گردشگری فعالیتی است که توسط افراد پیش می رود  که معمولاً از آن لذت برده می شود و برای درک بهتر این پدیده می باید ، رفتار افراد را بشناسیم( مینیچیو و مویزا 2009[1] ). با توجه به رقابت صنعت گردشگری ، فهم فرایند تصمیم گیری گردشگران مورد توجه بسیار زیاد بازاریابان است .  یک جنبه از این فرایند ، تأثیر فرزندان بر انتخاب مقصد است ، در حالیکه این مقوله در زمینه ی گردشگری کمتر مورد بررسی قرار گرفته است ( کاری و وسلی  و ساترلند 2007[2]) . تصمیم انتخاب مقصد که تعطیلات و سفر تفریحی باید در آن گذرانده شود ، ریسک زیادی دارد(مینیچو و مویزا 2009).رفتار انتخاب مقصد می تواند توسط یک ارزیابی ساده و فرایند انتخاب نشان داده شود . هر فرد گزینه هایی را یافته و ارزیابی می کند و گزینه ای در نهایت انتخاب می شود که ارزش بیشتری برای همه افراد درگیر در سفر دارد (کوپلمن 1978[3]). به نحو چشمگیری به نظر می رسد که مطالعات انجام شده در زمینه ی نقش فرزندان در تصمیم گیری فعالیت سفرهای تفریحی و تعطیلات ، کافی نیست و فرصتی است تا در این حوزه به فعالیت بیشتر بپردازیم

هدف این مطالعه ارزیابی درک والدین از تأثیر فرزندانشان بر فرایند تصمیم گیری انتخاب مقصد  بر اساس مرحله ی تصمیم گیری و متغیر های سن و جنس می باشد و با توجه به گستردگی موضوع در این زمینه ، تحقیق فعلی در حوزه ی گردشگری تفریحی در داخل کشور ، صورت می گیرد.

هدف از مطالعه ی پیش رو این است که دریابیم از دیدگاه والدین ، آیا فرزندان بر فرایند تصمیم گیری انتخاب مقصد بر اساس مراحل تصمیم گیری و متغیر های سن و جنس در سفر ( سفر تفریحی داخلی ) تأثیر دارند یا خیر.

یافته های حاصل از این مطالعه ، می تواند راهگشایی برای متخصصان حوزه ی گردشگری باشدکه در صورت موثر بودن فرزندان ، تلاش های تبلیغاتی خود را در حوزه گردشگری تفریحی بر این گروه سنی و جنسی معطوف دارند و مقاصد گردشگری نیز برای جذب خانواده هایی که دارای فرزندان با این ویژگی ها هستند ، برنامه ریزی های توسعه ای خاصی را در پیش بگیرند.

1.2بیان مسئله

در سال های اخیر، با روندی مواجه شده ایم که در آن کودکان از نفوذ قابل توجهی بر تصمیم گیری های خرید خانواده برخوردار شده اند. تحقیقات گذشته که عموماً در جوامع غربی، به ویژه آمریکا انجام شده است، افزایش قدرت کودکان در تصمیم گیری های خرید خانواده را

 تأیید می کنند، اما در کشورهای شرقی به ویژه ایران، با توجه به تفاوت های فرهنگی- اجتماعی با غرب، این چالش چندان مورد مطالعه قرار نگرفته است(دهقان نیری89 13) باید متذکر شوم که تعداد قابل توجه خانواده های دارای فرزند در ایران نیز افزایش یافته و نیز دلیلی برای مطالعه می باشد. .بنابراین، هدف اصلی پژوهش حاضر، ارزیابی تأثیر فرزندان  بر فرآیند تصمیم گیری انتخاب مقصد  برای سفر های تفریحی است .

