتماعی دخیل در بناهای بلند مرتبه…………………………50
• پیامدهای ساختمان های بلند مرتبه بر ساکنان……………………………………….51
• ضرورت بررسی كیفیت محیط سكونت در مجتمع های مسكونی بلند مرتبه…………………………………………………………………………………………………………55

• جمع بندی

 

• مجتمع مسکونی بلند مرتبه و شهر، محیط، انسان

  • ارتباط ساختمان بلند با محیط شهری………………………………………………………………57

    • ترکیب ساختمان های بلند با محیط شهری………………………..57
    • تاثیر ساختمان های بلند بر فضاهای شهری………………………….58
  • فضای محدود شده
  • کیفیت زیباشناسانه از فضا

  • عملکرد ها و فعالیت های اجتماعی

    • تاثیر ساختمان های بلند بر چشم انداز شهری………………………………60
    • مقیاس…………………………………………………………………………………………..61
    
    
  • مقیاس همسایگی
  • مقیاس بلوک شهری

  • مقیاس اجزای نمای شهری

    • استقرار، همجواری، موقعیت………………………………………………………….64
    • ساختمان های بلند و پدیده اشراف……………………………………………….64
    
    
  • جمع بندی
  
  

 

• کالبد ساختمان بلند مرتبه

  • فرم…………………………………………………………………………………………………67
  • انواع اشکال بلند مرتبه ها……………………………………………………………….69

• سکو، در طراحی ساختمان های بلند

  • فضای باز در ساختمان های بلند……………………………………………………71
  
  

• جمع بندی

  • ملاحظات طراحی ساختمان های بلند مرتبه…………………………………74
  • توصیه هایی برای ساخت و ساز ساختمان های بلند در ایران…………75
  
  
• جمع بندی

 

فصل سوم: پایداری اجتماعی

• تعاریف و صفات پایداری و پایداری اجتماعی

  • پایداری چیست؟………………………………………………………………………………………………79
  • پایداری اجتماعی……………………………………………………………………………………………..80
  • معماری با رویکرد پایداری اجتماعی ……………………………………………………………….89

  • پیوند های اجتماعی………………………………………………………………………………………….90

    • محله پایدار
    • مسکن پایدار
  
  
  
  

 

 

 

• بررسی عوامل پایداری اجتماعی در مسکن

  • عدالت اجتماعی…………………………………………………………………………………………..93

    • دسترسی به خدمات ضروری (دسترسی به تسهیلات و امکانات رفاهی………………………………………………………………………………………………93

  • پیوستگی عرصه ها

    • پایداری جامعه…………………………………………………………………………………………….94
    
    
  
  
  
  

3-2-2-1- غرور و احساس تعلق به مکان………………………………………………………………….94

• اصول طراحی احساس تعلق به مسکن و محله

3-2-2-2- تعاملات اجتماعی……………………………………………………………………………………97

• نیاز به ارتباط و تعامل اجتماعی در مسکن
• گره ها، مسیرهای عبوری و مرکزیت کارکردی
• اصول طراحی تعاملات اجتماعی
• مرکزیت کارکردی و پایداری اجتماعی
• فضای عمومی و تعامل اجتماعی
• مجاورت کارکردی و پایداری اجتماعی

3-2-2-3- ایمنی / امنیت ……………………………………………………………………………………..102

• ایمنی و امنیت در مجتمع های مسکونی بلند مرتبه
• دیدگاه نظریه پردازان در باب ایمنی و امنیت
• نظریه پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی

3-2-2-4- کیفیت درک شده از محیط سکونت…………………………………………………….108

3-2-2-5- رضایت از خانه و محله ……………………………………………………………………….110

3-2-2-6- مشارکت در گروه دسته جمعی / فعالیت های مشارکتی……………………..112

• شکلگیری گروه های برگزار کننده مراسم

3-2-2-7- ضرورت حضور فعال همه گروه های سنی در جامعه…………………………..113

• نیاز کودکان به حضور در اجتماع………………………………114

• مشکلات کودکان و ساختمان های بلند
• کودک و محیط

• تعامل کودک و فضا

  • محیط و نیازهای مرتبط با دوره نوجوانی و جوانی…….117
  • نیاز سالمندان به حضور در اجتماع…………………………..118
• سالمندان و ساختمان های بلند
• طراحی و سالمندان
• تناسب زندگی آپارتمانی با گروه ها و طبقات مختلف اجتماعی………….. 120
• نتیجه گیری

