پایان نامه - مقاله - تحقیق

‌ای، مخاطب با حیطه کلی موضوع و مساله مورد بحث آشنا شود، بعد از آن سوال‌ها و هدف تحقیق بیان شده‌ است و اهمیت و ضرورت تحقیق به طور کامل شرح داده شده است. در گام بعد نوع تحقیق و روش انجام آن ذکر شده است. سپس روش‌ها و ابزاری که پژوهشگر برای جمع‌آوری مطالب از آنها بهره برده است، تعداد نمونه‌های مورد مطالعه قرار گرفته و روش نمونه‌گیری شرح داده شده است. بعد از آن شیوه و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع‌آوری شده بیان شده است و در نهایت برای ابهام‌زدایی و شفافیت بیشتر برخی واژه‌ها و اصطلاحات به کار رفته در پژوهش شرح داده شده‌اند. در بخش دوم این فصل با عنوان پیشینه تحقیق، کتاب‌ها و مقالات چاپ شده مرتبط با موضوع دسته‌بندی و معرفی شده‌اند و روشی که در این رساله جهت تقسیم­بندی و تجزیه و تحلیل نقوش مورد  استفاده قرار گرفته، شرح داده شده است.

فصل دوم این پژوهش در سه بخش به معرفی دوره زندیه، هم از نظر تاریخی و هم فرهنگی، معماری آن دوره و بناهای ساخته شده به دست کریم‌خان زند در شیراز پرداخته شده است و در بخش آخر به صورت اجمالی بناهای ارگ کریم‌خان، عمارت کلاه‌فرنگی و بقعه هفت‌تنان معرفی شده‌اند.

در فصل سوم به صورت خاص ویژگی‌های فنی نقاشی‌دیواری‌های دوره زندیه مورد توجه قرار گرفته‌اند. ابتدا به معرفی و توضیح مواد و مصالح نقاشی‌دیواری اعم از رنگ، بست و قلمو پرداخته شده است، سپس فنون اجرای نقاشی‌دیواری‌ها تشریح شده است، در بعد از آن تغییراتی که در طول سال‌ها در نقاشی‌دیواری‌ها بوجود آمده و تعمیراتی که در آنها ایجاد شده، نقل شده است و در بخش آخر محل قرارگیری نقاشی‌دیواری‌ها در فضای داخلی عمارت‌های مورد نظر شرح داده شده است.

در فصل چهارم طی دو بخش مجزا به طور خاص به نقش و رنگ در نقاشی‌دیواری‌های دوره زندیه پرداخته شده است. در بخش اول برای شناخت و مطالعه بهتر نقش‌های به کار رفته در نقاشی‌دیواری‌ها، جدول‌هایی تهیه شده است که بدین منظور ابتدا در تعدادی جدول اولیه انواع نقش‌های نقاشی‌دیواری‌ها شرح داده شد، سپس این تعاریف به صورت عبارت‌هایی ساده و مختصر بیان شدند. در قدم بعد به دسته‌بندی این عبارات پرداخته شد، به صورتی که از میان عبارات هم‌معنی یکی انتخاب شد و عبارات مشابه در یک مجموعه قرار گرفتند. با این کار انواع نقش‌ها تعیین شد و در دسته‌های مجزا قرار گرفت. این نقش‌ها در 5 گروه ترنج، گل و پرنده، گل و بوته، اسلیمی و ختایی و گلدانی دسته‌بندی شدند. بعد از آن برای بررسی دقیق‌تر تمامی گروه‌ها، نقش‌ها بر اساس محل قرارگیری آنها در قسمت‌های مختلف از فضای داخلی هر بنا، که شامل مقرنس‌ها، عرق‌چین سقف، تویزه‌ها، رف‌ها، دوال‌ها، کتیبه‌های بالای تاقچه‌ها، فضای بین تاقچه‌ها و تاقچه‌های پایین می‌شوند، مورد مطالعه قرار گرفتند. پس از آن با تحلیل و بررسی هماهنگی، تنوع، تعادل، تناسب و ریتم و حرکت موجود در نقش‌ها به کیفیت بصری نقاشی‌دیواری‌های به جامانده در آثار معماری دوره زندیه پرداخته شده است. در قدم بعد ویژگی‌های کلی رنگ‌ها مد نظر قرار گرفته است. در این بخش ابتدا رنگ‌های استفاده شده، تنوع آنها و وسعتشان مورد مطالعه قرار می‌گیرد و در انتها به تحلیل و بررسی رنگ‌ها پرداخته شده و به تاثیرات بصری حاصل از قرارگیری این رنگ‌ها در کنار یکدیگر توجه می‌شود.

در فصل نتیجه نیز به جمع بندی و استنتاج مطالب بیان شده در فصول مختلف پرداخته می‌شود.

1-1-10. شرح واژه‌ها، اصطلاحات و اختصارات

دیوارنگاری: فرآیند عمل کشیدن تصویر یا نوشتن خط بر روی دیوار را دیوارنگاری گویند، خواه با هدف آراستن و تزیین بنا و خواه به منزله رسانه‌ای توانمند، برای ابلاغ انواع پیام‌های سیاسی، مذهبی، فرهنگی و غیره به عموم مردم (موسوی‌لر و شمیلی، 1391: 54). این فرآیند، عملی است که «ترکیبی از نقش، نگار، نوشته و هر چیزی بدین کیفیت را در یک سامانه تجسمی در تعامل با محیط، معماری و مخاطب بر روی سطح دیوار، یا همانند دیوار، پدید می‌آورد» و محدود به مواد و شیوه خاصی نیست (علوی‌نژاد و دیگران، 1389: 10)، به گونه‌ای که می‌تواند انواع سبک‌ها و شیوه‌های اجرایی نقش‌اندازی بر دیوار را دربربگیرد، از سنگ‌نگاری در غارها گرفته تا برجسته‌سازی بر سنگ و نقش اندازی بر آجر و کاشی، تا نقاشی بر آهک و چوب، وحتی گچ و گچ‌بری و آینه‌کاری» (شریف‌زاده، 1381: 9-10).

دایره‌المعارف بریتانیا دیوارنگاری را نوعی از نقاشی برشمرده است که برای تزیینات روی دیوارها و سقف بنا به کار می‌رود و ویژگی عمده آن را ارتباط تنگاتنگ با معماری و ارتباط وسیع و همگانی برشمرده است. لغتنامه فرانسوی روبرت نیز بیان می‌کند که هرنوع نقاشی که مستقیم بر روی دیوار ترسیم شود و یا در جای دیگری کار گردد و سپس روی دیوار نصب شود نوعی دیوارنگاری است (کفشچیان‌مقدم، 1383: 69).  بنابراین تابلوهای نقاشی که بر دیوار نصب شده‌اند، به خصوص آن دسته از تابلوها که دقیقا به شکل طاقچه‌ها ساخته و در همان اندازه نقاشی شده‌اند، خود به عنوان شیوه‌ای از دیوارنگاری محسوب می‌شوند. با این تفاوت که این دیوارنگاره‌ها قابل حمل و بر بوم پارچه‌ای کار شده است (شریف‌زاده، 1381: 135). «عنصر دیوار در نقاشی‌دیواری عنصر اصلی و جدایی‌ناپذیر محسوب می‌شود که ممکن است نقش حائل یا محدود کننده فضاها و یا حامل بار سقف و مانند آن را داشته باشد و نقاشی‌دیواری می‌تواند یا به طور مستقیم بر آن انجام شود، یا بر بستری دیگر انجام شده، بر دیوار مورد نظر نصب شود» (موسوی‌لر و شمیلی، 1391: 55).

