دانلود پایان نامه ارشد : بررسی رفتار خانوارهای روستایی و شهری شهرستان بهبهان در مواجهه با گردوغبار

اقلیم[1]، سیستم[2] پیچیده­ای است که عمدتاً به دلیل افزایش گازهای گلخانه­ای درحال تغییر است. آب و هوای کره زمین در طول قرن بیستم به ویژه در دو دهه اخیر تعادل خود را از دست داده و تمایل به افزایش دما نشان داده­است(رحیمی­و همکاران، 1392). تغییر اقلیم از دیدگاه بسیاری از صاحب نظران یک پدیده طبیعی[3] است که در توالی­های زمانی بلند مدت اتفاق افتاده و مجدداً نیز به وقوع می­پیوندد. تأثیر فعالیت­های بشری سبب تشدید اثرات پدیده­های تغییر اقلیم، شدت روند تغییرات و تغییر بازه­ی زمانی توالی تغییرات اقلیمی[4] می­شود( جهانبخش و همکاران،1389؛ رضایی و همکاران،1392). تغییراقلیم جهان با سرعتی بی­سابقه در حال تغییر است و این نیز پیامدهای زیادی از قبیل کاهش امنیت تولید غذا، خشکسالی، فقر، افزایش مخاطرات طبیعی و افزایش تنش­های اقتصادی – اجتماعی را به دنبال دارد. در حقیقت تغییر اقلیم در راس نه خطر مهم قرار گرفته است. حدود 90 درصد از بلایای طبیعی که در جهان رخ می­دهند، در ارتباط با عوامل اقلیمی است و در میان آنها تغییرات و نوسانات اقلیمی از جمله کاهش بارندگی و افزایش دمای کره زمین اثرات نامطلوب زیادی بر کشاورزی مناطق خشک جهان، خصوصأ ایران داشته است(کرمی و همکاران، 1392). یکی از زوایای مطالعاتی گرد و غبارها بررسی تغییرات اقلیمی و نقش گرمایش جهانی در بروز یا تشدید این پدیده بعنوان یک چالش زیست محیطی می­باشد. نواحی خشک و نیمه خشک دنیا شامل بیابان­ها و حواشی نیمه خشک وسیع آنها شرایط محیطی شکننده­ای دارند، در واقع، تغییری کوچک در یک یا چند جزء این محیط می‌تواند به سرعت به یک اختلال یا نابسامانی محیطی منجر گردد، این مسئله خود می‌تواند باعث از بین رفتن پوشش گیاهی و پیدایش شرایط بیابانی در نواحی حاشیه‌ای آنها شود، خشکسالی[5] بعنوان یک تغییر بارز سبب از بین رفتن خاک و پوشش گیاهی و در نتیجه محیا کردن شرایط برای جولان دادن باد و بالاخره برداشت ذرات گرد و غبار شود(فراصت، 1390). مطالعات نشان می­دهد که متأسفانه مدیریت ناپایدار و ارزیابی نشده در کشورهای خاورمیانه منجر به رشد مضاعف سرعت تغییر اقلیم و گسترش بحران­های زیست­محیطی در منطقه

 

