پایان نامه - مقاله - تحقیق

دانلود متن کامل پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد رشته
عنوان : بررسی مخاطرات زمین شناسی مهندسی و ژئوتکنیکی منطقه باغمیشه تبریز بر اساس ارزیابی داده های ژئوتکنیکی صحرایی و آزمایشگاهی موجود

 

 

 

عنوان:
بررسی مخاطرات زمین شناسی مهندسی و ژئوتکنیکی منطقه باغمیشه تبریز بر اساس ارزیابی داده های ژئوتکنیکی صحرایی و آزمایشگاهی موجود
سال دفاع:  شهریور 1390

 

استاد راهنما:

 

استاد مشاور:
شهریور 1390

 

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

 

 

 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

– بیان  مسئله
از نتایج بررسی های انجام شده در مناطق مختلف سطح كره زمین معلوم شده است كه نوع زمین از نظر مشخصات و ویژگی های مهندسی ، از جمله ، اشكال سطح زمین ، نوع جنس و ضخامت رسوبات ، عمق سطح ایستایی و جهت جریان آب های زیر سطحی ، ساختار های درز و شكاف ، گسل و زلزله خیزی و … در مناطق مختلف هر منطقه ، متفاوت است و برای انجام هر گونه فعالیت عمرانی و مهندسی و بدست آوردن پارامترهای لازم برای طراحی و احداث سازه های مختلف مهندسی ، ابتدا لازم است ، نوع زمین محل احداث سازه و فعالیت های عمرانی تعین گردیده است . از آن جایی كه این گونه بررسی ها برای همه بخش های شهر تبریز انجام نشده است و بررسی های انجام شده در قسمت های مختلف نیز همسانی و همخوانی لازم را ندارد ، هدف اصلی در تحقیق حاضر، انجام تحقیقات همسان و دقیق برای تمام گستره شهر تبریز بمنظور تهیه یك نقشه زمین شناسی مهندسی و ژئوتكنیك كاربردی برای شهر تبریز  می باشد. محدوده مورد مطالعه، زمین های واقع در بخش شهرك باغمیشه شهر تبریز میباشد كه از نظر مشخصات و ویژگی های زمین شناسی مهندسی ، شامل اشكال سطح زمین ، نوع ، جنس و ضخامت رسوبات ، عمق سطح ایستایی و جهت جریان آب های زیر سطحی ، ساختار های درز و شكاف و گسل، زلزله خیزی مورد مطالعه قرار گرفته است.

 1-2- ضرورت های انجام تحقیق
1- در فعالیت های عمرانی بدست آوردن اطلاعات علمی زمین شناسی و ژئوتكنیكی به شرح فوق بسیار ضروری و اجتناب ناپذیر می باشد .
2- چون شهر تبریز در منطقه زلزله خیر واقع شده است ، لذا به دست آوردن اطلاعات علمی مربوط به میزان پتانسیل لرزه خیزی منطقه برای طراحی ساختمان ها در برابر زلزله بسیار ضروری و اجتناب ناپذیر می باشد .
3- به دلیل وجود مناطق مستعد لغزش ، روانگرایی ، فرونشست و وجود خاك های دستی و مسئله دار در محدوده شهر تبریز ، بدست آوردن اطلاعات علمی مربوط به موارد فوق الذكر برای زمینه های مختلف از جمله فعالیت های عمرانی ، بسیار ضروری و اجتناب ناپذیر می باشد .

1-3-اهداف كاربردی تحقیق حاضر
1- بدست آوردن اطلاعات علمی مربوط به پدیده های زمین شناسی مهندسی ، به جهت استفاده از آب ها در كلیه طرح های عمرانی ، دولتی و بخش خصوصی .
2-  بدست آوردن اطلاعات علمی مربوط به مشخصات ژئوتكنیكی ، جهت استفاده از آنها در كلیه طرح های عمرانی ، دولتی و بخش خصوصی .
3- بدست آوردن اطلاعات علمی مربوط به آب های زیر زمینی و نوسانات سطح ایستایی آب ها در طول سال جهت استفاده از آن ها در طرح های عمرانی ، عمران آب ،‌ آب و فاضلاب و سایر موارد مربوط به آب های زیر زمینی .
4- بدست آوردن اطلاعات علمی مربوط به زلزله خیزی منطقه جهت استفاده از آن برای طرح های عمرانی ، مخصوص طراحی ساختمان ها در برابر زلزله و استفاده نهادهای زیر بسط جهت آمادگی فردی و آمادگی مردم از طریق آموزش همگانی و استفاده در سایر موارد زیر بسط با پدیده زمین لرزه .
5-  بدست آوردن اطلاعات علمی مربوط به خطرات بالقوه در رابطه با حركت های رانشی و لغزشی زمین ، روانگرایی ، فرونشست و وجود خاك های دستی و مسئله دار و از آن ها در پیشگیری از خطرات ناشی از پدیده های فوق الذكر و استفاده از آن ها در طراحی عمرانی ، دولتی و بخش خصوصی و سایر موارد زیر بسط .

 

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

دنیای رقابتی امروز راه برگشت به گذشته را برای همه ی شرکت ها بسته است و به هیچ شرکتی مجال برگشت به گذشته را نمی دهد لذا شرکتها درهر لحظه باید هوشیار باشند، دراین راستا استفاده ازتجربه های گذشته برای هرشرکتی امری مهم مینماید، یکی ازراه های سنجش میزان هوشیاری هرشرکت ارزیابی عملکرد مداوم شرکت می باشد(حسین بر،1385 :4).از طرفی درصنایع غذایی بی تردید باید بیشترین اولویت به ایمنی محصولات داده شود، اینکه محصولات غذای باید سالم باشد، خواسته ای است که بسیاری از مشتریان بدون اینکه درجایی ذکر شده باشد خواهان آن هستند، تردیدی نیست که برخلاف بسیاری از خصوصیت ها ی محصول(ازجمله شکل ظاهری مزه وهزینه)، دراین مورد جای هیچ بحثی باقی نمی ماند که مصرف کنندگان انتظار داشته باشند غذای سالم دریافت کنند وما درصنایع غذای مسئوولیم تاانتظارات آنها را برآورده کنیم) موتیمور و والاس ،1378 :16). مدیریت عملکرد یکی از ابزارهای است که برای کسب نتایج بهتر از

 

 کل سازمان یا گروه وافراد درون آن، از طریق فهم ومدیریت نمودن عملکرد دریک چارچوب تواقفی از اهداف برنامه ریزی شده، استانداردها ونیازمندی های شایستگی، مورد استفاده قرار می گیرند (آرمسترانگ،1385 :7).