نقاشی‌دیواری: بخشی از دیوارنگاری است که عموما ایجاد نقش بر روی گچ یا آهک را شامل می‌شود (شریف‌زاده، 1381: 9-10)، بنابراین غالب ویژگی‌هایی که برای دیوارنگاری برشمرده شد در خصوص نقاشی‌دیواری نیز صادق است. این واژه هم بر فرآیند شکل‌گیری اثر و هم بر اثری که بر دیوار کشیده شده است دلالت دارد (علوی‌نژاد، 1387: 19). نقاشی‌دیواری در یک روند فردی شکل نمی‌گیرد، بلکه درگیر عوامل و پارامترهای فراوان است و هویتی پیچیده دارد که نقاشی تنها بخشی از آن محسوب می‌گردد. «آنچه به نقاشی‌دیواری هویت می‌دهد کشف قابلیت‌های بیانی و تصویری در دیوار و دستیابی به فضایی هارمونیک میان آنها و عناصر و کیفیات بصری فضای حاکم بر دیوار است» (کفشچیان‌مقدم، 1385: 43).

ضرورت‌های فنی نقاشی‌دیواری مانند وابستگی اثر به فضای معماری و لزوم ماندگاری آن، به صورت الزام ماندگاری نقاشی‌دیواری تا زمانی که ساختمان پابرجاست، نقاشی‌دیواری را از غیر آن جدا می‌سازد (حسامی، 1389: 2). نقاشی‌دیواری چیزی نیست که به دیوار اضافه شود، بلکه در ماهیت ساختمان ادغام شده و با فضای معماری کل واحدی را تشکیل می‌دهد و باید مکمل معماری باشد (علوی‌نژاد، 1387: 21). این هنر از یک سو با عوامل بصری و معنایی در معماری و محیط هماهنگ می‌گردد و از سوی دیگر با ساختارهای زیبایی شناختی، جامعه شناختی و روان‌شناختی مخاطب خود را هم‌سو می‌سازد (کفشچیان‌مقدم، 1383: 70).

در منابع هنر اسلامی، واژه‌های دیوارنگاری، نقاشی‌دیواری و دیوارنگاره تنها برای آن دسته از آثاری به کار رفته‌اند که به شیوه نقاشی روی بوم مشابهت و مطابقت دارند، در موارد دیگر به جای واژه دیوارنگاری یا واژگانی مانند  کاشی‌کاری، گچ‌بری، آینه‌کاری و غیره به کار رفته است که درواقع به روش‌ها و فنون اجرایی دیوارنگاری اشاره دارند یا از اصطلاح تزیین، تزیینات و واژگان مشتق از آنها مانند تزیینات معماری و تزیینات دیواری استفاده شده است (همان: 25).

اصطلاح تزیینات معماری  بیشتر یک توصیف عام و کلی است و به هر چیزی که به نوعی برای بنا یا معماری تزیین و تزیینی محسوب می‌شوند، دلالت دارد. بنابراین گستره آن علاوه‌بر دیوار و سطح بنا، اثاثیه و اشیاء را نیز شامل می‌شود. هنر دیوارنگاری با مقوله تزیینات معماری در ارتباط مستقیم است چرا که آراستن و زیبایی محیط و معماری از ویژگی‌های دیوارنگاری است. علاوه برآراستن و تزیین محیط و بنا، بیان احساسات، عقاید و تفکرات نیز به عنوان اهداف و جنبه‌های هنر دیوارنگاری بیان شده‌اند (علوی‌نژاد و دیگران، 1389: 10).

با توجه به توضیحات ارائه شده از سوی محققین مختلف، در این پژوهش، با درنظر گرفتن اهداف از پیش تعیین شده، جامعه‌ آماری دربرگیرنده نقاشی‌هایی است که غالبا با رنگ‌های گیاهی بر روی سطوح گچی صورت گرفته‌اند. بنابراین هرچند که استفاده از واژه دیوارنگاری اشتباه نبوده، ترجیح بر به کارگیری واژه نقاشی‌دیواری، با تعاریف ارائه شده، است.  

اولین تحقیقات و آزمایشات علمی در مورد كاربرد میدان‌های مغناطیسی در تولید بتن و بلوك‌های بتنی برای ساخت و ساز ابنیه‌‌های نظامی نظیر لنگرگاه‌های و فرودگاه‌های نظامی در سال 1964 در شوروی سابق آغاز شد
این تحقیقات به تدریج در مورد سایر زمینه‌‌های صنعت ساختمان انجام یافت و نتایج مثبتی به دست امد ادامه این آزمایشات باعث شد كه دید گاه دانشمندان امریكا و كشور‌های دیگر در مورد استفاده از آب مغناطیسی در صنعت بتن تغیر كند
در سال 1993 دولت جماهیر شوروی آیین نامه‌ای تحت عنوان كاربرد میدان مغناطیسی در اقتصاد بین الملل منتشر كرد و صنعت ساختمان روسیه ملزم به استفاده از این تكنولوژی جدید در تولید بتن و سیمان شد
در سال 1998 مقاله‌ای تحت عنوان كاربرد آب القاء شده مغناطیسی در خواص فیزیكی و مكانیكی بتن تازه توسط آبدیس مگالهاس گمز انتشار یافت در این مقاله، نویسنده به مقایسه بتن تهیه شده با آب معمولی و مغناطیسی پرداخته و در پایان نتیجه گرفت كه آب مغناطیسی مقاومت فشاری و كششی بتن را تا 20% افزایش می‌دهد.تحقیقای از این نوع باعث شد نظرها به سمت تهیه وتولید دستگاها تولید آب مغناطیسی جلب شود هم اكنون دستگاه‌های مختلفی برای تولید آب مغناطیسی و كاربردهای ان در بتن در كشورهای مختلف جهان تولید می‌شود كه به بررسی طرز كار آنها می‌پردازیم
1-2 دستگاه تولید اب مغناطیسی
برای تهیه بتن مغناطیسی ابتدا باید اب مغناطیسی تهیه كرد برای این منظور از یك دستگاه كه دارای یك یا چند آهنربای دائمی و یا از یك یا چند سیم پیچ با هسته آهنی كه از این سیم پیچها جریان الكتریسیته می‌گذرد و موجب ایجاد میدان مغناطیسی می‌شود استفاده می‌گردد مزیت سیم پیچ‌های متصل به جریان این است كه در این حالت می‌توان میدان مغناطیسی را تغییر داد و بهترین مقدار میدان را جهت بهبود خواص بتن پیدا كرد

 
شکل 1-1 استفاده از آهنربای دائمی و سیم پیچها برای ایجاد میدان مغناطیسی] 3[
 
میدان ایجاد شده در سیم پیچ به عوامل زیر بستگی دارد
تعداد دور سیم پیچ ( N )، شدت جریان عبوری از سیمها ( I )، طول سیم پیچ ( L )
با افزایش تعداد دور و شدت جریان و كاهش طول میتوان میدان مغناطیسی را افزایش داد
 
