پایان نامه - مقاله - تحقیق

. 84

5-2 نتایج پژوهش.. 84

5-3 پیشنهادات برای مطالعات آتی. 85

فهرست منابع. 86

منابع انگلیسی. 88

پیوست.. 90

 1-1 تعریف عملیاتی واژگان

مصرف انرژی: مقدارانرژی (برق،گاز،نفتو …) است که یک فرد طی دوره زمانی و با سطح درآمد مشخص مورد استفاده قرارمی­دهد[1].

بازار فرآیندی است که به کمک آن افراد به خرید و فروش کالاها وخدمات می­پردازند و دارای سه عنصر اصلی عرضه، تقاضا و فرآیند مبادله است. تقاضا کنندگان در بازار دارای قدرت انتخاب هستند و می­توانند از بین کالاها وخدمات عرضه شده بهترین را انتخاب کنند. یکی از انواع بازارها بازار مالی است که تأمین­کننده منابع مالی برای فعالیت­های اقتصادی است. دریک تقسیم­بندی کلی بازارهای مالی به دو بازار پول وسرمایه تقسیم می­شوند. مهمترین کارکرد بازار پول که عمدتا به وسیله نظام بانکی اداره می­شود، تأمین اعتبارات کوتاه­ مدت برای فعالیت­های اقتصادی است. درحالی که کارکرد اصلی بازار سرمایه تأمین مالی اعتبارات بلندمدت است. توسعه مالی  به هرگونه تلاش

 کشورها درجهت بهبود وضعیت بازارپول وبازارسرمایه اشاره داردکه منجربه گسترش روابط بین عرضه­کنندگان وتقاضاکنندگان وجوه مالی می­شود[2].

نظام مالی: مجموعه­ای از نهادها(بانک­ها) و بازارها(عرضه و تقاضای اوراق بهادار و …) و ابزارها(سپرده­ها، اوراق بهادار و سهام و …) می­باشد که به عرضه و تقاضای وجوه مالی و تجهیز منابع مالی می­پردازند.

گسترش مالی(توسعه مالی): گسترش بخش مالی اقتصادی می­باشد (بازار سرمایه و بازار پول) که به وسیله ابزارهای تعمیق مالی اندازه­گیری می­شود.

واسطه­گران مالی:[3]واسطه­های مالی بنگاه­هایی هستند که به عنوان دلالان نظام مالی عمل می­کنند. آن­ها در قبال سپرده­های مردم اقدام به ایجاد پس انداز و وام می­کنند. به طور مشخص و خلاصه می­توان گفت که واسطه­های مالی با ایفای نقش خود، هزینه­های مبادلات را کاهش می­دهند، وام­های بلند مدت را از محل وام­های کوتاه مدت(سپرده­گذاران در بانک) تجهیز کرده و از این طریق نقدینگی را افزایش می­دهند و از طریق ادغام تعداد زیادی وام، ریسک وام دهندگان کوچک را کاهش می­دهند(آسیب­شناسی ثبات مالی1388:8).

رشد اقتصادی:منظور از رشد اقتصادی، افزایش تولید یا درآمد سرانه در طول یک دوره یا سال مالی است. تعریف مدرن رشد اقتصادی در برگیرنده رشد اقتصادی نیز می­باشد.سایمون کوزنتس در این باره معتقد است که رشد اقتصادی مدرن نمایان­گر افزایش دائمی و بلند مدت ظرفیت تولیدی به منظور عرضه کالاهای هرچه متنوع­تر اقتصادی به مردم می­باشد. این رشد ظرفیت بر پایه تکنولوژی پیش رونده و تعدیلات نهادی و ایدئولوژیکی استوار است.(مسعود نیلی و دیگران 1389:64).

کشورهای در حال توسعه: اصطلاح کشور در حال توسعه عمدتاً به کشورهایی با سطوح پایین توسعه اقتصادی اطلاق می‌شود، این امر تاحدودی با توسعه اجتماعی از لحاظ آموزش، بهداشت، امید به زندگی و غیره در ارتباط است. در کل این اصطلاح نوعی تنزل را در کشورهای در حال توسعه بیان می‌کند. توسعه یک کشور با شاخص­های آماری همچون درآمد سرانه، تولید ناخالص داخلی، امید به زندگی، نرخ سواد، و غیره سنجیده می‌شود. سازمان ملل توسعه بالای انسانی را تحت عنوان یک شاخص مرکب از موارد آماری فوق ارائه نموده تا سطح توسعه انسانی را برای کشورهایی که داده‌ها در آنها در دسترس قرار دارد، سنجیده شوند. کشورهای در حال توسعه در مجموع کشورهایی هستند که به درجه قابل توجهی از صنعتی شدن متناسب با جمعیتشان دست نیافته‌اند، و دارای استاندارد پایینی از زندگی هستند. در این مطالعه منظور از کشورهای در حال توسعه، کشورهایی با سطوح پایین­تر توسعه انسانی، آموزش، بهداشت و سایر شاخص­های آمارهای است. هر چند که در بین این گروه­ها برخی کشورها دارای سطوح درآمد بالا هستند اما توسعه انسانی پایینی دارند. در این مطالعه منظور از کشورهای در حال توسعه نفتی، کشورهایی است که تولید نفت بالایی داشته یا اینکه حداقل سهم نفت از تولید ناخالص داخلی آن­ها بالا است. در این باره نکته­ای که قابل ذکر است این است که به دلیل در دسترس نبودن اطلاعات توسعه مالی برای کشورهای در حال توسعه نفتی مانند عراق؛ کشورهای دیگری که ارجحیت کمتری برای ورود به گروه  کشورهای در حال توسعه نفتی دارند مانند مالزی و اندونزی به عنوان کشورهای در حال توسعه نفتی در نظر گرفته شده­اند. همچنین منظور از کشورهای در حال توسعه غیرنفتی اروپایی و اوراسیایی، کشورهایی هستند که در این منطقه جغرافیایی بوده و سطوح توسعه انسانی پایین­تری نسبت به دیگر کشورهای اروپایی دارند و سهم نفت از تولید ناخالص داخلی این کشورها بسیار کمتر از کشورهای در حال توسعه نفتی است.

