یکی از صفات رذیله انسانی تعصب ناروا و وابستگی غیرمنطقی به چیزی است که اانسان را از درک حق و برتری دادن آن بر باطل، باز می دارد. تعصب‌های ناروا در طول تاریخ بشر مشکلات عدیده‌ای را به وجود آورده است. سد راه هدایت انبیا شدن، درگیری‌های ناروا و طولانی و برتری دادن عده‌ای به ناحق و بدون لیاقت، همه ریشه در تعصب‌های ناروا دارد. امروزه نیز در جهان، تعصب باعث درگیری‌ها، سلب آزادی‌ها و خودمحوری‌های نابه‌جا می شود. تعصب جاهلی، انسان را کور و کر نموده، از دیدن حق و قبول آن در هر جا و هر زمان باز می دارد(حسینی، 1386، ص 47). برای دوری از تعصب بی‌جا و عقاید ابلهانه‌ای که معمولاً گریبان‌گیر نوع بشر می شود، هیچ نیازی به نبوغ فوق بشری نیست. بلکه با رعایت نکاتی می توان از بسیاری اشتباهات مضحک و نه همه اشتباهات بر حذر بود (راسل[1] ، 1950،ترجمه یوسف زاده، 1378، ص 56). به نظر می رسد برای دوری از تعصب بی جا عواملی مانند عزت نفس و خلاقیت می توانند مفید باشند.

عزت نفس، متأثر از عوامل درونی و بیرونی است. منظور از عوامل درونی، عواملی است که از درون نشأت می‌گیرد یا خود شخص آن را ایجاد می کند که از آن جمله می توان به نظرها، باورها و اعمال یا رفتار اشاره کرد. عوامل بیرونی همان عوامل محیطی اند. پیام هایی که کلامی و غیرکلامی انتقال پیدا می کنند و تجربه هایی که بانی و موجب آن والدین، آموزگاران، اشخاص مهم در زندگی و سازمان دهندگان فرهنگ‌اند. صفات ناپسندی از قبیل لاف زدن، فخرفروشی، برتری طلبی، خودبزرگ بینی، بلندپروازی، قلدری، زیان رساندن به دیگران و …، به نوعی فقدان عزت نفس را نشان می دهد (خورند، 1383، ص 162).

یکی از ویژگی‏های بارز انسان و محور اساسی و حیاتی او، قدرت اندیشه است. انسان‏ در طول زندگی خویش هرگز از تفکر و اندیشه فارغ نبوده و با نیروی تفکّر صحیح‏ تصمیم گرفته، توانسته است به حل مسائل و مشکلات بپردازد و به رشد و تعالی نایل‏ گردد. بدین ترتیب تمام موفقیت‏ها و پیشرفت‏های انسان در گرو اندیشه بارور، پویا و مؤثر اوست. از پیچیده‏ترین و عالی‏ترین جلوه اندیشه انسان، تفکر خلاق است. خلاقیت ایجاد طرحی جدید با ارزش و متناسب است، به بیان دیگر خلاقیت بکارگیری‏ تواناییهای ذهنی برای ایجاد یک فکر یا مفهوم جدید است. خلاقیت دارای عناصر تشکیل دهنده‏ای مانند: قلمرو مهارت‏ها، مهارت‏های تفکر خلاق و انگیزه است. برای ظهور و تقویت خلاقیت در افراد باید نقطه تلاقی این سه‏ عنصر مشخص گردد، زیرا این نقطه تلاقی، ترکیب پر قدرتی است که شخص را به‏ سوی خلاقیت سوق می‏دهد. رشد و توسعه خلاقیت، وابسته به عوامل مختلف فردی و اجتماعی، مانند: هوش، خانواده، ویژگی‏های شخصیتی و . . . است.(خورشیدی، آزادبخت و دیلمقانی، 1385). حال با توجه به وجود انواع تعصب ها (قومی، مذهبی، جنسی و …) خصوصاً در استان هرمزگان این پژوهش با هدف بررسی رابطه عزت نفس و خلاقیّت با تعصب در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی جاسک انجام ‌گردید.

1-2 بیان مسأله

تعصب[2]  از نظر لغوی به معنای جانب‌داری کردن، حمایت و سخت گرفتن است (معین، 1362، ص 11). تعصب در روان شناسی و رشته های مرتبط آن معادل پیش داوری و منظور از آن نگرشی منفی و خصمانه نسبت به فرد یا گروهی خاص است که بر اساس اطلاعات ناقص یا نادرست و بدون داشتن تجربه مستقیم در مورد آن فرد یا گروه، شکل گرفته باشد و بر پایه آن، قضاوت شود(صلیبی، 1382، ص 259).

اما در کل می توان تعصب را این‌چنین تعریف نمود: تعصب یعنی موضع‌گیری قبل از کسب اطلاعات کافی که ممکن است مربوط به یک چیز، عقیده، یا شخص معیّن و یا حتی درباره وجهی از یک کار علمی باشد(کاپلان و سادوک،1996،ترجمه پورافکاری، 1372).

فرد متعصب، از نظر شناختی، دچار خطایی بنیادین است؛ او اجازه نمی دهد محتوای دانش و آگاهی های جدید با محتوای دانش و آگاهی های پیشین ویی درگیر شوند و در تعامل باشند. از نظر پیاژه  ذهن، اطلاعات رسیده از جهان خارج را بازسازی و تفسیر و تعبیر مجدد می کند تا آن را با چارچوب درونی خود منطبق گرداند. بیان این مسئله مهم، ما را با مهم ترین خطای فرد متعصّب، آشنا می سازد؛ این گونه افراد، به ذهن خود اجازه چنین تفسیری را نمی دهند و تلاش می کنند تا آن را متوقّف سازند؛ البته همان گونه که اشاره شد، ممکن است فقط در زمینه ای خاص چنین رفتاری را بروز دهند(فلاول[3]  ،1928،ترجمه ماهر،1377، ص 19).

افراد متعصب می ترسند که با پذیرش تغییر نفوذ اطلاعات و آگاهی های جدید، خود و موجودیتشان در معرض خطر قرار گیرد؛ کنترل اوضاع و شرایط را از دست بدهند و دیگر نتوانند بر اوضاع جدید مسلّط گردند. آنها با این که خود تجربه ای و آگاهیِ دقیقی از یک مسئله خاص ندارند، به محض شنیدن آن از فرد مقابل، با آن مخالفت می کنند؛ مخالفتی نه از روی آگاهی، بلکه صرفاً بدان دلیل که با سازه های شخصی آنها جور در نمی آید (راس[4]،1992، ترجمه جمالفر، 1373، ص 160).

بنابراین تعصب یک باور یا رفتار است که با حرارت بی‌چون و چرا، به ویژه برای اهداف یا دینی یا در برخی موارد ورزشی، یا با شور و شوق وسواسی برای تفریح یا سرگرمی انجام شود. جرج سانتایانا تعصب را اینچنین تعریف کرده‌است: تلاش خود را مضاعف‌کردن وقتی هدف را فراموش کرده‌اید(دانشنامه آزاد ویکیپدیا، 1392).