1-3 مبانی نظری تولید آب مغناطیسی
اصول كار بر مبنای بر همكنش میدان مغناطیسی و بار الكتریكی متحرك است به این صورت كه هرگاه یك ذره بار دار كه دارای بار مثبت یا منفی می‌باشد را از درون میدان مغناطیسی عبور دهیم طبق قانون دست راست امپر بر این ذره درون میدان یك نیروی عمود بر مسیر وارد می‌شود كه موجب تغیرات در سطح ذره باردار یا یونها می‌شود
اب عبوری از این دستگاه تحت انرژی مغناطیسی موجود در دستگاه قرار گرفته واین انرزی با تاثیر بر روی ذرات كلوئیدی و مولكول‌های كربنات كلسیم نمكها و سایر املاح موجود در اب كه مانند ذرات باردار عمل می‌كنند خواص فیزیكی و الكتریكی انها را تغییر می‌دهد وآرایش خاصی را ایجاد میكند این تغییر آرایش الكترونی در یونها یك نوع بی میلی در تركیب و نهایتا عدم تشكیل رسوب را باعث میگردد از طرفی انرژی مغناطیس قادر است كشش سطحی اب را به میزان 10 درصد كاهش دهد در شكل زیر دستگاه AQUA CORRECT همراه با طرز كار ان نشان داده شده این یكی از بهترین دستگاه‌های مورد استفاده جهت تولید آب مغناطیسی است این دستگاه ساخت كشور آلمان است طریقه كار این دستگاه به این صورت است كه با استفاده از یك اهن ربا ی دائمی میدان مغناطیسی قوی در حدود 1.3 T تولید می‌كند انگاه اب را از درون این میدان مغناطیسی با سرعت ثابت.85 متر بر ثانیه با دبی 2.26 لیتر بر دقیقه عبور می‌دهند و در اثر عبور اب از میدان آب مغناطیسی به وجود می‌اید كه از این آّب برای ساخت بتن استفاده می‌كنند
 
شكل 1-2 دستگاه AQUA و طرز كار ان جهت تهیه آب مغناطیسی ] 3[
1-4 اثر دستگاه فراوری مغناطیسی روی خواص اب
طریقه كار دستگاه فراوری مغناطیسی به این صورت است كه هنگامی كه اب را از درون این میدان عبور می‌دهیم با توجه به اینكه مولكول‌های اب قطبی میباشند مولكول‌های آب در جهت میدان قرار میگیرند مولكول‌های قطبی به مولكول‌های گفته می‌شود كه از دو اتم با بار‌های مثبت ومنفی تشكیل شده است مانند شكل 1-3
شكل 1-3: مولكول‌های آب قبل از قرار گرفتن در معرض میدان مغناطیسی
شکل 1-4: مولکول‌های دو قطبی اب كه مانند یك اهن ربا عمل می‌كنند
 
همانگونه كه در شكل مشاهده می‌شود مولكول اب از یك اتم اكسیژن با بار منفی و دو اتم هیدروژن با بار مثبت تشكیل شده است اما روی هم رفته بار الكتریكی كل مولكول اب منفی است كه موجب ایجاد قطبیدگی P شده است كه مانند یك آهن ربا با دو قطب مغناطیسی N , S عمل می‌كند در این اتم زاویه بین دو پیوند ایجاد شده 105 درجه است با قرار گرفتن اب در میدان مغناطیسی این بردار دو قطبی در جهت میدان مغناطیسی قرار می‌گیردو زاویه بین دو پیوند هیدروژنی از 105 درجه كمتر میشود كه این موضوع باعث كاهش نیروی بین مولكول‌های اب و كاهش اندازه مولكولها میشود به همین علت كشش سطحی اب نیز كاهش می‌یابد كاهش در كشش سطحی اب موجب بالا رفتن روانی ویا ویسكوزیته اب میشود
شکل 1-5: کاهش کشش سطحی مولکول‌های اب در اثر میدان مغناطیسی
شکل 1-6 : شكل مولکول‌های آب بعد از قرار گرفتن در میدان مغناطیسی و کاهش زاویه بین مولکولها
 
1-5 تاثیر آب مغناطیسی بر روی میزان هیدراسیون سیمان
ساختار مولکولی آب در حالت عادی دارای اجتماع 13 تا 14 مولکولی می‌باشد بدین معنی که مولکولها در اجتماع 14 مولکولی در کنار یکدیگر قرار میگیرند. (شکل 1-7).
شكل1-7 : اجتماع مولكول‌های آب معمولی
با اعمال میدان مغناطیسی بر روی مولكول‌های آب تعداد اجتماع مولكول‌های اب را از 14 مولكول به 5یا6 مولكول نقصان می‌یابد این كاهش تعداد یا به عبارتی پخش شدگی و جدا شدن بیشتر مولكول‌های اب از هم باعث می‌شود كه تعداد مولكول‌های شركت كننده در واكنش هیدراسیون سیمان افزایش یابد
شكل 1-8 : کوچکتر شدن اجتماع مولکولها و یون‌های موجود در اب بعد از عبور از میدان مغناطیسی] 3[
 
1-6 علت افزایش واكنش هیدراسیون سیمان در تركیب با آب مغناطیسی
ذرات سیمان داخل مخلوط بتن بصورت اجتماعی از مولكولها پخش شده اند و واكنش هیدراسیون در ابتدا در سطح ذرات سیمان اتفاق می‌افتد در نتیجه یك لایه نازك از محصولات واكنش هیدراسیون روی ذرات سیمان شكل می‌گیرد كه از نفوذ مولكول‌های آب به داخل اجتماع ذرات و هیدراسیون بیشتر ذرات سیمان جلوگیری می‌كند و مانع از هیدراسیون كامل ذرات سیمان می‌شود
اگر آب مغناطیسی بجای اب معمولی استفاده شود به دلیل اندازه كوچكتر اجتماع مولكول‌های آب این مولكولها به راحتی می‌توانند درون اجتماع ذرات سیمان نفوذ كنند در نتیجه فرایند هیدراسیون كاملتری در حالت استفاده از آب مغناطیسی اتفاق میا فتد
اگر در زیر میکروسکوپ به كریستال‌های هیدروكسید كلسیم در خمیر سیمان تهیه شده با اب معمولی و اب مغناطیسی نگاه کنیم می‌بینیم که كریستال‌های CH با صفاحات هشت وجهی مشخص در خمیر سیمان تهیه شده با اب معمولی دارای ابعاد بزرگتر از اب مغناطیسی می‌باشد كه علت ان هم ریزتر بودن مولكولها در حا لت مغناطیس بودن اب است كه دلیل افزایش مقاومت فشاری خمیر سیمان نیز همین مطلب می‌باشد
یكی از مشخصات اساسی آب مغناطیسی كه اهمیت زیادی در تولید بتن دارد وابستگی آب به ذرات و محلول‌های كلوئیدی است وقتی كه آب با سیمان مخلوط می‌شود محلول كلوئیدی سیمان به دست میاید اگرآب مورد استفاده مغناطیسی باشد ذرات سیمان به وسیله یك لایه تك مولكولی آب با چگالی كمتر احاطه می‌شود این پدیده باعث می‌شود كه در اختلاط بتن بتوان مقداری از اب مصرفی كاست كه این كاهش در میزان آب مزایای بسیاری در بتن خواهد داشت مغناطیس كردن اب هیدراسیون یون‌های منفی را افزایش می‌دهد به این معنی كه به ساختار كریستال اب صدمه میزند
در اختلاط بتن مغناطیس كردن باعث می‌شود كه در سطح تماس بین مولكول‌های اب و ذرات سیمان جذب سطحی كاهش یابد استفاده از اب مغناطیسی روی فرایند هیدراسیون و سخت شدن سیمان اثر می‌گذارد ذرات سیمان داخل مخلوط بتن به صورت اجتماعی از مولكولها پخش شده اند و واكنش هیدراسیون در ابتدا در سطح ذرات سیمان اتفاق می‌افتد در نتیجه یك لایه نازك از محصولات واكنش هیدراسیون روی ذرات سیمان شكل می‌گیرد كه از نفوذ مولكول‌های اب به داخل اجتماع ذرات و هیدراسیون بیشتر ذرات سیمان جلوگیری می‌كند و مانع از هیدراسیون كامل ذرات سیمان می‌شود در صورتیكه در اب مغناطیسی به دلیل اندازه كوچكتر اجتماع مولكولها ی اب این مولكولها به راحتی درون اجتماع ذرات سیمان نفوذ می‌كنندو در نتیجه فرایند هیدراسیون كاملتری در حالت مغناطیسی اتفاق می‌افتد