 

• ایمنی و ساختمان های بلند…………………………………………….122

  • ساختمان های بلند و سازه نگهدارنده…………………..123
• شکل مناسب در برابر نیروهای جانبی…………………………………………………124
• فاصله هسته تا پوسته …………………………………………………………………………..125
• خوشایندی ساختمان …………………………………………………………………………..126
• طراحی هسته خدماتی …………………………………………………………………………126

• سیستم های دال مسطح ………………………………………………………………………126

  • ایمنی در برابر آتش سوزی……………………………………127
  
  
• سیستم اطفاء حریق
• جمع بندی

 

فصل چهارم: نمونه و مصادیق موردی

4-1- طراحی پایدار اجتماعی (چارچوبی برای اقدام عملی)………………………………….131

• نمونه موردی 1……………………………………………………………………………………..132
• نمونه موردی 2……………………………………………………………………………………..133
• نمونه موردی 3……………………………………………………………………………………..134

• نمونه موردی 4……………………………………………………………………………………..135

  • استراتژی های پایداری اجتماعی در داخل محوطه های مسکونی…………136

    • مغازه های راحتی محله……………………………………………………137
    • فضاهای عمومی برای ملاقات و گردهمایی………………………137
    • فرصت های تفریحی برای جوانان و ساکنین……………………138
    • مهدکودک برای کودکان………………………………………………….139
    • ارتقاء ایمنی و امنیت………………………………………………………..139
    • مدیریت سر و صدا و اثرات ترافیک…………………………………..141
    • ارتقا و ترویج سلامت و رفاه ساکنان………………………………..141
    • ترویج و ارتقاء دسترسی ها و ارتباطات……………………………..142
    • ارتقای یکپارچگی و انسجام اجتماعی……………………………..142
  • جمع بندی
  
  

 

فصل پنجم: خلاصه معیارها و ضوابط طراحی

• جداول و راهکارها…………………………………………………………………………………144

 

فصل ششم: خواسته های کارفرما و نیازهای انسان در مسکن

• نیازهای انسان در مسکن……………………………………………………………………..159
• اهداف خواسته شده توسط کارفرما……………………………………………………..160

 

فصل هفتم: تقرب به طرح

• آنالیز سایت
• روند طراحی

منابع

 

 

 

• طرح تحقیق

 

• طرح موضوع و بیان مساله

 

معماری بیان هنری است که همه مردم خواه و نا خواه در معرض آن قرار می گیرند. مردم در فضای معماری زندگی و کار می کنند، و عشق می ورزند. با این همه، به گفته والتر بنیامین، معماری معمولاً به ناخودآگاه رانده شده و به شیوه ای آشفته درک می شود. هر بنایی از آسمان خراش‌ها گرفته تا مقبره ها، ضرورتاً به مردم مربوط می شود.

پایداری اجتماعی در مجتمع های مسکونی وضعیتی است که در آن، ساکنان از زندگی در خانه و مجتمع خود رضایت دارند و از همسایگی با سایر ساکنان لذت می برند. مجموعه شرایط زندگی به نحوی است که با گذشت زمان تعاملات اجتماعی بیشتر می شود و بیشتر افراد نسبت به محل زندگی خویش تعلق خاطر و دلبستگی می یابند. بنابراین به صورت ناخودآگاه حافظ سلامت و پایداری آن هستند و در نگه داری و بهبود وضعیت موجود، مشارکت و هماهنگی دارند. در نتیجه عمر مفید و ارزش مادی واحدهای مسکونی این نوع مجتمع ها در شرایط برابر بیشتر از سایر مجتمع هاست. پایداری اجتماعی بهره وری مجتمع های مسکونی را به حداکثر می رساند. و نوعی تعالی بخشیدن به زیستن را شکل می دهد. پس باید فضاهایی متمایز برای فعالیت های مختلف انسان فراهم آورد و آنها را به نحوی به هم پیوند داد، که محتوای عاطفی آن کنش خاص در حیات آدمی، که در آن فضاها رخ می دهد، باشد.