بیشتر مطالعات و تحقیقات در حوزه تصمیم گیری خانواده، تصمیم گیری خانواده را با تصمیم گیری زن و شوهر مساوی دانسته اند و نقش فرزندان را نادیده گرفته یا به حساب نیاورده اند(جنکینز[4]1979). کودکان بوضوح امروزه مصرف کننده در نظر گرفته می شوند ولی نسبت به بزرگسالان مصرف کنندگان متفاوتی هستند(هارتل و گرام 2004[5]). مک نیل بیان می کند که کودکان به طور متفاوتی نسبت به بزرگسالان بی تاب و برانگیخته  می شوند و در همین حال خانواده یک بخش تصمیم گیری مرکب است که در آن هر عضو مثل پدر، مادر و فرزندان تأثیری را در تصمیم گیری اعمال می کنند، به ویژه زمانیکه وقت انتخاب مکانی برای رفتن و انجام فعالیت در تعطیلات می شود(گرام و هارتل 2004، تورنتون و همکاران[6]1997، مک نیل [7]1999). با این حساب مصرف کنندگان با الویت های متفاوت- والدین و فرزندان- باید بر سر مصرف خانواده توافق و تعامل داشته باشند.(هارتل و گرام 2004).

از اوایل دهه 1950 تغییر آشکار روی داد ، از زمانیکه پدران به لحاظ خرج کردن،تصمیم گیرنده در نظر گرفته می شدند. بعد زنان تأثیر گذاری را بدست آوردند . در ابتدا زنان همکار تصمیم گیری و سپس همانطور که تحصیل کرده شدند و در کار فعال گردیدند به عنوان تصمیم گیرنده ای با نفوذ شناخته شدند.  کودکان به کندی وارد بخش تصمیم گیری شدند و در برخی مواقع ، حالا، به طور مساوی بر خرید، به ویژه خرید محصولات مرتبط با خود مانند والدینشان شدند(هارتل و گرام2004).  تحقیقات اخیر (مک نیل 1999، گرام 2004) نشان می دهد که کودکان – تا حد بیشتری- بخشی از تصمیم گیری شده اند.

جیمز یو مک نیل نویسنده ی کتاب “بازار کودکان” تعدادی از  شرایطی که برای کودکان امروز  در دنیای غرب وجود دارد بر شمرده است: بزرگسالان به ازای هر کودک درآمد بیشتری دارند چون مادران نیز اغلب بیرون از منزل کار می کنند، تعداد کودکان برای هر خانواده کمتر است ، والدین نوعاً وقتی که مسن تر می شوند دارای فرزند می گردند در نتیجه در این شرایط از ثروت بیشتری برخوردارند(گرام 2004). مک نیل از عاملی به عنوان “عامل گناه”  نام می برد که به این معناست: والدین به علت که زمان زیادی را صرف شغلشان می کنند و زمان کمتری را با فرزندانشان می گذرانند ، زمانیکه با فرزندانشان  هستند، بیشتر مستعد خرید هدایا و سرگرم شدن با فرزندانشان هستند . مک نیل نتیجه می گیرد که “عامل گناه ” بر مصارف مربوط به کودکان و تمایل به رضایت کودک و در نتیجه قرار دادن  ملاحظات کودک در تصمیم گیری موثر است و این به طور طبیعی بر شرایط زندگی کودک تأثیر می گذارد(گرام2004).  در همین حال فرزندان – نه همیشه ولی به طور بالقوه- در خرید های خانواده مداخله دارند (هارتل و گرام 2004). دلیل این پیشرفت از یک طرف فرزندانی اند که انتظار دارند صدایشان شنیده شود و در نتیجه تقاضا می کنند و از طرف دیگر بزرگسالانی با زمان محدودند که تلاش می کنند خانوده های دموکراتیک داشته باشند (هارتل و گرام 2004). خانواده ها به خانواده های مذاکره ای تبدیل شده اند (گرام 2004) و به کودکان آزادی عمل بیشتری داده شده  و تا حد بیشتری به آنان گوش داده می شود و نقشی در تصمیم گیری ایفا می کنند. کودکان بیش از پیش در مورد زندگی اطلاع دارند و در مورد گزینه  های خرید از همسالان و رسانه ها ی گوناگون آشنا می شوند(گرام 2004).