. 63

2.1.3-  الگوی مطرح در این تحقیق.. 64

2.3-  معرفی متغیرها و روش گردآوری داده ها 67

1.2.3-  متغیرهای مورد استفاده در مدل مربوط به داده های مقطعی: 68

2.2.3-  متغیرهای مورد استفاده در مدل مربوط به داده های ترکیبی: 69

3.3- آزمونهای انتخاب مدل مناسب در داده های ترکیبی 74

1.3.3- آزمونهای انتخاب مدل مناسب: 74

2.3.3- آزمون ریشه واحد در داده های ترکیبی.. 77

فصل چهارم: 86

1.4- پردازش مدل درداده های مقطعی.. 87

2.4-  پردازش مدل در داده های ترکیبی.. 93

1.2.4-  نتایج آزمونهای تجربی پایایی متغیرها 93

2.2.4-  نتایج برآورد تابع قیمت هدانیک به روش داده های ترکیبی.. 96

فصل پنجم. 104

1.5- نتایج به دست آمده از تحقیق(داده های مقطعی): 114

2.5- نتایج به دست آمده از تحقیق(داده های ترکیبی): 114

3.5- قیمتهای ضمنی متغیرهای موثر بر قیمت واحدهای مسکونی: 114

4.5- نتایج کاربردی: 114

5.5- پیشنهاد برای تحقیقات آتی: 114

فهرست منابع. 115

پیوست… 119

.1- بیان مسئله :

محیط شهر به عنوان سکونتگاه شهروندان تاثیر بسیاری در کیفیت زندگی آنان دارد. کیفیت زندگی شهری را می‌توان در عوامل مختلفی جستجو کرد. از جمله عواملی که باعث ایجاد آرامش درکاربری‌های مختلف برای شهروندان می‌شود پاکی هوا و وجود مطلوبیتهای زیست محیطی شهری است. مسایل زیست محیطی امروزه و با توجه به افزایش بی‌رویه آلودگی هوا اهمیت خاصی پیدا کرده است. کلان شهر تهران که یکی از پرجمعیت ترین شهرهای دنیا به حساب می‌آید نیز با این مساله روبرو است. درحال حاضرآلودگی هوا به عنوان یکی از مهمترین متغیرهای زیست محیطی، یکی ازمسایل و مشکلات شهر تهران به حساب می‌آید. یکی از راههای کاهش آلودگی هوا در شهر، افزایش فضای سبز درون شهری و نیزآگاه‌کردن مردم از باارزش بودن محیط‌زیست[1] می‌باشد. به هر حال متغیرها و عواملی که قیمت آنها در بازار تعیین می شوند و مردم برای استفاده و یا عدم استفاده از آنها مستقیما هزینه می پردازند، ملموستر خواهند بود. متغیرهای زیست محیطی  وهوا از جمله کالاهای عمومی به حساب می‌آیند كه در بازار مبادله نمی‌شوند و مردم برای استفاده از آنها هزینه‌ای پرداخت نمی‌کنند، بنابراین از ارزش واقعی آن اطلاعی دردست نیست.

از آنجا که منابع زیست‌محیطی از جمله هوای تمیز در بازار مبادله نمی‌شوند و بازار نمی‌تواند ارزش واقعی آنها را كشف كند، برای ارزش‌گذاری آنها از روش‌های غیرمستقیم استفاده می‌شود. برای مثال درست است كه مردم ساكن یك شهر بطور مستقیم برای هوای تمیز و یا مطلوبیتهای زیست محیطی پولی پرداخت نمی‌كنند اما عموما زندگی در ناحیه‌ای از شهر كه دارای هوای تمیزتر و یا مطلوبیتهای زیست محیطی بیشتری است، را ترجیح می‌دهند. این ترجیح در نهایت باعث افزایش تقاضای مسكن در آن ناحیه شده و قیمت مسكن را افزایش می‌دهد. براین اساس می‌توان قضاوت كرد كه مردم با پرداخت هزینه بیشتر برای مسكن، در عمل به طور غیرمستقیم برای استفاده و بهره مندی از هوای تمیزتر هزینه می‌كنند. بر همین اساس یكی از راههای رسیدن به ارزش هوای تمیزتر یا مطلوبیتهای زیست‌محیطی[2] بیشتر می‌تواند بررسی قیمت واحدهای مسكونی و نیز عوامل موثر بر آن باشد. برای رسیدن به هدف فوق‌الذكر قدم اول آن است كه نحوه و میزان تاثیرگذاری آلودگی هوا را برای قیمت مسكن كشف و بررسی نمود.هدفی که در این پایان نامه دنبال می شود. 

در این پایان نامه با استفاده از روش قیمت‌گذاری هدانیک[3] برآوردی از ارزش محیط‌زیست شهری تهران (با توجه به متغیرهای در نظر گرفته شده در پایان نامه) ارائه می‌گردد. برای این منظور میل نهایی به پرداخت[4] خانواده های ساكن تهران برای هرکدام از ویژگی‌های مسکن از جمله ویژگی‌های زیست‌محیطی مثل آلودگی هوا برآورد گردیده است. 

2.1- سوالات تحقیق:

• از بین متغیرهای ساختاری، همسایگی و زیست محیطی، تاثیرگذارترین متغیرها بر قیمت منازل مسکونی شهر تهران چه متغیرهایی هستند( با توجه به متغیرهای در نظر گرفته شده در مدل).
• آیا متغیرهای غیر بازاری مانند: دسترسی به خیابان، سرانه فضای سبز، میزان آلودگی هوای هر منطقه و تراکم جمعیت، نیز بر قیمت منازل مسکونی شهر تهران تا ثیر گذار هستند.
• آیا می توان نحوه تاثیر گذاری متغیر های زیست محیطی بر قیمت مسکن را بررسی کرد.
• آیا می توان قیمت های ضمنی متغیرهای زیست محیطی را محاسبه کرد.

