چه چیز نوآوری نیست؟ وبلن^[۴۰] می‌گوید” نیاز ما در اختراع است.این مسئله که نوآوری چه نسبت مهم است و باید روشن و واضح شود حتی اگر نیاز ما در اختراع باشد،نوآوری اختراع نیست.این دو کلمه گاهی وقت ها با یکدیگر مبادله می‌شوند.اما با اینکه آن ها با هم ارتباط دارند،مانند هم نیستند.نوآوری توسعه اختراع است (وبلن، ٢٠٠٨).

 

٣- ٢- بهره وری

 

١- ٣- ٢- تعریف بهره وری

 

بهره وری مفهومی است فراگیر و گسترده به نحوی که شاید بتوان ادعا کرد مدیریت،یعنی تلاش برای بهبود بهره وری.با این تعریف و در محدوده مدیریت فردی،می توان گفت شخصی که امروزی بهتر از فردایی بهتر داشته باشد فردی موفق و بهره ور است و در سطح سازمان،چنانچه مدیری بتواند با حفظ میزان داده ها به ستاده های بیشتر و بهتری دست یابد او را مدیری موفق و بهره ور می‌دانیم.هدف علم مدیریت جستجو و تبیین راه های کسب بهره وری بیشتر بوده است(خاکی، ١٣٧۶).

 

به نظر می‌رسد اصطلاح بهره وری،برای اولین بار در نوشته ها و عقاید اندیشمندان اقتصادی مکتب مرکانتلیسم^[۴۱] مطرح شده است اما در اینکه این واژه چگونه وارد ادبیات اقتصادی شده است،دیدگاه های مختلفی وجود دارد که این در میان اظهارنظرها (ژان فوراسیه^[۴۲]) از اهمیت خاصی برخوردار است.او می نویسد:”ظاهراًً اولین بار این واژه در آثار قدما در کتابی از اگریکولا^[۴۳] به نام متالیسکا^[۴۴] مطرح شده است”.

 

اما در قرن هجدهم فیزیوکرات هایی مانند فرانسوا کنه^[۴۵] با این واژه مفهوم قدرت تولید کردن را اتلاق کردند و این معنا در لغت نامه های للیتره^[۴۶] به سال١٨٨٣ میلادی و لاروس^[۴۷] به سال١٩۴۶ میلادی تکرار شده است(خاکی،١٣٧۶ ).

 

از قدما می توان از آدام اسمیت^[۴۸] تحلیلگر روابط بین کار و انسان و تقسیم کار و کارل مارکس(ارائه کننده نظریه ارزش نیروی کار) نام برد که هر دو در ارائه مفهوم مناسب از بهره وری در جهان معاصر نقش بسزایی داشته اند(پروکونپکو،ترجمه ابراهیم مهر،١٣٧٢ ).

 

در رابطه با بهره وری،تعریف پذیرفته شده ای که مورد توافق همگان باشد وجود ندارد و وازه بهره وری در ذهن هر فرد معنای خاصی را متبادر می‌کند اما در این جا به تعدادی از این تعاریف اشاره می شود:

 

استاینر : معیار عملکرد و یا قدرت و توان موجود در تولید کالا و خدمات(خاکی،١٣٨۴ )

 

استیگل: نسبت میان ستاده ها و داده های مرتبط باعملیات تولیدی مشخص و معین(سمانت، ١٩٨۵)

 

سمانت: بهره وری را نسبت بازده ملموس به نهاده های ملموس تعریف می‌کند(هینس^[۴۹] ودیگران، ١٩٧۶)

 

با توجه به تعاریف فوق می توان ‌به این نتیجه دست یافت که بهره وری اصولاٌ عبارت است از :رابطه بین مقدار ستاده ی تولید شده و مقدار نهاده ی به کار رفته برای تولید آن ستاده می‌باشد.

 

٢- ٣- ٢- ارتباط بهره وری با دیگر معیارهای سیستم های ارزیابی عملکرد سازمانی

 

مهمترین اصلی که در بهره وری مورد توجه است،این که همیشه راه بهتری برای انجام دادن کار مورد نظر وجود دارد(پوررحمانی، ١٣٧٨).