تعصب یک گرایش است و این گرایش با عوامل مختلفی در ارتباط است (ارونسون[5]،2008،ترجمه شکرکن، 1382، ص 340). عزت نفس از جمله عواملی هست که ممکن است در جلوگیری از بروز این رفتار نقش داشته باشد یا بنحوی با این متغیر در ارتباط باشد(رومان، 1387).

عزت نفس[6]  جنبه ای از خودپنداره است که از قضاوت هایی که فرد درباره ارزش خود و احساس های مرتبط با این قضاوت ها ناشی می شود(شیهیان[7]،1964،ترجمه مهدی گنجی،1384). عزت نفس سازه ای است که بر نحوه ی ارزشیابی شخص از خود و اندازه گیری احساس وی از خود ارزشی‌اش در مقایسه با این که چگونه است و آرزو دارد چگونه باشد، دلالت دارد. ارزیابی مثبت از خود که در قالب عزت نفس بیان می شود برای بهزیستی ذهنی مثبت و ضروری است. عزت نفس به عنوان یک سپر و محافظ در مقابل ناسازگاری روانشناختی عمل می کند و باعث ارزیابی مثبت فرد از زندگی می شود (زانگ[8] ، 2005، ویلیام جیمز[9] 1980)،عزت نفس را به عنوان احساس خودارزشی که از نسبت موفقیت های واقعی بر موفقیت های ادعا شده به دست می آید تعریف کرده است. منظور او از موفقیت های ادعا شده، برآورد موفقیت های بالقوه ای است که بوسیله ارزش ها، آزمان ها و آرزوهایمان از آن آگاهی پیدا می کنیم (کار[10] ، 2004؛ ترجمه پاشاشریفی و نجفی زند، 1385). احساس بیچارگی و ناتوانی و مورد تبعیض و تعصب قرار گرفتن منجر به کاهش عزت نفس افراد می گردد(ارونسون، 2008،ترجمه شکرکن،1387). در تحقیقی که  توسط شرمن وجفری[11](2011)، بر روی57نفر از دانش آموزان انجام شد. نتایج نشان داد که عزت نفس پایین می تواند تعصّب نژادی را افزایش دهد و تعصب نژادی نتیجه ی عزت نفس پایین است. همچنین در پژوهشی که توسط جردن، اسپنسر وزانا[12]  (2005)، از دانشگاه واترلو انجام شد نتایج نشان داد که افراد دارای عزّت نفس بالا از افراد دارای عزت نفس پایین، تعصب وتبعیض قومیّتی بیشتری دارند و از آن به عنوان تکنیکی دفاعی استفاده می کنند.همچنین بامیستر  و همکاران [13](2003)، در بخشی از پژوهش خود نشان دادند که عزت نفس بالا ممکن است که تعصب و تبعیض را افزایش دهد. از طرفی تحقیقات انجام شده در خصوص آسیب شناسی روانی حكایت از آن دارد كه علت بسیاری از رفتارهای آسیب زای فرزندان در خانه و مدرسه مانند پرخاشگری، اضطراب، بزهكاری، مصرف سیگار، افت تحصیلی و مواردی از این قبیل، ریشه در كمبود یا ضعف«عزت نفس» آنان دارد. در واقع هرچه فرد از خودباوری و عزت نفس بالاتری برخوردار باشد از موقعیت و كارآمدی بالاتری برخوردار بوده و از آسیب های روانی- اجتماعی نیز مصون خواهد ماند(بیابانگرد،1372).

از طرفی خلاقیت[14]  نیز یکی از مؤلفه های موثر بر تعصب می باشد که فرایندی روانی است که منجر به حل مساله، ایده سازی، مفهوم سازی، ساختن اشکال هنری و نظریه پردازی می شود که بدیع و یکتاست (حائری زاده، 1381). به طور کلی خلاقیت فرایندی فکری و روانی است و محصول خلاقیت، پدیده ای نو و جدید و در عین حال دارای ارزش نیز می باشد. البته خلاقیت یک توانایی عمومی است و در همه ی افراد کمابیش وجود دارد (سلیمانی، 1384). و افراد خلاق نیز دارای ویژگی هایی نظیر انگیزه پیشرفت سطح بالا، کنجکاوی فراوان، علاقه زیاد به نظم و ترتیب، قدرت ابراز وجود و خودکفایی، شخصیت غیرمتعارف و کامروا، پشتکار و انضباط در کارها، استقلال و دارای طرز فکر انتقادی و افکر شهودی می باشند(سیف، 1388). دیوید بوهم در کتابی با نام«درباره خلاقیت»برای نشان دادن‌ خلاقیت چند نکته کلیدی را مطرح می‌کند.او می‌گوید تعصب داشتن، بت کردن یک اندیشه یا پارادایم و به دام دوئیت‌هایی مانند انتزاعی و ذهنی،تضادها،عقل و شهود،مطلق و نسبی و…افتادن باعث کور شدن خلاقیت می‌شود.او می‌گوید برای رسیدن به خلق و ابداع تازه‌ها باید به ادراک‌هایی توجه کنیم که برای آنها تعریفی نداریم(بوهوم،1998).

نتایج برخی تحقیقات نشان داده که عزت نفس با خلاقیت رابطه دارد ( باتلر[15]، 1998، میرعلی یاری، 1379)؛ اما تحقیقات زیادی نیز مبنی بر عدم رابطه بین این دو متغیر می باشند (فروغی، 1375؛ عباسی، 1387).در رابطه با انعطاف پذیری ذهنی واجتناب از تعصب که توانایی به تعویق انداختن قضاوت فوری و تعصب در مواقعی است که در یک وضعیت مبهم قرار می گیریم،داوری سریع درباره ی یک راه حل مانع از راه حل های ابتکاری می شود پس خلاقیت با تعصب و قضاوت نمی تواند همزمان عمل کند.همچنین استفاده از تصورات قالبی، تعصب ، پیش فرض ها ، عادات و شتابزدگی در ارزیابی از موانع خلاقیت به شمار می آیند

(دانشنامه آزاد ویکیپدیا، 1392).  پژوهشگران دانشگاه پنسیلوانیا دریافته اند که انسان ها دارای تعصبی پنهان علیه خلاقیت هستند. باوجود آنکه انسان ها خواهان ایده های خلاقانه هستند اما هنگامی که احساس عدم قطعیت و دلواپسی دارند- یعنی در زمانی که می خواهند به یک راه حل خلاق برای مسئله شان برسند- نمی توانند ایده های خلاقانه را تشخیص دهند. بنا به عقیده پژوهشگران، ریشه این مسئله در عدم قطعیت نهفته است(مدیکال اکسپرس[16]،2011).