1-2 تبیین موضوع

از دیدگاه اقتصاددانان و سیاست­گذاران تعیین عواملی که مصرف انرژی را تحت تأثیر قرار می­دهد دارای اهمیت بسیار است. از دلایل این اهمیت این است که: 1- تقریبا برای تولید هر کالایی نیازمند انرژی هستیم، این نیاز در جهان صنعتی امروز که کالاها با روش تولید انبوه ساخته می­شوند بیشتر قابل لمس است.2- تئوری­ها و اشکال تابعی تولید در قرن بیستم بر خلاف تئوری­های قبل از آن در کنار نهاده­های تولیدی نظیر سرمایه، نیروی کار و منابع طبیعی، انرژی را نیز به عنوان نهاده­ای مهم در نظر می­گیرند[4]؛ نقش انرژی در تولید به خصوص بعد از شوک­ نفتی 1970 بیشتر مورد توجه قرار گرفت. بسیاری از کشورها به خصوص کشورهای در حال توسعه مانند هند و چین و … تولید فزاینده و رشد اقتصادی بالایی دارند این رشد و افزایش تولید نیازمند افزایش مصرف انرژی است[5]. یکی از دلایل این­که قدرت­های بزرگ اقتصادی بر سرکنترل منابع انرژی جهان در حال رقابت هستند همین امر است که می­خواهند عرضه پایدار و بدون توقف جریان انرژی را در راستای رشد اقتصادی داشته باشند پس قاعدتا انرژی در آینده نیز توجه بسیاری را به خود جلب خواهد کرد[6]. طبق گزارش آژانس بین­المللی انرژی انتظار می­رود بین سال­های 2005 تا 2030 تقاضای اصلی انرژی سالانه حدود 8/1 درصد رشد یابد و کشورهای در حال توسعه 74 درصد این رشد تقاضا را خواهند داشت و چین و هند 45 درصد از این رشد مصرف انرژی را خواهند داشت.3- اهمیت روزافزون مباحث مربوط به آلودگی و انتشار گازهای گلخانه­ای باعث شده مدل­های تقاضای انرژی به سمتی حرکت کنند که این پدیده را بهتر مورد توجه قرار بدهند، طبق نظر سازمان منابع جهانی 4/61 درصد از انتشار گازهای گلخانه­ای مربوط به بخش انرژی است؛ هرچند این گازها ریشه در دوران صنعتی کشورهای پیشرفته دارند اما هم اکنون سهم کشورهای در حال توسعه از انتشار گازهای گلخانه­ای بیشتر از کشورهای توسعه یافته است. بنابراین عمده­ی توجهات در زمینه­ کنترل آلودگی باید معطوف به بخش انرژی باشد.

باتوجه به سه دلیلی که گفته شد مصرف انرژی به عنوان عاملی که نقش بارزی در امر تولید، رشد اقتصادی و مسائل زیست­محیطی دارد متغیر مهمی محسوب می­شود و عواملی که بر روی آن اثرگذار باشند در نظر برنامه­ریزان و سیاست­گذاران اهمیت خواهند یافت، بنابراین مطالعات فراوانی بر روی عوامل مرتبط با مصرف انرژی متمرکز شده است. از جمله متغیرهایی که مورد بررسی قرار گرفته­اند می­توان به درآمد، تولید کل، جمعیت و شهرنشینی اشاره کرد. یکی از متغیرهای مهم در این رابطه که کمتر مورد توجه قرار گرفته توسعه مالی است؛ این متغیر بعد از آن­که کرانفیل[7](2009) علاوه بر اثبات ارتباط بین درآمد و مصرف انرژی به نقش قابل توجه متغیرهای مالی بر مصرف انرژی اذعان کرد، مورد توجه قرار گرفت. توسعه مالی به تلاش کشورها برای گسترش فعالیت­هایی مانند سرمایه­گذاری مستقیم خارجی، فعالیت­های بانکی و تقویت بازار سهام اشاره دارد و به عبارتی به معنای گسترش فعالیت­های بازار مالی و عمق بخشیدن به این بازار است. بازارهای مالی یکی از بازارهایاساسی کشورهاست که فعالیت آن­ها به شدت بر بخش­های تولیدی و بر مصرف خانوارها اثرگذار خواهد بود. بر این اساس یکی از معیارهای سلامت اقتصاد و از ویژگی­های بارز کشورهای توسعه یافته است[8].

اساسی­ترین نقش بازارهای مالی انتقال وجوه بین واحدهای اقتصادی است، به این ترتیب که وجوه مازاد واحدهایی که پس­انداز گسترده دارند اما امکان سرمایه­گذاری مولد ندارند را گرفته و این وجوه را به واحدهایی که نیازمند وجه برای سرمایه­گذاری­اند وام می­دهد؛ به عبارتی این دو گروه را به هم نزدیک می­کند این امر هم باعث افزایش سرمایه­گذاری شده و هم به دلیل جمع­آوری وجوه مازاد اثر ضد تورمی خواهد داشت. وظیفه دیگر بازارهای مالی تعیین قیمت وجوه است که از طریق روابط متقابل بین خریدار و فروشنده صورت می­گیرد. هم­چنین وجوه این بازار به دلیل افزایش تنوع ریسک باعث کاهش خطرات ناشی از شرکت در فعالیت­های پر­مخاطره می­گردد. از طرف دیگر به دلیل شفافیت بازار هزینه­های ناشی از اطلاعات ناقص را کاهش می­دهد(تئوری پرتفلیو). بنابراین اگر کشورها دارای بازار مالی توسعه­یافته و ریشه­دار باشند که در امر تولید نقش موثر ایفا کنند می­توانند از مزایایی مانند کاهش ریسک، وجود منابع مالی ارزان و … برخوردار شوند. مزیت­های توسعه مالی می­تواند باعث افزایش تولید و رشد اقتصادی شود؛ این امر سابقا توسط اسپیرز[9]، روسین[10]، اسمیت[11] و شومپیتر[12] بیان شده است. اعتقاد آن­ها این است توسعه مالی به عنوان نیروی محرکه رشد اقتصادی عمل خواهد کرد و همان­گونه که گفته شد رشد اقتصادی و افزایش تولید نیازمند مصرف بیشتر انرژی است. اما دیدگاه دیگری وجود دارد مبنی بر این­که رشد اقتصادی توسعه مالی را هدایت می­کند(رابینسون،1952; لوکاس1988; استرن،1989)[13]. توسعه مالی افزایش می­یابد چون تقاضا برای خدمات تأمین مالی رشد می­کند و تقاضای خدمات تأمین مالی به طور مستقیم به رشد اقتصادی پیوند خورده است. در این دیدگاه توسعه مالی پیرو رشد اقتصادی است. مطابق این دیدگاه احتمال دارد که تقاضای انرژِی به طور نسبی به توسعه مالی بی پاسخ باشد.