 

به طور کلی دست کم هفت معیار برای ارزیابی عملکرد یک سازمان وجود دارد.هرچند که لزوماًٌ متمایز از یکدیگر نیستند.امیر هدایت طباطبایی(١٣٧٨) در کتاب خود با عنوان” اندازه گیری بهره وری” این

 

مقیاس ها را این گونه تعریف می‌کند:

 

١- اثربخشی^[۵۰] ٢- کارایی^[۵۱] ٣- بهره وری و بهره ۴- خلاقیت و نوآوری

 

باید توجه داشت بهره وری فقط یکی از معیارهای ارزیابی عملکرد سیستم است.

 

١- اثربخشی : میزان موفقیت سیستم در حصول به اهداف و انجام وظایف تعیین شده است.اثر بخشی میزان تکمیل شدن کارهای صحیح انسان است.در تعریف دیگر اثر بخشی عبارت است از : انتخاب کارهای صحیح، مفید و مرتبط.برای ارزیابی میزان اثربخشی حداقل چهار ملاک مورد توجه است:

 

١. برای امیدواری به اثربخشی یک کار،این کار باید بر اساس عقل و منطق و تجزیه و تحلیل های کارشناسی تعریف و طراحی شده باشد.

 

٢.کیفیت : آیا کارهای صحیح را بر طبق مشخصات از پیش تعیین شده انجام داده ایم؟

 

٣.کمیت(به مقدار بودن) : آیا کلیه کارهای صحیح به انجام رسیده اند؟

 

۴.به موقع بودن : آیا کارهای صحیح به موقع انجام پذیرفته است؟

 

فرایند برنامه ریزی،رابطه تنگاتنگی با اثربخشی دارد.ما ‌در مورد کاری که انجام خواهد گرفت،زمان انجام آن و معمولاٌ انواع معیارهای کیفی مربوط تصمیم گیری می‌کنیم.این امر در سطح افراد و نیز در سطح سازمان صادق است.برای اندازه گیری اثربخشی کافی است کاری را که تصمیم به انجامش داشته ایم با کاری که عملاٌ انجام داده ایم مقایسه کنیم.بنا بر این اثربخشی کافی است کاری را که تصمیم به انجامش داشته ایم با کاری که عملاٌ انجام داده ایم مقایسه کنیم،‌بنابرین‏ اثربخشی موضوعی مربوط به

 

ستاده است.ثمربخشی و کارآمدی کلماتی مترادف با اثربخشی می‌باشند.

 

٢ـ کارایی : میزان به کارگیری منابع جهت دستیابی به اهداف توسط سازمان است و می توان آن را با معادله زیر نشان داد :

 

کارایی= مقدار منابع مورد انتظار برای مصرف/ مقدار منابع واقعاٌ مصرف شده

 

از معادله فوق می توان فهمید که کارایی صرفاٌ مقایسه ای است بین منابعی که انتظار داریم برای دستیابی به اهداف،مقاصد و فعالیت های خاص مصرف کنیم و منابعی که واقعاٌ در این مسیر مصرف شده است.میزان بزرگتر یا کوچکتر بودن کسر فوق از عدد یک ،تعیین کننده مقدار کارایی ما خواهد بود.‌بنابرین‏ کارایی معیار عملکرد یک سیستم سازمانی است که بر نهاده استوار است.به عبارت دیگر کارایی میزان مصرف منابع برای تولید مقدار معینی محصول(کالا یا خدمات) است (فوردال^[۵۲]، ١٣٧١، ترجمه رویایی).

 

٣ـ بهره و بهره وری : رابطه بین مقادیر ستاده های به دست آمده از سیستم و مقادیر نهاده های به کار رفته در همان سیستم هستند.

 

بهره= نهاده- ستاده های مطلوب

 

بهره وری= ستاده مطلوب/ نهاده ها

 

ستاده عبارت است از محصولات (کالا یا خدمات) تولید شده یا فروش رفته است.در ضمن شامل سایر دستاوردها نظیر سود حاصل از سرمایه گذاری های درآمد حاصل از فروش ضایعات و غیر آن ها نیز می‌تواند باشد،توجه شود که ستاده بر واحدهای فیزیکی یا واحدهای ریالی و فاقد اثرات تورمی و تغییرات