این تحقیق با معرفی سیستم تجزیه و تحلیل خطر و نقاط کنترل بحرانی (که یک سیستم ایمنی می باشد) و مراحل اجرایی استقرار آن سعی دارد رابطه ی آن را با مدیریت عملکرد در سازمان مورد بررسی قرار دهد.الگوی استفاده شده در این تحقیق استفاده از الگوی اثربخشی و کارایی است، شاخص های الگوی اثر بخشی شامل رضایت شغلی و ارزیابی توسط موجودیتهای خارجی(رضایت مشتریان) و شاخص کارایی، کاهش هزینه های تولید می باشد. جامعه آماری در این تحقیق شامل کارکنان شرکت شیر بیستون استان کرمانشاه و مشتریان شامل نمایندگان تعاونی ها ، بیمارستانها ، فروشگاههای زنجیره ای و سوپرمارکتهای شهر کرمانشاه که از محصولات این شرکت استفاده و فروش دارند می باشد. باتوجه به اینكه تحقیق جامعی درخصوص بررسی رابطه استقرار سیستم تجزیه و تحلیل خطر و نقاط کنترل بحرانی با مدیریت عملکرد در ایران انجام نشده است و باعنایت به اهمیت وجود استقرار این سیستم در شرکتهای تولیدی، به عنوان یک سیستم ایمنی،این تحقیق به دنبال شناخت عوامل موثر استقرار این سیستم بر مدیریت عملکرد می باشد. اطلاعات این تحقیق از طریق پرسشنامه به عنوان ابزار اصلی جمع آوری اطلاعات در كنار مطالعات كتابخانه ای و استفاده از پایگاه های اطلاعاتی (اینترنت) گردآوری شده است.
همچنین روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی وپیمایشی است. به منظور بررسی رابطه استقرار سیستم تجزیه و تحلیل خطر و نقاط کنترل بحرانی با مدیریت عملکرد از آزمون همبستگی پیرسون، آزمون فریدمن و تحلیل واریانس استفاده شده است. برای انجام این تحلیل ها از نرم افزار آماری SPSS استفاده گردیده است.
1-2- بیان مساله
دردنیای متلاطم پرشتاب وپیچیده تجارت امروز سازمان ها درپی تحقق اهداف عمده ای چون افزایش بهره وری ،کاهش هزینه ، ارضای نیازهای مشتریان، کاهش ضایعات وکیفیت بالای محصولات می باشد. این پژوهش به بررسی ومطالعه سیستم اچ ای سی سی پی برمدیریت عملکرد شرکت شیر ولبنیات پاستوریزه بیستون می پردازد، اچ ای سی سی پی بیان اختصاری هزارد آنالیسیس کریتیکال کنترل پوینت (تجزیه وتحلیل خطرونقطه کنترل بحرانی ) یک سیستم ایمنی است که برای محافظت غذاها هنگامی که درون تسهیلات خدمات غذای جریان دارند طراحی شده است ویک رویکرد پیشگیرانه وپیشگویانه برای مدیرت ایمنی غذاهاست (احمدی،1385 :1). باتوجـه به اینکه سیستم تجزیه وتحلیل خطرونقطه کنترل بحرانی یک روش کارآمد وشناختـه شده است، مصرف کنندگان راازایمنی عملیات شما مطمئن ساخته ونشان می دهد که شما یک شرکت مجرب هستید که مسـئولیت های خود را به طـور جدی انجـام می دهید) موتیمور و والاس،1383 :3).
دراین پژوهش سعی شده است که رابطه ی استقرار سیستم تجزیه وتحلیل خطرونقطه کنترل بحرانی با مدیریت عملکرد سازمانی مورد بررسی قرار گیرد درواقع این سیستم و مدیریت عملکرد دارای اجزاء ویا ابعاد مختلفی می باشد که در فصول بعد به اختصار توضیح داده می شوند. مدل استفاده شده دراین پژوهش استفاده از مدل تجزیه وتحلیل خطرونقطه کنترل بحرانی و الگوی اثربخشی و کارایی سازمان می باشد.مدل تجزیه وتحلیل خطرونقطه کنترل بحرانی بیان کننده ابعاد7 گانه تجزیه وتحلیل خطر ونقاط کنترل بحرانی، بعد هزینه های تولید از مدل کارایی سارنتیکتون امرسون و ابعاد ارزیابی توسط موجودیتهای خارجی و رضایت شغلی از مدل اثربخشی رابینز می باشد.
بطور کلی مسأله اصلی این تحقیق این است كه آیا سیستم تجزیه وتحلیل خطرونقطه کنترل بحرانی با مدیریت عملکرد (رضایت مشتریان، رضایت کارکنان وکاهش هزینه های تولید) ارتباط دارد یا خیر و اگر چنین رابطه ای وجود دارد جهت این رابطه به چه صورت است

:
وجود محیطی امن برای زندگی در کنار سایر نیازهای اساسی و داشتن آرامش و آسایش خاطر به دور از اضطراب و نگرانی یک موهبت و ضرورت حیاتی زندگی انسان است. احساس ناامنی محیط و نگرانی های ناشی از مکان های ناامن، سایر فعالیت های انسانی را تحت الشعاع قرار داده و امور اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی و غیره به درستی انجام پذیر نخواهد بود و در پاره ای موارد حاد فعالیت های روزمره اجتماعی را به طور کامل مختل می نماید. ناهنجاری های اجتماعی و جرایم که از سوی عاملین و مجرمین در محیط شهرها بوقوع می پیوندد از موارد اصلی ناامنی محیط زندگی و سلب کننده امنیت شهرها و در نتیجه مختل نمودن آرامش و آسایش خاطر مردم می باشد و انسان خواسته یا ناخواسته چه در مواقعی که درون منزل مسکونی خود به سر می برد و چه در محیط خارج از خانه و در عرصه های همگانی با پدیده وقوع جرم و ناهنجاری های اجتماعی احتمالی روبرو بوده و خطر وقوع جرم همواره یک شهروند را تهدید می نماید. همانطور که در مسائل بهداشتی و درمانی، موضوع پیشگیری از بیماری ها مقدم بر درمان می باشد، این مطلب به عنوان یک اصل ریشه ای پذیرفته شده است و در خصوص جرایم شهری هم بدین گونه است. یعنی جلوگیری و پیشگیری کردن از وقوع جرم مقدم بر تمامی اقداماتی است دولت و دستگاه های قضایی و انتظامی یک کشور طی سلسله اقداماتی پرهزینه انجام می دهند تا فرد مجرم را بعد از ارتکاب جرم، اصلاح و تربیت یا مجازات و تعزیر و یا تبعید نمایند بنابراین پیشگیری از جرایم بر سلسله اعمالی که مسئولین امور یک اجتماع (بعد از ارتکاب جرم) انجام می دهند برتری دارد، چه از حیث جنبه های اقتصادی و صرفه جویی های ناشی از آن و چه از نظر فرهنگی یا سیاسی قضیه. (حشمتی، 1382،2)
مشاغل کاذب از جمله مواردی است که می تواند به طرق مختلف موجبات ناامنی را در محیط شهری به وجود آورد . لذا لازم است که از طریق ساماندهی و سازماندهی این مشاغل ضریب امنیت اجتماعی محیطهای شهری افزایش یابد.
1-2- بیان مساله:
نظم و امنیت اجتماعی از جمله مباحثی است که در طبقه بندی موضوعات جامعه شناختی نقطه مقابل جامعه شناسی تغییرات اجتماعی قرار

 

 دارد. امنیت از جمله مهمترین و اصلی ترین نیاز های هر انسان به شمار می رود که فقدان آن می تواند زندگی فرد را دچار تهدید نماید.