برای ایجاد سکونتگاه پایدار ( پایداری نه تنها در مفهوم ادبیات غربی آن ) بلکه در فرهنگ بومی، باید در معنای بستر تعالی انسان، شکل گرفته شود و زمینه سازی برای تعالی روح انسان باشد. با توجه به تعامل کالبد با رفتارهای انسانی، ایجاد پایداری اجتماعی برای بالا بردن کیفیت زندگی صورت می گیرد.

خانۀ آدمی در بلوک های مسکونی در پشت چند پنجره یکنواخت و هم شکل با دیگران، قرار دارد که نه فقط برای میهمان، بلکه برای افراد خانواده نیز تشخیص آن از بیرون مشکل است. (پاکزاد، جهانشاه، 1386) معماری که تنها در پی برآوردن نیازهای فیزیکی موجودی به نام انسان باشد نمی تواند کامل باشد. در واقع می توان گفت معماری مناسب، معماری است که در پی برآوردن همزمان نیاز های فیزیکی و معنوی او با هم باشد. بدین مضنون که این معماری سعی در برقراری رابطه سازنده و مفید بین انسان ها و اجتماع از یک سو و نیز ارتباط آنان با محیط طبیعی به عنوان بستر رشد انسان دارد. (رخشنده رو، مهدی، 1386)

در اثر این برنامه ریزی و طراحی و به ویژه انبوه سازی های کلیشه ای، انسان ها به صورت توده در کنار هم قرار می گیرند و به جای گروه های اجتماعی هدفمند، انبوهه ای از افراد تشکیل می شود که کنار هم قرار گرفتن آن ها فقط ازدحام و شلوغی و هرج و مرج را در پی دارد. در چنین شرایطی افراد خانواده برای تامین حداقل امنیت و آرامش از جمع فرار می کنند و به کنج خانه پناه می برند و غرامت و محرومیت اجتماعی از اینجا آغاز می شود (سجادی قائم مقامی، پروین؛ پوردیهیمی، شهرام؛ ضرغامی، اسماعیل؛ 1389). پس با توجه به پایداری اجتماعی حس تعلق به مکان افزایش می یابد و ارتباطات سالم و مناسب برای مجتمع های مسکونی بر پایه روابط اجتماعی مطلوب شکل می گیرد و مفهومی دیگر از حیات مدنی را رقم می زند.

 

• شرح موضوع و ضرورت اجرای آن

 

در طراحی پایدار باید به پایداری اجتماعی، به اندازه مصرف انرژی و تاثیر محیط، ساختمان ها و شهرها اهمیت داده شود. (ریچارد راجرز، 1383) بنابراین خانه مناسب و شایسته برای انسجام اجتماعی و رفاه شخصی و استقلال فردی نیازی اساسی است و اگر خانه سازی روندی پایدار نگیرد هیچ جامعه ای نخواهد توانست به توسعه ی پایدار دست یابد.

توجه به محل سکونت افراد، به عنوان اولین فضای آرامش بخش و امن در زندگی آنها،  به ما در زنده نگه داشتن بار مفهوم اجتماعی و دستیابی به جامعه ای با حیات سالم کمک می کند و برای رهنمون به آینده ایی با شکوه سوق می دهد. به عبارتی دیگر مسکن بلند مرتبه و طراحی آن از آغاز پیدایش تاکنون چالشی مهم برای معماران بوده است، بخشی از مشکلات و عدم تحقق پایداری در طرح ساخت مسکن بلند مرتبه به بازشناخت مسایل فرهنگی و اجتماعی باز می‎گردد.

