ذات زندگی اجتماعی، زیستن در کنار دیگران و معاشرت با مردم است. آنچه زندگی آدمی را شکل می­دهد روابط میان انسان­ها است، از اعضای یک خانواده کوچک بگیرید تا اعضای جامعه جهانی این رابطه را تجربه می­کنند(فتحی، ۱۳۸۴: 7). زندگی امروزی بشر روز به روز پیچیده­تر می­شود و خطرات متعددی تندرستی و زندگی انسان­ها را تهدید می­کند. رفتارها، عادات و روش زندگی از اهمیت بسیاری برخوردار است. شکی نیست که اکثر بیماری­ها علاوه بر علل بیولوژیکی، دارای علل اقتصادی، اجتماعی و رفتاری نیز می­باشند. از این رو، نقش مهارت­های فردی و ارتباطی، به همراه مهارت­های خلاقیت و گفتگو در زندگی و در عصر حاضر بیشتراحساس می­شود(فولادی، 1383: 24).

همان­گونه که هیچ انسانی را نمی­توان بدون«شخصیت» محسوب کرد، به همان ترتیب هیچ انسانی را بدون عزت­نفس یا حرمت خود[1] نمی­توان در نظر گرفت(سولیوان[2]، 1953). جامعه­ای که افراد آن از عزت­نفس بالاتر برخوردارند، در مقابل انواع مشکلات و مسائل زندگی، تنیدگی­های روان­شناختی، تهدیدها و حوادث ناگوار طبیعی و بیمارهای روانی مقاوم و پایدار خواهد بود و این امر شکوفایی استعدادهای نهفته، خلاقیت و پیشرفت­های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی را به دنبال خواهد داشت. اکثر صاحب نظران برخورداری از عزت­نفس را عامل مرکزی و اساسی سازگاری عاطفی و اجتماعی افراد می­دانند(حسن­زاده، 1378: 93). مک­کی و فانینگ[3](2000)، عزت­نفس را به عنوان یک امر لازم هیجانی، مؤلفه­ای که برای بقای روانی ضروری است، توصیف کرده­اند. آنان اظهار می­دارند که بدون مقداری ارزش خود و به دنبال آن بسیاری از نیازهای اساسی که برآورده نمی­شوند، زندگی ممکن است بسیار دردناک باشد(به نقل از صاحب الزمانی، 1388).

اضطراب اجتماعی(هراس اجتماعی[4])، یکی از انواع اختلالات اضطرابی است و امروزه توجه بسیاری از کارشناسان را به عنوان یک اختلال گسترده و قابل درمان، به خود جلب کرده است. افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی طی تعاملات اجتماعی­شان، تصورات منفی از خودشان دارند که به خاطر این تصورات، به طور ضعیفی عمل کرده و نشانه­های اضطرابی را تجربه می­کنند. این تصورات تحریف شده منفی از خود باعث کاهش کیفیت روابط و تجربه اضطراب در آن­ها می­شود و با میزان تجارب اجتماعی ناراحت کننده در ارتباط است(طهماسبی، 1384).

انسان دنیای امروز، به لحاظ پیچیدگی‌های زندگی، وسعت و سرعت تغییرات با چالش­های فراوانی رو به­روست. از چالش‌ها و بحران‌های مطرح می‌توان به مواردی همچون چالش بین جهانی شدن و بومی ماندن، بحران جمعیت، بحران سلامتی و تغذیه، دگرگونی‌های فناوری و شرایط حرفه­ای، اثرات فناوری نوین ارتباطی بر مهارت­های اجتماعی و اخلاقیات، مشکلات خانوادگی، اشتغال والدین در بیرون از منزل و… اشاره کرد، هریک از این بحران‌ها مشکلاتی را بر چگونگی زندگی افراد و رفتارهای اجتماعی و فردی آن­ها تحمیل می‌کند. بنابراین چگونگی رویارویی با مسائلی همچون مسائل فوق، و نیز تربیت انسان­های متعهد به خواست­ها، ارزش­ها، و آرمان­های جامعه، پیش­بینی­ها و برنامه­ریزی‌های خاصی را می‌طلبد. در این راستا برنامه آموزش مهارت­های زندگی جزئی از یک برنامه گسترده جهانی است که برای بهبود وضعیت سلامت، بهداشت مدارس و بالا بردن قابلیت­ها و ظرفیت­های روانی- اجتماعی افراد برای مقابله با چالش­ها و مسائل روزمره زندگی با حمایت سازمان­های بین­المللی نظیر یونیسف و سازمان جهانی بهداشت طراحی گردیده و در نظام­های تربیتی اکثر کشورهای جهان به اجرا درآمده است(خسروی و همکاران، 1388). متخصصان علوم رفتاری معتقدند، یکی از مؤثرترین برنامه­هایی که به افراد کمک می­کند تا زندگی بهتر و سالم­تری داشته باشند، برنامه آموزش مهارت­های زندگی است(فلاح زاده، 1388).

به منظور توسعه، گسترش بهداشت جسمی و روانی و مقابله با برخی از مشکلات بهداشتی، طرح رابطان بهداشت با هدف جلب مشارکت مردمی و رفع مشکلات بهداشتی مناطق شهری و روستایی، بخصوص نواحی حاشیه شهرها در سطح کشور به اجرا درآمده و گام­های نخستین این رویکرد نتایج رضایت بخشی به همراه داشته است. اجرای این برنامه نه تنها وسیله­ای برای دستیابی به اهداف بهداشتی است، بلکه زمینه ساز رسیدن به توسعه مداوم و پایدار در جوامع بشری است و به همین دلیل باید طرح رابطان را در چارچوبی گسترده­تر از یک برنامه بهداشتی دید(فاتحی، 1388: 1).

تحقیق حاضر به بررسی تأثیر آموزش مهارت جرأت­ورزی بر اضطراب اجتماعی و عزت­نفس رابطان بهداشتی می­پردازد. بنابراین با توجه به نقش مهم رابطان بهداشت در توسعه بهداشت جسمی و روانی، توجه به این گروه و آموزش مهارت­های زندگی به آنان ضروری به نظر می­رسد.

1 – self-esteem

[2] – Sullivan

[3] – Mackay & Faning

4  -Social Phobia