اهمیت امنیت از آنجا مطرح می شود که هیچ انسانی قادر به تامین امنیت کامل نیست، بنابراین در اجتماعی زندگی می کند که بتواند با همیاری دیگران امنیت را به حوزه اجتماع برگرداند. (عطارزاده، 1387 ص 14)
ارایه تعریف واحد و مشخصی از امنیت مشکل بود و خصیصه ذاتی و ماهوی امنیت پیچیدگی خاصی دارد.
به طور کلی می توان امنیت راحفاظت جامعه و ارزشها و نهادهای آن در برابر تهدیدات اعم از داخلی و خارجی،تهدیداتی که بقای نظام های سیاسی و نظام شهروندی و شیوه زندگی آحاد جامعه را مختل می کند و موجودیت آنها را به خطر می اندازد، تعریف نمود.(ابراهیمی مقدمیان)
امنیت دارای اشکال و صور مختلف بوده و در این میان امنیت اجتماعی شهرها از جمله مهمترین و مطرح ترین نوع امنیت ها به شمار می رود.
اساساً امنیت شهرها بیش از آنکه جنبه عینی و مادی داشته باشد، یک پدیده ادراکی و احساسی است. یعنی برای تحقق آن باید این اطمینان در ذهن توده مردم، دولتمردان، زمامداران به وجود آید که ایمنی لازم برای ادامه زندگی بدون دغدغه وجود دارد. با این همه تعیین درجه و مرتبه ای از امنیت که در جامعه ای مورد نیاز می باشد، ممکن نیست. برای برقراری نظم و امنیت در هر جامعه نیاز به ساختاری است که در آن حداقل عناصری چون عدالت اجتماعی، تامین و رفاه اجتماعی، اشتغال، عدم استبداد، آزادی و حاکمیت مردم و مشارکت کامل آنها، توزیع دانایی و اطلاعات در جامعه، عدم اختلال اجتماعی، استفاده از نیروی فرهیختگان و دانایان، سازگاری اجتماعی، نظامی باز و واقعی و غیره وجود داشته باشد.
(نونژاد، 1377 ص 12)
عوامل مختلفی در پیدایش و ایجاد یا کاهش و از دست رفتن امنیت شهرها تاثیر گذار هستند.
امروزه پیدایش و گسترش سریع شهرها و افزونی شدید جمعیت آن همراه با مشکلات خاصی است.
(متالین، 1372 ص 91)
ارتباط ساماندهی با پایان نامه در مرحله اول: ایجاد مکان های مناسب توسط شهرداری و ادارات ذیربط و حمایت مردم و دولت از دستفروشان می باشد.مرحله دوم: دستفروشان با احساس امنیت شغلی بیشتر جهت عرضه اجناس با کیفیت در بازارچه ها فعالیت خواهند کرد و مردم با اطمینان خاطر خرید خواهند کرد.
موضوع بیان مسله نه فیش برداری و نه استفاده از متون دیگری است بلکه در چند فصل آن به اساتید داخلی و خارجی که درباره این موضوع تحقیق و بررسی به عمل آورده اند که به آنها اشاره گردید و نو بودن بازارچه در ایران برای اولین بار در منطقه 5 تهران برای دستفروشان مکان مناسبی تهیه گردیده که منظور نو بودن یا سروسامان در این منطقه تازگی داشت که در زمان دانشجویی وگذراندن دوره کارشناسی ارشد که بازارچه جنت که توجه ام را جلب کرده بودکه برای پایان نامه موضوع را انتخاب کردم که به تعداد مکرر به بازارچه مراجعه نمودم و از مسئولین بازارچه تحقیقاتی که به عمل آمد و حدوداً 300 نفر طبق آمار مسئولین در این مکان مشغول به کار می باشندکه در ادامه تدوین پایان نامه روش تحقیقات به طور دقیق و منظم انجام خواهد شد و از تعداد یاد شده (فروشندگان) هر چند نفر پاسخ دهنده در فصلهای بعدی به ضمیمه ارائه خواهم کرد هرچند در پروپزال خلاصه و تهیه کرده ام.
انواع آلودگی ها، مشکل تردد و جا به جایی در شهرهای بزرگ، کمبود فضاهای عمومی، معضل مسکن و حاشیه نشینی، گرانی ، بیکاری، مشاغل غیررسمی و کاذب، فقر و فحشا، سوانح، اضطراب و استرس ها، سستی پیوندهای عاطفی، فاصله گرفتن از طبیعت و اتلاف وقت، افزایش ناامنیتی، مصرف گرایی و بالا رفتن نرخ جرایم و بزهکاریها همه و همه از جمله مشکلات و مسایل مدیریت شهری قلمداد می شوند.
یکی از عوامل اصلی محدود کننده و تهدید کننده امنیت اجتماعی به ویژه در کلان شهرها، معضل اشتغال غیررسمی و مشاغل کاذب می باشد.(اپنهایم، 1379،ص 66)
مشاغل کاذب شهری به آن دسته از مشاغل شهری گفته می شود که اولاً به شکل مستقیم وغیر مستقیم کمکی به افزایش بهره وری نهایی کار تولیدی نکنند، ثانیاً حذف آنها تاثیربسزایی در نیازمنذیهای تولید و توزیع خدمات و کالا نداشته باشد، در پاره ای از موارد حذف اینگونه مشاغل از صحنه تولید و توزیع کالا و خدمات باعث افزایش بهره وری نهایی کار تولیدی خواهد شد. (صرامی، 1374 ص 12)
مشاغل کاذب در کلان شهرها گذشته از آسیب های اقتصادی فراوان، پیامدهای اجتماعی و روانی زیادی به دنبال دارد.
در جوامعی که نرخ اشتغال به کار در بخش مشاغل غیررسمی و کاذب بالا است، افراد برای فرار از بیکاری و تامین اقتصاد زندگی به انجام هر کاری تن در می دهند، امکان دارد که از کارهایی که پیدا کرده اند، رضایت نداشته باشند و نارضایی از کار هم کیفیت کار را پایین می آورد و هم به فشار روحی و عصبی آنها منجر می گردد، در نتیجه فردی خواهد شد که تقریباً رفتار نامتعادلی دارد، لذا این احتمال وجود دارد که رفتارهایی را مرتکب شود که امنیت جامعه را تهدید و تحت الشعاع قرار دهد.
بنابر گزارش های رسمی مرکز پلیس لندن حداقل طی دهه 1995 تا 2005، بیش از یک سوم بازداشت شدگان و افرادی که اقدام به رفتارهای خشونت آمیز نموده و امنیت منطقه یا محله خود را محدود ساخته اند از داشتن شغل مناسب بی بهره بودند و عمده آنها درگیر مشاغل کاذب بوده اند.(گزارش مرکز پلیس لندن، 2007)
همچنین روابط عمومی نیروی انتظامی کشورمان نیز در گزارشی که در سال 1387 منتشر نموده است مطرح ساخته است که ردپای 36% موارد سرقت های مکشوفه، به مناطق حاشیه ایی شهرها اختصاص داشته که از جمله مختصات و ویژگیهای این مناطق حاشیه ای را می توان به موضوع اشتغال غیررسمی کارکنان این حوزه اشاره نمود. (گزارش روابط عمومی نیروی انتظامی، 1387)
به عقیده دیوید جوتر، صاحبان مشاغل کاذب نوعی فرهنگ بزه و جرم را از نسلی به نسل دیگر منتقل می سازند. این انتقال فرهنگ جرم و خرده فرهنگ بزهکاری معمولاً در لایه های پایین و پنهان صورت گرفته و تنها از پیامدهای آن می توان پی به این موضوع برد.
در مقابل فریبرز رئیس دانا، معتقد است که در میان توده افرادی که به مشاغل غیررسمی و کاذب می پردازند، افراد شریف و آبرومند زندگی می کنند که به دنبال ارتکاب جرم نیستند.(عطارزاده، 1387 ص 17)
به نظر می رسد سازماندهی و ساماندهی مشاغل غیررسمی و کاذب می تواند هم به عنوان فرصتی برای مسولان محلی و برنامه ریزان و مدیران شهری در افزایش امنیت و کاهش ناامنی جلوه گر شود و هم فرصت مناسب برای اشتغال گروهی از افراد بی بضاعت و سرمایه مالی کمتر تشکیل می دهد و فراهم می آورد.(گلوشتاین، 2003)
در واقع ساماندهی مشاغل غیررسمی می تواند فرصت همکاری و هماهنگی بیشتری را با نهادهای قانونی نظیر، نیروی انتظامی، شهرداری و نظایر آنها فراهم آورد و از سویی دیگر احساس امنیت در شهروندان ارتقا و افزایش دهد.
در مورد بازارچه و سامان دادن به دستفروشان در سطح شهر که منجر به شلوغی در معابر و پیاده روها و گذرگاه که منجر به سدمعبر و هزاران مشکلات به وجود آورده در حین تحقیق به بازارچه جنت در منطقه 5 برخورد کردم و بررسی های به عمل آمده و مصاحبه با فروشندگان و خریداران حاکی از آن داشت که در این مکان اجناس توزیع شده زیر نظر مسئولین بازارچه توزیع می شود و خریداران با اطمینان خاطرخرید می نمایند ولی در مناطق مختلف که اجناس ارائه شده نه در مکان مناسب و نه با نظارت ارگان یا نهادی توزیع می شود افراد بی بضاعت به دلیل درآمد کم راغب به خرید از دستفروشان می باشند در حالی که چون این افراد (دستفروشان) وابسته به هیچ نهاد و ارگانی نبوده و اجناس توزیع شده معلوم نیست از کجا تهیه و توزیع می شود که این مسئله دلیل سرقتی بودن و نامرغوب بودن اجناس می باشد از طرفی اگر خریدار در موقع خرید از نظر سایز و کیفیت جنس خریداری شده را بررسی نمی کند و هیچگونه تضمینی وجود ندارد که بتواند مرجوع یا تعویض نماید.
اگر دولت به کمک شهرداری و اماکن بتواند در تمام مناطق شهرهای بزرگ از جمله تهران بازارچه هایی مانند بازار جنت ایجاد نماید و دستفروشان را با نظارت دقیق و بررسی اجناس توزیع شده در این مکان ها حمایت نماید و ماهیانه مبلغی به عنوان هزینه های بازارچه دریافت نماید و تمامی افراد فعال را شناسایی و کارت شناسایی صادر نماید و فعالیت شان با نظارت مسئولین انجام گردد و خریداران با اطمینان کامل خرید نمایند و از سد معابر و پیاده رو ها جلو گیری شود جلوی هرج و مرج گرفته می شود.