تبعات این اوضاع، صدمه به بنیان و سلامت خانواده و افراد و جامعه است. به طوری که حتی روابط داخلی خانواده، تحت تاثیر کالبد نامناسب خانه، ضعیف می شود و بی حرمتی ها در داخل خانه نهادینه می شود. با تضعیف اعتبار خانواده، اعتیاد و سایر ناهنجاری های اجتماعی فرصت بروز و نفوذ به اعماق جامعه را پیدا می کند. (ضرغامی، اسماعیل، 1389)

با توجه به این نابسامانی ها، پی جویی اصول پایداری مجتمع های مسکونی برای نیل به توسعۀ پایدار اهمیت خاصی دارد و برای بالا بردن کیفیت زندگی باید، صورت بگیرد. پس با نگاهی عمیق به مساله مسکن در شهر های امروزی می توان پی برد که تعادل میان خلوت و تعاملات اجتماعی وجود نداشته و هر دو رنگی کمرنگ به خود گرفته اند. (عینی فر، علیرضا، 1381)

محدوده مكانی پروژه نیز به دلیل عدم توجه به مجموعه های بلند مرتبه مسکونی و دور ماندن آنها از مسایل اجتماعی و تعاملات اجتماعی ساکنین، شهر شیراز پیشنهاد می گردد و سعی داریم با ارائه طرحی عملی، به ارتقاء سطح فرهنگ و رفاه همشهریان در این مجموعه ها کمک کنیم.

 

• اهداف کلی و تفصیلی

 

• هدف اصلی: آنچه در اینجا حایز اهمیت است مسایل و مشکلات ساختمان های بلند به عنوان گونه ای از سکونتگاه در حوزه پایداری اجتماعی است.

هدف این پروژه توجه به آسیب ها و مشکلات موجود و در پی یافتن آن دلایل و ریشه های این مسایل در مجتمع های مسکونی بلند مرتبه و نیز طرح راهکارها و الگوی مناسب طراحی برای رسیدن به کیفیت مطلوب روابط اجتماعی در ساختمان ها و به ویژه در فضاهای باز و مشترک بین ساختمان ها است.

• اهداف فرعی: تکیه بر مفاهیم مسکن، نقش فضاهای سبز و اجتماعی در الگوهای سکونت گاهی، ایجاد فضاهای شخصی و حریم های خصوصی در دل ساختمان های بلند امروزی و به طور کلی به کارگیری معماری پایدار از جمله اهداف این رساله است.

 

 

 

• فرضیه و یا سوالات کلیدی تحقیق

با توجه به رشد جمعیت و شهرنشینی، راهبرد بلند مرتبه سازی، در زمان حاضر رواج یافته است. به علت تجمیع كاربران در سطحی محدود، لازم است تا رویكرد پایداری در فرآیند طراحی و مرحله بهره برداری مورد توجه قرار گیرد. پس توجه به زمینه های مختلف اجتماعی و الگوهای رفتاری در طراحی فضاهای عمومی در طبقات می تواند به افزایش کیفیت تعاملات و پایداری اجتماعی در این ساختمان ها کمک کند.

در ضمن معماری و شیوه ساخت و ساز ساختمان های امروزی و به کارگیری معماری پایدار در ساختمان های بلند مرتبه می تواند تا حد زیادی از ازدیاد عوارض مربوط به جهان صنعتی و مصرفی بکاهد و اگر شیوه ساخت و ساز به همین روال کنونی ادامه پیدا کند، عوارض جبران ناپذیری برای محیط ایجاد خواهد کرد.

 

• پرسش اصلی: چگونه می توان به سطوح مطلوبی از روابط اجتماعی در مجتمع های مسکونی بلند مرتبه با توجه به معیارهای معماری پایدار دست یافت؟

 

• روش تحقیق و شیوه های مورد استفاده

 

این تحقیق از تحقیقات کاربردی است که هدف آن توسعه ی دانش طراحی در فضاهای زندگی به منظور ارتقای پایداری مجتمع های مسکونی است و به طور خاص، کشف اصول پایداری از طریق مطالعات کتابخانه ای و بررسی و تحلیل نتایج است.

تحلیل و تفسیری که بر روی بخش های مختلف تعریف شده، در موضوع پروژه قرار می گیرد و در هر یک از بخش ها تلاش بر آن بوده تا بدون پیش فرض و پیش داوری تنها به بیان و تحلیل داده ها براساس مستندات و پژوهش های مرتبط پرداخته و در هر بخش محور های مرتبط با سایر بخش ها مورد توجه و مقایسه با سایر اجزا آن بخش قرار گیرد. در نهایت دیدگاه و نگاه نگارنده از پس این مقایسه بیان گردد.