اقتصاد در ابعاد مختلف تولید و مصرف، با منابع طبیعی و محیط زیست در ارتباط است. رشد جمعیت همراه با رشد اقتصادی علاوه بر کاهش کیفیت منابع، سبب فراتر رفتن آلاینده ها از ظرفیت تحمل محیط زیست شده و به پایداری محیط زیست آسیب زده است. اگر چه غالباً روابط تجاری به عنوان عامل مثبت و مؤثر در رشد اقتصادی و افزایش رفاه مطرح می شود، اما طی چند دهه اخیر در برخی از کشورها، تجارت رو به رشد بدون در نظر گرفتن ملاكها و استاندارد های زیست محیطی و صرفاً به منظور دسترسی به بازار محصولات سایر کشورها تحت فناوریهای غیر دوستانه با محیط زیست، به استفاده گسترده و ناصحیح از منابع و انرژی منجر شده و آلودگیهای فراوانی از جمله انتشار گازهای گلخانه ای(CO2) در پی داشته است. افزایش مصرف کالاها و خدمات در طول زمان به دلیل افزایش تقاضای داخلی و خارجی هر چند نشانگر افزایش رفاه و سطح زندگی است، ولی تأمین تقاضا با فشار بر منابع طبیعی، موجب تنزل کیفیت محیط زیست می شود که از آن به تنزل یا تخریب محیط زیست یاد می گردد(عاقلی و همکاران، 1389).     در دهه 1970 شواهد علمی و نگرانی های فزاینده عمومی نسبت به تبعات گرم شدن زمین منجر به تشکیل یک سری از نشست های بین المللی و منطقه ای شد در این زمان نگرانی های جوامع محیط زیستی به خاطر افزایش تجارت و تاثیرات آن( ریزش باران اسیدی، سوراخ شدن لایه اوزون، تغییرات آب و هوایی جهانی) چه در سطح محلی و چه در برون مرزی افزایش یافت(ماچادو[1] و دیگران،2001). در این خصوص ایجاد توافقنامه هایی از جمله پروتکل کیوتو که به عنوان اولین توافقنامه ای است که در جهت توقیف انتشار گازهای گلخانه ای به صورت رسمی تلاش می کند، کشور های صنعتی را ملزم کرده که به کاهش انتشار گازهای گلخانه ای در سطح ملی(تولید داخلی) مبادرت ورزند. از سویی دیگر تجارت بین المللی مکانیزمی را به مصرف کنندگان ارائه می دهد که افراد، محصولات آلاینده بر را از مرزهای خارج از کشور تهیه کنند، و با واردات محصولات میزان انتشار گازهای گلخانه ای را در سطح ملی کاهش دهند. به منظور ارزیابی کاهش سرمایه طبیعی(تخریب محیط زیست) که دراثر روابط تجاری کشور ها ایجاد می شود، صاحب نظران عرصه اقتصاد محیط زیست با بررسی شاخص های مختلف پایداری از جمله ردپای بوم شناختی منابع طبیعی و co2 مجازی یا محتوای co2 به بررسی مستقیم و غیر مستقیم انتشار co2 در روابط تجاری کشور ها با یکدیگر پرداختند.

     با توجه به این که ایران در زمره ی کشورهای در حال توسعه قرار دارد دیر یا زود به مرحله ای خواهد رسید که صرف نظر از اقدامات

 پیشگیرانه ای که باید در قبال مردم خویش به انجام برساند، با الزامات بین المللی برای کنترل یا کاهش میزان آلاینده های هوایی از جمله انتشار گازهای گلخانه ای(co2) روبرو خواهد شد. از این رو، انجام مطالعه ای که بتواند تا حدودی سهم و نقش بخش های مختلف اقتصادی را در میزان محتوای انتشار دی اکسید کربن از طریق تولیدات داخلی، صادرات و واردات کشور، بررسی کند می تواند برای مقاصد سیاست گذاری چه در زمینۀ انتخاب تکنولوژی مناسب چه در زمینۀ وضع مقررات زیست – محیطی، برقراری روابط تجاری با دیگر کشور ها و موارد دیگر مفید واقع گردد.

    بدین منظور مطالب تحقیق حاضر در پنج فصل سازماندهی شده است. در فصل اول (فصل حاضر) به کلیاتی درباره پژوهش شامل تبیین موضوع، اهمیت و ضرورت موضوع، پرسش های پژوهش، اهداف تحقیق، روش گردآوری اطلاعات و داده ها، جامعه آماری و روش نمونه گیری، تعریف مفاهیم و واژگان اختصاصی تحقیق پرداخته می شود. فصل دوم نیز شامل ادبیات و مبانی نظری پیرامون تحقیق می باشد، به طوری که علاوه بر اثر تجارت بر محیط زیست و مرور اجمالی بر سیاست گذاری های بین المللی در خصوص مسائل زیست محیطی، انواع شاخص های پایداری، مفهوم محتوای مستقیم و غیرمستقیم انتشار co2، و همچنین وضعیت انتشار co2 در جهان و ایران به طور کامل تشریح می گردند در قسمت انتهایی فصل دوم به پیشینه تحقیق که مجموعه ای از برخی پژوهش های صورت گرفته پیرامون محتوای مستقیم و غیر مستقیم انتشار co2 در جهان و ایران به منظور شناسایی خلاء پژوهشی موجود در ایران است، اشاره می گردد. در فصل سوم ضمن بیان روش شناسی مورد استفاده در سنجش محتوای مستقیم و غیر مستقیم انتشار co2 که برگرفته از روش شناسی اصلاح شده بیکنل و همکاران(1998) توسط فرنگ(2001) است، برای معرفی بهتر روش مذکور، مثال عددی در قالب یک جدول فرضی داده – ستانده سه بخشی ارائه می گردد. در فصل چهارم نیز پایه های آماری مورد استفاده در این پژوهش به طور کامل تشریح شده و با استفاده از داده های بدست آمده و جدول داده – ستانده بهنگام شده سال 1385، محتوای مستقیم و غیر مستقیم انتشار Co2 در اثر تولیدات داخلی، صادرات و واردات ایران و تراز تجاری محتوای مستقیم و غیر مستقیم co2 در 27 بخش اقتصادی مورد تجزیه تحلیل قرار می گیرد. در پایان، در فصل پنجم جمع بندی مطالب صورت گرفته، ضمن نتیجه گیری نهایی، پیشنهاداتی به منظور برنامه‌ریزی بهتر در سیاست گذاری های کلان و بخشی به منظور حفظ بیشتر منابع طبیعی و محیط زیست ارائه می گردد.

1-2-تبیین موضوع

کلیه کالاها و خدماتی که در یک اقتصاد تولید می شوند به طور مستقیم و یا غیر مستقیم با مصرف انرژی و بسته به نوع سوخت مصرفی با انتشار co2 همراه هستند(ماچادو و دیگران،2001). مصرف گستردۀ سوخت های فسیلی، با وجود فراهم کردن زمینۀ مناسب برای رشد سریع اقتصادی، با نشر آلاینده های حاصل از احتراق این سوخت ها در هوا و افزایش غلظت گازهای معروف به گازهای گلخانه ای در جو، زمین را با تغییرات تهدیدآمیز و بعضاً جبران ناپذیری همچون افزایش دمای کره زمین، تغییرات آب و هوایی، بالا آمدن سطح آب دریاها و … مواجه ساخته است که این تغییرات، خود مسبب بروز آسیب های جدّی انسانی و محیط زیستی می باشند دی اکسید کربن به عنوان اصلی ترین گاز گلخانه ای، در درجه ی اول از مصرف نفت، ذغال سنگ تولید می شود. این گاز بعد از انتشار حدود 100 سال در اتمسفر باقی می ماند. یعنی اگر امروز یک تن نفت بسوزانیم، دی اکسید کربن ناشی از آن در هوایی که نسل های آینده تنفس می کنند نیز تأثیر خواهد گذاشت براساس پیش بینی مدل های جوّی، دمای کره زمین 1 تا 5/3 درجه سانتی گراد تا سال 2100 افزایش خواهد یافت که این مقدار بیش از تغییرات دمایی 10 هزار سال گذشته است طبق گزارش « هیأت بین الدول تغییرات آب و هوایی سازمان ملل متحد»[2] از اواسط قرن نوزدهم میلادی به این سو، میانگین غلظت co2 در فضای اطراف زمین از حدود 280 ذرّه در میلیون به حدود 370  PPM افزایش یافته و پیش بینی می شود چنانچه هیچ اقدام پیشگیرانه ای در این مورد انجام نگیرد غلظت آن تا  سال 2050 به حدود 450  -550 PPM افزایش یابد (ترابی و وارثی، 1386).