:

امروزه اکثر جوامع با معضل تورم درگیر می باشند چرا که آثار مخرب اقتصادی و اجتماعی آن به اشکال مختلف ظاهر می شود. با توجه به اینکه در بلند مدت هیچ واحد اقتصادی از نتایج نامطلوب تورم در امان نیست، شناسایی علل تورم و راهکارهای مقابله با آن همواره از اهمیت خاصی برخوردار می باشد.

در پژوهش حاضر اثر مالیات برارزش افزوده بر تورم مورد بررسی قرار می کیرد در این راستا با استفاده از اطلاعات آماری بیست و سه کشور منتخب طی دوره زمانی 2006-2002 اثر مالیات بر ارزش افزوده به همراه دیگر متغیرهای توضیحی از جمله ثبات سیاسی، تولید ناخالص داخلی سرانه، درجه باز بودن اقتصاد، نسبت نقدینگی به GDP و تورم دوره های قبل بر تورم بررسی می شود.

نتایج حاصل از برآورد الگوها به با روش اقتصادسنجی داده های تابلویی حاکی از آن است که مالیات بر ارزش افزوده اثر مثبت و معنی داری بر تورم به همراه دارد. همچنین اثر ثبات سیاسی ، درجه باز بودن اقتصاداثرمنفی برتورم دارند و نسبت نقدینگی به GDP و تورم دوره های اثرمثبت برتورم دارند که مطابق نتایج مطالعات تجربی قبل حاصل شده است.

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1- بیان مسئله

 نظام مالیاتی به طور کلی از دو جزء قوانین و مقررات مالیاتی و نظام اجرایی تشکیل شده است. نظام مالیاتی می بایست با توجه به تغییرات اقتصادی از انعطاف پذیری لازم برخوردار باشد نتایچ بررسی های انجام گرفته در زمینه مالیات ها حاکی از آن است که در اغلب کشورها عملکرد نظام مالیاتی از کارایی لازم برخوردار نمی باشد و انجام برخی اصلاحات در این زمینه ضروری می باشد. در این خصوص مالیات بر ارزش افزوده به عنوان یکی از راهکارهای اساسی اصلاح نظام مالیاتی مورد توجه بسیاری از کشورهای جهان قرار گرفته است.

 هر چند مالیات بر ارزش افزوده به دلیل اثرات اقتصادی مثبت و گسترده بودن پایه مالیاتی آن مورد توجه دولت ها بوده که می تواند دولت را در اجرای سیاست های مالی یاری دهد، اما نگرانی هایی را نیز در جوامع ایجاد نموده است. یکی از این نگرانی ها (( اثرات این نوع از مالیات بر تورم )) می باشد. تورم یکی از مهمترین و اساسی ترین مشکلات اقتصادی جوامع امروزی به شمار می آید که آثار مخرب اقتصادی و

 

 اجتماعی آن به اشکال مختلف ظاهر می شود که: افزایش کسری بودجه دولت، کسری تراز پرداختها، افزایش نابرابری توزیع درآمد، کاهش پس اندازها و… از آن جمله به شمار می آید و با توجه به اینکه در بلند مدت هیچ واحد اقتصادی از نتایج نامطلوب تورم در امان نیست مطالعه حاضر به بررسی رابطه تورم و مالیات بر ارزش افزوده می پردازد.

2-1- اهمیت و ضرورت تحقیق

بررسی اثرات اجرای مالیات بر ارزش افزوده همواره از اهمیت خاصی برخوردار است. با توجه به اینکه اغلب کشورها با معضل تورم مضمن درگیر می باشند شناسایی علل تورم و راهکارهای مقابله با ان همواره از اهمیت خاصی برخوردار می باشد در این تحقیق با استنفاده از تجربه جهانی اجرای مالیات بر ارزش افزوده در کشورهای منتخب ( (OECD به بررسی اثر این مالیات بر تورم پرداخته می شود.

3-1- اهداف تحقیق

هدف تحقیق حاضر بررسی اثر مالیات برارزش افزوده بر تورم می باشد.

4-1- فرضیه پژوهش

فرضیه پژوهش حاضر به شکل زیر می باشد:

اثر مالیات بر ارزش افزوده بر تورم مثبت و معنی داری می باشد.

