از آنجا­ییکه فروش کالا به عنوان شریان اصلی هر سازمان محسوب می­شود. بنابراین  بهبود کارایی در عملکرد کاری فروشندگان و افزایش سطح رضایتمندی آن­ها کمک بسزایی در افزایش سطج تحقق اهداف تعیین شده فروش سازمان می­نماید. . بیشتر مسایل حوزه تخصیص مسیر مناسب و بهینه می­توانند به صورت مساله مسیریابی وسیله نقلیه[1] (VRP) درنظر گرفته شوند که تعمیم مساله فروشنده دوره گرد[2] است و یکی از مسایل مهم در محدوده مسایل بهینه سازی ترکیبی است که روش­های مکاشفه­ای زیادی برای حل آن ایجاد شده است.

مساله مسیریابی وسیلهء نقلیه، شامل تعدادی مشتری است که هر یک به میزان خاصی کالا نیاز دارند که باید به آنها تحویل گردد. هدف، تعیین مجموعه­ای از مسیرها (یا تورها) است که کمترین مجموع هزینه را دارا بوده، در انبار آغاز شده و در آن پایان یابند، هر مشتری دقیقا یکبار و توسط یک فروشنده بازدید شود و کل تقاضای گره­های هر مسیر از ظرفیت وسیله تجاوز نکند.که در این پژوهش فروشنده نقش وسیله نقلیه را در مدل VRP بازی می کند.

از آنجا که VRP یک مساله بهینه سازی ترکیبی است و حل آن با روشهای دقیق به زمان نمایی نیاز دارد، روشهای مکاشفه­ای زیادی برای حل آن به کاررفته است. در این پژوهش از  الگوریتم ژنتیک(GA) و مورچگان(ACO) برای حل VRP استفاده  شده است.

سیاست های اجرایی در این پایان نامه عبارت است از :

1. بهبود مسیر ویزیت فروشندگان
2. یکنواختی بار کاری فروشندگان

1. افزایش سطح رضایتمندی فروشندگان
2. افزایش سطح درصد تحقق اهداف و افزایش فروش سازمان

1-2- تعریف موضوع

مسائل مسیریابی وسایل نقلیه یکی از مفاهیم مورد توجه در زمینۀ تحقیق در عملیات است که در دو دهۀ اخیر تلاش‌ها و به تبع آن پیشرفت های عظیمی در این زمینه انجام گرفته است. مسأله مسیر یابی وسایل نقلیه به مسائلی گفته می­شود که در آن ناوگانی از چندین وسیلۀ نقلیه از یک یا چند تسهیل (قرارگاه) به سرویس­دهی مشتریان در نقاط تقاضا می پردازند. به نحوی که هزینه­های انجام کار حداقل گردد. وسیلۀ نقلیه با شروع از قرارگاه­های مرکزی پس از ارائه خدمت به متقاضیان باز می­گردد.

هر وسیله می­تواند دارای ظرفیت محدود بوده و همۀ مسیرهای مربوط از مبدأ (قرارگاه مرکزی) شروع و بعد از خدمت­رسانی به آن باز می­گردد. تابع هدف این مسائل می­تواند ارائه خدمت به مشتریان با کمترین تعداد خودرو،  برآورده شدن همۀ تقاضاها و حداقل مسافت طی شده تعریف گردد.

مسأله مسیر­یابی وسیله‌ی نقلیه، تعمیم یافته‌ی مدل فروشنده‌ دوره گرد است. مسأله فروشنده‌ی دوره گرد یکی از بنیادی ترین مسائل مسیر یابی و برنامه ریزی حمل و نقل است. در مسأله فروشنده دوره گرد هدف یافتن کوتاه ترین مسیری است که از همه‌ی شهرها عبور کند و از هر شهر فقط یک بار ملاقات به عمل آید و سپس به شهر اولیه که از آن شروع به حرکت کرده است، باز گردد.