پایان نامه

 شده است. از این رو کشورهای منطقه نیازمند باز تعریفی از مدیریت بر مبنای توسعه پایدار و برنامه­ریزی ارزیابی شده هستند(مصباح زاده و همکاران، 1392). کشور ایران نیز به دلیل داشتن اقلیم خشک از بی نظمی اقلیمی شدید برخوردار است بدین جهت مخاطرات اقلیمی در ایران فراوان­تر و شدیدتر هستند. هر سال در هر نقطه از کشور مخاطرات اقلیمی رخ می­دهند و عامل مهمی در توسعه و برنامه­ریزی کشور می­باشند که شناخت این مخاطرات از اهمیت بالایی برخوردار است(علیجانی،1390). تغییرات مشهودی که به تدریج پس از انقلاب صنعتی در اقلیم کره زمین به وجود آمد، زمینه ساز وقوع پدیده­های جدی اقلیمی از جمله رخدادهای گرد و غباری شد. این رخدادها در دهه اخیر به بزرگترین چالش زیست­محیطی در جنوب غرب ایران تبدیل شده­اند. گرد و غبار یکی از مخاطرات اقلیمی در مناطق خشک و نیمه خشک دنیا می­باشد و به  عنوان یکی از اشکال مهم آلودگی جو همواره مورد توجه محققین در سراسر دنیا بوده و از زوایای مختلف مورد بررسی قرار گرفته است(ناصر پور و همکاران، 1392). گاهی اوقات، نظام­های اجتماعی[10](جامعه، گروه­ها و افراد) در طول فرایند توسعه و تحولشان تحت تأثیر نیروهای مخرب گوناگونی قرار می­گیرند، که منشأ بعضی از این نیروهای مخرب در طبیعت یافت می­شود، اما برخی از آنها نیز، نتیجه ناسازگاری[11] فردی و گروهی در جماعات انسانی است، همانند عدم موفقیت­های شخصی یا عمل غیرمسئولانه نسبت به نظام­های تکنیکی[12] و محیطی. شرایط جدید زندگی بشری، متأثر از جهانی شدن و گرایشات غیرقابل پیش بینی(نسبت به عوامل اصلی محیط­های داخلی و خارجی) است که مخاطرات جدید را افزایش می­دهند. در حال حاضر این مسئله که” آینده بشر به میزان زیادی به آمادگی او برای مواجه با مخاطرات و بحران[13]­های گوناگون بستگی دارد” بیش از هر زمان دیگر ملموس و قابل رویت است. این مسئله همچنین به قابلیت­های جامعه جهانی برای بدست آوردن توسعه نظام­مند در راستای آینده پایدار اجتماعی[15]، سیاسی[16]، اقتصادی[17] و اکولوژیکی[18] بستگی زیادی خواهد داشت(بهزادیان مهر،1392). پارسونز[19] معتقد است هر نظام از طریق تأمین یکسری شرایط و الزامات کارکردی دوام می­یابد که عبارتند از؛ انطباق[20]، توفیق[21]، یگانگی[22] و پایداری[23]. چنانچه یکی از این الزامات دچار مشکل گردد، از آن به عنوان بحران تلقی می گردد. بنابراین مدیریت بحران[24] با نمودهای ذهنی[25] و مفهومی[26]، عینیت می­یابد. با توجه به اینکه “پایداری بخش اصلی و حیاتی از فرایند آمادگی بشر در مقابل بحران­ها و چالش­های جدید است” ما باید در جستجوی راه­های رسیدن بدین پایداری باشیم و آنچه مسلم است اینکه؛ مسیر دستیابی به چنین آرمانی از درون اجتماع می­گذرد(فضلی و همکاران،1392). در سال­های اخیر این پدیده در ایران ابعاد تازه­ای گرفته و از یک معضل محلی، به مسئله­ای ملی تبدیل شده است. کشور ایران به دلیل همجوار بودن با بخش وسیعی از پهنه­های بیابانی تحت آثار نامطلوب این پدیده قرار می­گیرد. بدلیل تاثیرات مهمی که طوفان­[27]های گرد و غبار بر روی تغییر شرایط اقلیمی می­گذارند، بررسی این پدیده ها امری ضروری می­باشد(آخوندزاده و همکاران، 1392).