5-1- محدودیت های تحقیق

محدودیت تحقیق حاضر عدم وجود اطلاعات آماری کامل و منسجم جهت بررسی اثر مالیات برارزش افزوده بر تورم برای مجموعه وسیعی از کشورها می باشد.

6-1- روش تحقیق

در تحقیق حاضر با استفاده از نرم افزار Eviews و به کارگیری روش اقتصاد سنجی داده های تابلویی اثر مالیات برارزش افزوده به همراه سایر عوامل، بر متغیر تورم درکشورهای منتخب طی سالهای 2006-2002 بررسی می شود.

فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق و مطالعات انجام شده

1-2- مفهوم مالیات

مالیات مقدار مبالغی است که شهروندان یک کشور طبق قانون به دولت می پردازند تا در جهت اداره امور کشور، تأمین کالاها و خدمات عمومی و تضمین امنیت و دفاع همگانی و عمران و آبادانی توسط دولت مورد بهره برداری قرار گیرد. مالیات ها را می توان به دو دسته کلی تقسیم کرد :

الف : مالیات های مستقیم              ب : مالیات های غیرمستقیم

مالیات های مستقیم مالیات هایی هستند که بر مبنای درآمد و ثروت افراد حقیقی و حقوقی وضع می شوند و در واقع این نوع مالیات از آنهایی که از امکانات عمومی جامعه بیشتر استفاده می کنند به صورت تصاعدی دریافت می شود در مقابل مالیات های غیرمستقیم مالیات هایی هستند که بر کالاها وضع می شود. این نوع مالیات بر همه مصرف کنندگان کالا یا استفاده کنندگان خدمات تعلق می گیرد که دولت بر آنها مالیات وضع نموده است. [5]

1-1-2-انواع مالیات های مستقیم

مالیات های مستقیم در کشورها به سه گروه تقسیم می شود:

– مالیات بر شرکت ها : که بیشترین سهم را در ترکیب مالیات های مستقیم کشور دارد و به صورت مالیات بر شرکت های دولتی و مالیات بر شرکت های خصوصی وصول می شود.

– مالیات بر درآمد : که به صورت مالیات بر حقوق ( کارکنان بخش خصوصی و دولتی )، مالیات بر مشاغل و مالیات بر مستقلات دریافت می شود.

– مالیات بر ثروت : کمترین سهم را در ترکیب مالیات های مستقیم دارد و به صورت مالیات بر ارث، مالیات بر درآمد اتفاقی، مالیات بر نقل و انتقالات دارایی و سرقفلی، مالیات بر اراضی بایر، مالیات تعاون، مالیات سالیانه املاک وصول می شود.

2-1-2- انواع مالیات های غیرمستقیم

مالیات های غیرمستقیم به دو دسته تقسیم می شود:

– مالیات بر مصرف و فروش : به صورت مالیات بر فروش محصولات تولید داخلی مانند فرآورده های نفتی، مالیات بر فروش فراروده های الکلی صنعتی، مالیات بر فروش نوشابه های غیرالکلی، مالیات بر ماشین، مالیات بر فروش سیگار و … وصول می گردد.

– مالیات بر واردات : مالیاتی است که هنگام واردات کالا و خدمات در مبادی ورودی کشورها بر کالاها و خدمات وضع می شود این مالیات عموماً در قالب تعرفه گمرکی وصول می شود.

2-2- مفهوم مالیات بر ارزش افزوده

در این بخش از پایان نامه ابتدا به مفهوم ارزش افزوده و سپس به مفهوم مالیات بر ارزش افزوده پرداخته   می شود ارزش افزوده معادل ارزشی است که تولید کننده قبل از فروش محصول و یا خدمت جدید به مواد خام و یا خریدهای اولیه خود اضافه می کند. ارزش افزوده به منظور اجتناب از احتساب مضاعف تولید ناخالص داخلی و یا تولید هر بنگاه یا مؤدی مالیاتی محاسبه می گردد.

از دیدگاه اداره مالیاتی، ارزش افزوده هر مؤدی مالیاتی معادل ارزش ستانده منهای ارزش داده آن مؤدی است. ارزش افزوده یک بنگاه نیز برابر با تفاوت بین عایدات ناشی از فروش محصولات تولید شده و کل هزینه هایی که بابت نهاده های تولید پرداخت شده می باشد. برای مثال موردی مشتمل بر سه بنگاه تولیدی و چند خانوار است را در نظر بگیرید. بنگاه تولیدی (1) با استفاده از خدمات عوامل تولید محصولی را تولید کرده که آن را به قیمت 1000 ریال به بنگاه تولیدی (2) می فروشد. بنگاه تولیدی (2) نیز با استفاده از خدمات عوامل تولید، مواد خام فوق را به مواد نیمه سوخته تبدیل کرده و آن را به قیمت 1500 ریال به بنگاه تولیدی (3) می فروشد. بنگاه تولیدی (3) نیز با استفاده از خدمات عوامل تولید، کالاهای نیمه ساخته را به کالاهای تمام شده تبدیل کرده و آن را به قیمت 2000 ریال به خانوارها می فروشد. به این ترتیب ارزش کل فروش سه بنگاه تولیدی مذکور معادل 4500 ریال بوده و این در حالی است که ارزش یا قیمت نهایی محصول فروخته شده به خانوارها برابر با 2000 ریال می باشد. جدول (2-1)  فرآیند ارزش افزوده الگوی فوق را طی مراحل تولید تشریح می کند.

 تولید و توزیع کالا و خدمات تعریف می گردد. بعبارتی مالیات بر ارزش افزوده یک نوع مالیات چند مرحله ای است که در مراحل مختلف زنجیره تولید – توزیع، براساس درصدی از ارزش افزوده کالاهای تولید شده و یا خدمات ارائه شده اخذ می گردد. این مالیات غیرمستقیم در واقع نوعی مالیات بر فروش چند مرحله ای است که خرید کالاها و خدمات واسطه ای را از پرداخت مالیات معاف می کند.

این نوع مالیات در فرآیند تولید یعنی از کارخانه تا محل فروش، مرحله به مرحله اخذ می شود. در مالیات بر ارزش افزوده، انباشت مرحله ای مالیات وجود نداشته و مالیات به صورتی جدا از قیمت اصلی کالاها و خدمات محاسبه می شود.

:

 

در این تحقیق در پی آن هستیم تا با استفاده از روش مدل‌سازی پویا، مدلی كلان انرژی در اقتصاد ایران طراحی نماییم. بخش‌های عمده این مدل عبارتند از بخش تولید شامل تولید ناخالص ملی، بخش مصرف شامل مصرف بخش خصوصی و دولتی، بخش مصرف انرژی شامل مصارف انرژی در بخش‌های صنعتی، كشاورزی و مسكونی و بخش سرمایه‌گذاری شامل سرمایه‌گذاری در بخش انرژی و سرمایه‌گذاری در سایر بخش‌های اقتصاد.