    عوامل بسیاری مانند افزایش جمعیت، رشد فعالیت های اقتصادی، تغییرات تکنولوژی، چارچوب های نهادی، سبک زندگی و تجارت بین المللی می تواند انتشار CO2 را تحت تاثیر قرار دهد(فطرس،1389). یکی از مهمترین نگرانی ها می تواند تاثیر تجارت بین المللی بر میزان مصرف انرژی و کیفیت زیست محیطی کشور ها باشد، با توجه به گزارش منتشر شده توسط سازمان تجارت جهانی(WTO) در سال 1995، تجارت بین المللی تحت شکست بازار داخلی، می تواند اثرات مخربی بر محیط زیست به جای بگذارد((ماچادو و دیگران،2001) به این ترتیب که مکانیزمی را به مصرف کنندگان ارائه می دهد تا کالاهای آلاینده بر را از مرزهای خارج از کشور خریداری کنند و با واردات این نوع محصولات، میزان انتشار گازهای گلخانه ای از جمله CO2 را در درون کشور پایین نگه دارند اما این مسئله شاید در سطح داخلی رفتاری عقلایی به نظر آید اما در سطح جهانی هزینه های گزافی از جمله انتشار گاز های گلخانه ای را از خود به جای می گذارد(پیترز و هرتوییچ[3]، 2008). محیط زیست، به مثابه موجودی سرمایه طبیعی، خدمات مختلفی در طول زمان ارائه می کند. بهره برداری مفرط از منابع طبیعی موجب فدا شدن محیط زیست به بهای رشد و توسعه اقتصادی و گسترش روابط تجاری می شود. به همین علت، ارزشگذاری منابع طبیعی(محیط زیست) با سرمایه های انسان ساخت متفاوت است از این رو پژوهشگران در صدد برآمدند تا با استفاده از شاخص بیو فیزیکی به ارزش گذاری کاهش سرمایه طبیعی(محیط زیست) در اثر روابط تجاری کشورها با یکدیگر و انتشار گازهای گلخانه ای در سطح جهانی، بپردازند.

   منظور از محتوای انتشار co2 در روابط بین المللی، همان فشاری است که در اثر تولید کالا و خدمات به طور مستقیم و غیر مستقیم در جهت تامین تقاضای نهایی، بر محیط زیست وارد می شود. با این توضیح که، الگوهای مصرفی خانوار، سطح مصرف، فرآیند تولید محصولات و تکنولوژی مورد استفاده، ازجمله عواملی است که بر تولید و وضعیت محیط زیست تاثیر گذاشته است(مورادیان[4] و دیگران، 2002(بنابراین تولید در جهت تامین مصرف داخلی می تواند آسیب های محیط زیستی را در داخل بر جای بگذارد از این رو با شناسایی منابع انتشار می توان به ایجاد تغییراتی در نوع الگوهای مصرفی داخلی گامی برداشت. علاوه براین، صادرات بیشتر به بهانه توسعه بیشتر نیز می تواند به کیفیت محیط زیست آسیب وارد کند زیرا تامین تقاضای نهایی خارجی با فشار بر منابع طبیعی باعث تنزل کیفیت محیط زیستی در داخل کشور می شود.

نیاز جامعه به حکومت و نظام سیاسی امری است که همواره مورد توجه و نظر متفکران سیاسی بوده است و آن را از ضروریات زندگی اجتماعی بشر مفروض داشته­اند. باید اذعان داشت كه یکی از اهداف مهم بعثت پیامبران صاحب شریعت، بیان چگونگی اداره جامعه و تشکیل حکومت بوده است، که بعضی از پیامبران هم در این زمینه موفق بودند و از آن­جا که مکتب مقدس و روح بخش اسلام، عالی­ترین و جامع­ترین مکاتب دنیاست در این مورد از ویژگی­های خاصی برخوردار است؛ زیرا اسلام یک دین حکومتی و سیاسی است که سیاست در درون آن نهفته است و منشأ قانون و حکومت آن هم خود اسلام است. احکام حکومتی اسلام همان دیانت وشریعت اسلامی است که از سوی حضرت حق به پیامبرش وحی شده است. ضرورت وجود نظام سیاسی در اسلام از بدیهیات و ضروریات اولیه است، كه عقل و شرع بر آن صحه می­گذارند و نیازی به دلیل و برهان ندارد؛ ما در این فصل برآنیم تا علاوه بر تبیین موضع تحقیق و ادبیات تحقیق-حفظ اقتدار نظام سیاسی اسلام با تكیه بر قرآن كریم و سیره معصومان:- به صورت اجمال نیز به تبیین ماهیت «نظام سیاسی در اسلام» بپردازیم.

1- ادبیات تحقیق

الف- موضوع و طرح مسئله (اهمیت و موضوع و هدف)

با توجه به اهمیت موضوع و این­که در زندگی روزمره هرکسی در درون حکومت اسلامی خواه­ ناخواه با موضوع حکومت  و بحث­های پیرامون

 اقتدار نظام اسلام و چگونگی روابط با دیگر ملت ها روبه­رو است، و این­که قوام جامعه و مردم به حفظ اقتدار نظام آن حکومت وابسته است و در صورت اخلال در آن، نظم زندگی و معیشت مردم به خطر افتاده و دچار هرج و مرج می­شود، بنابراین، حفظ اقتدار نظام از جنبه سیاسی و اقتصادی مانع از هم­گسیختگى و هرج و مرج در جامعه می­شود و در این راستا باید به آن پرداخت و نسبت به چنین مسأله مهمی بی­تفاوت نبود. بی­شک ارائه راه­کارهای مناسب با تدبر در قرآن كریم و سیره معصومین:و تبیین این موضوع کمکی شایان به اعتلا و رشد جامعه اسلامی می­باشد چرا که وجوب حفظ کشور اسلامی و جان و مال و ناموس مسلمانان از خطر تعرض دشمنان اسلام و بیگانگان یکی از مسایل مسلّم و مورد اتفاق فقهای شیعه، بلکه همه مسلمانان است. مسأله حفظ عزت و اقتدار نظام سیاسی اسلامی و صیانت از آن در طول قرون متمادی به شدت مورد توجه و پی­گیری بوده است. بر آن شدیم تا با رجوع به قرآن و سنت مبانی عزّت و حفظ اقتدار مسلمانان و جامعه اسلامی را تبیین و در این زمینه راه­کارهایی ارائه نماییم.

