مدل های تعالی سازمانی
بنا بر نظریه بنیاد کیفیت اروپایی مدیریت کیفیت (۲۰۰۳) مدل های تعالی سازمانی ابزاری برای کمک به سازمان ها برای سنجش میزان قرار داشتن در مسیر تعالی سازمانی و رشد توازن هستند. این مدل ها به سازمان ها کمک می کنند تا با مقایسه وضع موجود و مطلوب خود تفاوت ها را شناسایی و سپس بر اساس این یافته ها (عارضه ها) و بررسی علل وقوع آنها، راه حل های بهینه سازی وضع موجود را تامین و آنها را اجرا کنند. به کار گیری مدل های تعالی سازمانی می تواند به تشویق سازمان ها برای خود ارزیابی و شناسایی، شفاف کردن و تبین نگرشهای مرتبط با نتایج عملکرد به خوبی توجه به درون داده ها و فرایند ها منجر شود ( قربانی و نوری،۱۳۸۳).

همچنین مدل تعالی سازمانی یک ابزار عملیاتی قوی است که می تواند برای مقاصد مختلفی توسط سازمان ها بکار گرفته شود، از جمله ( همایونفر،۱۳۸۲):

ابزارهایی برای خودارزیابی و سنجش اینکه در مسیر تعالی در کجا قرار گرفته اند.

جلوگیری از دوباره کاری ها و هماهنگ کردن برنامه های بهبود در یک چارچوب تعریف شده.

به عنوان ساختار جامعی برای سیستم مدیریت سازمان.

از طرفی، برای مدل های تعالی مزایایی ذکر کرده اند، برای مثال، سالک زمانی (۱۳۸۴) مزایای استفاده از مدل های تعالی سازمانی را این گونه بیان می کند:

1. کمک به بهبود کاربست های عملکرد سازمانی، توانمندی ها و نتایج آنها.
2. تسهیل ارتباطات و به اشتراک گذاشتن اطلاعات با بهترین کاربست ها در سازمان ها.
3. عمل به عنوان ابزاری کاری برای درک و مدیریت عملکرد.
4. راهنمایی برای برنامه ریزی راهبردی و فرصت هایی برای یادگیری (گرمی و علیزاده[۳۹] ۲۰۰۸).

با توجه به اهمیت و مزایای ذکر شده در مورد مدل های تعالی سازمانی، صاحبنظران مختلف مدل های متفاوتی را برای تعالی سازمانی ارائه کرده اند، از جمله مدل های مشهور تعالی سازمانی عبارتند از:

1. مدل جایزه دمینگ در ژاپن (۱۹۵۱)
2. مدل پیترز و واترمن (۱۹۸۲)
3. جایزه مالکوم بالدریج آمریکا (۱۹۸۷)
4. مدل تعالی اروپایی (۱۹۹۲).

• مدل جایزه دمینگ

مدل دمینگ یک از مدل های اولیه ارزیابی عملکرد است که در سال ۱۹۵۱ توسط انجمن علوم و مهندسی ژاپن تدوین شده که بعداً از مفاهیم این جایزه برای طراحی مدل های تعالی کیفیت روپایی[۴۰] و مالکوم بالدریج استفاده شده است. هدف از این مدل، ایجاد انگیزه برای نوآوری در طراحی و بکارگیری روش های آماری کنترل کیفیت در شرکت‎های تولیدی کشور ژاپن بود.
مدلی که جایزه دمینگ بر اساس آن تهیه گردید و از دهه پنجاه میلادی در ژاپن به اجرا در آمد عمدتاً بر کیفیت محصولات و روش های کنترل کیفی استوار است به بیان دیگر مدل جایزه دمینگ بر این اصل استوار است که برای تولید محصولات وخدمات با کیفیت بالا نیاز به هماهنگی همه جانبه و فراگیر در سطح سازمان است . این مدل نگرش جدیدی در بحث کیفیت ایجاد کرد و همین تفکر نگرش فراگیر  منجر به ظهور «کنترل کیفیت فراگیر» در دهه ۶۰ میلادی گردید.
مدیریت کیفیت فراگیر روشی است برای مدیریت و اداره سازمان جهت تعیین کیفیت با مشارکت همه اعضای سازمان که از طریق جلب رضایت مشتری و تامین منافع همه ذینفعان بدست می‎آید (رضایتمند و قاسمی[۴۱] ۲۰۰۵).
حوزه‎های جایزه دمینگ