 

در مدل طراحی شده، روابط علی ـ معلولی بین بخش انرژی و بخش‌های واقعی اقتصاد با استفاده از روش مدل‌سازی پویا شبیه‌سازی شده و سپس پارامترهای مدل با روش سابقه تاریخی نتایج مطلوب، كالیبره گردیده‌اند. پس از آن از طریق سه سناریو اثرات تغییر قیمت حامل‌های انرژی بر مصارف برق، گاز و نفت و همچنین میزان سرمایه‌گذاری در بخش‌های برق، گاز و نفت و رشد اقتصاد مورد بررسی قرار گرفته است. سه سناریوی فوق عبارتند از: الف) تثبیت قیمت حامل‌های انرژی، ب) افزایش قیمت حامل‌های انرژی با توجه به نرخ تورم، ج) تعیین قیمت حامل‌های انرژی با توجه به قیمت تمام شده و افزایش آنها با توجه به تورم. هر یك از این سناریوها چه اثراتی در پی خواهند داشت؟

 

مقایسه نتایج این سه سناریو نشان می‌دهد كه هر سه سناریو مصرف و سرمایه‌گذاری در بخش انرژی را با شدتهای متفاوتی كاهش می‌دهند كه شدت آنها از سنایوری الف تا ج بیشتر می‌گردد.

 

همچنین به این نتیجه رسیدیم كه سه سناریو بر رشد اقتصاد اثرات متفاوتی دارند، بدین ترتیب كه سناریوی ب رشد اقتصاد را از دو سناریوی دیگر در بلندمدت بیشتر افزایش می‌دهد. سناریوی ج در كوتاه مدت رشد اقتصاد را بیشتر از دو سناریوی دیگر افزایش می‌دهد ولی در بلندمدت اثر كمتری نسبت به دو سناریوی دیگر دارد.

 

فصل اول: کلیات تحقیق

 

1-1- کلیات تحقیق

 

1-1-1- تعریف مسأله

 

مدل سازی در تصمیمات اقتصادی دارای جایگاه ویژه‌ای است و می‌تواند روابط دنیای اطرافمان را بصورت نمادین به ما نشان دهد و قدرت تصمیم گیری صحیح را ارتقا بخشد. هدف از مدل سازی رسیدن به اهدافی خاص است که اگر برنامه فوق بدرستی نتواند شرایط محیطی را بررسی نماید برنامه‌ریز را دچار خطا خواهد كرد و پیشنهاداتی كه از این طریق داده شود به هدف مورد نظر منتهی نخواهد گردید. در كشورهای كمتر توسعه یافته و از جمله ایران به مدل سازی به عنوان ابزاری مطمئن و دقیق نگریسته نمی‌شود و تصمیم گیران اقتصادی به پیشنهادات برنامه‌ریزان توجه اساسی نمی‌كنند. علت این امر را می‌توان در اشتباهات فراوان و عدم جامعیت و پویایی مدل‌های ارائه شده دانست، كه خصوصا در مدل‌های اقتصادی این مشكل مشهود است.

 

اتخاذ تصمیم‌های سیاستی در سطح كلان اقتصاد انرژی بدون در نظر گرفتن جنبه‌های عرضه و تقاضای انرژی، بصورت پویا و اثرات آنها در بخش‌های مختلف اقتصاد دارای نااطمینانی فراوانی است كه مدل‌های ایستا نمی‌توانند به طور كامل آن را برطرف كنند.مدل‌های پویا كه بصورت سیستمی و همه جانبه به جنبه‌های مختلف موضوع می‌پردازند می‌توانند اطمینان تصمیم گیران اقتصادی در بخش انرژی را به خود جلب نموده و با ارائه نمایی روشن و واضح از عواقب و اثرات تصمیمات سیاستی در سطح كلان اقتصاد، آنها را به سوی اهداف كلان اقتصادی هدایت كنند. این مدل‌ها می‌توانند پیامدهای تصمیماتی از قبیل وضع مالیاتها، تعرفه ‌ها و یارانه‌های مختلف بر بخش انرژی را بیان نموده و اثرات تغییرات متغیرهای كلان اقتصاد را بر این بخش مورد بررسی قرار دهند.

 

در این تحقیق از نرم‌افزار ithink یاSTELLA  استفاده خواهد شد كه محیطی كارآمد و قابل فهم و انعطاف پذیر برای طراحی مدل‌های اقتصادی در سطح خرد و كلان فراهم می‌سازد و واقعیات جامعه را با استفاده از نمودارها و جدول‌های مناسب و متنوع به مخاطب ارائه می‌كند. این نرم‌افزار این امكان را به سیاست گزار می‌دهد كه علاوه بر روابط خطی كه در مدل‌های سنجی اراده می‌گردد روابط غیر خطی را نیز بصورت پویا بیان نماید و با تحلیل حساسیت در مدل طراحی شده، اثرات این تغیییرات را در سطح كلان اقتصاد مشاهده كرده و بهترین تصمیم را اخذ نماید. در نتیجه پویا سازی مدل بخش برق به انضمام كلان اقتصاد این امكان را به تصمیم گیران انرژی كشور می‌دهد كه عواقب كوتاه مدت و بلند مدت تصمیمات خود در بخش برق از قبیل مالیات‌ها و یارانه‌ها و تغییرات قیمت مشاهده نمایند و بهترین تصمیم را برای كوتاه مدت و بلند مدت اتخاذ كنند.

 

2-1-1- سوالات اصلی تحقیق

 

با توجه به توصیف مسأله تحقیق، سؤالات اصلی این تحقیق به قرار زیر است:

 

– چگونه می‌توان از روش مدل سازی پویا در حل مسایل واقعی همچون برنامه‌ریزی انرژی استفاده نمود؟

 

– با توجه به متدولوژی مدل سازی پویا، آثار متغیرهای كلان اقتصادی بر بخش انرژی را چگونه می‌توان تحلیل كرد؟

 

– آثار بخش انرژی بر متغیرهای كلان اقتصادی در بلند مدت چیست؟

 

– تعدیل قیمت انرژی چه تأثیری بر سرمایه‌گذاریهای بخش انرژی و اقتصاد كلان خواهد گذاشت؟

 

3-1-1- سابقه و ضرورت انجام تحقیق

 

استفاده از نرم افزارهای مدل سازی پویا كاری جدید است كه تاكنون انجام نشده است. اما در مورد مدل سازی بخش انرژی و اقتصاد كلان در ایران چند تحقیق انجام شده است كه عبارتند از:

 

– علی حسینی، مدل سازی بخش انرژی در اقتصاد كلان، پایان نامه كارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی.

 

– حامد شكوری، مدل سازی پویای اقتصاد كلان، پایان نامه دكتری دانشكده برق دانشگاه امیر كبیر.

 

– عسگر صدیق، مدل سازی بخش انرژی در اقتصاد كلان، پایان نامه كارشناسی ارشد دانشكده فنی دانشگاه تهران.

 

– محمودی عالمی، شجاع، برآورد معادلات تقاضای نهاده‏‎‎‏های برق در اقتصاد ایران با استفاده از توابع هزینه ترانزلوگ، به راهنمایی: محمدعلی كفایی.پایان نامه(كارشناسی ارشد)-دانشگاه شهید بهشتی، دانشكده علوم اقتصادی و سیاسی، گروه اقتصاد، 1381.

 

– نگهبان، محمدحسین، بررسی نقش صنعت برق در اقتصاد ایران با استفاده از جدول داده- ستاند، به راهنمایی: نورالدین شریفی؛ استاد مشاور: احمد جعفری صمیمی. پایان نامه(كارشناسی ارشد)-دانشگاه مازندران، دانشكده علوم انسانی و اجتماعی، 1382. 