 3.1- فرضیه‌های تحقیق:

• متغیرهای غیر بازاری مانند متغیرهای زیست محیطی نیز بر قیمت منازل مسکونی تاثیر گذار هستند.
• نحوه تاثیر گذاری و نیز قیمتهای ضمنی متغیرهای زیست محیطی را می توان با استفاده از روش هدانیک محاسبه نمود.

4.1- اهداف تحقیق :

 مهمترین هدفی که در این پایان نامه دنبال میشود ارزشگذاری متغیرهای زیست محیطی شهر تهران می باشد.  در این راستا و برای رسیدن به این هدف از تابع قیمتی هدانیک، که یکی از روشهای ارزشگذاری متغیرهای غیر بازاری می باشد، استفاده شده است. در استفاده از این تابع قیمتی متغیر وابسته استفاده شده در آن قیمت واحدهای مسکونی، و متغیرهای ثابت نیز متغیرهای زیست محیطی مورد نظر و نیز متغیرهایی مربوط به ویژگیهای فیزیکی و ساختاری مانند: مساحت زیر بنای هر واحد، قدمت هر واحد، و…  میباشد. بنابراین، قدم اول در این پایان نامه تعیین یک مدل مناسب بر اساس متغیرهای در نظر گرفته شده و نیز تابع قیمتی هدانیک می باشد. پس از انتخاب مدل ، در قدم بعدی می توان نحوه تاثیر گذاری هر یک از متغیرها از جمله متغیرهای زیست محیطی بر قیمت منازل مسکونی  و نیز قیمت ضمنی نهایی هر کدام از آنها را بررسی و به دست آورد. در قدم سوم با استفاده از تابع قیمت هدانیک تخمین زده شده قیمت ضمنی تمامی ویژگیها محاسبه می شود. در این پاین نامه از دو  طریق تمامی این مراحل انجام شده است: در حالت اول داده ها به صورت مقطعی در نظر گرفته شده اند، بدین ترتیب که از داده های 17 منطقه شهرداری تهران در سال 1383 و نیز از روش تخمین ols  استفاده شده است. در حالت دوم داده ها به صورت ترکیبی(پنل) در نظر گرفته شده است، بدین ترتیب که داده های مربوط به 17 منطقه شهرداری تهران (داده های مقطعی)  در 5 سال متوالی 1385-1381 (سری زمانی) با هم ترکیب شده اند.

 5.1- روش شناسی:

به طور کلی در تحقیقات اقتصادی از سه نوع داده استفاده می شود:

• داده های سری زمانی
• داده های مقطعی
• داده های تلفیقی سری زمانی و مقطعی

در سری زمانی مقدار یک یا چند متغیر در طول یک دوره زمانی مشاهده می شود در صورتیکه در داده های مقطعی، مقادیر یک یا چند متغیر برای چندین واحد اقتصادی برای یک زمان مشخص جمع آوری می شود.

داده های ترکیبی (پنل)، ترکیبی از داده های مقطعی و سری زمانی می باشد، یعنی اطلاعات مربوط به داده های مقطعی در طول زمان مشاهده می شود. بدین صورت که چنین داده هائی دارای دو بعد می باشند که یک بعد آن مربوط به واحدهای مختلف در هر مقطع زمانی خاص است و بعد دیگر آن مربوط به زمان می باشد.در این تحقیق از دو روش داده های مقطعی و داده های ترکیبی به عنوان روش تخمین مدل استفاده شده است.

6.1-تعریف مفاهیم و واژگان اختصاصی:

• متغیر های غیر بازاری: متغیرهائی هستند که افراد به طور مستقیم در بازار برای آنها قیمتی پرداخت نمی کنند اگر چه ممکن است از آنها استفاده کنند.
• مطلوبیت های زیست محیطی: مطلوبیتهای زیست محیطی نوعی از کالاهای غیر بازاری هستند که افراد در فرآیند زنگی از آنها مطلوبیت کسب می کند و کاهش در این مطلوبیتها مطلوبیت فرد را کاهش می دهد.
• داده های ترکیبی: داده های ترکیبی (پنل)، ترکیبی از داده های مقطعی و سری زمانی می باشد، یعنی اطلاعات مربوط به داده های مقطعی در طول زمان مشاهده می شود. بدین صورت که چنین داده هائی دارای دو بعد می باشند که یک بعد آن مربوط به واحدهای مختلف در هر مقطع زمانی خاص است و بعد دیگر آن مربوط به زمان می باشد.
• هدانیک: اصطلاح هدانیک از ریشه یونانی هدانیکوس به معنی لذت جویی است (دایره المعارف مزاپا). در متنهای اقتصاد رفاه واژه هدانیک به معنی مطلوبیت یا رضایت کسب شده به وسیله مصرف کننده از مصرف کالاها یا خدمات است .

• تابع هدانیک: مسکن به عنوان یک سبد چند بخشی کالاها و خدمات مفهومی گسترده تر از یک پناه گاه معمولی دارد. از این رو تئوری قیمت هدانیک این گستردگی در مفهوم و ویژگیهای متنوع و متعدد یک واحد مسکونی را در نظر می گیرد . بر اساس این تئوری مطلوبیت هر فرد تابعی از کالاهای مصرفی مختلف ((X برداری از ویژگیهای رفاه محیطی مانند آلودگی هوا و آلودگی صوتی (Q ( برذاری از ویژگیهای ساختاری مربوط به ساختمان خریداری شده توسط فرد،مانند اندازه ،تعداد اتاق،قدمت و نوع ساختمان (s ( و برداری از خصوصیات همسایگی مانند کیفیت اموزشگاههای علمی محل ، میزان دسترسی به پارکها و مراکز تفریحی ، نزدیکی به محل کار و نرخ جرم و جنایت در آن منطقه (N) است باتالهون و دیگران(2002)[1] و فریمان(1993)[2] .

 7.1- مشكلات و تنگناهای احتمالی تحقیق :

مهمترین مشکلی که در انجام این تحقیق ممکن است با آن روبرو شویم به داده ها و اطلاعات آماری مربوط می شود. مسلم است که داده های مربوط به مسائل زیست محیطی مانند میزان انتشارات گازهای آلوده کننده ممکن است در دسترس نباشند و یا محدود باشند. مشکل دیگری که ممکن است با آن روبرو شد قابلیت اعتماد داده هاست که در صورت غیر واقعی بودن آنها ممکن است مدل، متغیرهای زیست محیطی را درست پیش بینی نکند.

