و اهداف

امروزه اکثر مردم با مقادیر بسیار زیادی از مواد شیمیایی و سموم مختلف به طور مستقیم و غیر مستقیم در تماس هستند (Devlin, 2002). کبد بعنوان یک عضو مهم علاوه بر اعمال متابولیک و ترشحی، در خنثی کردن سموم نیز نقش دارد. عمل سم زدایی در کبد توسط سیستم سیتوکروم P450 موجود در شبکه اندوپلاسمی انجام می­شود. به همین علت سلول­های کبدی بیشتر در خطر این سموم می­باشد (Lupp et al., 2001; Singh and Handa, 1995). برخی دارو ها نیز دارای آثار مخربی هستند. این سمیت­ها به علت مجموعه ای از توالی­های

 خاص در ویژگی های عروقی، ترشحی و سوخت و سازی مربوط به کبد می باشد. حدود %75 خون کبدی مستقیمأ از گردش خون گوارش و طحال، توسط ورید پورت وارد کبد می شود. خون پورت، دارو ها و مواد سمی جذب شده را مستقیماً پس از جذب از دستگاه گوارش، به شکل تغلیظ شده به کبد می­آورد (Hartmut, 2002).

آهن فراوانترین ماده معدنی بدن می­باشد و یک عنصر مهم در سیستم­های زیستی محسوب می­شود اما مقادیر زیاد آهن منجر به سمیت در سلولها می­شود. بیش از %25 آهن در بدن به فرم فریک(Fe3+)  می­باشد که در هموسیدرین، فریتین و ترانسفرین در کبد، طحال و مغزاستخوان می­باشد. از دلایل ایجاد مسمومیت آهن داروهایی مثل مولتی ویتامین­های محتوی آهن هستند. بسیاری از ترکیبات محتوی آهن بصورت نمک هستند مانند فریک هیدروکسید و فروس سولفات. در دوز­های بالای مصرف آهن، وقتی پروتئین­های متصل شونده به آهن اشباع شدند، یون آهن آزاد وارد گردش خون عمومی شده، وارد سلول­های کبد، قلب و مغز می­شود و در سطح سلولی منجر به پراکسیداسیون لیپید و آسیب غشای میتوکندری، میکروزوم و دیگر اندامک ها می­گردد. کبد جایگاه اصلی ذخیره آهن در بدن است و این آهن اضافی را در سلول­های کوپفر و هپاتوسیت­ها ذخیره می کند که منجر به مرگ برنامه­ریزی شده در سلول می­گردد (Albretsen et al., 2006). آهن منجر به تسریع آسیب اکسیداتیو می­شود که احتمالاً مسئول ایجاد فیبروژنز کبدی و تولید سرطان است. مکانیسمی که طی آن آهن اثر سمی خود را اعمال می­کند شامل افزایش تولید رادیکال­های آزاد و پراکسیداسیون لیپید در غشای اندامک­ها می باشد. گزارش شده است که اشکال مختلف آهن منجر به پراکسیداسیون لیپید در سلول­های کبدی شده و می تواند تولید گونه­های واکنش­گر اکسیژن را تسریع نمایند. آهن معدنی از طریق واکنش فنتون[1] منجر به تولید گونه های واکنش گر اکسیژن (ROS[2]) و مرگ سلول اندوتلیال می­گردد (Allameh et al., 2008). طبق مطالعاتی که در سال­های اخیر انجام شده مشاهده گردیده است که ROS ، در ایجاد التهاب در انواع آسیب­های کبدی مؤثر است (Hartmut, 2011). همچنین مطالعات نشان داده اند که فروس سولفات در دوزهای بالا باعث سمیت کبدی می­گردد که با افزایش میزان آنزیم­های ALT[3]،AST[4] ، ALP[5] و ACP[6] (اسید فسفاتاز) و نیز افزایش میزان بیلی­روبین همراه است در حالیکه سطح پروتئین­های سرم کاهش پیدا می کند. همچنین، مطالعات هیستولوژیک کبد، نکروز، تغییرات چربی و التهاب پورت را نشان داده اند (Pawar et al., 2012; Selvi, 2012).

برای حفاظت از سلول های کبدی از داروهای شیمیایی مختلفی استفاده می­شود که به نوبه خود عملکرد کبد را تحت تأثیر قرار می­دهند ولی استفاده از ترکیبات آنتی اکسیدان و نیز گیاهان حاوی ترکیبات فنلی همچون زنجبیل، مفید بوده و بدون اثرات جانبی تأثیر حفاظتی ایفا می­نماید (Vinson and Dabbagh,1998). زنجبیل، یک گیاه دارویی است که از ساقه زیر زمینی (ریزوم) آن از دوران باستان به طور گسترده در چین، هند و یونان، جهت درمان نفخ معده، زخم معده، بهبود گردش خون، جنون، گلو درد، کاهش قند خون در دیابت، درمان درد­های رماتیسمی و نیز بعنوان داروی ضد تومور استفاده می­شده ­است (Badreldin et al., 2008; Sanwal et al., 2010). خاصیت آنتی اکسیدانی زنجبیل به دلیل وجود ترکیبات پلی فنول، ویتامین c، بتا- کاروتن، فلاوونوئید ها و تانن ها می­باشد (Adel and Prakash, 2010). ریشه این گیاه حاوی ترکیبات پلی فنول فراوانی نظیر جینجرول  و شوگائول  است که دارای فعالیت آنتی اکسیدانی قوی می­باشند (Motawi et al., 2011). با توجه به مطالعات قبلی مشخص شده که زنجبیل دارای اثر ضد التهابی و آنتی اکسیدانی می باشد و همچنین نقش حفاظت کبدی دارد. از آنجا که تاکنون گزارشی مبنی بر بررسی تأثیر عصاره هیدرو الکلی زنجبیل بر روی اختلالات کارکردی و بافتی کبدی ناشی از فروس سولفات منتشر نشده­ است، در این تحقیق، این موضوع مورد مطالعه قرار می­گیرد.