 

– امینی فرد، عباس، برآورد تابع تقاضای برق خانگی در ایران : یك رهیافت هم تجمعی (1378-1347)، به راهنمایی: غلامعلی شرزه ای. پایان نامه(كارشناسی ارشد)-دانشگاه شیراز، دانشكده تحصیلات تكمیلی.

 

– سیف الهی بارزجانی، الهه، بررسی تطبیقی قیمت تمام شده تولید یك كیلووات ساعت برق در شركت برق منطقه ای تهران، به راهنمایی: صدرا میرمحمدی. پایان نامه(كارشناسی ارشد)-موسسه تحقیقات و آموزش مدیریت(وزارت نیرو)، 1382. 

 

4-1-1- فرضیه ها

 

با توجه به سؤالات اصلی این تحقیق فرضیه‌های زیر برای این تحقیق متصور است:

 

– سیاست‌های پولی و مالی دولت بر اندازه بخش انرژی و سرمایه‌گذاریهای آن تأثیر دارد.

 

– اندازه بخش انرژی و سرمایه‌گذاریهای آن بر سیاست‌های پولی و مالی دولت تأثیر دارد.

 

– تعدیل یارانه‌های انرژی بر بخش انرژی مؤثر است.

 

– تعدیل قیمت انرژی بر سرمایه‌گذاریهای بخش انرژی و اقتصاد كلان مؤثر خواهد بود.

 

5-1-1- هدف ها

 

هدف از انجام این تحقیق بررسی آثار متغیرهای كلان اقتصادی و تصمیمات كلان دولت بر بخش انرژی و بالعكس بصورت پویا است. تا بتوان با تحلیل حساسیت در برخی از متغیرها در مدل كلان اقتصادی كه منضم به مدل برق شده است بهترین تصمیم و راه حل را پیش روی تصمیم گیران و دولت قرار داد.

 

6-1-1- روش انجام تحقیق

 

 

 

 

1-6-1-1- روش و ابزار گردآوری اطلاعات

 

روش: روش كتابخانه‌ای برای جمع آوری سابقه كارهای انجام شده در این موضوع و بررسی مدلهای كلان و بخش انرژیدر كتابخانه‌های دانشگاهی و سازمان‌های دولتی مربوط به انرژی. در قسمت بعد طراحی برنامه پویای كلان انرژی و تعریف سناریوهای مختلف و ممكن در اقتصاد كلان و بخش انرژی و تحلیل حساسیت متغیرهای تعیین شده در مدل.

 

ابزار گردآوری اطلاعات: استفاده از اینترنت، برای بررسی كارهای انجام شده در نقاط مختلف دنیا ـ بخش‌های مختلف پژوهشی در وزارتخانه‌های مرتبط و پایان نامه‌های دانشگاههای مختلف كشور جهت بررسی مدل‌های مختلف كلان اقتصاد و كلان انرژی در اقتصاد ایران. سازمان آمار و وزارت نیرو و نفت جهت گرداوری آمار و ارقام مورد نیاز جهت تهیه و تخمین پارامترهای مدل.

 

7-1-1- قلمرو تحقیق (زمانی، مكانی)

 

این تحقیق از لحاظ مكانی در حیطه كشور ایران و از لحاظ زمانی دوره 84-1338 را پوشش می‌دهد. و متغیرهای مدل را تا سال ١٤٠٠ مورد پیش بینی قرار می‌دهد.

 

فصل دوم: آشنایی با تحلیل پویایی‌شناسی سیستمی

 

1-2- آشنایی با تحلیل پویایی‌شناسی سیستمی

 

تحلیل پویایی‌شناسی سیستمی در اواسط دهه 1950 توسط فارستر[1]، ارائه شد. فارستر تحصیلات دانشگاهی خود را در زمینه مهندسی برق، در سال 1939 در دانشگاه فوق آغاز کرد. اولین کار تحقیقی وی زیر نظر دکتر گوردن براون[2]، در آزمایشگاه مکانیسم فرمان[3] بود. اعضای این آزمایشگاه مشغول انجام مطالعاتی در زمینه مکانیسم‌های کنترل بازخورد برای تجهیزات ارتش بودند. فارستر در راستای فعالیت‌هایش در آزمایشگاه مکانیسم فرمان در جنگ جهانی دوم، به مطالعه و تحقیق روی راه‌اندازی سیستم کنترل رادار در خارج از موشک پرداخت.

 

در انتهای جنگ جهانی دوم، فارستر به فکر ایجاد شبیه‌سازهای پرواز موشک برای نیروی دریایی آمریکا افتاد. واضح است که تست و آزمایش تکنولوژی نوظهور در یک محیط کامپیوتری، امکان استفاده بهتر و مفیدتر آن را فراهم می‌کند. بنابراین در سال 1947، آزمایشگاه کامپیوتری دیجیتال، تحت نظارت فارستر تأسیس و شروع به کار کرد. اولین کار تحقیقاتی این آزمایشگاه ایجاد یک محیط کامپیوتری به نام “WHIRL WIND” برای آزمون و بررسی سیستم اطلاعاتی جنگ بود (اساس این پروژه‌ها بر مکانیسم‌های کنترل بازخورد استوار بود). بعد از این پروژه، فارستر مسؤولیت طراحی برنامه‌های کامپیوتری برای سیستم دفاع هوایی آمریکا به نام محیط نیمه اتوماتیک زمین SAGE[4] را بر عهده گرفت.

 

تجربیات فارستر به عنوان مدیر پروژه‌های آزمایشگاه کامپیوتری دیجیتال، منجر شد تا فارستر به این جمع‌بندی از مشكلات یک سازمان برسد که مشكلاتی که سر راه پیشرفت سازمان‌ها به وجود می‌آید، عمدتاً ناشی از بخش مدیریتی سازمان است نه بخش مهندسی سازمان. به نظر فارستر، شناخت و کنترل سیستم‌های اجتماعی بسیار مشکل‌تر از درک و کنترل سیستم‌های فیزیکی است. بنابراین مشکلات یک سازمان، بیشتر ناشی از بخش مدیریتی یک سازمان است.

 

در سال 1956، فارستر، تدریس در دانشکده تازه تأسیس مدیریت دانشگاه MIT را بر عهده گرفت. هدف اولیه وی این بود تا از تجربیات مهندسی و تحقیقاتی خود برای کشف دلایل موفقیت و یا شکست یک سازمان استفاده کند. تجربیات مهندسی و مدیریتی فارستر منجر به ارایه تکنیک تحلیل پویایی‌شناسی سیستمی در اواسط دهه 1950 شد. فارستر با استفاده از ساختار بازخورد و مدل کردن دستی ساختار تصمیم‌گیری یک کارخانه برق نشان داد که مشکلات اصلی این سازمان به دلیل عدم ثبات تدابیر مدیریتی سازمان در اشتغال است و مسایل تجاری خارج از سازمان منجر به عدم پیشرفت سازمان نشده‌اند. این مدل‌سازی دستی، از اولین کارهای انجام شده در زمینه پویایی‌شناسی سیستمی بود.