ب- مبانی نظری و مرور مختصری بر پیشینه، چارچوب نظری، پرسش­ها و فرضیه­ها

باتوجه به کامل بودن برنامه اسلام برای دستیابی به جهانی شدن و سعادت و هدایت بشر، به نظر می­رسد، در این زمینه راه­کارهای آن در منابع اسلام آمده باشد که این منابع عبارتند از وحی الهی (قرآن) و سیره معصومین:که متصل به سرچشمه وحی می­باشد. با این نظریه حکومت اسلام باید اقتدار لازم را داشته باشد. این نظریه ما را بر آن داشت تا مولفه­های آن را مورد بررسی قرار دهیم. در این زمینه فرضیه­ها و پرسش­هایی مطرح است، از جمله:

پرسش­های پژوهش

1-       آیا نظام اسلام و تشکیل حکومت آن ضرورت دارد؟

2-       آیا می­توان با استکبار رابطه برقرار کرد؟

3-       شرایط حفظ اقتدار نظام سیاسی اسلام و چارچوب برقراری رابطه با بیگانه چیست؟

4-       مرزبندی و محدوده روابط سیاسی اسلام با بیگانگان چگونه است؟

5-       راه­كارهای حفظ اقتدار نظام سیاسی اسلام چیست؟

فرضیه­های پژوهش

1-       اسلام به عنوان دین جهان شمول، برنامه، مبانی و اصول كاملی برای حفظ اقتدار دارد.

2-       قرآن و سیره معصومین:به مثابه الگویی برای حفظ اقتدار نظام سیاسی اسلام می­باشند.

3-       با توجه به مرزبندی­ها و محدودیت در روابط، اسلام خواهان حفظ اقتدار است.

4-       جهانی شدن مستلزم داشتن قدرت است، و برای حفظ اقتدار نیز به قدرت نیاز است و بدون تعامل با دیگران این امر شدنی نیست.

5-       تفاوت سیره حكومتی معصومین:با هر شكل و نوعی، همگی در راستای حفظ اقتدار نظام سیاسی اسلام بوده­اند.

پیشینه تحقیق

مبنای این پژوهش دست­یابی و رسیدن به یک نتیجه تحقیقی خوب با استفاده از تجربیات پیشین محققان قبلی نسبت به مساله است. هر پدیده­ای دارای سابقه یا پیشینه­ای است و نباید فراموش کرد که هیچ تحقیقی در خلاء صورت نمی­گیرد. بنابراین، بطور طبیعی هر پژوهش در تداوم پژوهش­های پیشین به انجام می­رسد، تا از دوباره کاری­ها در آن اجتناب شود، و هم از داده­های تحقیقات پیشین برخوردار می­گردد. موضوع «حفظ اقتدار نظام سیاسی اسلام با تکیه بر قرآن کریم و سیره معصومین:» نیز به همین تداوم وابسته است. هر پژوهش باید متکی به دستاوردهای پیشین باشد، در حالی­که خود هم سخنی تازه دارد و هم، روش­هایی دقیق­تر در شناخت پدیده را بکار می­گیرد و این امر با توجه به منابع استفاده شده در تحقیق و هم­چنین تجزیه و تحلیل داده­ها و نتایجی که بدست آمده به وضوح مشهود است.

یقین ویقین غایت آن است:« وأعبد ربّک حتی یأتیک الیقین». حج نیز نشانه وفراهم آورنده هدف والای عبادت یعنی یقین است. زیرا حج ،نورو بصیرت وشهود است وازهمین رو در روایات آمده است که تارک حج کورمحشور می شود واو دردنیا کور است ودرآخرت کورتر وگمراه تر.(همان)

سالکان طریق عبودیت وبندگی معتقدند که عبادات ازنظر خاصیت اثرگزاری در روح وتکمیل نفس مختلف اند. بعضی اثر تطهیروتخلیه دارند وبعضی موجب تزیین وتخلیه جان می شوند. عبادت حج درمیان انواع عبادات امتیازش این است که جامع الامرین است، هم خاصیت تطهیردارد وهم مایه تزیین. هم دفع ظلمت می کند وهم نورانیت ذکر وانس با خدا می آورد. البته ما آن حج وآن عبادتی رامنشأ این همه آثارعظیم حیاتی معرفی می کنیم که دارای روح ومغزباشد وبا توجه به دقائق ولطایف الهام بخش معنویش انجام شود.(ضیاء آبادی،1379،ص12)

اما باید دید که چرا خداوند حج رابرای انسان به عنوان یک تکلیف منظورکرده است؟ چه ویژگی ها وچه توانایی های بالقوه درانسان موجود است که خداوند حج رابه عنوان برنامه تربیتی بزرگ برای او وضع نموده است؟ لذا دراین تحقیق سعی برآن است که ابتدا به مبانی تربیتی حج بپردازیم. چراکه مبانی به آن چه هست اشاره دارد نه به آن چه باید باشد.مبانی به عنوان مبدأ ونقطه شروع تلقی می شود. بهشتی(1388،ص29) در رابطه با مبانی تربیت دینی ازدیدگاه اسلام گفته است: « اوصاف وجودی انسان ،جهان وآفریدگارانسان وجهان اندکه ازمتون اسلامی استخراج وبه یکی ازدوشکل بسیط یعنی مفاهیم یا مرکب یعنی گزاره های اخباری یا توصیفی بیان می شوند وشالوده استخراج وتدوین اهداف، اصول وبرنامه ها وروش ها به شمارمی آیند.»

مبانی که دراینجا مدنظر است ناظر به مبانی انسان شناسی می باشد. با شناخت انسان وابعادوجودی اوست که می توان استعدادهای نهفته درون وی راشکوفا کرد وبه مرحله سعادت وکمال رساند. دراین رابطه باید گفت تربیت صحیح انسان ودرک موقعیت حقیقی او درجهان نیز فقط درسایه شناخت انسان امکان پذیراست وگرنه تربیت به بیراهه خواهد رفت.

حج نیز که یکی ازبرنامه های تربیتی انسان ازسوی خداوند است وبرای انسان به عنوان یک تکلیف منظور شده است، مسبوق به شناخت انسان و ویژگی های وجودی اوست.