در خصوص گردشگری دریافته شد که خشنود کردن فرزند انگیزه ای مهم برای والدین است و تأثیر فرزند فرایندی یک طرفه نیست بلکه فرایندی چندجانبه و ارتباطی دو طرفه بین فرزند و والدینی است که کودک را به مشارکت تشویق می کنند. (هارتل و گرام 2004).

بر اساس تحقیق اولیه ی جنکینز( 1979) 20 تا 30 درصد از والدین تأثیر فرزندانشان را در انتخاب مقصد ، زمان ، اقامت و فعالیت ها قوی دانسته اند(روبین 2010[8]، وانگ و همکاران[9] 2004). کار پیشگامانه ی جنکینز و تحقیقات بعد از آن توسط هولمن و اپرسون1984[10] و فوکسمن1989[11] در حوزه ی تأثیر فرزندان در سفر و گردشگری و فراغت هستند اما کافی نبوده اند(روبین 2010).

به هر حال در صنعت گردشگری اطلاعات کمی وجود دارد که علائق کودکان را بررسی می کند . شواهدی وجود دارد که بیان می کند بازار تعطیلات خانوادگی در حال رشد است و اینکه کودکان در تصمیمات خرید به طور فزاینده ای قدرتمند شده اند(نیکرسون و جروسکی[12] 2001). فهم روند  بازار اگرچه نکته ای مهم است تا براساس آن خدمات و محصولات گردشگری را در پاسخ به آن توسعه دهیم اما فهم آن چه که مصرف کنندگان از تعطیلات و سفر خود می خواهند و هم چنین نحوه ی تصمیم سفر بسیار مهم اند(کنگ2003[13]، آسائل 1998[14]، فادنس 1992[15]، جنکینز 1978).

همانطور که خانواده رشد می کند و فرزندان با تجربه تر می شوند ، سفرهایی که توسط یک خانواده انجام می شود به یادماندنی ترین بخش هر سال می گردند. سفر سازی[16] در عرض چرخه عمر خانواده متفاوت است کسانیکه فرزندان بسیار کوچک دارند کمتر سفر می کنند و هنگامیکه فرزندان بزرگتر می شوند سفرها بیشتر می گردد(موتیار و کوئین [17]2004). فادنس نشان داد همانطور خانواده درچرخه حیات ، حرکت  می کند فرایند های تصمیم گیری تغییر می کند . فیلیارترات و ریچی دریافتند که فرایند تصمیم گیری تعطیلات توسط خانواده یا زوج بودن تأثیر می پذیرد(موتیار و کوئین2004). پس خانواده هایی که فرزند دارند ، نحوه ی تصمیم گیری در آنان متفاوت است و فرزندان در مراحل مختلف تصمیم گیری تأثیر می گذارند یعنی کودکان علیرغم هیچ قدرت خریدی از خودشان ، تأثیر قابل توجهی بر تصمیمات تعطیلات و فراغتی خانواده دارند.(لین وو [18]  2007  ).

چون گروه های خانواده با فرزندان یک بخش در حال رشد سریع در صنعت گردشگری هستند، سوال  اینست که آیا فرزندان در تصمیم گیری تأثیر دارند یا خیر ؟(در تحقیق فعلی پرسش از والدین می باشد) با وجود تأثیر فرزندان در تصمیم گیری سفر و انتخاب مقصد ، این تأثیر به چه صورت است ؟ کدام گروه سنی  بیشترین اثرگذاری را در فرایند تصمیم گیری دارد؟ دختران اثر بیشتری بر این تصمیم گیری دارند یا پسران؟ در کدام مرحله از تصمیم گیری تأثیر فرزندان بیشتر است ؟ و….

[1] Minciu, Moisa

[2] Currie, Wesley, Sutherland

[3] Koppelman

[4] Jenkins

[5] Hartle, Gram

[6] Thornton et al

[7] Mc Neal

[8] Robin

[9] Wang et l

[10] Holman, epperson

[11] Foxman

[12] Nickerson , Jurowsky

[13] Kang

[14] Assael

[15] Fodness

[16] Holiday making

[17] Mottiar , Quinn

[18] Lin wu