 

• ساختار رساله

فصل اول: طرح تحقیق – این فصل در حكم نقشه چگونگی انجام دادن تحقیق است و زیر مجموعه هایی چون بیان مسئله، سوالات، سوابق و

 

 اهمیت موضوع و … را در بر می گیرد.

فصل دوم: مبانی نظری پایه – فصل دوم شروعی بر مبانی نظری طرح است و به زیر مجموعه هایی چون مفهوم سكونت، مفهوم پایداری و پایداری اجتماعی، مبانی نظری مرتبط با مسکن در ارتفاع و واحد همسایگی، روانشناسی محیط و … اختصاص می یابد.

فصل سوم: بررسی نظرات و دیدگاه های مختلف در خصوص ساختمان های بلند و نیز بررسی نقش و تاثیر متقابل ساختمان های بلند، بخش هایی است که بدان پرداخته می شود و با نگاهی تاریخی، بررسی ریشه ها و عوامل مختلف در شکل گیری و توسعه این گونه مسکونی در ایران و جهان مطرح می شود. از سوی دیگر بیان بخشی از ضوابط و چارچوب های خدماتی و ساختاری از قبیل سازه و تاسیسات در تکمیل شناخت عوامل مهم در ساختمان های بلند مسکونی به کار گرفته شده است.

فصل چهارم: در قسمت تعاملات اجتماعی، به بررسی رابطه محیط و رفتارهای اجتماعی و نیز عرصه های عمومی در مجموعه های مسکونی پرداخته شود که نشان از تامین کیفیت مناسب برای عرصه های عمومی به ویژه در طبقات بالا دارد.

فصل پنجم: مبانی طراحی و طرح – درفصل پنجم وارد مبانی طراحی می شویم و از مرحله نظر به عمل حركت می كنیم تا به مسكنی در ارتفاع با رویکرد معماری پایدار برسیم. این فصل زیرمجموعه هایی چون دلایل انتخاب سایت، محدودیت ها و پتانسیل های سایت پیشنهادی نحوه رسیدن به طرحی منسجم و ارزیابی هریك از شاخص ها را در خود می گنجاند.

 

• بررسی ادبیات موضوع و بیان چهارچوب نظری

 

بسیاری از مفاهیم و ویژگی هایی که امروزه در محافل علمی ایران و جهان حول مقوله توسعه پایدار مطرح است، در تاریخ کهن معماری و شهرسازی پایدار مطرح است و شروع موضوع مسكن بهینه در جهان را شاید بتوان به دوران معماری مدرن و همزمان با رشد جمعیت شهرها و شروع مبحث بلند مرتبه سازی توسط معمارانی چون لوكوربوزیه همگام دانست. مجموعه هایی چون پروت آیگو آمریكا و شهر كارگری هیلتون و… از این قبیلند كه به دلیل عدم توجه به هویت فردی ساكنان و دیگر مسایل، نتوانستند خواسته ها و نیازهای ساکنین خود را تامین کنند.

مشکلاتی همچون مسئله اشراف، ارتباط نامناسب واحدها با یکدیگر و سایر مسایل اجتماعی در یک مجموعه مسکونی همواره از مهم ترین دغدغه های طراحان در این خانه ها بوده است. هر چند که لوکوربوزیه سرانجام در بنایی چون اونیته دابیتاسین، نمودی از تفکر و تخیل اجتماعی خود در سه بعد را تجسم کرد که نشان از ارتباط فرد و اجتماع در بنا دارد و تجسمی معمارانه از مسایل اجتماعی را مطرح کرده است (مزینی، منوچهر، 1380). اما در این بین تلاش هایی به صورت بنیادی صورت گرفته که به صورتی جدا هر کدام از اجزای طراحی را شناسایی و ارزیابی کرده اند؛ اما هیچگاه جنبه ی کاربردی به خود نگرفته است.