پس ازتعیین نقطه شروع وشناخت انسان ،به دنبال آن خواهیم بود که بدانیم آثارتربیتی برخواسته ازاین عبادت درفرد چیست واین که آیا آثار تربیتی حج درهمه انسان ها نتیجه یکسان به دنبال خواهد داشت؟

حج به عنوان مجموعه ای کوچک شده ازدین،دارای آثارتربیتی فراوانی است که درمنابع معتبراسلامی بحث درباره این اثربخشی را به وضوح می توان مشاهده کرد. آثارتربیتی که دراینجه مدنظر است ناظر به بعد اخلاقی ومعنوی وجودانسان است. زیرا هرگونه حرکتی برای اصلاح ملت ها وتغییر رفتار انسان باید ازدرون آن هاشروع شود زیرا تا خود انسان اصلاح نشود ،نباید منتظر اصلاح جوامع بود.

امام علی(ع) می فرمایند: «حج آزمونی بزرگ وامتحانی سخت وآزمایشی آشکار برای پاک سازی وخالص شدن است که خداوند آن راسبب رحمت ورسیدن به بهشت قرار داد.»(دشتی،1388،خطبه1،ص27)

ونیز می فرمایند: «خدای سبحان کعبه را مظهرتواضع بندگان دربرابر عظمت خویش ونشانه اعتراف آنان به بزرگی وقدرت خود قرار داد.»(همان)

فلسفه ی تربیتی و واقعی حج همان عزم طاعت تمام وپرستش حق ومخالفت با هرعصیان ودیده از هرمعصیت پوشیدن وبراطاعت وعبادت حق مشرف شدن است. حال اگرانسان بتواند چنین حج جوهری را انجام دهد، دراین صورت است که می شود گفت حج حقیقی وبا محتوا وهدف دار انجام داده واثر واقعی آن دروجودش به عینیت درآمده است.(رستگار جویباری،1377،ص24)

بنابراین این تحقیق درپی رسیدن به هدف اصلی خود است که عبارت است از:«بررسی مبانی وآثار تربیتی حج ازمنظر قرآن وروایات.»

1-3- اهمیت تحقیق

1.بسیاری ازپژوهش های انجام شده درزمینه حج به بررسی آن ازنیمه راه یعنی به بررسی آثار وابعاد تربیتی حج پرداخته اند درحالی که

 نقطه شروع را که همان مبانی حج است نادیده گرفته اند. تمام توجه حج به انسان است. انسان با همه ویژگی ها وابعادوجودیش وغرض این است انسان درابتدا خود براین ویژگی ها آگاهی یابد .تحقیق انجام شده درصدد این است که درابتدا به خود انسان بپردازد وبرای رسیدن به این منظور به مبانی تربیتی حج که عامل رسیدن ما به هدف فوق است می پردازیم.

2 . شاید یکی ازمهم ترین دلایل این که حج با آن همه عظمتی که دارد در روح وجان شماری ازانسان ها هیچ گونه اثرات وتحولات اخلاقی برجای نمی گزارد، عدم توجه به روح وباطن این عمل باشد. چرا که اگرازمعنا وهدف واقعی این عمل عبادی وتربیتی آگاهی لازم به عمل بیاید،اثرات تربیتی آن دروجود انسان به وضوح نمایان خواهد شد. اگرانسان نداند که برای چه وبا چه هدفی خداوند این فریضه را برای او واجب کرده است چگونه می تواند از آثار تربیتی برخواسته از آن برخوردار گردد؟ پس سزاوار وبلکه وظیفه هرمسلمانی است که قبل ازعزیمت به دیارکعبه آگاهی خودرا در زمینه روح ومقاصد حج بالا ببرد.

3.یکی ازدلایل گرفتار آمدن مسلمین در دره فلاکت ودرماندگی درحوزه فرهنگ ومدنیت ،غفلت آن ها ازحج وتمامیت آن بوده است. چه همواره ازحج وزیارت حرمین به مثابه ی ابزاری برای استخوان سبک کردن وثبت نام دردفتر طالبان بهشت استفاده کرده اند غافل ازاینکه حج همه اسلام است .حج همه اسلام، همه دین وهمه تفکرمعنوی است. درواقع حج روح پنهان درمیان همه آداب ومناسک است که امکان بالقوه رشد وارتقای اعمال وکردار آدمی وبه ویژه مناسبات فردی وجمعی را به وجود می آورد. اما بایدگفت حج به تمامی مورد غفلت واقع شده است بیراهه نیست اگربگوییم حج رابا همه چیز اشتباه گرفته اند. حج رابا تجارت ،حج با سیاست، حج رابا اعتبار، وکسب شهرت هیچ نسبتی نیست.(شفیعی سروستانی،1387،صص16-14)

با این همه نباید نسبت به آن چه گذشته است صرفاً تأسف خورد وازآن چه باید بشود غفلت ورزید زیرا هرچه بیشتر دراین عمل بزرگ عبادی وتربیتی غوطه ور شویم ،به مسائل ونکته های بیشماری دست خواهیم یافت که در رشد وارتقای شخصیت وجودی انسان مؤثر می باشد.

1-4- اهداف تحقیق

1-4-1- هدف کلّی

بررسی مبانی وآثار تربیتی حج ازمنظر قرآن وروایات.

1-4-2- هدف های  ویژه

1.بررسی مفهوم حج ازمنظر قرآن وروایات.

2. بررسی مبانی انسان شناختی حج ازمنظرقرآن وروایات.
3. بررسی اسرار تشریع حج ازمنظرقرآن وروایات.
4. 4. بررسی آثار تربیتی مطلوب حج ازمنظر قرآن وروایات.

5 .بررسی علل عدم تحقق آثار تربیتی حج درشماری ازحجاج با توجه به آموزه های قرآنی وروایات.

1-5- سؤالات  تحقیق

1-5-1- سؤال اصلی

مبانی وآثارتربیتی حج ازمنظر قرآن وروایات چیست؟

1-5-2- سؤالات فرعی

1.مفهوم حج ازمنظر قرآن وروایات چیست؟

2. مبانی انسان شناختی حج ازمنظرقرآن وروایات چیست؟

3.اسرار تشریع حج ازمنظرقرآن وروایات چیست؟

4. آثار تربیتی مطلوب حج ازمنظر قرآن وروایات چیست؟
5. از منظر قرآن و روایات،علل عدم تحقق آثار تربیتی حج درشماری ازحجاج چیست؟

1-6- تعریف اصطلاحات

قرآن : کتاب آسمانی مسلمانان شامل 6600آیه در قالب 114 سوره.(عمید،1389،ص1382)

روایات: به معنی نقل کردن خبر یا حدیث یا سخن ازکسی ،بازگو کردن سخن کسی.(همان، ص712)

دراین جا منظور آن دسته ازروایاتی است که ازپیشوایان معصوم یعنی پیامبر وامامان پس از اوبوده ودر راستای موضوع تحقیق می باشد.