با توجه به نقش مهم دوره دانشجویی در آینده افراد و نیز موارد مطرح شده در بالا و نتایج متناقص در تحقیقات انجام شده به خصوص در مورد وجود رابطه بین متغیرهای عزت نفس و تعصب و متغیرهای خلاقیت و تعصب خلأ پژوهشی به وضوح دیده می شود و عدم تحقیقات کافی در خصوص رابطه متغیرهای مرتبط با تعصب و نیز نقش مهم این متغیرها در تعصب دانشجویان وضرورت بررسی مجدد رابطه ی عزت نفس با تعصب  پژوهشگر را بر آن داشت تا به این سئوال پاسخ دهد که آیا بین عزت نفس و خلاقیت با تعصب در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد جاسک رابطه معناداری وجود دارد؟

[1] .Russel,B

[2] .Prejudice

[3] .Fellovel,J

[4] .Russ,A

[5] .Aronson,E

[6] .Self-esteem

[7] .Shihian,I

[8] .Zhang,Y

[9] .James,W

[10]   .Kure,A

[11] .Sherrman & Jeffry

[12] .Jordan , spencer & Zanna

[13] .Baumeister,R.,Jennifer D., Campbell, Joachim., Krueger & Kathleen

[14] .Creativity

[15] .Butler,

[16] .Medical express

. 89
2-4- پوشش در قوانین و سیاست‌های پیش از انقلاب. 89
1-2-4- پهلوی اول. 90
2-2-4- پهلوی دوم. 94
3-4- سیاستگذاری پوشش پس از پیروزی انقلاب اسلامی. 96
1-3-4- دهه اول (سال‌های 57 تا 68). 96
1-1-3-4- بخشنامه‌ها و اطلاعیه‌های سازمان‌های قضایی و اجرایی   101
2-1-3-4- قوانین مجلس. 106
1-2-1-3-4- قانون بازسازی نیروی انسانی وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت. 106
2-2-1-3-4- لایحه امر به معروف و نهی از منکر. 106
3-2-1-3-4- قوانین رسیدگی به تخلفات اداری(مصوب 1362، 1365، 1371، 1372). 107
4-2-1-3-4- ماده 102 قانون مجازات اسلامی. 107
5-2-1-3-4- قانون مقررات انتظامی هیأت علمی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی كشور. 108
‌6-2-1-3-4- قانون نحوه رسیدگی به تخلفات و مجازات فروشندگان لباسهایی كه استفاده از آنها در ملاء عام خلاف شرع است و یا‌عفت عمومی را جریحه‌دار می‌كند.. 108
3-1-3-4- مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی. 109
‌1-3-1-3-4- آیین‌نامه انضباطی دانشجویان دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی. 109

2-3-1-3-4- آئین‌نامه‌ حفظ‌ حدود و آداب‌ اسلامی‌ در دانشگاه‌ها و مؤسسات‌ آموزش‌ عالی‌. 110
2-3-4- دهه دوم (سال‌های 1368 تا 1378). 110
1-2-3-4- چند بخشنامه‌های از قوه قضائیه. 111
2-2-3-4- دولت. 112
1-2-2-3-4- آیین‌نامه اجرایی قانون رسیدگی به تخلفات و مجازات فروشندگان لباس‌هایی که استفاده از آنها در ملاء عام خلاف شرع است و یا عفت عمومی را جریحه‌دار می‌کند.. 112
2-2-2-3-4- مصوبات کمیسیون سیاستگذاری در امور اجرایی مبارزه فرهنگی با مظاهر فساد. 113
3-2-3-4- مصوبات مجلس. 117
1-3-2-3-4- قوانین رسیدگی به تخلفات اداری. 117
2-3-2-3-4- كتاب پنجم قانون مجازات اسلامی. 117
4-2-3-4- شورای عالی انقلاب فرهنگی. 118
1-4-2-3-4- ‌آیین‌نامه انضباطی دانشجویان جمهوری اسلامی   118
2-4-2-3-4- اصول، مبانی و روش‌های اجرایی گسترش فرهنگ عفاف   119
3-3-4- دهه سوم (سال‌های 78 تا 88). 121
1-3-3-4 دولت. 121
1-1-3-3-4- آیین‌نامه اجرایی مدارس. 121
2-3-3-4- مجلس. 121
1-2-3-3-4- قانون ساماندهی مد و لباس. 121
3-3-3-4- شورای عالی انقلاب فرهنگی. 122
1-3-3-3-4- سیاست‌های مقابله با تهاجم فرهنگی. 122
2-3-3-3-4- سیاست‌های فرهنگی تبلیغی روز زن. 123
3-3-3-3-4- سیاست‌های فعالیت‌های بین‌المللی زنان. 124
4-3-3-3-4- منشور حقوق و مسئولیت‌های زنان در جمهوری اسلامی ایران   124
5-3-3-3-4- شاخص‌های ارزیابی آموزش عالی. 125
6-3-3-3-4- راهبردها و راهکارهای گسترش فرهنگ عفاف. 125
7-3-3-3-4- سیاست‌های ارتقاء مشارکت زنان در آموزش عالی   126
8-3-3-3-4- راهکارهای اجرایی گسترش فرهنگ عفاف و حجاب   126
4-3-4- سیاستگذاری پوشش در صدا و سیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. 127
1-4-3-4- راهبردها و اهداف کلان. 127
2-4-3-4- سیاست‌ها و راهکارها. 133
3-4-3-4- وظایف. 135
1-3-4-3-4- صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران. 136
2-3-4-3-4- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. 140
4-4-3-4- اقدامات و عملکردها. 142
1-4-4-3-4- صدا و سیما. 142
1-1-4-4-3-4- اقدامات سال 1385. 142
2-1-4-4-3-4- اقدامات سال 1386. 146
2-4-4-3-4- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. 152
1-2-4-4-3-4- اقدامات سال 1385. 152
2-2-4-4-3-4- اقدامات سال 1386. 163
فصل پنجم: نتیجه‌گیری. 172
پیوست‌ها. 204
منابع:. 257