 

 

فصل اول: شناخت مفاهیم (مسکن)

• تعاریف و سلسله مراتب همجواری در مسکن

 

• خانه

 

نوربرگ – شولتز در نشان دادن نقش و اهمیت خانه از گاستون بچلار این چنین نقل قول می کند که: «آدمی پیش از افکنده شدن به جهان در گهواره خانه نهاده شده است» و می نویسد که در خانه، آشنایی با جهان بی واسطه صورت می پذیرد، آن جا نیازی به گزینش مسیر و جستجوی هدف نیست، جهان در خانه و حول آن به سادگی ارزانی گردیده است. می توان گفت: خانه مکانی است که وقوع زندگی روزمره را در خود گرفته است. زندگی روزمره معرف چیزی است که تداوم خود را در هستی ما حفظ کرده و از این راه همچون تکیه گاهی آشنا به پشتیبانی ما می نشیند. پس علت چیست که با وجود نهاده شدن در گهواره خانه می باید خود را به جهان افکند و اجتماع را جزیی از خود دانست؟

پاسخی که می توان ارایه نمود، آن است که بشر مقصود از زندگی را در خانه نیافته و نقشی را که هر فرد در زندگی می پذیرد، از اعمال متقابلی که در جهانی عمومی و مبتنی بر ارزش های مشاع واقع شده، تشکیل می دهد. برای مشارکت ناچار به ترک گفتن خانه و گزیدن هدفی مشخص می باشد. با این اوصاف که بعد از انجام وظیفه اجتماعی خود به خانه عقب نشینی می کند تا هویت فردی خود را بازیابد. (شولتز، نوربرگ، 1381)

سکونت بیانگر برقراری پیوندی پرمعنا بین انسان و محیطی مفروض می باشد. این پیوند از تلاش برای هویت یافتن یعنی به مکانی احساس تعلق داشتن ناشی گردیده است (شولتز،1381). بدین ترتیب، انسان زمانی بر خود وقوف می یابد که مسکن گزیده و در نتیجه هستی خود را در جهان را تثبیت کرده باشد. مفهوم مسکن علاوه بر مکان فیزیکی، محیط مسکونی را نیز در بر می گیرد که شامل تمامی خدمات و تسهیلات ضروری مورد نیاز برای بهزیستی خانواده و طرح های اشتغال، آموزش و بهداشت افراد است (ناپ، 1982، ص 12). در واقع تعریف و مفهوم عام مسکن یک واحد مسکونی نیست بلکه کل محیط مسکونی را شامل می شود (پورمحمدی، 1379، ص 3)؛ به عبارت دیگر مسکن چندی بیش از یک سرپناه صرفاً فیزیکی است و تمامی خدمات و تسهیلات عمومی لازم برای همزیستی انسان را شامل می شود و باید حق تصرف طولانی و مطمئن برای استفاده کنندگان آن فراهم باشد (مخبر، 1363، ص 18).

• گروه های مسکونی (دسته بندی واحدها به منظور ایجاد همسایگی)

 

مردمی که در مجموعه ای با طراحی خوب و فضاهای باز با معنی زندگی می کنند و دارای خدمات اجتماعی مختص به خودشان در یک فاصله ساده پیاده می باشند گرایش به حس تعلق به مکان در آن ها بسیار آگاهانه تر خواهد بود. همچنین تمایل بیشتری برای وفاداری به آن نشان خواهند داد. همچنین بیشتر کسانی که در یک پهنه کلان از راه ها و خانه ها زندگی می کنند، حس همسایه بودن را نخواهند داشت. با این وجود ممکن است این گونه استدلال شود که پنج یا شش هزار نفر هیچگاه همدیگر را نخواهند شناخت و به معنای واقعی کلمه هیچگاه با هم همسایه نخواهند بود (پوردیهیمی، شهرام، 1382).

این یک واقعیت است که در بسیاری خیابان ها و مجموعه های مسکونی حس همجواری و همسایگی بین ساکنین وجود دارد، علی الخصوص در نواحی کارگری جایی که مردم زود جوش تر هستند و رغبت بیشتری برای کمک به همدیگر دارند این حس بیشتر به چشم می خورد. تردیدی نیست که اینگونه از روابط حسنه همجواری، از سوی کسانی که از آن لذت می برند واجد ارزش است و مورد توجه قرار می گیرد؛ از طرف کسانی که آن را آزمایش نموده اند، شکی نیست که این ارتباط صمیمی در خیابان یا دسته های مسکن شکل می گیرد.  اگر این مفهوم را بپذیریم، همسایگی بزرگتر می تواند از پهلوی هم قرار گرفتن تعدادی از همسایگی های کوچکتر ساخته شود که بین دویست تا چهارصد نفر را شامل می شود که هر کدام کانون خود را به شکل یک فضای باز عمومی دارا هستند.