تربیت:تربیت از ریشه ی “رَبَوَ” در لغت یعنی«غذا دادن و بزرگ کردن» و در اصطلاح مورد نظر ما«مجموعه ی تدابیر و روش هایی است که برای ایجاد،ابقاء و اکمال ادراکات،تمایلات،تصمیمات و اقدامات مطلوب در متربی صورت می پذیرد.(بهشتی،1388،ص24)

تعلیم و تربیت اسلامی: هرگونه اقدام هدایتگرانه ای که به منظورایجاد،ابقاء و اکمال استعدادهای ادراکی،میلی،ارادی و عملی متربی در چهار حوزه ارتباط با خدا،ارتباط با خود،ارتباط با دیگران و ارتباط با جهان بر مبنای قرآن،سنت و عقل به سوی هدف غایی قرب مطلق الهی انجام می شود.(همان،ص17)

مبانی تربیت دینی: اوصاف وجودی انسان ، جهان وآفریدگارانسان وجهان اند که ازمتون اسلامی استخراج وبه یکی ازدو شکل بسیط یعنی مفاهیم یا مرکب یعنی گزاره های اخباری یا توصیفی بیان می شوند وشالوده ی استخراج وتدوین اهداف ،اصول، برنامه ها وروش ها به شمار می آید.(بهشتی،1388،ص29)

حج: درلغت به معنای قصد، خویشتن داری ،پیروزی برخصم درمقام استدلال وچند معنای دیگرآمده است ودراصطلاح شریعت وآیین سلام حج سفری است به مکانی مقدس وشهری مشهور به نام مکه درماهی حرام ومعظم (ذیحجه) به منظور زیارت خانه خدا(کعبه) وبرگزاری مراسمی ویژه درچند موقوف ومیعادگاه که همگی درمکه واطراف آن قراردارد ومجموع این مراسم به نام مناسک حج خوانده می شود.(میرقاسمی،1384،ص12)

صفا و مروه

«إنّ الصَّفا والمَروَة مِن شَعائِرالله»(منبع)

صفا ومروه همچون سایراماکن ومناسک حج از علائم عبادی است

شعائر جمع شعیره به معنای علامت است. البته این بدان معنا نیست که صفاومروه تنها علائم ونشانه تکوینی حق است، زیرا به لحاظ تکوین همه موجودات شعیرة الله وازشعائرالله اند. صفاومروه همچون کعبه ،عرفات، مشعرومنا، شعائر جعلی وتشریعی است تا علائم عبادت باشد.

راز تسمیه صفا و مروه

راز تسمیه صفا بدین نام این است که ازوصف انبیاء به ویژه آدم بهره برد وآنان مصطفای پروردگارند.« إنّ اللهَ الصطَفیءادَمَ ونوحاً وءالَ إبراهیمَ وءال عمرانَ عَلَی العالمین»(آل عمران،33)

امام صادق (ع) فرمود:چون حضرت آدم(ع) که صفوة الله بود،بر کوه صفا فرود آمد،از صفوة الله ومصطفی بودن آدم این کوه صفا شد. پس اگرکسی ازاین کوه صفاکسب کندمصطفای خدای سبحان است. « الله یَصطَفی مِنَ المَلائِکَة رُسُلاً وَمِنَ النّاسِ»(سوره حج،آیه75)

آن حضرت درباره راز نام گزاری مروه به این نام نیزفرمود: چون حوا که مرأة بوددرکوه مروه قرارگرفت، آن رامروه خواندند

بعضی لغویان نیزگفته اند: صفا، سنگ صاف ومروه سنگ ریزوبراق راگویند ونام گزاری آن دوکوه به صفا ومروه به لحاظ نوع سنگ های آن هاست.

عرفات

عرفات ، ازریشه عرف گرفته شده است وبه گفته راغب ،بیانگرشناخت آثاراشیاء همراه باتفکروتدبّراست.(قاضی عسگر،1381،ص224)

عرفات منطقه ای خارج ازمحدوده حرم ونزدیک مشعرالحرام است که “جبل الرحمة” و”مسجد نمره” درآن واقع شده است. وقوف دراین سرزمین ازظهر روزنهم ذیحجه تاغروب آن برای کسانی که احرام حج تمتع بسته اند واجب واز ارکان حج است.

الف) راز تسمیه این سرزمین به عرفات

درباره رازنام گزاری این سرزمین به عرفات وجوهی مطرح است:

1. حضرت آدم وحوا بعدازهبوط ،یکدیگر رادرآن سرزمین شناختند.
2. آن دودر این سرزمین به گناه خوداعتراف کردند.
3. جبرئیل هنگام تعلیم مناسک حج به ابراهیم ،به اوگفت: دراین سرزمین درپیشگاه خداوندبه گناهان خوداعتراف کن.
4. آن گاه که حضرت ابراهیم ازخدای سبحان خواست تامناسک حج رابه وی ارائه کرده وبیاموزد«أرنا مناسکنا»جبرئیل که مأمور مناسک به ابراهیم خلیل بود، به هنگام حضور درسرزمین عرفات ،به آن حضرت گفت: اینجاعرفات است. پس درآن مناسک خودرا بشناس وبه آن عارف شو« هذه عرفات ماعرف بهامناسکَک وأعترف بذنبک». بنابراین وجه، سبب تسمیه آن سرزمین به عرفات این است که جبرئیل ازآن جابه عنوان عرفات نام برد.
5. حضرت ابراهیم قبل ازروزنهم ذیحجه درخواب دید که اسماعیل را ذبح می کند. چون بیدارشد به حالت تروی وفکر فرورفت که آیا این رؤیا الهی وبه منزله دستورآسمانی است یانه. ازاین رو، روزهشتم را “یوم الترویه” می نامند. رؤیای مزبور،درشب نهم ذیحجه نیزبرای حضرت ابراهیم تکرارشد. ازاین رو برآن حضرت مسلم شد که روزنهم ودرسرزمین عرفات حاصل شد وبدین سبب آنروزراعرفه وآن سرزمین راعرفات نامیدند.(جوادی آملی،1383،ص147)

پیامبر خدادر سفرحجة الوداع ،دراین سرزمین قوانین کلی دائمی وابدی خودرابه مردمان ،اعلام فرمود.موضوعاتی که درنظرمبارک آن حضرت اهمیت زیادتری داشته ،مانند: خودداری ازتجاوز به مال غیر، خونریزی ورعایت حال زیردستان وزنان ،بازگرداندن امانت مردم درنزد هرکسی که هست ،لغو ربا،وطلب های دنیوی که ضمن خطبه غرّایی به جهانیان ابلاغ وخدای تعالی رابر تبلیغات خودگواه گرفت.(شالچی،1389،ص 158)

:

   از وقتی که انسان خلق شد، غریزه جنسی و شهوت همواره با او همراه بوده و می توانسته به طورصحیح و یا نادرست از آن استفاده کند، پس انبیاء و معصومین7برای ما راه و روشِ استفاده صحیح از این غریزه را بیان کرده­اند، و از همان ابتدا با انحرافات جنسی مبارزه کرده و احکام خدا را در این مورد بیان کرده اند. غریزه جنسی یک غریزۀ قوی در انسان شمرده می­شود، و اگر انسان با بکارگیری صحیح آن آشنا نشود، مسلّماً به انحراف کشیده می­شود، امروزه نیز با توجّه به گسترشِ ارتباطات جهانی و تبدیل شدن دنیا به دهکده جهانی و ابتذال غرب لازم است با فرامین معصومین7آشنا شده و از این نعمت الهی به بهترین شیوه استفاده کرده و راه کمال را در پیش بگیرد. بدین سان ما را بر آن داشت که در این مورد تحقیقی ارائه نموده، و توانسته باشیم اولاً کمکی کرده باشیم به رفع این معضلِ جوانان، ثانیاً موجبات رضایت حق تعالی را فراهم نموده باشیم.