 بطور کلی، کیفیت سرویس1 عبارتست از قابلیتی که شبکه در تمیز گذاری بین انواع سرویسها و کلاسهای ترافیکی دارا می باشد بنحوی که کاربرانی که در یک کلاس ترافیکی قرار گرفته اند، بسته به نوع نیاز خود، عملکرد متفاوتی از شبکه را نسبت به انواع دیگر مشاهده کنند. از جمله راههای حمایت از کیفیت سرویس می توان به انواع روشهای کنترل نرخ و کنترل ازدحام2 اشاره نمود.
روشهای کنترل نرخ و کنترل ازدحام در شبکه های کامپیوتری بمنظور کنترل ترافیک در شبکه ها و تقسیم پهنای باند با در نظر گرفتن معیار عدالت3 مفروض به کار می روند.
كنترل نرخ عبارتست از مجموعه ای از روش های مورد استفاده شبكه برای كنترل نرخ ورودی به شبكه در حالی که كنترل ازدحام عبارتست از اعمال پاره ای از كنترل ها بر روی ورودی هائی كه باعث پر شدن بافرهای شبكه شده اند.
در یك تقسیم بندی عمومی، كنترل ازدحام در شبكه های مخابراتی داده به دو روش صورت می گیرد. روشهای براساس پنجره كه در آنها تعداد بسته های موجود در شبكه با كنترل هوشمندانه یك پنجره به نام پنجره ازدحام4، در حدی معین تنظیم می گردد [6,5,4,3,2,1] و روشهای بر اساس نرخ كه در آنها به
 
ترافیك موجود در شبكه بصورت جریان مایع نگاه كرده می شود و با الگوریتم های مشخص سعی در تخصیص نرخ به كاربرهای شبكه می گردد بنحوی كه عدالت در تخصیص نرخ به كاربرها رعایت گردد[11,10,9,8,7].
معیارهای متعددی برای پیاده سازی این عدالت معرفی شده اند كه از شاخص ترین آنها می توان معیارهای عدالت حداکثر- حداقل1، تناسبی2 و حداقل تأخیر بالقوه3 را نام برد[14,13,12].
Mo و Walrand در [13] به بررسی معیار عدالت (W,a) پرداخته اند و نشان داده اند که تمامی معیارهای عدالت مذکور را می توان بعنوان حالتهای خاص از معیار عدالت عمومی تر(W,a)  بدست آورد.
با تحقیقاتی كه در زمینه كنترل ازدحام و الگوریتم های تخصیص نرخ صورت گرفته است این نتیجه حاصل شده است كه هرگونه الگوریتمی كه بمنظور كنترل ازدحام یا تخصیص نرخ بكار می رود باید در حد امكان، بصورت توزیع شده در سطح شبكه قابل پیاده سازی باشد زیرا در غیر اینصورت اگر الگوریتم بصورت متمركز پیاده سازی گردد، با بزرگ شدن ابعاد شبكه، بار محاسباتی قابل توجهی به پردازشگر

 مركزی اعمال می گردد و بعلاوه در صورت بروز نقص در این پردازشگر، رفتار كل سیستم دچار اختلال و آشفتگی می گردد در حالی كه در یك الگوریتم توزیع شده، مسئولیت تخصیص نرخ و كنترل ازدحام بر عهدة تمامی گره های شبكه و كاربرهای انتهائی قرار می گیرد و ایجاد خطا و یا نقص در جزئی از این سیستم توزیع شده، تأثیر زیادی بر رفتار كل الگوریتم نخواهد داشت. بهمین دلیل محققینی از جمله Bertsekas [15] و Gallager [16] سعی در سوق دادن الگوریتم های تخصیص نرخ به سمت الگوریتم های توزیع شده و گسترده در سطح شبكه نموده اند.