مسئله تحقیق

لباس و پوشش یكی از شئون انسانی و زیرمجموعه‌های فرهنگ است که به خصوصیات متفاوت فردی و اجتماعی انسان مربوط می‌شود. لباس پرچم وجود آدمی است كه از اعتقادات و فرهنگ و آداب و رسوم وی سخن می‌گوید. پیدایش لباس منشأهای گوناگونی دارد، منشأ روانی، امنیتی، اجتماعی، اخلاقی و دینی. مفسرین در تفسیر آیه 26 سوره اعراف (7) لباس را از جمله نعمات الهی به بشر دانسته‌اند. (حسینی شاه عبدالعظیمی، 1363: ج 4، 29 و قرائتی، 1383: ج 4، 44 و  مکارم شیرازی، 1374: ج 6، 133)
لباس به عنوان یک پدیده فرهنگی قدمتی به اندازه زندگی بشر داشته و در سراسر زندگی انسان و تا هنگام مرگ همراه اوست. پوشاک به مثابه همراه همیشگی انسان دارای اهمیت فراوانی است که تأثیرات و کارکردهای مختلفی چون فرهنگی، مذهبی-آیینی، سیاسی، اقتصادی، نشانه‌شناسی و ارتباطی، زیبایی‌شناسی، مردم‌شناسی، روانی، اقلیمی و…. دارد و می‌توان آن را از دیدگاه‌های مختلفی از قبیل روان‌شناسی، اخلاق، اقتصاد، جامعه‌شناسی، مذهب، قانون، تاریخ و جغرافیا بررسی کرد.
کارکردهای گوناگون لباس سبب ظهور مسائل مختلف در حوزه اجتماع مانند مسائل اخلاقی-اجتماعی(عفاف و حجاب، فساد اخلاقی و ناهنجاری های اجتماعی و طرح مسئله امنیت اخلاقی-اجتماعی)، فرهنگی(مد و مدگرایی، تهاجم فرهنگی و غرب‌گرایی و غرب‌زدگی در پوشش، هویت ملی و طرح مسئله لباس ملی) و اقتصادی(سلطه اقتصادی و تبدیل شدن کشورها و جوامع به بازار مصرف تولیدات کشورهای بیگانه و آسیب به تولیدات داخلی) شده است. بر این اساس پوشش یکی از نمادهای فرهنگی و از ارزش‌های خاص هر جامعه و فرهنگ و به خصوص فرهنگ اسلامی-ایرانی ما به شمار می‌رود که در طی چند دهه عمر انقلاب همواره با مسائل فرهنگی و اجتماعی دیگری گره خورده و مورد سؤال واقع شده است.
از سوی دیگر توجه به نقش حکومت در زمینه فرهنگ سازی در این زمینه انکارناپذیر بوده و در نگاهی عمیق‌تر، ضروری و اساسی است. در سده‌ی اخیر موضوع پوشش همواره مورد توجه جوامع اسلامی، اندیشمندان و رهبران فرهنگی و دولت‌ها بوده است. در جمهوری اسلامی ایران نیز حجاب و عفاف در طول چند دهه‌ی اخیر همواره یکی از معضل‌های مهم فرهنگی و اجتماعی جامعه بوده و مورد توجه صاحبنظران، کارشناسان و مسئولان دستگاه‌های فرهنگی جامعه قرار گرفته است. در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی طرح‌ها و برنامه‌های مختلفی از سوی نهادها و سازمان‌های مختلف در جهت گسترش و نهادینه سازی فرهنگ عفاف و حجاب در جامعه، تدوین و تصویب شده است.
حال با توجه به اهمیت و ضرورت پوشش به عنوان یکی از مهم‌ترین مسائل فرهنگی جوامع و به خصوص جامعه ایران از یک سو و نقش بی‌بدیل و غیرقابل انکار حکومت‌ها در این زمینه، بجاست که سیاست‌های دولت در این زمینه را مورد سؤال قرار دهیم و بپرسیم حکومت در قبال این مسئله مهم فرهنگی چه اقداماتی انجام داده و سیر تحول سیاستگذاری و مداخله دولت در حوزه پوشش افراد جامعه پس از انقلاب اسلامی ایران تا کنون به چه صورت بوده است.

بیشتر مسائل و تصمیمات مالی بلند مدت شرکت ها بر مواردی مانند سرمایه گذاری  ساختار‌سرمایه ، تقسیم سود یا ارزشیابی شرکت ها  متمرکز شده اند و سرمایه گذاری‌های کوتاه‌مدت شرکت ها در دارایی های جاری و یا منابع تامین مالی شده آنها با سررسیدهای کمتر از یک سال که سهم عمده ای از اقلام صورت وضعیت مالی را به خود نسبت می‌دهند، کمتر مورد توجه قرار گرفته اند. در صورتی که این اقلام از عوامل اصلی صورت وضعیت مالی هستند (تروئل و سولانو،2006، ص1).[1]
سرمایه در گردش عبارت است از دارایی جاری شرکت و سرمایه در گردش خالص، عبارت است از دارایی جاری منهای بدهی جاری; که از آن به عنوان معیاری برای اندازه‌گیری توان‌نقدینگی شرکت به کار می‌رود. هرقدر مقدار آن در شرکت بالا باشد، توان نقدینگی بالا است.

در این فصل پس از بیان مسئله پژوهش به تعریف موضوع پژوهش پرداخته و در ادامه بیان اهمیت و ضرورت پژوهش بررسی می شود. همچنین اهداف پژوهش را در قالب اهداف ویژه، علمی وکاربردی بیان می کنیم. چارچوب نظری پژوهش که بنیان اصلی طرح سؤال و موضوع پژوهش بوده است، در این فصل آورده شده  و در ادامه  به فرضیه های پژوهش نیز اشاره شده است.
 

1-2 تاریخچه مطالعاتی

1- پیشکاری (1375) در پژوهش خود تحت عنوان “بررسی مدیریت سرمایه در گردش در شرکت های منتخب ایرانی ” که از طریق پرسشنامه انجام شده است سؤالات زیر را مطرح کرده است:
آیا مدیریت سرمایه در گردش در شرکت های ایرانی وجود دارند؟
2-آیا روش های مختلفی که در ارزیابی سرمایه در گردش استفاده می شود بر بهای تمام شده کالا یا خدمات آنها تأثیر دارد؟
3-آیا میزان سرمایه در گردش مناسب در شرکت های نمونه اندازه گیری می شود؟
در کل از پرسشنامه های بیست شرکت که به طـور نمـونه انتخـاب شده بودند، دریافتند که 67 درصد از شرکت ها از روشی که برای مدیریت سرمایه در گردش خود استفاده می کنند، باعث تأثیر بر بهای تمام شده کالا یا خدمات خود شده اند و نیز این که 71 درصد از شرکت ها با مدیریت مناسب سرمایه در گردش خود توانسته اند حجم بهینه ای از سرمایه در گردش را انتخاب کنند.
2- ایزدی نیا و تاکی (1389) به بررسی تأثیر مدیریت سرمایه درگردش بر قابلیت سوددهی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی 1387 الی 1380 پرداختند. بازده کل دارایی ها به عنوان معیار اندازه گیری برای قابلیت سوددهی در نظر گرفته شده است، نتایج رگرسیون نشان می دهد چرخه تبدیل وجه نقد با بازده دارایی ها یک رابطه معکوس ومعنی داری را به وجودآورده است وهمچنین سرمایه گذاری بالا در موجودی کالا وحساب های در یافتنی منجر به پایین آمدن سوددهی می شود.
3-آناند و پراکاش گوپتا (2002)[2] در پژوهش خود عملکرد مدیریت ســرمایه در گردش شــرکــت هــا را بــین ســـال های 1998 تــا 2001 مــورد بـررسی قرار دادند. در این پـــژوهش تعداد 427 شرکت به عنوان نمونه انتخاب شده بود. در این پژوهش برای ارزیابی عملکرد مدیریت سرمایه در گردش شرکت ها را از معیارهای چرخه تبدیل وجه نقد، گردش چرخش عملیاتی و گردش سرمایه در گردش استفاده شده بود. نتایج پژوهش حاکی از این بود که معیارهای انتخاب شده برای ارزیابی عملکرد مدیریت سرمایه در گردش علاوه بر اینکه برای ارزیابی مدیریت سرمایه در گردش مفید می باشند، به تجزیه و تحلیل مخاطره و بازدید شرکت ها کمک می‌کند.
4-سامیلوگ ودیمیرنس (2008)[3]  مطالعه صورت گرفته توسط ایشان برروی یک نمونه از شرکت های تولیدی ترکیه ای طی دوره 2007-1998 به منظور بررسی ارتباط بین سود آوری ومدیریت سرمایه درگردش نشان داد که دوره حساب های دریافتنی، دوره موجودی کالا واهرم ها بطور منفی و با اهمیتی برسودآوری شرکت تأثیر می گذارد. درحالیکه رشد شرکت (درغالب فروش ها) بطور مثبت و با اهمیتی برسودآوری شرکت تأثیر می گذارد. با این وجود چرخه تبدیل وجه نقد، اندازه شرکت و دارایی های مالی ثابت از لحاظ آماری تأثیر با اهمیتی بر سود آوری شرکت های مورد بررسی ندارد. نتایج نشان می دهد که سودآوری شرکت از طریق کاهش دوره حساب های دریافتنی وموجودی  کالا افزایش می یابد.
 

