عصر مشروطه به عنوان اوّلین گام و خیز جامعه­ی ایرانی بر اساس اندیشه­های نوین جریان روشنفکری یکی از برجسته‌ترین ادوار طنز در ایران از ابتدای پیدایش تا کنون به حساب می‌آید بنابراین شناخت دقیق ادبیّات طنز این دوره­ی و تحلیل گفتمان حاکم بر آن ضرورت تام دارد و این امر از آنجا ناشی می‌شود که حوزه­های مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایرانِ کنونی ما همچنان دستخوش اهداف و تلاش­های جریان روشنفکری است و تحلیل دقیق اوضاع کنونی ما و حرکت به سوی آینده، جز با شناخت عناصر ماهوی و گفتمانی عصر مشروطه امکان­پذیر نخواهد­بود. بنابراین می‌توان گفت که بررسی اشعار و طنز این دوره می‌تواند راهگشایی برای شناختی دقیق از ابتدای تحولات یک قرن اخیر در ایران باشد.

بررسی و تحلیل گفتمان سوژه­ها و مفاهیم اساسی طنز در شعر مشروطه، به دلیل اهمیّت تأثیر­گذاری این سرودها بر تاریخ سیاسی و اجتماعی کشور است. هدف از این پژوهش، بررسی و تحلیل اصلی­ترین مفاهیم و سوژه­هایی است که در شعر طنز مشروطه وجود دارد و همچنین تأثیر آن بر فضای سیاسی اجتماعی ایران. در این پژوهش از روش تحلیل گفتمان استفاده شده ­است و از بررسی مفاهیم حاکم بر گفتمان شعر مشروطه این نتیجه گرفته می‌شود که میان گفتمان‌های استبدادی و آزادی، مساوات و فاصله­ی طبقاتی، زن متجدّد و زن سنّتی، میهن­پرستی و نفوذ استعمار، عقل­گرایی و خرافه، تغییری اساسی دیده می­شود و همین اختلاف نظرها، موجب پویایی و حرکت طنز در عصر مشروطه ­می­گردد. در نهایت مشخّص می­گردد که مفاهیمی چون تجدّد، عقل­گرایی، میهن­پرستی، مساوات، مشروطیّت، قانون­گرایی و … از جمله مهم­ترین مضامینی است که شاعران طنز­پرداز عصر مشروطه، در شعر خود بدان پرداخته­اند.

واژگان کلیدی: شعر، طنز، مشروطیت، آزادی و قانون گرایی.

مقدّمه

بررسی و تحلیل گفتمان سوژه­ها و مفاهیم اساسی طنز در شعر مشروطه، از جوانب متعدّدی دارای اهمیّت است. شعر مشروطه تجلّی ذهنیّت­ها، باورها، ارزش­ها و آرمان­­های نخبگان جامعه­ی ایرانی برای  تحوّل و عبور از کاستی­ها و مشکلاتی است که ایرانِ عصر قاجار با آن روبه­رو بوده­است.

در قرن نوزدهم میلادی که تمدّن ایرانی – اسلامی به مرحله­ای از انحطاط در ساحات مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی می­رسد و جامعه در زیر سایه­ی سنگین بی­تدبیری­ها و خودپرستی­هایِ حُکّام مستبد، در فلاکت و ناامنی دست­و­پا می­زند، چراهای متعدّدی در ذهن اندیشمندان ایرانی درخصوص عقب‌ماندگی­ها و کاستی­ها شکل می­گیرد. نیم­نگاهی به گذشته­ی باشکوه ایران باستان، شکوفایی تمدّن ایرانی در قرن چهارم و پنجم هجری، پس از ورود اسلام به ایران و دوران صفویه، نخبگان جامعه­ی ایرانی را با توجّه به چیرگی قدرت صنعتی اروپایِ مُدرن پس از انقلاب صنعتی که ایرانی­ها طعم تلخ آن را اوّلین بار در شکست از روس­ها چشیده­ بودند، بر ضرورتِ گذار از وضعیّت آن روز متوافق کرد.

نهضت مشروطیّت محصول تحوّل­خواهی ایرانیان در سال 1285 هجری شمسی بود. در این وضع نابسامان، ادبیّات همچون همیشه، نقش پُررونقی را در حرکت جامعه­ی ایرانی از وضعیّت موجود به نقطه­ی مطلوب بازی می­کند و بسیاری از منوّرالفکر­ها برای ترویج عقاید و اندیشه­های خود و انتقاد از ساختارهای فرهنگی و سیاسی حاکم، رو به ادبیّات می­آورند و با تکیه بر زبان ساده­ی ادبیّات و نزدیک به توده­های مردم، سعیِ وافری را برای پیشبرد اهداف مشروطه انجام می­دهند. شناخت ادبیّات این دوران و به­خصوص شعر آن، ارتباط وثیقی با شناخت و درک فضای سیاسی و اجتماعی عصر مشروطه دارد. در میان سبک­های ادبی شعری نیز، طنز به دلیل جذّابیت و همچنین ساختار منتقدانه­ی آن، یکی از اصلی­ترین اهرم­های جریان روشنفکری در کمک به اهداف نهضت مشروطه به حساب می­آید تا با بهره­گیری از ظرافت­های آن، یکی پس از دیگری سنگرهای پیش رو را فتح کنند و جامعه را از وضع نابسامان و رخوت­بار دوره­ی قاجار عبور دهند.

