پایان نامه - مقاله - تحقیق

:

نظام بودجه‌ریزی یكی از خرده نظام‌های موجود در یك نظام اقتصادی، سیاسی و اجتماعی می‌باشد كه وظیفه انتقال خون حیات‌بخش درآمدهای دولت به اجزای مختلف جامعه و اقتصاد را به عهده دارد. به همین دلیل هرگونه اختلال، گرفتگی و بیماری در این شریان كل پیكره كشور را با بحران مواجه می‌كند. نظام‌های سنتی بودجه‌ریزی تنها به‌دنبال كنترل این است كه مبالغ بودجه “كجا” و “چگونه” هزینه می‌شود و در پی این نبوده است كه این هزینه‌ها برای “چه اهدافی” انجام می‌شود. ساختار سنتی بودجه “كنترل” را تنها كنترل مقدار مصرف

 بودجه و فرایند هزینه آن قلمداد می‌كند. این ساختار هیچ‌گونه شفافیتی در مورد رابطه میان “منابع” مصرف شده و “نتایج” بدست آمده از برنامه‌ها و سازمان‌ها بدست نمی‌دهد و نیز اثربخشی برنامه‌ها را در ابهام فرو می‌برد.(حسن‌آبادی، نجارصراف، 1388)

یكی از الزامات قانونی در نظام بودجه‌ای كشور بر مبنای قانون برنامه پنجم توسعه، حركت به سمت بودجه عملیاتی می‌‌باشد.

بودجه‌ریزی عملیاتی یک طبقه‌بندی است که ارتباط بین هزینه‌های انجام شده و عوامل بکارگرفته شده از یک طرف و نتیج کلی بدست امده را از طرف دیگر نشان می‌دهد و مشخص می‌سازد در طی سال مالی چه کالاها و خدماتی به صورت محصول نهایی یا فعالیت‌های بخش عمومی در نیل به اهداف اقتصادی- اجتماعی تولید شده است. (فرزیب، 1386)

بودجه عملیاتی در واقع تلفیقی است از برنامه عملکرد سالیانه و بودجه سالیانه که ارتباط بین سطوح بودجه‌ای برنامه و را با نتایج مورد انتظار از آن برنامه نشان می‌دهد. این بودجه مشخص می‌سازد که هزینه دستیابی به یک هدف یا مجموعه‌ای از اهداف باید سطح معینی و مشخصی داشته باشد. بودجه عملیاتی اثربخش، بودجه عملیاتی اثربخش، نسبت به بودجه برنامه‌ای،  سازمانی و یا بخشی با نتایج مورد انتظار، مفیدتر و کارآمدتر است. (حسن‌آبادی، نجارصراف، 1388)

این بودجه روابط بین هزینه‌ها و نتایج را مشخص می‌کند و نیز چگونگی ایجاد این روابط را توضیح می‌دهد. این توضیح رمزگشای مدیریت اثربخش برنامه‌هاست. هنگامی که انحرافی بین برنامه‌ها و.واقعیت‌ها رخ می‌دهد، مدیران بکارگیری منابع را بررسی می‌کنند و چگونگی برقراری ارتباط بین منابع و نتایج مورد انتظار را به منظور تعیین اثربخشی و کارایی برنامه‌ها مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهند. (کردبچه، 1384)

• عنوان تحقیق

عنوان تحقیق حاضر «بررسی امكان‌سنجی بودجه‌ریزی عملیاتی در پژوهشکده مطالعات فناوری با استفاده از مدل شه (shah)» می‌باشد.

• بیان مسئله

در ایران از سال 1381 با تغییرات شایان توجهی كه در حجم و تركیب بودجه ایجاد شد، عملاً تلاش گردید لوایح بودجه با شكل نوین، شفاف و منطبق با ضوابط و استانداردهای بین‌المللی تهیه و به تصویب برسد. ایده عملیاتی كردن بودجه در ایران اولین بار در بند “ب” تبصره 23 قانون بودجه سال 1381 كل كشور مطرح شد در این بند آمده است:

“سازمان مدیریت و برنامه ریزی كشور موظف است در راستای اصلاح نظام بودجه نویسی نسبت به عملیاتی كردن بودجه اصلاح نظام برآورد درآمدها و هزینه ها برای سال 1382 برای تمام دستگاههای اجرائی و شركتها و سازمانهایی كه شمول قوانین و مقررات عمومی بر آنها مستلزم ذكر نام است عمل نموده و توزیع اعتبارات مربوط به هزینه‌ها را بر اساس نیاز دستگاهها و فعالیتهائی كه صورت می گیرد انجام دهد.” (قانون بودجه، 1381)

بر اساس ماده 138 قانون برنامه چهارم توسعه، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی (وقت)‌ موظف است با همكاری دستگاه‌های ذیربط به منظور اصلاح نظام بودجه‌ریزی از روش موجود به روش هدفمند و عملیاتی و به‌صورت قیمت تمام شده خدمات و فعالیت‌ها، اقدام نماید. همچنین بر اساس ماده 219 قانون برنامه پنجم توسعه دولت موظف است تا پایان سال دوم برنامه به تدریج زمینه‌های لازم را برای تهیه بودجه به روش عملیاتی در کلیه دستگاههای اجرایی فراهم آورد به نحوی که لایحه بودجه سال سوم برنامه به روش مذکور تهیه، تدوین و تقدیم مجلس شورای اسلامی شود.