درطول قرون و اعصار هیچ کلمه ای به اندازه کلمه آزادی بحث انگیز نبوده است. آزادی  به پرمعناترین و مورد توجه ترین واژه در جوامع انسانی تبدیل شده و دراین بین فلاسفه و دانشمندان هر عصر با توجه به مقتضیات زمانی و مکانی، شرایط اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی موجود به تلاش برای  تعریف آزادی و حل مسائل حاشیه ای آن پرداختند. همچنین می توان گفت: هیچ کلمه ای همانند واژه آزادی مورد بد فهمی و کژفهمی ها نبوده است. به نام آزادی و در دفاع از آن در طول تاریخ خون ها ریخته شده، جنگ ها بوجود آمده، شکنجه ها صورت گرفته و توسط ادبا، شاعران، سیاستمداران، فیلسوفان و حتی مردم عادی در مدح و ستایش یا نکوهش آن سخن ها گفته شده و کتاب ها به نگارش درآمده است.

مفهوم آزادی از بدو پیدایش فلسفه سیاسی تاکنون یکی از مهمترین مفاهیمی بود که اندیشمندان و فلاسفه درعلوم انسانی به آن پرداخته اند و هر یک با توجه به نگاه خود نسبت به ایجاد یک جامعه مطلوب معنای خاص خود را درباره این مفاهیم بیان داشته اند، در این میان دو تن از اندیشمندانی که درعصر حاضر می توان به آراء آنها در مورد ایجاد جامعه مطلوب که در آن آزادی و عدالت حاکم باشد به هایک و رالزاشاره نمود. در این پژوهش سعی شده است که معنا و مفهوم واژه آزادی از نقطه نظر این دو اندیشمند مورد توجه قرار گرفته و تلاش گردد که وجوه اشتراک و افتراق آراء این دو اندیشمند در ارتباط با مفهوم آزادی فهمیده شود. برای رسیدن به این هدف این پژوهش به چند فصل تقسیم شده است که در فصل اول سعی بر آن است تحت عنوان کلیات تحقیق به بیان مساله، اهمیت و ضرورت، اهداف، سئوالها پرداخته شود و در فصل دوم تحت عنوان  چارچوب نظری تحقیق و بیان مباحث نظری پیرامون آزادی به  معنی مفاهیم و تفسیرهایی از مفهوم آزادی و تحقیقات انجام شده توجه شده است. درفصل سوم  مفهوم آزادی در آراء هایك وراهکارهای دست یابی به آن و در فصل چهارم مفهوم آزادی درآراء رالز و راهکارهای دست یابی به آن مطرح است. درفصل پنجم  به وجوه اشتراک و افتراق آراء هایک و رالز درباره

 مفهوم آزادی توجه شده است و در فصل ششم خلاصه، نتایج و پیشنهادات در مورد این پژوهش ارائه گردیده است.

دراین پژوهش سعی بر آن بود تا با رویکردی علمی و با استفاده از شیوه ای توصیفی و تحلیلی آراء هایک و رالز در مورد مفهوم آزادی به صورت تطبیقی بررسی شود. در این راستا از منابع و ماخذ گسترده ای شامل کتب، مقالات، فصل نامه ها و… از دیدگاه ها و نظرات بسیاری بهره برداری شده است، بدین سبب این پژوهش می توان یکی از منابع مفید در حوزه اندیشه سیاسی و شناخت آراء هایک و رالز باشد اما این پژوهش نیز مانند هر پژوهش دیگری عاری از ایراد و انتقاد نیست.

بیان مسئله تحقیق

هایک و رالز دو تن از فیلسوفان سیاسی غرب در قرن بیستم هستند و شناخت و درک صحیح مبانی فکری آنان دارای اهمیت می باشد. آزادی از جمله مفاهیم بنیادینی است که آن دو اندیشمند پیرامون آن نظراتی ارائه نمود ه اند، لذا شناخت این مفهوم به صورت تطبیقی در آراء هایک و رالز حائز اهمیت است.

آزادی طبق نظر برخی ازواژه اوستایی آزاته و یا واژه پهلوی آزاتیه  گرفته شده است. قدیمی ترین تعابیر در مورد آزادی در آثار اندیشمندان یونان باستان آمده است. ماده 4 اعلامیه حقوق بشرو شهروند که در سال 1789 به دنبال انقلاب کبیربه وسیله مجلس موسسان فرانسه به تصویب رسید آزادی را چنین تعریف کرده است: آزادی عبارت است ازاختیارانجام هرآنچه به شخص دیگر آسیب نرساند. از این رو بهره گیری هر فرد از حقوق طبیعی خویش هیچ محدودیتی ندارد مگر حدودی که بهره مندی دیگر اعضای جامعه از همان حقوق را تضمین می کند، تعیین این حدود تنها برعهده قانون است(سن، 25:1389). آزادی برای حفظ سلامت جامعه و جلوگیری از سوء‌استفاده از قدرت و موقعیت ضروری می باشد.

دو موضوع مهم و اساسی زندگی هایک نخست آزادی و دوم نظم است و به عقیده وی آزادی مهمترین دستاورد تمدن مدرن و در عین حال شرط لازم برای دوام و بقای آن است. منظور وی از آزادی عمدتا آزادی سیاسی و مدنی فردی (محدود کردن قدرت دولت توسط قانون) است و معتقد است حکومت قانون اندیشه مرکزی آزادی سیاسی را تشکیل می دهد ودرمقابل رالز برای نهادینه‌شدن دموکراسی و آزادی، تحقق برابری « عدالت اجتماعی» را یک اصل می‌داند و می گوید حکومت قانون پیوند نزدیکی با آزادی دارد، بنابر آنچه گفته شد تطبیق مفهوم آزادی در اندیشه هایک و رالز مسئله این پژوهش است.