ایده اولیة پیاده سازی مسئله كنترل نرخ بصورت یك مسئله بهینه سازی عمومی توسط S.J.Golestani  مطرح گردیده است [17] و پس از او محققین بسیاری سعی در توسعة روشهای موجود برای دسترسی كاربرهای موجود در سطح شبكه به نرخ های بهینه و با روشهای توزیع شده نموده اند.
عمده كار این محققین را می توان بطور كلی به دو دسته عمده تقسیم بندی نمود. در دستة اول، محققینی مانند S. Low در [18,19] سعی نموده اند تا با استفاده از تئوری دوگانی4[15]، مسئلة بهینه سازی را به یك مسئلة گسترده در سطح شبكه مبدل كنند كه در آن كاربرهای انتهائی و لینك های شبكه با تبادل پاره ای اطلاعات به یكدیگر قادر به حل مسئلة بهینه سازی عمومی باشند و حتی این محققین در [18] به كمك روشهای ریاضی سعی در اثبات پایداری الگوریتم های توزیع شده خود نموده اند و در عمل نیز نحوة پیاده سازی اینگونه از الگوریتم ها در شبكه ATM 5 [21,20] و برای سرویس ABR موجود در آن با استفاده از امكاناتی كه این سرویس در اختیار قرار می دهد مورد بررسی و آنالیز قرار گرفته است.
محققینی كه در دستة دوم تقسیم بندی فوق قرار دارند سعی می كنند تا با استفاده از روشهای مبتنی بر تابع جریمه [15] به حل مسئله تخصیص بهینه نرخ با تئوری بهینه سازی عمومی بپردازند كه از این جمله می توان به تحقیقات صورت گرفته در [24,23,22,10,8,7] اشاره نمود.
البته لازم به توضیح است، محققینی نیز وجود دارند كه با استفاده از روشهائی متفاوت با دو روش كلی فوق، سعی در حل مسئله بهینه سازی عمومی تخصیص نرخ نموده اند. بعنوان مثال Başar et al. T. در [25] و R. Srikant et al. در [8] سعی كرده اند تا با كمك تئوری بازی1 مسئله بهینه سازی تخصیص نرخ را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند.
از مهمترین روشهای دسته دوم می توان به نتایج تحقیقات در [7]  اشاره کرد. Kelly et al. در [7] سعی نموده اند علاوه بر پیاده سازی یك الگوریتم گسترده در سطح شبكه به معیار عدالت تناسبی دست پیدا كنند. از جمله مهمترین ویژگی های این معیار، نزدیكی آن با روش معروف كنترل ازدحام در اینترنت كه توسط Jacobson et al. در [26] ارائه گردیده است، می باشد. از دیگر ویژگی های برجستة این الگوریتم، بررسی و اثبات پایداری آن  با انتخاب توابع لیاپانوف مناسب می باشد.
از آنجائیكه تأخیر زمانی در الگوریتم Kelly كمتر مورد توجه واقع گردیده است، R.Johari و D.Tan تحقیقات دامنه داری را در [11] برای اثبات پایداری الگوریتم Kelly در حضور تأخیر و تحت شرایطی مشخص انجام داده اند و به نتایج قابل توجهی دست یافته اند و در نهایت، پایداری الگوریتم برای یك توپولوژی عمومی شبكه و تأخیرهای دلخواه ولی محدود توسط L. Massoulié  در [27] و S.Deb  و R.Srikant  در[28] ارائه شده است.
مسئله ورود و خروج كاربرها در الگوریتم Kelly ، در [10] مورد بررسی قرارگرفته است.
یكی از موثرترین روشهای اعمال شده جهت پرهیز از بروز ازدحام و یا كنترل آن، استفاده از متدهای هزینه گذاری2 بر لینكهای شبكه به ازاء ترافیك عبور كننده از آنها می باشد [31,30,29] كه در این روشها هر لینك به ازاء ترافیك تجمعی كه از آن عبور می كند، هزینه ای را بر كاربرهای عبوری اعمال می كند و این هزینه با افزایش ترافیك تجمعی عبوری افزایش می یابد و بعنوان مثال در [7]  از اینگونه روشهای هزینه گذاری بمنظور دستیابی كاربرهای الاستیك3 [32] موجود در شبكه به نرخ های عادلانه و بهینه استفاده شده است. اخیراً با توجه به رشد روز افزون برنامه های كاربردی موجود در اینترنت و نیاز به سرویس هائی كه دارای كران های مشخص برای تأخیر (و یا تغییرات تأخیر4) می باشند توجه خاصی به اعمال روشهای مبتنی بر الگوریتم های بهینه سازی و هزینه گذاری بر ترافیك های بلادرنگ5 معطوف شده است و از آنجا كه یكی از بهترین روشهای دستیابی به كیفیت سرویس در اینترنت كنونی، استفاده از سرویسهای تفكیك شده1 [33] می باشد، اعمال روشهای هزینه گذاری بر سرویس های تفكیك شده[34] و هزینه گذاری براساس اولویت و هزینه گذاری بر ترافیكهای بلادرنگ با استفاده از مفهوم پهنای باند موثر2 [35] از زمینه های تحقیقاتی مهم كنونی به شمار می روند و محققین بسیاری در سرتاسر جهان، مشغول به تحقیق در این زمینه می باشند.
2-1- تبیین موضوع
هدف از انجام این رساله، پیشنهاد و بررسی الگوریتم های تخصیص نرخ بهینه با عملکرد بهبود یافته بر مبنای تابع سودمندی3 در شبکه های داده می باشد.
یک الگوریتم تخصیص نرخ بهینه بر مبنای تابع سودمندی در ابتدا توسط دکتر گلستانی مطرح گردیده است سپس Kelly  نشان داده است که میتوان مسئله تخصیص نرخ بهینه  را به دو زیر مسئله تبدیل کرد که یکی توسط شبکه و دیگری توسط کاربرها حل میشود و نشان داده است که مسئله شبکه در حقیقت، مسئله تخصیص نرخ با معیار عدالت تناسبی می باشد و دارای مزایای بسیاری از جمله شباهت با الگوریتم کنترل ازدحام در TCP/IP (روش AIMD4 ) می باشد و از مبنای ریاضی قوی جهت اثبات پایداری و همگرائی الگوریتم، بهره مند است ولی در عین حال، دارای برخی نقاط کاستی نیز می باشد که از آن جمله می توان به عدم سهولت گسترش پذیری5 الگوریتم Kelly به شبکه های وسیعتر و ترجیح به استفاده از الگوریتم های ساده مقدماتی (با سرعت همگرائی کم) بدلیل حجم زیاد سربار محاسباتی ایجاد شده اشاره کرد.
در این رساله، با معرفی دو الگوریتم سلسله مراتبی، یک الگوریتم فازی و یک الگوریتم ترکیبی فازی- سلسله مراتبی با هدف برطرف کردن نقائص فوق الذکر و ضمن برقراری عدالت تناسبی (W,a) به روشهای تخصیص نرخ با سرعت های همگرائی بالاتر دست می یابیم و ضمناً به بررسی ریاضی پایداری الگوریتمهای مطرح شده می پردازیم.
الگوریتمهای سلسله مراتبی، بر اساس لینکهای گلوگاه6 موجود، شبکه را به دو سطح سلسله مراتب افراز می کنند. اینگونه الگوریتمها کاربرهای شبکه را بر اساس عبور دسته های کاربرها بطور مشترک از لینکهای گلوگاه به کاربرهای مجازی تفکیک می کنند. سپس عمل تخصیص نرخ به این کاربرهای مجازی بصورت مشترک و توسط گره های مرزی موجود در مرز میان دو سطح سلسله مراتب، انجام می پذیرد.
از جمله ویژگیهای الگوریتمهای سلسله مراتبی تخصیص نرخ مطرح شده در این رساله می توان به کاهش سربار محاسباتی و حجم عملیات مورد نیاز جهت تخصیص نرخ در سطح بالای سلسله مراتب اشاره کرد.
علاوه بر روشهای سلسله مراتبی تخصیص نرخ، با بکارگیری تکنیکهای فازی به افزایش سرعت همگرائی الگوریتمهای تخصیص نرخ متعارف پرداخته ایم. همچنین با بکارگیری روش ترکیبی سلسله مراتبی و فازی سعی کرده ایم که از ویژگیهای هردو روش سلسله مراتبی و فازی بهره ببریم.
بررسی رفتار الگوریتمهای سلسله مراتبی در حضور ترافیک زمینه با نرخ متغیر، و بررسی پدیدة ورود و خروج کاربرها به سیستم از دیگر مواردی می باشندکه در این رساله مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
3-1- ترتیب ارائه مطالب
در فصل دوم مفهوم كیفیت سرویس در شبكه های داده و روشهای مختلف زمانبندی مورد بررسی قرار خواهند گرفت. در فصل سوم به مسئله كنترل نرخ و روشهای دستیابی به آن در شبكه های داده
می پردازیم و معیار های مختلف برای برقراری عدالت در تخصیص نرخ به كاربرها در این فصل بررسی خواهند شد. در فصل چهارم ضمن مرور نتایج کارهای انجام شده قبلی، بیان شده است که مسئله تخصیص نرخ عادلانه و بهینه به کاربرهای شبکه را می توان به یک مسئله بهینه سازی عمومی مقید بر اساس محدودیت های مربوط به منابع شبکه تبدیل کرد. فصل پنجم به بررسی روشهای كلی برای حل مسائل بهینه سازی محدب مقید اختصاص یافته است که از این میان می توان به روشهای تصویر گرادیان1، تصویر جاکوبی2، لاگرانژ و … اشاره کرد[15]. در فصل ششم به ارائه و پیشنهاد چند الگوریتم تخصیص نرخ به کاربرهای سطح شبکه می پردازیم. این الگوریتم ها در نهایت به نقطه بهینه پاسخ همگرا می شوند. در این بخش، به بیان ریاضی مسئله پایداری الگوریتم های تخصیص نرخ خواهیم پرداخت.
همچنین، در فصل ششم مسئله ورود و خروج کاربرها به شبکه (با در نظر گرفتن توزیع های مشخص برای فرایند ورود و خروج) بررسی می شود.
 در فصل هفتم با انجام شبیه سازی كامپیوتری بر روی چند توپولوژی دلخواه شبكه به بررسی نحوة عملكرد الگوریتم های مطرح شده در فصل پنجم و مقایسة نتایج حاصل با الگوریتمهای متعارف می پردازیم.
در خاتمه، در فصل هشتم ضمن مرور بر نتایج حاصله از این تحقیق به بیان راهكارهائی جهت ادامة آن خواهیم پرداخت.

:

امكانات موجود در جهان محدود است و برای استفاده از این امكانات محدود باید بهینه عمل كرد انسان در تمام قرون و اعصار در پی استفاده هر چه بیشتر از منابع و امكانات موجود بوده كه كارها را ساده‌تر و در زمان كمتری انجام دهد و تمام استعدادهای خود را در جهت و تجهیز این منابع بكار گرفته است. استفاده‌های نابهینه و ناكارا از سرمایه‌های موجود مانعی در جهت پیشبرد اهداف مطلوب می‌باشد.

اساسی‌ترین هدف از انجام هر نوع فعالیت‌های اقتصادی دستیابی به حداكثر سود ممكن می‌باشد امروزه با توجه به رقابت شدید در صحنه اقتصاد و به‌دلیل گسترش فعالیت‌های اقتصادی و نیز محدودیت منابع و همچنین فزونی تقاضا نسبت به عرضه است كه استفاده بهینه از نهاده‌ها را بیش از گذشته مهمتر كرده است.