به‌منظور دست‌یابی به این هدف و تلاش برای بهبود عملكرد با اتخاذ یك رویكرد پایین به بالا به‌نظر می‌رسد كه هر یك از سازمان‌ها می‌بایست تلاش مؤثری در راستای پیشبرد اصلاحات بودجه‌ای به‌انجام رسانند. بر همین اساس در تحقیق حاضر تلاش می‌شود با توجه به عدم اجرای بودجه‌ریزی عملیاتی در پژوهشکده با طرح این سؤال كه موانع و مشکلات بر سر راه استقرار مطلوب بودجه‌ریزی عملیاتی در این پژوهشکده كدامند؟ پاسخ داده شود.

از فرایند همجوشی هسته­ای، در فصل اول به بیان روش­های مختلف همجوشی هسته­ای و سوخت‌های قابل استفاده می‌پردازیم. در فصل دوم سینتیک فرایند همجوشی دوتریوم و هلیوم 3 و پارامترهای موثر بر همجوشی تشریح شده و به بررسی پارامترهای موثر بر همجوشی پلاسمای دوتریوم و هلیوم 3 به روش محصورسازی مغناطیسی پرداخته و فرایند با پارامتر مورد نظر شبیه سازی می­گردد. در فصل چهار برخی از روشهای کنترل ناپایداری در راکتور بیان شده و در ادامه نتایج حاصل از شبیه سازی به کمک پارامترهای ترمودینامیکی مربوط به سوخت دوتریوم و هلیوم 3 با نتایج بدست آمده در سایر مطالعات مقایسه می‌شود.

فصل اول: همجوشی هسته ای

1-1- واکنش های هسته ای

تبدیلات خودبخودی یا مصنوعی بعضی از هسته‌ها به هسته دیگر که سبب تغییر ساختار هسته یا تغییر تعداد نوکلئون­ها (ذرات هسته‌ای) می‌گردد، واکنش‌های هسته‌ای نام دارند. همجوشی هسته‌ای و شکافت هسته‌ای، دو روش اصلی انجام واکنش‌های هسته‌ای می‌باشد.

2-1- شکافت هسته ای

در واكنش شكافت، هسته‌ی سنگین یک عنصر رادیو اکتیو مانند اورانیوم یا پلوتونیوم به دو یا چند هسته با جرم متوسط تجزیه می‌شود. به طور مثال اورانیوم 235 مورد اصابت یك نوترون قرار می‌گیرد و هسته فوق‌العاده ناپایداری تشكیل می‌شود كه تقریبا بلافاصله می‌شكافد و كریپتون و باریم و مقدار زیادی انرژی تولید می‌شود. که ناشی از تبدیل جرم ناپدید شده (با مقایسه میان جرم سوخت‌های

 اولیه و محصولات واکنش) به انرژی است. این انرژی حدود 5 دهه است كه مورد استفاده قرار گرفته است اینك این نیرو همان اندازه از برق جهان را تامین می‌كند كه 40 سال پیش بوسیله تمام منابع انرژی تأمین می‌شد شكافت هسته‌ای مزایای بسیاری نسبت به سوخت‌های فسیلی دارد اما مسئله‌ی پسماندهای آن كه حاوی مواد پرتوزا با طول عمر طولانی هستند از جمله مهم‌ترین مسائل خاص در مورد استفاده از شكافت هسته‌ای می‌باشد. از سوی دیگر ذخایر اورانیوم جهان برای استفاده در راكتورهای شكافت تنها در یك سده كفایت می‌كنند.

موادی که انجام یک واکنش شکافت هسته‌ای را ممکن می‌سازند عبارتند از: 239Pu ، 235U ، 238U ، و ایزوتوپ 233U ، 235U بطور مصنوعی در راکتورهای هسته‌ای با تاباندن نوترون به 233Th بوجود می‌آید.

در اثر برخورد نوترون حرارتی به ایزوتوپ235U ، هسته اتم به 235U تحریک شده تبدیل می‌شود. اورانیوم تحریک شده بعد از شکافت، به باریم و کریپتون و سه نوترون تبدیل می‌گردد [5].