• جایزه دمینگ برای افراد حقیقی: به افرادی اهدا می شود که مطالعات جامع و نقش مهمی در گسترش و اجرای موفق مدیریت کیفیت فراگیر با بهره گرفتن از روش های آماری داشته اند.
• جایزه کاربری دمینگ: به شرکت هایی اهدا می شود که دراجرا و استفاده از مدیریت کیفیت فراگیر، به نتایج درخشانی رسیده اند و از این طریق بهبودهای مهم و چشمگیری در عملکرد خود ایجاد کرده اند.
• جایزه کنترل کیفیت برای کارخانه: به کارخانه هایی اهداء می شود که با بکارگیری مفاهیم و روش های کنترل کیفیت، به موفقیت های برجسته ای دست یافته اند.

جایزه کاربری دمینگ، مشهورترین جایزه با تاریخچه ای طولانی است که اتحادیه دانشمندان و مهندسان ژاپن، به شرکت هایی که سیستم مدل تعالی[۴۲] برجسته ای دارند، اعطا می کند. این جایزه برای عملکرد کلی یک شرکت داده می شود. با این وجود، برای این که هر بخش از شرکتی برای آن مبارزه کنند، شرط هایی وجود دارد. پنج سال بعد از این که شرکتی موفق به اخذ جایزه دمینگ شد، برای گرفتن جایزه کنترل کیفیت ژاپن حایز شرایط خواهد شد(درویتسکو[۴۳] ۲۰۰۱).
نکات مهم ارزیابی برای جایزه دمینگ
در آزمون دریافت جایزه کاربردی دمینگ، نکات زیر را باید به خاطر داشت:

• 1. تاثیر آزمون بر یافتن میزان کارآمدی اجرای مدیریت کیفیت فراگیر توسط موسسه متقاضی که از طریق توجه به کیفیت محصول و خدمات موسسه (در حیطه تجارت شرکت) بررسی می شود.
  2. اعمال مدیریت کیفیت جامعی که صرفا به مشکل می پردازد یا استانداردها و معیارهای غیرضروری را به کار می بردغیرقابل پذیرش است.
  3. یک متقاضی موفق، الزاما موسسه ای نیست که از روش های آماری پیشرفته استفاده کند. حتی اگر سازمانی کوچک باشد یا عملکردی محدود با تولیدات متنوع داشته باشد در صورتی که مدیریت کیفیت فراگیر را اجرا کند و به نتایج مطلوب با درک سازمانی وسیع از تفکر آماری دست یافته باشد، می تواند کاندیدای مناسبی برای این جایزه باشد.
  4. آزمون سازمان های غیرتولیدی نیز از الگوی مشابه واحدهای تولیدی تبعیت می کند.
  5. هر یک از ارزیابیها بر مبنای ۱۰۰ امتیاز ممکن در هر بخش از آزمون به امتیازدهی مطابق معیارها می پردازد. نتیجه ارزیابی عملکرد یک واحد از سازمان دلالت بر میانگین امتیازات داده شده توسط هر یک از ارزیابیها برای واحد می کند. امتیاز کل سازمان نیز برابر است با میانگین وزنی نتایج بدست آمده در ارزیابی هر واحد. وزنهای مورد نظر بر اساس نقش و اندازه واحد مورد آزمون، تعیین می شوند (مجیبی میکلایی، ۱۳۸۵، ص۲۳).

ارزش‎های جایزه دمینگ
ارزش‎های جایزه دمینگ همان اصول و ارزش‎هایی هستند که به نام اصول چهارده‎گانه دمینگ مشهور هستند و عبارتند از :

• دورنمایی تهیه کنید و تعهد نشان دهید.
• فلسفه جدید را بیاموزید.
• بازرسی را درک کنید.
• تصمیم گیری براساس صرفاً هزینه را متوقف کنید.
• به طور مستمر و برای همیشه ارتقا دهید.
• آموزش را برقرار کنید.
• رهبری را برقرار کنید.
• ترس را از میان بردارید.