محوراصلی اندیشه هایک برمحورارزشهای لیبرالیسم راستین و آزادی های فردی تضمین شده و موکد در آن شکل گرفته است. آزادی فردی در مفهومی که هایک ازآن دارد زاییده و مخلوق قانون است و بیرون از جامعه مدنی نمی تواند وجود داشته باشد و حکومت قانون اگر درست فهمیده و به صورتی منسجم به اجرا گذاشته شود بایستی لزوما حافظ آزادی فردی باشد، درمقابل جان رالز درصدد آشتی میان عدالت اجتماعی و آزادی فردی می باشد، از دید اواصل اول عدالت از آزادی برابروفرصت های برابردفاع میکند، به عبارت دیگر در اصل اول که اصل بیشترین آزادی برابر خوانده می شود حقوق سیاسی و مدنی هر کس با دیگران برابر است. آزادی های اساسی را تنها می‌توان به خاطر خود آزادی محدود کرد.

هایک آزادی فردی را درساخت مناسبات اقتصادی جامعه مهمتر و کارسازترازعدالت اقتصادی در زمینه توزیع درآمد می داند و پیشنهاد قطعی رالز این است که در صورت وجود تضاد بین آزادی و نیازهای اقتصادی، آزادی باید حق تقدم بی چون و چرا داشته باشد. محوراندیشه سیاسی هایک مفهوم آزادی است و به نظر وی آزادی صرفا ارزش نیست بلکه منبع و شرط اخلاقی ترین ارزش هاست. ارزش آزادی در امورپیش بینی نا پذیری است که از تحقق آن ناشی می شود. آن آزادی که پیشاپیش آثار مثبتش معلوم باشد آزادی نیست. او هوادار مفهوم منفی آزادی است، آزادی بدین معنا فقدان و نفی شرایط نا مطلوب است. وی معتقد است که  آزادی وسیله ای  برای  رسیدن به یک هدف عالی سیاسی نیست،  بلکه خود همان هدف عالی سیاسی است. در مقابل ازجمله مشهورترین تئوری‌ها پیرامون عدالت و آزادی در غرب جدید  تئوری عدالت جان رالز می‌باشد که کالبد اصلی آن را مفهوم آزادی تشکیل می‌دهد، بطوری که اگر دکترین آزادی را از تئوری عدالت او جدا کنیم آنچه بر جا می‌ماند  مدّلل و قابل دفاع نخواهد بود. وی معتقد است همیشه می توان آزادی را با استناد به اقلام سه گانه توضیح داد: کارگزاران آزاد، حدود یا قیودی که آنها از آن حدود و قیود آزاد و رها هستند و آنچه آنها آزادند انجام دهند یا ندهند. وی می گوید مهم است که بدانیم آزادی های اساسی باید به مثابه یک کل یا یک نظام ارزیابی شوند، یعنی ارزش یکی از آزادی ها به طورمعمول به مشخص کردن آزادی های دیگر بستگی دارد و این همبستگی باید عموماً در تدوین چا رچوب یک قانون اساسی و قانونگذاری مطمح نظر قرار گیرد، روشن است که هر گاه آزادی ها بدون محدودیت باشند با یکدیگر تصادم می‌کنند.

با توجه باینکه مفهوم آزادی علیرغم گذشت سالیان زیاد از بررسی و کنکاش بشرهیچگاه از صدرموضوعات مجادله ای چه درفضای کاملاً آکادمیک و چه درفضای کاملاً عمل گرا خارج نشده و اهمیت یگانه خود را حفظ کرده وتعابیر و تفاسیر مختلفی از ان ارائه گردیده و یكی از مناقشه‌انگیزترین بحث های روزگار ما و یک نیازحیاتی و فراتر از آن یک حق بزرگ است، بدین جهت شناخت این مفهوم به صورت تطبیقی در آرائ  این دو اندیشمند حائز اهمیت است. حال باید دید که آیا میتوان وجوه اشتراک و افتراق را پیرامون مساله آزادی در نظریات این دو اندیشمند یافت و از آن به عنوان ابزاری برای درک بهتر از مفهوم آزادی و باز کردن افق های تازه ای در آزادی استفاده کرد یا خیر.

مفهوم سرمایه فکری در سازمان‌های دولتی به طور روزافزونی مورد توجه قرارگرفته است. اکثر سازمان‌های دولتی به دنبال استقرار سیستم مدیریت دانش درون خود هستند تا هرچه بیشتر از دانش موجود خود در سیاستگذاری سود ببرند و به ایجاد و حفظ مزیت رقابتی در محیط داخلی و بین المللی نائل شوند (محمدی 1388).
با پیشرفت شگفت انگیز فناوری اطلاعات نوین انفجار عظیمی در دانش بشری به وقوع پیوست که همه معادلات گذشته را در هم پیچید و فرمول جدیدی برای ارتقاء علوم بوجود آورد. به طوری که حرکت تکوینی دانش از تصاعد حسابی به هندسی مبدل گردید. افق دید عرصه علم و دانش را به طرز چشمگیری افزایس داد به نحوی که دانشمندان با این نوید تولدی دوباره‌ی خودرا جشن گرفتند و اصالت کار را به کارکنان خودبخشیدند بااین تفکر دانشمندان قدم در عرصه رقابت فکری نهادند در این میان دانش حسابداری و اقتصاد از این خوان گسترده بی بهره نماند و جایگاه حسابداری سنتی را برای نیل به این هدف بلند ناتوان تشخیص داد و با رها کردن قوانین کلاسیک شیوه نوین حسابرسی سرمایه فکری را جایگزین نمود و با بکارگیری سرمایه انسان متبحر مجرب کار آزموده دانش آموخته شایسته مدیر و مدبر صاحب اخلاق موفق و دلسوز و با وجدان با سرمایه ساختاری هماهنگ و حمایت کننده از این طرح ایده‌هایی نوین و با فراهم ساختن ابزار لازم برای پیشبرد هدف و ایجاد روابط سالم با سرمایه رابطه‌ای صادقانه و با تشخیص نیازهای مشتریان و جلب اعتماد و برآوردن خواسته‌ها و رضایت آنان عناصر کلیه سرمایه فکری را به درستی رقم زد و چنین شد که حرفه حسابداری نوین تولد دوباره‌ای خود را جشن گرفت (زراعتگری 1390).
در این راستا پژوهش حاضربه دنبال بررسی این موضوع است که: «آیا حسابداری مدیریت تأثیری بر افزایش سرمایه فکری در سازمان‌های دولتی کشور دارد؟»
 

1-2- بیان مسئله

یکی از مهم‌ترین چالش‌ها و مشکلات سیستم‌های حسابداری سنتی عدم انعکاس ارزش سرمایه‌های فکری در صورت‌های مالی و گزارشات واحدهای تجاری است. در حالی که امروزه نقش سرمایه‌های فکری در ایجاد ارزش برای شرکت‌ها و واحدهای تجاری بسیار بیشتر از نقشی است که سرمایه‌های مالی در واحدها ایفا می‌کنند در این میان حرفه حسابداری و حسابداران نقش مهمی برای یافتن راه‌های مؤثر جهت کنترل و اندازه گیری و سنجش سرمایه‌های فکری بوسیله مدلها و روش‌های ارزیابی این سرمایه‌ها بر عهده دارند (همتی 1390).
در اواخر دهه 1960 و اوایل دهه 1970 ‌برخی نویسندگان حسابداری به رابطه بین فعالیت‌ها و هزینه‌ها اشاره نمودند؛ اما در دهه 1980 به دنبال انعکاس ضعف‌ها و نارسایی‌های رایج در ارائه اطلاعات دقیق توجه زیادی در محافل حرفه‌ا‌ی به این موضوع بیشتر جلب گردید این

 جلب توجه بیشتر حول محور پیدایش سه سازه (عامل) اصلی بود.