1-ادبیات تحقیق:

 بیان مسئله:

  یکی از مسائلی که ذهن دانشمندان را به خود معطوف ساخته مسئله انحرافات جنسی است. اسلام برخلاف نظر مخالفان، واپس زدن میل جنسی را جایز نمی­شمارد و تنها راه ارضای جنسی را از طریق ازدواج دائم و موقت پیشنهاد می­کند و لذت­گرهای سمعی و لمسی را مخصوص همسران می داند و رفتارهای نابهنجاری چون استمناء، لواط، مساحقه و زنا را زشت و مذموم می­شمارد و آنها را برخلاف فطرت بشر می داند. این انحرافات آسیب­های جبران ناپذیری بر جسم و روح فرد می­گذارد و باعث قطع نسل بشر، اختلال درنظم اجتماع ، رکود معنویت و سقوط اجتماع می گردد و تمایل فطری مرد به زن و زن به مرد با به صفت انحراف جنسی تغییر می­دهند. و به همین جهت اسلام راهکارهایی

 جهت جلوگیری از انحرافات جنسی ارایه می دهد که از بهترین و مهمترین الگوهها می باشد . اگر این راهکارهای حاصله از دین اسلام نادیده گرفته نشود فرد و جامعه به کمال خواهند رسید. بدین لحاظ  هدف این تحقیق بازنمایی  این راهکارها   می باشد که می تواند در عصر حاضر به عنوان الگو برای راه و روش صحیح در زندگی خود و خانواده و جامعه قرار گیرد. بنابراین پرداختن به چنین موضوعاتی از اهمیت والایی برخوردار است، زیرا در حال حاضر وظیفه ماست که به بیان الگوی مناسب تربیتی در فرد و به تبع آن در خانواده و جامعه بپردازیم که لازمه آن توجه به قرآن و سیره معصومین: می باشد به این دلیل که عدم رعایت راه حل های اسلامی کیفرهای دردناکی متوجه فرد و جامعه  خواهد ساخت و به راههای ناسالم و نامشروع  می کشاند  و جامعه را از مسیر حقیقی و واقعی خود باز می دارد و این امر زمینه عوارضی چون، قتل، سست شدن کانون خانواده و احساس ندامت وخود کشی… را به همراه دارد. پس در اینجا باید ببینیم  راهکارهای اختصاصی مبارزه با انحرافات جنسی از دیدگاه قرآن و اهل بیت :چگونه بوده و در حال حاضر چه نقشی ایفا می کند.                                                                                      

  اهدف اصلی:

• بررسی راهکارهای فردی مبارزه با انحرافات جنسی از دیدگاه قرآن و اهل بیت:
• بررسی انواع انحرافات جنسی:
• بررسی علل و عوامل انحرافات جنسی:
• بررسی و تبیین مهمترین راهکار فردی مبارزه با انحرافات جنسی:
• بررسی و ارائه راهکارهای کلی مبارزه با انحرافات جنسی:

   ضرورت تحقیق:     

  امروزه پرداختن به پژوهش هایی که بتوانند به درستی ، نظری از نظرات اسلام را در مقوله ای مشخص مورد بررسی قرار دهند و آن را به صورتی کاربردی بیان کنند بسیار ضروری به نظر می رسد. از این باب است پرداختن به پژوهش حاضر یعنی بررسی راهکارهای فردی مبارزه با انحرافات جنسی از دیدگاه قرآن و اهل بیت:؛ زیرا اسلام راهکارهایی جهت جلوگیری از انحرافات جنسی ارائه می دهد که از بهترین و مهمترین الگوها می باشد. اهمیت و ضرورت این موضوع به حدی است که اگر همه  افراد و اقوام بتوانند این راهکارها را در بطن زندگی خود نهادینه کنند ثمره ی آن را در زندگی آرام و به دور از انحراف ، خواهد دید. این پژوهش می تواند به عنوان مرجعی مناسب برای شناخت مفاهیم قرآن و بیانات ائمه معصومین: در این زمینه باشد.

   فرضیه­های تحقیق:

• هر نوع رفتار جنسی ای که خارج از محدوده و قوانین دین صورت گیرد انحراف جنسی محسوب می شود.
• مهم­ترین انحرافات جنسی قابل مطرح؛ زنا، خودارضایی، همجنس گرایی، می باشند.
• از بررسی های به عمل آمده؛ وسوسه های شیطانی و دوستان ناباب می توانند زمینه را برای بی بند و باری در محیط فرآهم کنند.
• قرآن و سیره معصومین :به مثابه الگویی برای پیشگیری از انحراف جنسی می­باشند.

سوال اصلی تحقیق:

    راهکارهای فردی مبارزه با انحرافات جنسی از دیدگاه قرآن و اهل بیت:چگونه است؟   

پرسش های فرعی تحقیق:                          

• معنا و مفهوم انحراف جنسی چیست؟
• انواع انحرافات جنسی کدامند؟
• علل پیدایش انحراف جنسی چیست؟

پیشینه تحقیق:

مبنای این پژوهش دست­یابی و رسیدن به یک نتیجه تحقیقی خوب با استفاده از تجربیات پیشین محققان قبلی نسبت به مساله است. هر پدیده­ای دارای سابقه یا پیشینه­ای است و نباید فراموش کرد که هیچ تحقیقی در خلاء صورت نمی­گیرد. بنابراین، بطور طبیعی هر پژوهش در تداوم پژوهش­های پیشین به انجام می­رسد، تا از دوباره کاری­ها در آن اجتناب شود، و هم از داده­های تحقیقات پیشین برخوردار می­گردد. موضوع « راه­کارهای فردی مبارزه با انحرافات جنسی از دیدگاه قرآن و اهل بیت3» نیز به همین تداوم وابسته است. در این راستا کتاب ها و مقالاتی شبیه و یا نزدیك به این موضوع انجام شده است. اما از نظر كمی و كیفی حق مطلب را ادا نكرده اند و در این تحقیق سعی شده از آن­ها استفاده شود تا از تكرار مجدد جلوگیری شود. از جمله:

1-مؤسسه پژوهشی فرهنگی اشراق (1379ش) ، خودارضایی یا ارضای انحراف جنسی، بابل، نشر بعثت.