دویست یا سیصد نفر یک مرکز خرید شلوغ یا یک مدرسه راهنمایی را پشتیبانی نخواهد کرد و همانطور که می دانیم هر دو این عناصر، عناصر اصلی و جوهری یک محله هستند، بنابراین بهتر است که به این گونه از ساخت و سازها لفظاً «گروه مسکن» اطلاق گردد تا از خط معنی آن با منطقه ای بزرگتر اجتناب گردد. مدرسه و مراکز خرید هم چنان کانون محله را شکل داده اند اما خانه هایی که با چنین معیاری تقسیم بندی شده اند، فضای باز خودش را دارا بوده و همچنین ممکن است یک فضا یا سالن اجتماعات عمومی نیز داشته باشد (پوردیهیمی، شهرام، 1382).

 

 

 

• واحد همسایگی

 

“واحد همسایگی” از مفاهیم نظری با تاثیرات گسترده ای بود که در ایالات متحده در دهه بیست شکل گرفت. این نظریه، بر پایه مفهوم شعاع نفوذ یک دبستان بود، منطقه ایی که شریان های اصلی آن را در بر گرفته بودند تا منطقه ای امن برای رسیدن کودکان به مدرسه پدید آورد. قرار بود شب ها بزرگسالان از این دبستان، به عنوان مرکز محله استفاده کنند (مامفورد، 1954، ص 259 – 261).

از نخستین سال های قرن بیستم، کلارنس آرتور پری در آمریکا مشغول مطالعه بر روی مسایل واحد های متشکل از بناهای مسکونی و تاسیسات خدماتی مربوط به آن ها بود. وی در سال 1923 مقاله ای تحت عنوان “واحد همسایگی” نوشت و نظرات خویش را در این زمینه بیان کرد. مهم ترین انگیزه پری، برای اثبات لزوم ایجاد خدمات اساسی بود که باید در نزدیکی ساختمان های مسکونی مستقر می شدند. از این رو عرصه استقرار این خدمات را همسایگی خانوادگی نامید. این مجموعه ها می توانستند واحدهای بنیادی در سلسله مراتب شهری نیز به حساب آیند (زیاری، کرامت الله، 1381). انگیزه دیگر پری از مطرح کردن ایده واحد همسایگی، تقویت زندگی جمعی در شهرهای صنعتی آمریکا بود که به صورت تهدیدآمیزی دچار ضعف شده بود. پری وجود اتومبیل و مخاطرات و مزاحمت های ناشی از آن را خطری برای انسان ها و زندگی جمعی آن ها می دانست و پیشنهاد می کرد که مسیرهای دسترسی به خدمات نباید توسط خیابان های اصلی قطع شوند. خدماتی که وی برای این واحدها پیشنهاد می کرد عبارت بودند از حداقل یک دبستان، چند مغازه و زمین های بازی و ورزش، سالن اجتماعات با قابلیت تبدیل شدن به تئاتر، کتابخانه، باشگاه ورزشی (پاکزاد، جهانشاه، 1386).

در مورد مفهوم همسایگی می توان گفت: همسایگی مترادف است با حالتی که واجد شرایط فیزیکی، پیوند، تماس، پیوستگی، وابستگی و … بین دو یا چند شی باشد. به تعبیر عام جامعه شناسی می توانیم همسایگی را نمونه کامل یک گروه نخستین بدانیم و آن را به عنوان همجواری در همزیستی اعضا یا گروه های اجتماعی توصیف کنیم که این همجواری در همزیستی موجب شناخت نسبت به هم و روابط اجتماعی در ابعاد مختلف می باشد. مفهوم همسایگی در مجتمع های زیستی از دو بعد کالبدی و ذهنی قابل بررسی است. هر یک از این دو بعد شرط های لازم مفهوم همسایگی هستند و تواما باید وجود داشته باشند تا همسایگی شکل بگیرد (سلطان زاده، حسین، 1368).