سازه اول تغییرهای نوینی بود که در دنیا جهت معرفی تکنولوژی‌های مدرن ‌سیستم‌های اطلاعاتی هوشمند ‌خبره و قابل انعطاف و نیز مکانیزم‌های تولیدی جدید در کشورهای مختلف بویژه ژاپن رخ داده بود
سازه دوم در دهه 1980 فلسفه فکری بسیاری از مدیران شرکت‌ها بویژه شرکت‌های بزرگ دستخوش تغییرات عمده‌ای گردید و علاوه بر سود‌آوری ‌رقابت در سطح جهانی افزایش رضایت مشتری در سطح بین‌الملل ‌تأکید بر کنترل کیفیت محصولات و کاهش هزینه‌ها نیز جزء اهداف اولیه و اصلی مدیران قرار گرفت.
سازه سوم عده‌ای از نویسندگان حسابداری به طور جدی و مبسوط به تشریح فضای جدید در تولید نقشهای گوناگون تکنولوژی و دیدگاه‌های جدید مدیران پرداختند (چلیک ساز) در میان دیگران تأثیر بسزایی در انکاس نارسایی‌های سیستم حسابداری مدیریت در ارائه دقیق هزینه‌ها در این شرایط داشته‌اند سیستم مدیریت بر مبنای فعالیت از این باور سرچشمه می‌گیرد که محصولات فعالیت‌ها را مصرف می‌کنند و فعالیت‌ها منابع را پس مدیریت بر مبنای فعالیت عبارت است از این که روش سیستماتیک بررسی برنامه‌ریزی کنترل و بهبود و هزینه‌های سرمایه‌ای که بر اصل هزینه‌های مصرفی فعالیت‌ها تمرکزدارد رکن اصلی مدیریت بر مبنای فعالیت ‌حسابداری فعالیت[1] است (تابلی، بی‌تا‌).
ظهور اقتصاد جدید مبتنی بر دانش و اطلاعات منجر به ا فزایش علاقه محققان به مطالعه در حوزه سرمایه فکری (ic) شده است این حوزه که توجه بسیاری از محققین را به خود جلب نموده است. ic به عنوان ابزاری برای تعیین ارزش شرکت مورد استفاده قرار می‌دهند (پیوتانگ[2] 2007).
با ورود به اقتصاد دانشی به مدل جدیدی از دارایی‌های سازمانی نیاز داریم به طور کلی دارایی‌های سازمانی می‌توان به دو دسته کلی تقسیم نمود.
دارایی مشهود
این دارایی‌ها شامل دارایی‌های فیزیکی و مالی هستند که به صورت کامل در ترازنامه شرکت‌ها منعکس می‌شود این دارایی‌ها تحت اصول اقتصاد کمیابی عمل می‌کنند یعنی با استفاده بیشتر از آنها از ارزش آنها کاسته می‌شود.
دارایی نامشهود
این دارایی‌ها به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
دارایی‌های نامشهودی که تحت حمایت قانون قرار داشته و با عنوان مالکیت معنوی شناخته می‌شوند و این دارایی‌ها شامل حق امتیازها کپی رایت حق اختراع فرانشیزو ثبت علائم و مارک‌های تجاری است برخی از موارد آن در ترازنامه منعکس می‌شوند.
سایر دارایی‌هایی نامشهود که شامل سرمایه فکری است که تحت اصول اقتصاد فراوانی عمل می‌کنند یعنی با استفاده بیشتر از آنها از ارزش آنها کاسته نمی‌شود و معمولا در ترازنامه منعکس نمی‌شوند (تایلس[3] 2000).
امروزه در سازمان‌های دولتی علاوه بر دارایی‌های مشهود دارایی‌های نامشهود اهمیت کلیدی را در راستای موفقیت هرچه بیشتر سازمان‌ها برعهده دارند چر اکه این منابع جزئی از منابع بی پایان و از عناصر کلیدی موفقیت هر سازمان به شمار می‌رود در این میان سرمایه فکری از مهم‌ترین دارایی‌های نا مشهود سازمان است و آن را ابزاری ارزشمند برای توسعه دارایی‌های کلیدی سازمان می‌دانند سرمایه فکری زاده عرصه علم و دانش است و می‌تواند نقش بسیار مؤثری را در راستای موفقیت مستمر سازمان ایفا نمایدمدیریت دانش (سرمایه فکری کارکنان) فرایند یا فعالیت ایجاد به دست آوردن تسخیر تسهیم و به کاربردن دانش هرجایی که وجود داشته باشد برای افزایش یادگیری و عملکرد در سازمان‌هاست (نوروزیان 1385).
به عبارتی حسابداری مدیریت با ارائه سیستم‌های هزینه‌یابی جدید و کاهش هزینه ارائه تکنیک‌های مدیریتی جدید و حل مشکلات و موانع سازمان در راه کسب موفقیت آنها می‌تواند مؤثر واقع گردد یا به عبارتی استفاده از تکنیک‌های نوین حسابداری مدیریت تنها یک توصیه نبوده و در عصر حاضر به عنوان ابزار مدیریت در فضای کسب کار رقابتی یک نیاز اساسی و یک ضرورت حیاتی به شمار می‌رود که این خود تقویت سرمایه فکر‌ی را در پی دارد به عبارت دیگر حسابداری مدیریت، یک سیستم اندازه‌گیری برای گردآوری اطلاعات مالی و عملیاتی است که فعالیت مدیریتی و رفتارهای انگیزه‌ای را هدایت می‌کند و ارزش‌های فرهنگی را که برای به ‌دست ‌آوردن هدف‌های استراتژیک سازمان لازم است، خلق و حمایت می‌کند. در این تعریف چهار عقیده کلیدی نهفته است: این عقیده‌ها شامل: ماهیت، محدوده، هدف و شاخص‌های حسابداری می‌باشد. سیستم‌های حسابداری مدیریت نتایج اندازه‌گیری‌های مالی و غیرمالی فعالیت‌های عملیاتی را گزارش می‌کنند. این سیستم‌ها همچنین به پروژه‌ها و طرح‌های عملیاتی آینده نیز کمک می‌دهند. یکی از نمونه‌های اطلاعاتی که مدیران به آن نیازمندند، بهای تمام‌شده محصول و اندازه‌گیری تحویل تولیدات بموقع است. اطلاعات حسابداری مدیریت به مدیر کمک می‌کند که اهداف کیفیتی را از طریق اندازه‌گیری منابع صرف‌شده برای پیشگیری از نواقص احتمالی تولیدات، هزینه بازسازی تولیدات ناقص، هزینه انجام تعمیرات و نگهداری تجهیزات، فرصتهای از دست رفته فروش به‌دلیل نبود کیفیت محصولات و سرمایه‌گذاری جدید برای افزایش کیفیت محصول مشخص کند و به تحلیل تأثیرات هزینه‌های کیفیت بر سود برسد (ویکی پدیا).
ساختار سازمان‌های دولتی و محیطی به شدت تغییر یافته است. سازمان‌ها ناگزیرند به منظور سازش با محیط در حال تغییر و پر از رقابت، در ساختار خود تجدید نظر کنند ونیاز دارند در مقابل تغییرات محیط، انعطاف پذیری بیشتری از گذشته از خود نشان بدهند و همچنین نیاز به شیوه‌های پیچیده‌تری دارند تا بتوانند سرمایه‌های دانشی خود را مدیریت کنند. آنها مجبورند که چرخه دانش خود را (مرحله انتشار دانش) به طور مؤثر کنترل کنند، ‌لذا ناگزیرند از شیوه‌های مدیریتی حسابداری در جهت افزایش سرمایه فکری کارکنان استفاده کنند (صیف و همکاران 1385).
 