تغییرات تکنولوژیکی در دهه‌های اخیر و نقش انكارناپذیر این تحولات بر توسعه اقتصادی كشورها موجب شد كه اقتصاددانان به‌منظور نمایان ساختن تكامل عملكرد تكنولوژی و پیشرفت‌های آن، ‌سهمی از تلاش‌های خود را در مشخص كردن شاخص‌های نشان‌دهنده

 قابلیت‌های علمی- تكنولوژیكی متمركز سازند. اهمیت شاخص‌های تغییرات تكنولوژیكی از كمك آنها به اندازه‌گیری رابطه موجود بین علم – تكنولوژی و عملكردهای اقتصادی ناشی می‌گردد. تغییرات تکنولوژیک دارای شاخص‌های متعددی است که بر محصولات تولیدی اثر گذاشته و زمینه پیشرفت تکنولوژی را فراهم می‌نماید. این تغییرات با تحول روش‌های تولید پیوند دارد. با ایجاد تغییرات جزئی در جهت بهبود تكنولوژی مورد استفاده، ‌به نتایج قابل قبولی در زمینه افزایش بهره‌روی می‌توان دست یافت. به‌عبارت دیگر با تغییرات تكنولوژیكی و نوآوری‌ها و خلاقیت‌های فنی، ‌مقدار سرمایه، نیروی كار و… برای تولید كالاها و خدمات را می‌توان به‌میزان قابل توجهی تقلیل داد. با استفاده از روش‌های اندازه‌گیری بهره‌وری می‌توان به‌طور مستمر شرایط موجود را اندازه‌گیری و در جهت بهبود گام برداشت در واقع میزان صرف منابع موجود برای دستیابی به اهداف و امكان قضاوت و كنترل را برای ما فراهم می‌آورد.

 -1) تعریف مساله:

هر تلاشی برای افزایش كارایی و بهره‌وری در چرخه بهره‌وری، شامل اندازه‌گیری، تحلیل، برنامه‌ریزی و بهبود بهره‌وری قرار می‌گیرد. اندازه‌گیری تغییرات تكنولوژیكی و تغییرات كارایی، نخستین و مهم‌ترین گام برای هرگونه تحلیل، برنامه‌ریزی و بهبود عملكرد می‌باشد.

امروزه بهره‌وری بهترین و مؤثرترین روش دستیابی به رشد اقتصادی، با توجه به كمیابی منابع تولید است. از طریق محاسبه و تحلیل شاخص‌های بهره‌وری عوامل تولید می‌توان میزان كارایی عملكرد بخش‌های مختلف اقتصادی را در استفاده از منابع تولید بررسی كرد. در میان بخش‌های اقتصادی یك كشور در حال توسعه، بخش كشاورزی به‌عنوان عاملی در كمك به فرایند رشد و توسعه از اهمیت قابل ملاحظه‌ای برخوردار است. دستیابی به رشد پایدار كشاورزی از جمله مسائل اساسی است كه كشورها با آن مواجه می‌شوند. این چنین رشدی باعث امنیت غذایی، ایجاد اشتغال، توسعه پایدار، حفظ محیط زیست و…. می‌شود. علی‌رغم تحولات تكنولوژیكی، ‌پیشرفته‌ترین كشورهای صنعتی (آمریكا، ژاپن و اتحادیه اروپا) توسعه بخش كشاورزی را نه‌تنها مكمل بخش صنعت می‌دانند بلكه اهمیت تولید غذا را در پیوند با امنیت ملی خود نیز ارزیابی می‌نمایند.

در حال حاضر بخش كشاورزی و منابع طبیعی به‌دلیل داشتن نقش حیاتی در تأمین غذای مورد نیاز كشور و تحقق امنیت غذایی یكی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی كشور محسوب می‌شود. این بخش به لحاظ توانمندی‌های قابل توجه در منابع و عوامل تولید از جمله اراضی مستعد كشاورزی، اقلیم‌های متنوع آب و هوایی، منابع طبیعی تجدید شونده شامل جنگل‌ها و مراتع و ذخایر غنی ژنتیكی توانسته است جایگاه مناسبی در اقتصاد كشور كسب و نقش مؤثری در تولید ناخالص داخلی، افزایش صادرات غیرنفتی و اشتغال نیروی كار ایفا کند.

در ایران نیز برنامه‌ریزی برای توسعه كشاورزی، اهدافی از قبیل افزایش تولید بخش كشاورزی، افزایش درآمد كشاورزان، جلوگیری از مهاجرت، كاهش تفاوت درآمد بین شهر و روستا، مكانیزاسیون كشاورزی و… را دنبال می‌كند، اگر به این اهداف به‌نحو دقیق‌تری نگاه كنیم، یكی از مهم‌ترین مشكلات كشاورزی ایران پایین بودن عملكرد سطح تولید در بخش كشاورزی است، بنابراین توسعه در این بخش مستلزم افزایش تولید است كه این افزایش از دو طریق حاصل می‌شود:

افزایش تولید از طریق بكارگیری بیشتر عوامل تولید با فرض تكنولوژی ثابت و روش دیگر بكارگیری دانش فنی پیشرفته در بخش‌های تولید، روش اخیر با مفهوم بهره‌وری گره خورده است. افزایش بهره‌وری عوامل تولید باعث كاهش هزینه هر واحد ستانده می‌شود. بنابراین تولید بیشتر محصولات را تشویق می‌كند و زمینه رقابت در بازارهای جهانی را فراهم می‌كند، ‌كاهش هزینه‌ها و تولید بیشتر درآمد كشاورزان را افزایش می‌دهد و زمینه سرمایه‌گذاری بیشتر در كشاورزی را ایجاد می‌كند.

در میان بخش كشاورزی، زیر بخش زراعت به‌عنوان بزرگترین منبع تأمین كننده غذای جامعه و محل اشتغال بخش عمده نیروی كار فعال در این بخش، استفاده از سطح زیر كشت قابل ملاحظه‌ای از اراضی كشاورزی و… از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و این تحقیق به‌دنبال آن است كه با اندازه‌گیری بهره‌وری در زیر بخش زراعت در استان‌های كشور طی دوره زمانی 85-1380 و شناسایی عوامل مؤثر بر تغییرات بهره‌وری در این زیر بخش بتواند با ارائه روش علمی، به تصمیم‌گیری مناسب برای نیل به اهداف توسعه و رشد بخش كشاورزی كشور گامی برداشته باشد.لازم به ذكر است با توجه به بررسی هر استان به‌عنوان واحد تصمیم گیرنده (DMU) فرض همگنی برای استان‌ها در نظر گرفته می‌شود.

3-1) سئوالات اصلی تحقیق:

• روند كلی بهره‌وری در بخش زراعت چگونه است؟
• آیا در فرایند تولید محصولات زراعی، بهره‌وری كل عوامل تولید در دوره زمانی مورد بررسی افزایش یافته است؟
• آیا میزان بهره‌وری در زیر بخش زراعت در دوره زمان مورد بررسی از رشد مثبتی برخوردار بوده است؟
• آیا تغییرات تكنولوژیكی در دوره زمان مورد بررسی روند صعودی داشته است؟
• آیا تغییرات كارایی در دوره زمان مورد بررسی روند صعودی داشته است؟
• عوامل مؤثر بر تغییرات بهره‌وری در زیر بخش زراعت كدامند؟