در شعر طنز مشروطه، دگرشناسی اوج می­گیرد و مفاهیم اساسی همچون قانون­مداری، آزادی، وطن‌پرستی، خرافه­زدایی از جامعه، حقوق مردم، تجدّد و… به حدّ اعلای خود می­رسد. بسیاری از شعرا و طنزپزدازان مطرح در این مقطع، در مطبوعات مشغول به فعّالیّت می­شوند و در یک تعریف جامع، ادبیّات همچون خنجری برّنده در عمق جان جامعه فرو می­رود تا به زعم خود، کاستی­ها را جبران کند؛ به سستی­ها پایان دهد و انحطاط را به ترقّی و پیشرفت مبدّل سازد.

نگارنده با بضاعت اندک خویش در این تحقیق، تلاش دارد تا نمایی کلّی از گفتمان حاکم بر شعر طنز مشروطه و تأثیرات متقابل آن بر گفتمان عمومی جامعه در عصر مشروطه، ارایه دهد و ارتباط میان شعر طنز و تحوّلات سیاسی و اجتماعی آن دوران را واکاوی کند.

***ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است***

متن کامل را می توانید دانلود نمائید

چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)

ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه

 با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند

موجود است

پیش از آنكه سرزمین­های ایران در قفقاز در اوایل قرن نوزدهم به روسیه تزاری تسلیم شود، ارمنستان، گرجستان و آن­چه امروزه جمهوری آذربایجان خوانده می شود بخشی ازامپراطوری ایران بودند. اما تاریخ به تنهایی نمی­تواند روابط امروز تهران با این كشورها را توضیح دهد. در این مورد ملاحظات دیگر، مانند موقعیت اقتصادی، جغرافیایی و سیاسی این كشورها را نیز باید در نظر گرفت.  ایران یكی از اولین كشورهایی بود كه پس از فروپاشی اتحاد شوروی، كشورهای نواستقلال قفقاز و آسیای مركزی را به رسمیت شناخت. در برخی از این كشورها مانند جمهوری آذربایجان، نگاه بدبینانه­ای نسبت به ایران وجود داشته است .هرچند بدبینی اولیه بیشتر از میان رفته و فهم واقع بینانه تری از منافع و سیاست­های ایران درمنطقه جایگزین آن شده است، اما روابط ایران با بیشتر این كشورها همچنان با حد مطلوب فاصله دارد. با وجود تاریخ و مذهب مشترک، ایران و جمهوری آذربایجان همسایگانی دور ازهم باقی مانده اند. با این حال، ایران با ارمنستان روابط نزدیک و دوستانه­ای برقرار كرده است .تنها کمی پس از استقلال ارمنستان، ایران این کشور را به رسمیت شناخت و با ایروان روابط دیپلماتی برقرار كرد. در حقیقت، ارمنستان تنها كشور در میان همسایگان ایران است كه ایران با آن پیوندهایی نزدیک و روابطی بی تنش دارد.

 ارمنستان با وجود داشتن روابط نزدیک با ایالات متحد آمریكا و كشورهای اروپایی، از رأی دادن علیه ایران در سازمان­های بین المللی خودداری كرده و تحریم­های وضع شده علیه ایران بر سر موضوع هسته­ای را تأیید نكرده است. روابط نزدیک میان دو كشور ممكن است عجیب به نظر برسد. ایران كشوری وسیع با اکثریتی شیعه و کشوری چند قومی و چند فرهنگی و از جایگاه ویژه ای در ژئوپولتیک جهان برخوردار است. ایران خود را به عنوان دولتی مذهبی معرفی كرده است كه سیاست اعلانی­اش براولویت همكاری با كشورهای مسلمان قرار دارد. از زمان تأسیس جمهوری اسلامی در سال1357، تأكید بر اسلام و به ویژه تشیع، امری پایدار در سیاست خارجی ایران بوده است .حال آن که این روابط سبب بروز مشکلاتی در روابط دیگر کشور کشور منطقه با ایران نیز گشته است. روابط ایران با ارمنستان و روابط جمهوری آذربایجان با کشور­های غربی سبب گشته که دو کشور روابط همگرایانه ای را با هم نداشته باشند و همین امر سبب گردیده که این نوشتار به بررسی روابط دو کشور و عوامل تاثیر گذار با آن بپردازد.