 

2-1- بیان مسئله

مشکلات مربوط به مسائل زیست­محیطی بسیار گسترده می­باشند، اما اکثر آنها منجر به کاستن از منابع، آلودگی هوا[28] و یا تخریب کیفیت اصلی طبیعت و در نتیجه تهدید طبیعت می­گردند. مسائل زیست­محیطی بصورت محلی اتفاق می­افتند اما اثرات­شان ممکن است جهانی باشد. از این جهت، برخی مسائل زیست محیطی از قبیل تغییرات آب و هوا[29] و اقلیم، باران اسیدی و تخریب لایه ازن و…، به­عنوان مسائل زیست­محیطی فرامرزی نامیده می­شوند. یکی از این مسائل پدیده گرد و غبار می­باشد(مرفع و همکاران،1390). گرد و غبار ممکن است برای روزهای متوالی در جو منطقه به صورت معلق باقی مانده و اثرات زیانباری را ایجاد نماید. در این حالت علاوه بر آلودگی­­های زیست­محیطی و بهداشتی فعالیت روزمره انسانی، حمل و نقل و فعالیت بسیاری از صنایع با مشکل مواجه می­شود. ایجاد و توسعه توفان­های گرد و غبار به سه عامل فراهم بودن خاک، سرعت باد و ناپایداری هوا بستگی دارد. علل طبیعی در ایجاد گردوغبار به­طور عمده نشأت گرفته از نه منطقه بیابانی در جهان می­باشد که عبارتند­از: شمال آفریقا(صحرای صحارا)، جنوب آفریقا، شرق چین، شمال آمریکا، جنوب آمریکا و استرالیا، شبه جزیره عربستان و آسیای مرکزی. (عبدویس و همکاران،1390). منشأ گرد و غبارهای وارده به استان خوزستان بیشتر فرامحلی بوده و از بیابان­های کشورهای همجوار شکل می­گیرند( طاووسی و همکاران،1387). ) البته در سالهای اخیر به دلایل اقلیمی و بشری کانون­های متعدد گرد و غبار در استان تشکیل شده و به منشا طوفان­های خاکی در استان تبدیل شده­اند همچنین تحقیقات دانشمندان بر روی رسوبات کف اقیانوس­­ها نشان می­دهد که طوفان­های گردوغبار از 70 میلیون سال( قبل از دوره کرتاسه[30] زمین شناسی) اتفاق می­افتاده است(رواحی نژاد و خسروی پور،1391؛ ندافی، 2010)، بعلت فقدان پوشش گیاهی در مناطق مستعد گرد و غبار، هوای بالای این مناطق شروع به گرم شدن کرده و به سمت بالا حرکت می­کند، و زمانیکه به بادهایی با سرعت بالای تروپوسفری برخورد نماید، در نتیجه یک جریان چرخشی متمایل به سمت پایین ایجاد می­شود، که این بادهای با شدت بالا در برخورد با سطح زمین باعث ایجاد طوفان­های گرد و غباری می­شوند. میزان بارش سالانه در این مناطق کمتر از 50 میلی­متر در سال است(جمالی و بیات،1390). روند صنعتی شدن کنونی، افزایش در آلودگی هوا منجر به افزایش چهار برابری در مرگ و میر افراد نابالغ به علت بیماری­های برنشیت[31] و کشمکش­های مربوط به علائم امراض تنفسی می­شود. در کل از همه مرگ و میرهای جهانی مربوط به آلودگی هوا یک دهم به محیط­های خارجی نسبت داده می­شود. بیشترین مرگ و میرها، مرگ و میرهای پیش از بلوغ ناشی از آلودگی هوا به علت در معرض قرار گرفتن زیاد در برابر آلودگی هوا در نواحی روستایی و سکونت­گاه­های حومه شهری است. تمرکز ذرات قابل استنشاق، هزار برابر بیشتر از ذرات در هوای بیرون شهری است. این خطر که سلامت تنفسی زنان و کودکان را به بخصوص کاهش می­دهد در کل در مرگ و میر از 4 میلیون مرگ و میر برآورده شده ناشی از بیماری­های عفونی[32] سهیم هستند. همچنین شواهد اپیدمی[33] شناختی بسیاری وجود دارد که این وضعیت به افزایش خطر سرطان­های جگر، سل، آب مروارید چشمی منجر می­شود. این­ها همه پیامدهای اکولوژی[34] معیوب هستند که متکی به منابع انرژی کم اهمیت و تکنولوژیکی[35]­های نامؤثر در مساکن و خانه­های کم درآمد سنتی است. خانواده­هایی که دارای سطوح پایینی از درآمد، آموزش و انتقال دانش مواجه­اند. خطرات جدی آلودگی هوای داخلی  و درون خانه انعکاس و بازتاب دهنده سبک زندگی جوامع روستایی، جمعیت شهری حومه و اطراف شهرهاست. در مجموع امنیت روانی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و سلامت مردم و پایداری حکومت­ها و جوامع با خطر جدی مواجهه شده است و هر لحضه بیم آن می­رود که تنش، ناآرامی، فقر، گرسنگی، جنگ، بیماری و مهاجرت و آوارگان زیست­محیطی دامن کشورها را در برگیرد. تغییرات آب و هوایی و محیط­زیستی معضل مهم توسعه انسانی عصر جدید بشری است. تغییرات آب و هوایی، آزادی، توانایی و انتخاب­های انسانی را مورد تهدید قرار داده است. و همچنین ایجاد بیماری­های عفونی، تولید غذا، گرسنگی و سوء تغذیه را ایجاد کرده است. همچنین مجموعه روابط فرهنگی، اقتصادی و سیاسی باید مد نظر قرار گیرند. نهادهای مدیریت منابع و نهادهای آموزشی باید همکاری شفاف میان رشته­ای و جمعی را در زمینه علوم و مدیریت خدمات اکوسیستم ارتقاء دهند. برنامه­های محیط­زیست بایستی برای ایجاد توانایی هوشمند، هوشیاری و آمادگی­های اضطراری برای مقابله با فرسایش اکولوژیکی مزمن و شدید و پیامدهای آن توسعه یابند. رسانه­های عمومی باید تحقیقات و نتایج ناشی از آنها را به جامعه و نهادها منتقل کرده و تشویق نمایند(التیامی نیا، 1392).