1n + 235U → 236U → 144Ba+89Kr + 3 1n

اما مسئله مهم­تر اینکه هر نوترون‌ آزاد شده بر اثر شکافتن هسته 235U می‌تواند دو هسته دیگر را شکافته و چهار نوترون را بوجود آورد. شکافت هسته‌ای و آزاد شدن نوترون‌ها بصورت زنجیروار به سرعت تکثیر و توسعه می‌یابد. در هر دوره تعداد نوترون‌ها دو برابر می‌شود. در واکنش‌های کنترل شده تعداد شکافت در واحد زمان و نیز مقدار انرژی به تدریج افزایش یافته و پس از رسیدن به مقداری دلخواه ثابت نگه‌داشته می‌شود. برای دستیابی به فرآیند شکافت کنترل شده و یا متوقف کردن یک سیستم شکافت پس از شروع، لازم است که موادی قابل دسترس باشند که بتوانند نوترون‌های اضافی را جذب کنند. مواد جاذب نوترون بر خلاف مواد دیگر مورد استفاده در محیط راکتور باید سطح مقطع جذب بالایی نسبت به نوترون داشته باشند. مواد زیادی وجود دارند که سطح مقطع جذب آنها نسبت به نوترون بالاست. زمانی که هسته اتمی 235U به دو قسمت شکافته می‌شود تولید عناصر استرتیوم 90، کریپتون 91، ایتریوم 91، زیرکونیوم 95، 126I ، 137U ، باریم 142، سریم 144 امکان پذیر هستند.

3-1- همجوشی هسته ای

واکنش‌های همجوشی هسته‌ای از نوع واکنش‌هایی است که در خورشید و ستارگان صورت می‌گیرد. این واكنش عبارت است از تركیب (برخورد) هسته­های چهار اتم هیدروژن معمولی (شکل 1-1) که ضمن آزاد سازی مقدار زیادی انرژی ناشی از تبدیل جرم به انرژی است (E=mc2)، یك هسته‌ی هلیوم در دماهای بسیار بالای مرکز خورشید و ستارگان تولید می‌گردد [6].

در كره‌ی زمین، این انرژی را می‌توان به سه روش محصور سازی مغناطیسی، محصورسازی اینرسی یا لختی و محصور سازی از طریق کاتالیزور میون، تولید كرد؛ كه البته همه در مرحله‌ی آزمایش قرار دارند. همجوشی هسته‌ای به دلیل پرتوزایی کمتر و ایمنی بیشتر و فراوانی بیشتر سوخت اولیه برای انجام واکنش‌ها نسبت یه شکافت مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. برای تولید انرژی در مقیاس بزرگ، به تعداد زیادی از واکنش‌هایی که با هم رخ دهند، نیاز است. دافعه‏ی کولنی، مانع رخ دادن همجوشی هسته‏ای می‏گردد. برای غلبه بر این دافعه، به دما و چگالی بالایی مورد نیاز است. در نتیجه سوخت باید در حالت پلاسما باشد.در دمای به قدر کافی بالا، سرعت‏های حرارتی ذرات خیلی زیاد خواهند شد. در این صورت، ذرات این فرصت را خواهند داشت که به اندازه‏ی کافی به هم نزدیک شده، بر دافعه‏ی کولنی چیره شوند وتوانایی پیوند داشته باشند. در طی این فرایند انرژی بسیار زیادی آزاد می­گردد.

اگر چگالی پلاسما بیشتر از ١٠20 یون در هر سانتی‌متر مکعب باشد، آن گاه زمان محصورسازی می‌تواند کوتاه­تر باشد. اگر پلاسما خیلی فشرده شود، زمان محصورسازی، بی نهایت کوتاه و انرژی آزاد شده، فوق­العاده شدید است. در این صورت با یک بمب سر و کار خواهیم داشت نه یک راکتور کنترل شده. به­همین دلیل، با وجود آن که وظیفه محصورسازی مشکل می­گردد، چگالی پلاسما در حداقل نگه داشته می‌شود.

 بطور عملی هنوز محفظه­ای وجود ندارد که بتواند پلاسما با دمایی در حدود چند صد میلیون درجه را محصور سازد. حتی محفظه­هایی که از فلزات مقاوم در دماهای بالا ساخته شده باشند، تنها در دماهای پایین­تر از چند هزار درجه قابل استفاده خواهند بود. ستارگانی نظیر خورشید کره عظیم پلاسمای خود را از طریق جاذبه حفظ می­کنند. پلاسما از ذرات باردار تشکیل یافته است. این ذرات نمی توانند خطوط میدان مغناطیسی را قطع کنند، اما حول این خطوط می­چرخند. این نکته، خلاصه­ای از مبنای فکری طرح محصورسازی پلاسما توسط خطوط میدان مغناطیسی را تشکیل داده است.

