ببین کابلیس را در لعن و در رشکز دیده چند باید ریختن اشک؟

استاد فروزانفر در این جا چنین نقل می کند: «این قصّه که بی گمان تفسیر گونه یی است از آیه ی: «الخناس الذی یوسوس فی صدور الناس ـ و شاید برای تقریباً مضمون حدیث: إنَّ الشیطان یجری من مجری الدم(جامع صغیر، ج۱، ص۸۱)، نیز وضع و نقل شده است، نتیجه می دهد که سحر، وسواس و تسویل شیطان است و مطلوب خدا نیست و واقعیّتی ندارد.
سخن در باب سحر به همین جا ختام می پذیرد وزان پس شیخ بحثی دراز دامن پیش می کشد در قوّت وسواس شیطان و مرتبه ی او در درگاه خدا و مسأله ی ترک سجده و ملعون شدن وی و در تمام این مسایل جانب شیطان را می گیرد و او را تبرئه بلکه تقدیس و تنزیه نیز می کند و این بحثی است که عین القضاه میانجی (مقتول) نظیر آن در تمهیدات آورده و احمد غزّالی نیز در مواعظ خود آن را تأیید می کرده و در مثنوی نیز از زبان شیطان عذر او را در ترک سجده و عشقش به حق تعالی به تفصیل مورد بحث قرار گرفته و همین مطلب موضوع غزل ذیل است از حکیم سنایی که ظاهراً زبان حال ابلیس است:

و چنان که می بینیم سه تن از اکابر صوفیّه که در اوایل قرن ششم (قرنی که عطّار در اواخر آن شهرت یافته) می زیسته اند، به دفاع از ابلیس برخاسته اند و شیخ ما این بحث لطیف را موضوع مهمّ این مقاله قرار داده و بدین گونه در صدد بیان آن برآمده است.»[۳۴۶]
عطار پس از حکایت مذکور، حکایت دوم را در «زاری کردن ابلیس» روایت می کند: این انس و الفت و تاییدیه ها به حدّی است که در پایان یکی از حکایت ها عطار نتیجه گیری می کند: «مسلمانی حقیقی را از ابلیس بیاموز که جز به حق و عشق به حق چیزی ننگریست.»[۳۴۷]

در حالی که شیطان در اوج تکبّر از کلام حق روگردان شد.
چشم انداز عطار به انگارهی دفاع از ابلیس در مقاله ی هشتم از الهی نامه به اوج می رسد؛ آن وقتی که پسر، حقیقت سحر را از پدر درخواست می کند، پدر شروع به حکایت گویی می کند و پس از هر حکایت نتیجه گیری می کند که فرزندش چگونه طی طریق کند و از درون مسیر آگاهی یابد. در این مقاله حداقل در نُه حکایت (یا موضوع) برای اثبات سخن خویش و به نوعی به تعبیر و تفسیر مثبت و توجیه افعال شیطان (ابلیس) می پردازد.