 

در اواخر دهه 1950و اوایل دهه 1960، ‌فارستر به همراه یک گروه تحقیقاتی دانشجویی، مدل‌سازی دستی پویایی‌شناسی سیستمی را به مرحله مدل‌سازی کامپیوتری ارتقا داد. ریچارد بنت[5] اولین زبان کامپیوتری مدل‌سازی تحلیل پویایی‌شناسی سیستمی را تحت عنوان SIMPLE[6]، در بهار 1958 ارایه کرد. در سال 1959، فیلیپس فوکس و الکساندر پوق[7]، نسخه اصلاح شدهSIMPLE را تحت عنوان DYNAMO[8] ارایه کردند. این نرم‌افزار نزدیک به سی سال به عنوان زبان استاندارد تحلیل پویایی شناسی سیستمی مورد استفاده قرار گرفت.فارستر اولین کتاب کلاسیک خود را در زمینه تحلیل پویایی‌شناسی سیستمی با عنوان پویایی صنعتی[9] در سال 1951 منتشر کرد.

 

از پویایی‌شناسی سیستمی برای شناخت، درک و تجزیه و تحلیل رفتار و حرکات اجزای سیستم استفاده می‌شود. توانایی این علم به حدی است که می‌توان با بهره گیری از آن، مسائل مختلف ساده و پیچده را مدل‌سازی کرد و تغییر ناشی از تعامل متغیرها، رفتارهای آتی آنها را در دوره‌های زمانی مختلف مورد بررسی قرار داد. با شناخت مراحل نظری تدوین مدل در پویایی‌شناسی سیستمی و آشنایی با انواع مدل‌ها، باید مدل‌سازی را در سه مرحله به شرح زیر انجام داد:

 

الف) نمودار علّی ـ معلولی یا حالت ـ جریان.

 

ب) نمودار‌های جریان.

 

ج) معادلات داینامو (ریاضی).

 

پویایی‌شناسی سیستمی بر ساختار و رفتار سیستم‌هایی متکی است که از حلقه‌های بازخوردی مرتبط تشکیل شده‌اند. نمودار علّی ـ معلولی یا حالت ـ جریان مدل‌سازی پویا شیوه ساده‌ای برای نمایش ساختارهای حلقوی پیش از تدوین معادلات سیستم است. نمودار‌های جریان مشتمل بر متغیرهای نرخ، سطح، کمکی، و عناصر ثابت و یک سری آزمون‌ها، عملیات و دستورالعملها است که برای شبکه‌ای منسجم از مباحث مدیریت، اقتصاد، مالی و صنایع سازماندهی شده است. البته پویایی‌شناسی سیستمی در دیگر رشته‌ها نیز کاربرد دارد. نمودار‌های علّی ـ معلولی به شناسایی حلقه‌های اصلی بازخوردی می‌پردازد و به تمییز بین ماهیت متغیرهای مرتبط کاری ندارد. نمودار‌های علّی ـ معلولی در پویایی‌شناسی سیستمی دو نقش مهم ایفا می‌کنند:

 

1- در طول تدوین مدل، فرضیه‌های علّی به صورت ساختار مقدماتی به مدل‌سازی کمک می‌کند.

 

2- تصویر ساده‌ای از مدل ارائه می‌دهند.

 

تحلیل‌گر با بهره‌گیری از این دو نقش، می‌تواند در میان فرضیه‌های ساختاری مدل سریعاً ارتباط برقرار کند.

 

معادلات داینامو، در واقع، نوعی معادله ریاضی به حساب می‌آیند که در طول زمان برای تبیین و پیش بینی متغیرهای مدل و شناسایی رفتار آنها با یکدیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

 

1-1-2- مراحل مختلف نظری تدوین مدل و فرایند مدل‌سازی پویایی‌شناسی سیستمی

 

برای تحلیل هر پدیده‌ای باید مدلی از واقعیت ساخته شود و مدل فوق مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. جهت درک بهتر مفهوم نگرش سیستمی لازم است مفهوم سیستم تشریح گردد.

 

“سیستم عبارت است از مجموعه‌ای از اجزاء که برای رسیدن به هدفی مشترک با یکدیگر در تعامل هستند.”

 

در طبیعت دو نوع سیستم وجود دارد: سیستم باز و سیستم بسته. به سیستمی که حالت گذشته آن تأثیری روی آینده‌اش ندارد، سیستم باز گفته می‌شود و به سیستمی که آینده آن وابسته به حالت گذشته‌اش است، سیستم بسته گفته می‌شود. برای مثال در یک سیستم بسته، ‌میزان فروش شرکت به کیفیت کالاهای تولید شده در ماه‌های قبل وابسته است. هیچ تصمیمی نیست که مبتنی بر شرایط خاصی نباشد و هیچ اقدامی نیست که شرایط را تغییر ندهد.

 

در مطالعه پویایی‌شناسی سیستمی باید مراحل تعریف مسأله، مفهوم سازی مدل، فرمول‌بندی مدل، شبیه‌سازی، ارزیابی برای تدوین مدل‌ها، تحلیل سیاست‌ها و استفاده از مدل را مورد توجه قرار داد. در فرایند تدوین مدل پویایی‌شناسی سیستمی از آغاز تا پایان داشتن درک صحیحی از سیستم و مسائل آن ضرورت دارد و در واقع از ادراک سیستم آغاز و با ادراک سیستم پایان می‌یابد.

 

مرحله شناسایی مسأله و مفهوم سازی مدل مراحل نسبتاً کم تخصصی‌تر محسوب می‌شوند. مدل‌ساز در این مراحل برای مسأله مورد نظر خود گزاره‌های مفهومی‌ و نمادینی ارائه می‌دهد و ضمن تنظیم نمادهای رفتاری و تدوین هدف‌های مطالعه مدل‌سازی، مرز سیستم را مشخص و ساختار آن را بر حسب حلقه‌های بازخورد عملیاتی و اطلاعات تدوین می‌کند. در جدول‌ (٢-1)، مراحل فوق بر شمرده و نحوه ارتباط متقابل آنها مشخص شده است. شناسایی مسأله منوط به داشتن آگاهی از مسأله و اجزای آن و ارائه تعریف روشنی از آن است. این مرحله، در واقع تشریح کلامی ‌محتوا و نمادهای مسأله است. تعریف مسأله باید به گونه‌ای پویا و برحسب رفتار متغیرها ارائه شود. برای هر مدل سه نوع رفتار نموداری می‌توان در نظر گرفت:

 

(1) نمودارهایی که بیان‌گر رفتارهای مسأله‌اند

 

(2) نمودارهایی که رفتار سیستم مورد انتظار را نشان می‌دهند و

 

(3) در صورت اعمال سیاست‌ها در گذشته، نمودارهایی را برای رفتار سیاست‌های واقعی و مشهود ارائه می‌دهند.

 

[1] – Jay W. Forrester, MIT professor

 

[2] – Gordon Brown

 

[3] – Servomechanism

 

[4] – Semi-automatic Ground Environment

 

[5] – Richard Bennett

 

[6] – Simulation of Industrial Management Oriblems with lots of Equations:

 

شبیه‌سازی مسایل مدیریت صنعتی توسط معادلات بسیار

 

[7] – Phillis fox & Alexander Pugh

 

[8] – DYNAmic Models: DYNAMO

 

[9] – Industrial Dynamics