در یک تعریف کلی فرایند جلوگیری از برخورد پلاسما با دیواره‌های مخزنی  که در آن جای دارد، محصورسازی نامیده می‌شود و همچنین زمان تقریبی برای اینکه یون‌ها توسط میدان احاطه کننده به دام افتاده باقی بمانند، زمان محصورسازی نامیده می‌شود.

[1] nuclear fission

[2] Nuclear fusion

:

فصل حاضر نگاهی براساس و شالوده اصلی تحقیق دارد وتحولات پیش رو را که در گذر ذهن پرورانده می شود را کنکاشی گذرا می نماید .امید است مباحث پژوهش با طرحی درست وگویا پی گیری شده و به نتایجی در خور دست یابد.

1-1- بیان مسأله

شهر ، پدیده ای پیچید ه و پویاست كه درگذر زمان همواره دچار تحولات كالبدی،اجتماعی،اقتصادی و حتی سیاسی و فرهنگی شده است. چنین تحولات وسیعی متأثر از رشد گسترده جمعیت شهری است که انتظار می رود تاسال 2020 رشدی 60  درصد ی یابد ,2012:1-16)   Stavel &  Beck)    

اگر چه رشد شهری در نفس خود خصلتی سرکش داردو نیازمند مهار وهدایت است. سیاست­گذاریهای آن نیز بامسئولیتی خطیرهمراه است، زیرا از یک طرف باید به زدودن نابسامانی­ها بپردازد و از سوی دیگر با هدایت عقلایی ساخت و سازها از بروز و پیدایش ناهنجاری­ها ی آن نیز جلوگیری نماید ( حمیدی ، 1376 :الف).

لذا سیاست های شهری حاضردوگونه توسعه را تشویق نموده که هریک به گونه ای متفاوت وبا عملکردهای گوناگون سعی در تغییرنواحی شهری وتوزیع جمعیت آن دارند .  

–  سکونت در پیرامون شهرها زمینه­ساز گونه­ای از الگوی گسترش شهری است كه برآیند آن را می توان در ارتباط با نوعی از فرم ساخت ارزیابی نمود که در اصطلاح آنرا پراكنش شهری[1] می­نامند. در واقع گسترش افقی ،بر اساس عوامل متعددی چون : افزایش جمعیت، مهاجرت، دگرگونی بنیان اقتصادی شهر وفراهم شدن امکان بورس بازی زمین، طرح­های توسعه شهری ،قوانین و برنامه­های ناکارآمد شهری  و.. .شکل می­گیرد (عباس­ زادگان، و همکار،1387). دردهه های اخیرالگوی پراکندگی موجب پیدایش پیامد­های ناگوار زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی گردیده و به مسئله ای مهم تبدیل شده است. 

– سیاست توسعه شهری فشرده ویا راهبرد نگاه به درون گونه ای دیگر ازتوسعه ی شهری است که به جای گسترش افقی، به رشد عمودی توجه بیشتری نمود ه وبیشترین توجه معطوف به استفاده مؤثرتر از زمین هایی است كه تحت پوشش توسعه شهری است. حامیان الگوی فشرده بر این باورندکه بخش اعظم رشد آینده جمعیت و نیاز مسكن درمنطقه را از طریق پركردن بافت موجود شهر،افزایش متعادل تراكم، نوسازی و بازسازی مناطق متروكه وفرسوده و احیاء و تغییر كاربری بناهای قدیمی موجود برآورده می سازد. اساسا سیاست توسعه شهری در دنیا به مفهوم ارتقای بهره وری و بهینه سازی استفاده از زمین و امكان توسعه درون شهری (به ویژه در شهرهای بزرگ و كلانشهرها) و ارتقای سطح دسترسی ساكنان بافت قدیمی و فرسوده شهری به خدمات شهری و اجتماعی است (سازمان عمران و بهسازی شهری،1384) .

در سالهای اخیررویكرد صرف شهر سازی به ابعاد كالبدی و كاركردی شهر ، بدون توجه به ارزشها و اهداف اجتماعی و اقتصادی مترتب بر آن ، فلسفه وجودی شهرها ، به عنوان محلی برای زندگی را با تردیدهای جدی مواجه نموده است .  رویكرد كیفیت زندگی شهری ، لزوم تجدید نظر اساسی در اهداف و روشهای برنامه ریزی و چاره اندیشی برای مقابله با این پدیده را به ضرورتی مبرم مبدل ساخته است .