بر این اساس می‌توان گفت اتخاذ رفتار[36]های افراد جامعه برای سلامتی، ریشه در نگرش‌ها و باورهای افراد دارد و تا زمانی كه این باورها تغییر نیابند و با رفتارهای مناسب جایگزین نشوند، ضمانتی برای كاهش عوامل خطر فردی در جامعه وجود نخواهد داشت. در میان متون بازاریابی اجتماعی، الگوهای بسیاری در زمینه تغییر رفتار وجود دارند كه از جمله آن‌ها، تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده[37] می‌باشد. در این مطالعه نیز از تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده  و همچنین مدل اعتقاد بهداشتی استفاده شده است و تلاش شده تا بر مبنای این مدل، باورها و نگرش‌های افراد نسبت به رفتار در مواجهه با گرد و غبار مورد بررسی قرار گیرد. در رابطه با استفاده از مدل رفتار برنامه‌ریزی شده و مدل اعتقاد بهداشتی در بحث گرد و غبار تاكنون در داخل كشور تحقیقی مشاهده نگردیده است ولی گویه­های مدل به صورت جداگانه در تحقیقات مختلف با موضوعات متفاوت مورد بررسی قرار گرفته است.

از این رو در این پژوهش به جستجوی جواب برای سؤال های اساسی زیر پرداخته می شود که رفتار خانوارهای روستایی و شهری نسبت به گرد و غبار چگونه است؟ آیا تفاوتی بین رفتار خانوارهای روستایی و شهری جهت مقابله با این پدیده وجود دارد؟ و عوامل مؤثر بر این رفتارها کدامند؟

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است
نظر دهید

آدرس پست الکترونیک شما در این سایت آشکار نخواهد شد.

URL شما نمایش داده خواهد شد.
بدعالی
This is a captcha-picture. It is used to prevent mass-access by robots.