• هر مشتری دقیقاً از یک وسیله‌ی نقلیه خدمت بگیرد
• تمام مسیرهای وسایل نقلیه از قرارگاه مرکزی شروع و به آن ختم می شود
• محدودیت های واقعی موجود در نظر گرفته می شود.

به وضوح مشخص است که مسأله مسیر یابی وسیلۀ نقلیه پیچیده­تر از مسأله فروشنده‌ی دوره گرد است، زیرا مسأله فروشنده‌ی دوره گرد همان مسأله مسیریابی وسایل نقلیه است؛ با یک وسیلۀ نقلیه، بدون محدودیت و مبدأ مشخص، به طوری که مشتریان فاقد تقاضا هستند. در واقع حالت ساده‌ی مسأله مسیریابی وسیلۀ نقلیه مسیرها به گونه­ای تعیین می شود که از هر گره فقط یک بار و با یک وسیله‌ی نقلیه ملاقات شود، و این در حالی است که پایان مسیرها یک نقطه است.

در نتیجه مسأله مسیریابی وسایل نقلیه به دنبال آن است تا مسافت طی شده، زمان کل سفر، تعداد وسایل حمل و نقل، جریمه های دیرکرد و در نتیجه تابع هزینۀ حمل و نقل حداقل گردد و در نهایت رضایت مشتریان به حداکثر برسد. شکل های1-1 و 1-2 به ترتیب مربوط به مسیریابی وسیله نقلیه و مسأله فروشنده دوره گرد می باشد.

مسائل VRP در حالت‌های متنوعی قابل بررسی می باشد. ولی در حالت کلی به 5 دسته عمده تقسیم می شوند:

1)مسیر یابی وسیلۀ نقلیه ظرفیت دار شده با محدودیت ( CVRP )

2) مسیر یابی وسیلۀ نقلیه با پنجره زمانی ( VRPTW )

3)مسیر یابی وسیلۀ نقلیه با حمل در بازگشت ( VRPB )

4) مسیر یابی وسیلۀ نقلیه با حمل در بازگشت و پنجرۀ زمانی ( VRPBTW )

5) مسیر یابی وسیلۀ نقلیه با جمع آوری و توزیع ( VRPPD )

-3- بیان مساله

سازمان­های امروزی در عرصه ملی و جهانی به منظور کسب جایگاهی مناسب و حفظ آن،  نیازمند بهره گیری از الگویی مناسب برای سیستم فروش خود که به عنوان شاهرگ اصلی سازمان تلقی می شود ، می باشند.  در این پژوهش نگارنده با مدیریت و بهینه سازی مسیر بندی ویزیت فروشندگان و یکنواختی بار کاری آن ها به دنبال اتخاذ راهکارهایی جهت تحقق هرچه بهتر اهداف تعیین شده برای سازمان فروش می باشد و  با تعیین مسیر ویزیت مناسب و بهینه با درنظر گرفتن مهارت فروشندگان ، سعی در افزایش سطح رضایتمندی ویزیتور ها دارد. هدف از اجرای این پایان نامه ، تخصیص مسیر ویزیت مناسب به ویزیتور ها به گونه ای فشار کاری بین آن ها متعادل شود و توانایی آن ها برای رسیدن به اهداف فروش با برنامه ریزی صحیح افزایش یابد که منجر به تحق اهداف فروش آن­ها شود . از آن جا که تحقق اهداف فروش مستقیما با سطح در آمد آن ها رابطه مستقیم دارد و افزایش سطح درآمد به عنوان متغییر مهمی در افزایش سطح رضایتمندی ویزیتورها تلقی می­شود تاثیر زیادی در افزایش فروش سازمان خواهد داشت.

در جهت آزمون مدل یکی از مناطق ویزیت ، شرکت فروش و توزیع مویرگی بریون با هدف بهینه سازی مسیر ویزیت فروشندگان و تعادل بار کاری و افزایش درآمد بنگاه مورد نظر مورد آزمون قرار گرفته است.