الگوهای جدید توسعه شهری در راستای توسعه پایدار شهری و رفع نیازمندیهای انسانی شكل گرفته و نمی تواند معیاری كاملا استاندارد برای تمام شهرها با شرایط متفاوت فرهنگی و ویژگیهای طبیعی، ارائه دهند. اما می توان میزان بهره مندی شهروندان از کیفیت محیط شهری رادر هریک از الگو ها بررسی و بهترین پارادایم توسعه ی شهری بر اساس ابعاد کالبدی ،زیست محیطی ،اقتصادی ، اجتماعی وحمل ونقل رااز منظر شهروندان جستجو نمود .

مساحت محدوده مورد مطالعه ،براساس گزارش طرح جامع 1389،معادل6/4208 هكتاربرآورد شده است.

جمعیت شهر در سال 1375 معادل 195882 نفر و بر اساس سرشماری 1385 معادل 261293 نفر بالغ گردید . طبق برآورد جمعیت شهر ساری در سال 1389 معادل 293212نفررسیده است . نرخ رشد جمعیت شهر ساری طی دهه 1385- 1375 حدود 9/2 درصد بوده است (مشاورین مازند طرح، 1389).

در یك جمع بندی كلی در نیم قرن اخیر مساحت شهر ساری به 16 برابروجمعیت آن 12 برابر گردیده است . با توجه به مركزیت سیاسی – اداری ، این امر فشار مضاعفی بر پیكره ی این شهر وارد نموده است.

 تلویحا ساری از جمله شهر­های است که در دهه­های اخیر با گسترش زیاد در سطح و در عین حال به شدت تحت تاثیر نامطلوب رشد نامتعادل و بی­قواره خود به خصوص در طی 30 سال گذشته قرار گرفته است؛ از جمله وجود هكتارها اراضی رها شده و بلا­استفاده واقع در محدوده طرح كه بر اثر افزایش محدوده طرح­های توسعه به شهر الحاق گردیدند، نابودی اراضی کشاورزی و باغات شهر ، نبود زیر ساخت­های مناسب در مناطق مختلف، تراکم­های پایین خا لص وناخالص که سبب هدر ­روی زمین شهری وبالا رفتن هزینه ی ایجاد زیر­ساخت­ها گردیده است ؛ همه اینها در جهت مخالف با اهداف توسعه پایدار است و هر چند به نظر می­رسد تلاش­هایی برای کنترل روند رشد ناموزون و بی­برنامه ی شهر صورت می­گیرد، مانند: بازنگری در طرح­های جامع وتفصیلی، جلوگیری از ساخت وساز­های غیر مجاز، ممنوعیت ساخت در اراضی کشاورزی و باغات، امابدلیل عدم استمرار این تمهیدات اجرایی ونبود برنامه­های مدون مبتنی بر مبانی نظری مشخص، وهم چنین وجود پدیده­ای به نام مهاجرت ومكانیابی سكونت گاه­های خانوار بر مبنای عوامل متفاوت، ضوابط ساخت و ساز نامتناسب با شرایط روز ودر نتیجه ساخت وسازهای بی­برنامه در اینگونه اراضی و بورس بازی زمین، مشکل رشد پراکنده شهر همچنان به قوت خود باقی مانده است و آثار ناشی از آن، بار سنگینی را از نظر اقتصادی، اجتماعی و کالبدی بر شهر تحمیل می­کند. تداوم این روند می تواند به تدریج به تضعیف مدیریت شهری و ناتوانی در برنامه­ریزی در ارائه خدمات رسانی بهینه به ساکنین وکاهش روز افزون توانایی آن برای رفع این مشکل ودرنهایت نزول روزافزون کیفیت زندگی و كاهش پایداری در توسعه شهری منجر شود.

  بنابراین  پایان نامه ی حاضر درپی آن است  كه علاوه بر شناخت فرم شهری به بررسی نقش موثر آن بر كیفیت زندگی شهروندان  درشهر ساری بپردازد .با توجه به اهمیت موضوع متاسفانه ، كمتر مورد توجه محققین ، مسئولان و دانشجویان مرتبط بر امور شهری قرار گرفته است . امید است یافته های پژوهش در برنامه ریزی های آتی سکوی پرشی برای ارائه ایده به ارائه دهندگان خدمات وطرح های توسعه شهری وافزایش عملکرد آنان جهت ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان گردد.