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

سالهای اخیر شواهدی از افزایش آگاهی در بین کارگزاران دولتی درباره نیاز نظم مالی خصوصاً انضباط اقتصادی در مدیریت دستگاه های دولتی دیده می‌شود بموازات انجام حسابرسی مالی و اظهار نظر بی‌طرفانه نسبت به صورتهای مالی توسط اشخاص مستقل افزایش اهمیت نقش مدیریت در دستگاهها توسعه و پویایی حرفه حسابرسی را ایجاب می کند تا علاوه بر رسیدگی به صورت‌های مالی و اظهار نظر در چارچوب استانداردهای حسابرسی ابعاد مختلف مدیریت را نیز مورد بررسی قرار دهد و به ارزیابی کیفیت تصمیم گیریهای مدیریت بپردازد و نتیجه گیریها و پیشنهادهای اصلاحی خود را در جهت بهبود هر چه بیشتر امور مدیریت در جهت توسعه سرمایه فکری کارکنان بخش دولتی ارائه کنند در اقتصاد امروزدانش به عنوان مهمترین سرمایه جایگزین سرمایه مالی و فیزیكی شده است با توجه به گذر جوامع از عصر صنعت به عصر اطلاعات اهمیت سرمایه فکر ی نیز در دنیای تجارت بیشتر شده است شده در طول عصر صنعت بهای تمام شده دارایی ها كارخانجات تجهیزات و مواد خام بود كه برای موفقیت یك تجارت لازم بود اما در عصر اطلاعات این استفاده موثر از سرمایه های فكری است كه معمولاً در موفقیت یا شكست یك مجموعه مؤثر است بنابراین مدیران سازمانهای دولتی نیاز دارند كه بتواند اثر تلاش های مدیریت دانش را بر عملكرد سازمانهایشان اندازه گیری كند اغلب شاخص های عملی مدیریت دانش برای اندازه گیری دارایی های دانش یا سرمایه فکری متمركز هستند و فرض می كند كه خروجی مدیریت دانش بر میزان سرمایه گذاری سازمان موثر است (بونتیز[4] 1990).
بنابراین حسابداری مدیریت جهت کارایی و اثر بخشی خود در جهت ایفای مسولیت خویش باید دایماً در حال تغییر باشد زیرا اگر تکامل تدریجی سیستم حسابداری مدیریت از سیر تکامل و تحول محیط حاکم بر سازمان‌های تجاری با این تغییرات هماهنگ نشود عملکرد حسابداری مدیریت نه تنها در راستای دستیابی سریع‌تر و بهتر به اهداف سازمان نخواهد بود بلکه باعث کندی و انحراف سازمان در جهت دستیابی به اهداف خود خواهد شد به عبارت نكته‌ی قابل بررسی همان طور که اشاره شد سرمایه فكری در وا قع مدیریت سرمایه گذاری سازمان را بر عهده دارد كه بنابراین نظر صاحب‌نظران در مقابل سرمایه فیزیكی قرار گرفته یا به نوعی مكمل آن است سرمایه فكری سرمایه‌ای است كه ناملموس و نامشهود بوده و از لحاظ كمی ‌اندازه گیری آن سخت و دشوار است ولی از سویی باید به این نكته توجه داشت كه ارائه شاخص‌های مدون و حتی الامكان كمی است كه می‌تواند بكارگیری سرمایه فكری در سازمان را برای مدیران توجیه كند این گفته لرد كلوین در اینجا می‌تواند صادق باشد و اهمیت تدوین شاخص‌ها و سنجه‌های اندازه گیری مدیریت دانش و سرمایه فكری را نشان دهد وقتی از آنچه صحبت می‌كنید، بتوانید آن را به صورت كمی و عددی بیان نموده و اندازه‌گیری كنید می‌توانید درك مناسبی از آن بدست آورید اما در مقابل وقتی نتوانید منظور خود را به صورت كمی و عددی بیان كنید در واقع نمی توانید درك و شناخت مناسبی از آن حاصل نمایید (قلی‌زاده 1390).
عناصر سرمایه فکری سازمان‌های دولتی
قبل از اینكه بخواهیم سرمایه فكری را شناسایی مدیریت و اندازه گیری كنیم نیاز است كه مفهوم آن را درك كنیم سرمایه فكری از نگاه مدیریتی مجموع سرمایه انسانی و ساختاری نظیر دانش تجربه كاربردی فن‌آ‌وری سازمانی روابط و مهارت‌های تخصصی است كه با خلق مزیت رقابتی حیات سازمان در بازار را به ارمغان می‌آورند.
استوارت[5] اعتقاد دارد سرمایه فكری مجموعه‌ای از دانش اطلاعات دارایی‌های فكری تجربه رقابت و یادگیری سازمانی است كه می‌تواند برای ایجاد ثروت به كار گرفته شود در واقع سرمایه فكری تمامی كاركنان دانش سازمانی و توانایی‌های آن را برای ایجاد ارزش افزوده در بر می‌گیرد و باعث منافع رقابتی مستمر می‌شود.
بروكین سرمایه‌های فكری را در چهار چوبی جامع‌تر ارائه نموده است این چهارچوب مقوله‌های زیر را در شامل می‌شود:

• دارائی‌های فکری (شامل حق امتیازفرمول‌های سری ونظایر آن)
• دارایی‌های انسان محور (شامل آموزش دانش کاری ویژگی‌ها و خصوصیات حرفه‌ای)
• دارایی‌های زیر بنایی (فلسفه مدیریت، فرهنگ مشارکت سیستم‌های شبکه‌ای)

اما تعریف عمومی كه به نظرمی رسد پذیرش وسیع تری داشته است و مورد قبول جامعه آكادمیك قرار گرفته است شامل سه جزء زیر است:

• سرمایه انسانی
• سرمایه ساختاری (سازمانی)
• سرمایه ارتباطی (مشتری مداری)