2-1- پرسش های تحقیق

سوال اصلی تحقیق

آیا بین فرم فشرده و پراکنده در كیفیت زندگی شهروندان رابطه وجود دارد؟

سوالات فرعی تحقیق

1- آیا بین فرم فشرده و پراکنده دربعد کالبدی کیفیت زندگی شهری تفاوت وجود دارد؟

2- آیابین فرم فشرده و پراکنده دربعد حمل ونقل کیفیت زندگی شهری تفاوت وجود دارد؟

3- آیا بین فرم فشرده و پراکنده دربعد اجتماعی کیفیت زندگی شهری تفاوت وجود دارد؟

4- آیا بین فرم فشرده و پراکنده دربعدمحیطی کیفیت زندگی شهری تفاوت وجود دارد؟

5- آیا بین فرم فشرده و پراکنده دربعد نگرش کیفیت زندگی شهری تفاوت وجود دارد؟

6- آیا بین فرم فشرده و پراکنده دربعداقتصادی کیفیت زندگی شهری تفاوت وجود دارد؟

1. Urban Sprawl

موضوع

1-1- بیان مسأله

مرور مختصر طرح­های توسعة شهری نشان­دهنده وجود برخورد متمركز و آمرانه در تهیه، تصویب و اجرای آنهاست. این اندیشه كه دولت یا نهادهای دولتی و نیمه دولتی، مسئول همه كارهاست، منجر به كاهش مسؤلیت­پذیری مردم، بی­تحركی و در بسیاری موارد باعث ناامیدی شهروندان شده است، بطوریکه کوچک‏ترین نقشی در فرایند تهیه طرح­ها ندارند. این در حالی است که گروهی از متفکرین بر این باورند که با افزایش مبادلات اجتماعی و تعدد وابستگی­های گروهی در یك جامعة تفكیك یافته، زمینه شكل­گیری عواطف مثبت و در نتیجه احساس تعهد و اعتماد فراهم می‏گردد. امروزه عقیده بر اینست كه بدون مشاركت دولت، بخش خصوصی و جامعه مدنی، سازمان­های غیردولتی و محلی، توسعه همه جانبه تحقق پیدا نمی­كند، لذا با کاهش نقش دولت، دولت نقشی تسهیل­گر به عهده می‏گیرد که تا حد امكان زمینه را برای رشد تشكل­های مردمی فراهم ‏سازد. اجرای این رویکرد به توسعه، نیازمند جایگاه و مدلی اجرائی است که می­توان آن را در قالب برنامه­ریزی اجتماع- محور صورت­بندی نمود که در تلفیق با ادبیات متأخر توسعه در بافت‏های درونی، تجدید حیات شهری با عنوان رهیافت تجدید حیات شهری اجتماع- محور، بازشناسی می‏شود. این رهیافت، در تلاش است با اتخاذ سیاست‏هایی ویژه، نه تنها با همراهی و مشارکت

 جامعه محلی، انجمن‏ها، بنگاه‏ها و سازمان‏های اجتماعی محلی ساکن در منطقه، برنامه‏ای مناسب را ارائه دهد، بلکه بستر را نیز برای اجرایی شدن آنها فراهم سازد. این امر می­تواند با تقویت اقتصاد محلی، ارتقای فرهنگ جامعه محلی، بالا بردن کیفیت زندگی محلی و … همراه باشد.

ایران همواره با مشکل عدم مشارکت اجتماعی روبرو بوده است. از سوی دیگر تحقیقات نشان می‏دهد “سازمان محله‏ای”، شرایط برنامه‏ریزی اجتماع محور را تأمین می‏كند، لذا بهترین مکان برای کاربست این رهیافت، روستا- شهرها یا دهکده‏های شهری است که در طول زمان در حوزه‏های شهری قرار گرفته و عمدتاً روحیه زندگی اجتماعی را حفظ کرده‏ و عموماً با ویژگی­های اجتماعی و محلی خود شناخته می­شوند؛ نظیر رستم آباد، امام­زاده قاسم، اوین و …. آنچه که بیش از هرچیز در این محلات به چشم می­خورد، طبیعت پیاده و مقیاس انسانی آنها است که بستر حفظ روابط اجتماعی، سرمایه­ها و انسجام اجتماعی را فراهم آورده است. از این رو  برنامه­ریزی در چنین مکان­هایی بیش از هر چیز نیازمند توجه به چنین ارزشهایی است که تجدید حیات اجتماع-محور آن را در راس اهداف خود قرار داده است.

2-1- ضرورت و اهمیت مسأله

تحقیقات در ایران، نشان­دهنده وجود لختی، اینرسی و بی‏انگیزگی مردم در مشاركت اجتماعی است. مردم هیچ انگیزه­­ای از خود برای اجرای طرح­های پیشنهادی دولت نشان نمی­دهند. دولت همواره می­بایست ابزاری برای اجرای اجباری برنامه­هایش در دست بگیرد. این موارد نشان دهنده3 مشکل است؛ یا اعتماد به دولت وجود ندارد، یا مردم به دلیل مطلع نبودن و در جریان قرار نداشتن امور، تمایلی به مشارکت از خود نشان نمی­دهند و یا طرح­ها اساساً برای این مردم و مناسب حال آن­ها تهیه نشده است. چاره هر سه مشکل، حضور پر رنگ مردم به طور مستقیم و یا غیرمستقیم(ترجیحاً مستقیم) در کلیه مراحل برنامه­ریزی از شناخت مشکل و مسأله تا اجرای آن است. این مهم را می­توان در رهیافت تجدید حیات اجتماع-محور دنبال نمود.

از طرفی قرارگرفتن اجباری روستاها در دل شهرهای رشد یافته، محلاتی را بوجود آورده است که می­توان نام روستاشهر یا دهکده شهری را به آن­ها اطلاق کرد. خصوصیات عمده این اجتماعات محلی، همبستگی و انسجام بالای اجتماعی، شکل ارگانیک و کیفیت بالا از لحاظ زیست­محیطی است. چنین شرایطی، مطلوبِ محلات مسکونی می­باشد که در مواجهه با شهر و هجوم فرهنگ شهری، در حال نابودیست. همچنین حضور اجتماعی با ویژگی­های نامبرده، وجود شرایط را برای بکارگیری رهیافت تجدید حیات شهری اجتماع-محور گوشزد می­کند.

3-1- اهداف پژوهش

هدف از پژوهش حاضر را می­توان به صورت زیر لیست نمود:

– مطالعه و دستیابی به راهبردی که بتوان از طریق آن برنامه­ای پاسخده برای ارتقای سطح زندگی و کیفیت محیطی دهکده­های شهری تهیه نمود.

– تجربه­ ای از شیوه بهره ­گیری از پتانسیل حضور اجتماعات محلی و ایجاد رضایت آنان در زندگی در محله­ی خود.

– تجربه­ ای از شیوه ایجاد تحرک و پویایی در اجتماعات محلی.

– پیشنهاد نمونه ­ای درراستای هرچه اجرایی­تر ساختن طرح­های شهری.

– معرفی نمونه ­ای از شیوه برنامه ریزی پایین به بالا.

4-1- سوالات پژوهش

– برنامه­ ریزی اجتماع- محور و تجدید حیات اجتماع- محور چیست و چگونه می توان از آن در برنامه­ریزی دهکده­ های شهری استفاده نمود؟

– چه عواملی در برنامه ­ریزی سبب تقویت اجتماع محله­ای شده است و بستر تجدید حیات شهری پایین به بالا را فراهم می­آورد؟

– چگونه می­توان با کمک جامعه منسجم محلی و بکارگیری قدرت آن­ها، بستر تجدید حیات دهکده­ های شهری نظیر محله ده ونک را فراهم نمود؟

5-1- ساختار پژوهش

مراحل کلی انجام کار در این پایان­نامه شامل شش مرحله می­باشد که به ترتیب عبارتند از: توصیف در سطح کلی- تحلیل در سطح کلی- جمع­بندی و ایجاد چارچوبی برای بکارگیری رهیافت­های مرتبط با محوریت جامعه محلی منسجم در نمونه موردی- توصیف در سطح نمونه موردی- تحلیل در سطح نمونه موردی- تجویز در سطح نمونه موردی. نمودار 1-1، ساختار پژوهش را به تفصیل نشان می­دهد.

6-1- روش تحقیق

روش تحقیق در این پژوهش، کمی از نوع همبستگی می­باشد. ابتدا پس از مرور ادبیات نظری و عملی مرتبط با موضوع، چارچوبی مفهومی از معیارها و شاخص­ها برای ورود به نمونه موردی تدوین گردید. در طول بررسی نمونه موردی و تحلیل آن، تمامی شاخص­ها که از نظر ماهیت، به دو دسته کمی و کیفی تقسیم می­شوند، از طریق نرم افزار SPSS، کمی­سازی شده و همبستگی آن­ها نسبت به هم و نسبت به کل(تجدید حیات اجتماع-محور محله ده­ونک)، تعیین گردید. به منظور گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه­ای و میدانی استفاده شد. اقداماتی که در روش میدانی صورت پذیرفت شامل مصاحبه­ها، مشاهده­ها و پرکردن پرسشنامه بوده است. برای تکمیل پرسشنامه، به دلیل زیاد بودن جامعه آماری (30800نفر)، نمونه­­ای 264نفره از ساکنین ده­ونک انتخاب شد. همچنین به دلیل ناهمگن بودن محله به لحاظ اجتماعی-اقتصادی، اجتماع محلی، به 3 خوشه تقسیم گشت پرسشنامه­ها بر اساس سهم جامعه ساکن در هر خوشه، بین آن­ها تقسیم گردید. شیوه توزیع پرسشنامه و انتخاب پرسش شوندگان از درون هر نیز، تصادفی ساده بوده است.

هدف از این بخش، بررسی پژوهش‌ها و مطالعاتی است که در زمینه کیفیت زندگی کاری و تعهد سازمانی انجام گرفته است. این قسمت از تحقیق خواننده را با کارها و زمینه‌های قبلی و همچنین با حیطه موضوع مورد مطالعه آشنا می‌سازد. این فصل به سه بخش تقسیم شده است. در بخش اول به مطالعه مبانی نظری و تحقیق‌های انجام شده در رابطه با کیفیت زندگی کاری و در دو بخشدیگر مبانی نظری و مطالعات و بررسی‌های انجام شده در رابطه با ارزش افزودة اقتصادی و سرمایه فکری ذکر می‌شود، در نهایت به جمع‌بندی فصل پرداخته می‌شود.

2-1- بررسی نظریه‌های پیرامون کیفیت زندگی کاری

2-1-1- مفهوم و تعاریف کیفیت زندگی کاری

کیفیت زندگی کاری را از دو منظر می‌توان مورد بررسی قرار داد. از یک منظر، کیفیت زندگی کاری به مجموعه شرایط عینی و واقعی در سازمان نظیر خط‌مشی‌های ارتقا از درون، رهبری آزادمنش، مشارکت کارکنان و اقدامات و شرایط کاری امن و مطلوب و یکسان تلقی

 می‌شود و از منظر دیگر کیفیت زندگی کاری با نگرش کارکنان و طرز تلقی آن‌ها در مورد احساس امنیت، رضایت و توان رشد و توسعه و به عنوان یک انسان، مساوی فرض شده است. (کاسیو، 2:1380). این دیدگاه، کیفیت زندگی کاری را به حد و میزانی که تمامی نیازهای انسان را تأمین می نماید مرتبط می‌داند. از این رو کیفیت زندگی کاری را می‌توان از لحاظ عینی (سخت‌افزای) و ذهنی (نرم‌افزاری) مورد توجه قرار داد. از سوی دیگر کیفیت زندگی کاری مفهوم یا سازه‌ای چند بعدی است و تعریف واحد، مورد اتفاق نظر و جهان شمولی از آن نمی‌توان ارایه نمود (پرداختچی، 24:1384). از ابتدای نهضت کیفیت زندگی کاری در دهه 1970 میلادی تا کنون، تعاریف متعدد و متنوعی از آن ارایه شده است که در اینجا به تعدادی از این تعاریف اشاره می‌شود.

در این بخش تعدادی از تعاریف کیفیت زندگی کاری که در سه دهه اخیر ارائه شده نقل شود. در انتخاب تعاریف سعی بر آن بوده است که حتی‌المقدور از ذکر تعاریف کاملاً مشابه خودداری شود تا دیدگاه‌های مختلف نسبت به این مفهوم که در قالب تعاریف مطرح شده، نشان داده شود. گرچه به اعتقاد دولان وشولر، کیفیت زندگی کاری به سختی تعریف و سنجیده می‌شود ولی با این وجود تعاریف متعدد وجود دارد. آرنولد وفلدمن (1986) کیفیت زندگی کاری را در کیفیت روابط کارکنان و تمامی محیط کاری خلاصه می‌کند و یادآور می‌شود که در قالب محیط کار برنامه‌ها و فعالیت‌هایی که در جهت بهبود کیفیت زندگی کاری انجام می‌شودف در کنار و به موازات توجه به ابعاد فنی و اقتصادی، که بیشتر مورد توجه سازمان‌ها می‌باشد، ابعاد انسانی نیز مورد توجه و تأکید قرار می‌گیرد.

ورتر و دیویس کیفیت زندگی کاری مناسب را برخورداری از حقوق و مزایای مکفی و سرپرستی خوب، شرایط کاری شغل چالش‌انگیز، جالب و سودمند تعریف کرده‌ند. دوبرین، ایرلند ویلیامز کیفیت زندگی کاری را فرآیندی می‌دانند که به وسیلة آن تمامی کارکنان سازمان از طریق کانال‌های ارتباطی که بدین‌منظور تعبیه شده است، در طراحی شغل خود و محیط کار خود دروندادی خواهند داشت. کیفیت زندگی کاری فرصت‌هایی را برای کارکنان فراهم می‌کند که طی آن طیف وسیعی از نیازهای آن‌ها در شغل و محیط کارشان ارضا شود. به نظر آن‌ها کیفیت زندگی کاری شکل‌های گوناگونی دارد و فصل مشترک همه آنها این است که اختیار کار و محیط کار به کارکنان واگذار شود و از آن طریق تعهد، رضایت و بهره‌وری آن‌ها افزایش یابد.

براساس تعریف ارائه شده در فرهنگ جامع مدیریت، کیفیت زندگی کاری یا کیفیت شغلی شرایطی است که در آن یک کارمند از مزایایی چون سرپرستی خوب، محیط کار مطلوب، حقوق و مزایای مکفی و عادلانه، و شغلی چالش‌انگیز و رضایت بخش بهره‌مند باشد (زاهدی 312:1376).