2-1- طرح و تبیین مساله

ایران و جمهوری آذربایجان به اقتضای ملاحظات ژئوپلتیکی و به اعتبار اشتراکات تاریخی و فرهنگی در یکصد سال اخیر ارتباطات و مراودات نزدیکی با یکدیگر داشته اند، این ارتباط و تعامل چه در دوران وابستگی سیاسی جمهوری آذربایجان به اتحاد شوروی به عنوان یکی از اجزای جنوبی این کشور و چه در دوران حیات و موجودیت مستقل آن به عنوان یک واحد سیاسی، همواره بخش مهمی از گستره روابط خارجی دو طرف را تشکیل داده است. به همین دلیل بررسی روابط خارجی ایران در سال­های گذشته نسبت به مناطق پیرامونی و همجوار بدون بررسی جامع و کامل روابط این کشور با جمهوری آذربایجان امکان پذیر نخواهد بود. در واقع درک صحیح ملاحظات سیاست خارجی ایران در سال­های گذشته و عوامل تاثیر گذار بر آن در حوزه روابط با مناطق همجوار مستلزم بررسی روابط این کشور با جمهوری آذربایجان است. چرا که این جمهوری یکی از مهم ترین همسایگان شمالی کشور محسوب می­شود و در حال حاضر نیز حجم قابل توجهی از ظرفیت سیاست خارجی ایران به این کشور اختصاص یافته است. البته طبیعی است که تا قبل از فروپاشی شوروی محدودیت­های ناشی از عدم استقلال در حوزه سیاست خارجی در جمهوری آذربایجان از یک طرف و تلاش حکومت شوروی در زمینه جدا کردن جمهوری های منطقه آسیای مرکزی از هویت دینی و تاریخی خود مشکلات فراوانی را برای توسعه روابط ایران و جمهوری آذربایجان پدید آورده بود. پس از فروپاشی شوروی و به استقلال رسیدن جمهوری آذربایجان توانایی مناسبی برای بسط روابط دو طرف به وجود آمد. با این حال وجود پاره ای مسائل و ملاحظات سیاسی در کنار نقش منفی و مداخله جویانه کشورهای خارجی به مثابه متغییرهای بازدارنده مانع از توسعه کامل روابط دو کشور تا حد تکمیل نهایی ظرفیت این روابط در سال­های اخیر شده است. دو کشور در زمینه­های رژیم حقوقی دریای خزر، مساله ناگرنو قره باغ، مسائل امنیتی منطقه، حضور اسرائیل در منطقه و اتهاماتی که دو طرف در زمینه جاسوسی به یکدیگر وارد می کنند، دچار اختلاف هستند. از سوی  پس از فروپاشی شوروی و رقابت به وجود آمده در این منطقه  پای بسیاری از قدرت­ها را در این منطقه باز کرد که به نوعی سبب شکل گیری رقابتی شدید در منطقه گشت. در این میان کشور جمهوری آذربایجان به لحاظ منابع انرژی و همسایگی با روسیه و ایران و دریای خزر از اهمیت بیشتری برخوردار گردید. در این نوشتار سعی می گردد به بررسی قدرت­های حاضر در منطقه و روابط آنها با جمهوری آذربایجان و تاثیر این روابط در روابط ایران و جمهوری آذربایجان پرداخته شود.

***ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است***

متن کامل را می توانید دانلود نمائید

چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)

ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه

 با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند

موجود است

………………………………………………………………………………………………………………………………………….66

4-2 – تعریف و مفهوم مجتمع های نظامی- صنعتی……………………………………………………………………………..66

4-3 -تاریخچه ظهور و قدرت گیری مجتمع های نظامی- صنعتی……………………………………………………….70

4-4 – تداخل اعضای مجتمع های نظامی- صنعتی و سیستم دولتی ایالات متحده امریکا…………………79

4-5 – نومحافظه کاران و کابینه بوش……………………………………………………………………………………………………..89

4-6 – تحول در سیاست خارجی ایالات متحده امریکا بعد از حادثه 11 سپتامبر 2001…………………… 99

4-7 – افزایش سریع هزینه های نظامی ایالات متحده در سالهای2000 تا    2008…………………………….104

فصل پنجم: نتیجه گیری

5- نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….115

منابع………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………127

فهرست اشکال

 عنوان                                                                                                                                         صفحه

شکل2- 1 ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….34

شکل4-1………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….78

شکل4-2……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….105

شکل4-3……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….106

شکل4-4……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….108

شکل4-5……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….110

 فصل اول

کلیات

1-1 – شرح و بیان مسئله:

از جنگ دوم جهانی به بعد، طبقات استثمارگر جوامع سرمایه­داری عمدتا با تهدید یا با بکارگیری قوه قهریه سعی می­کنند به اهداف و امیال

 خود در جهان دست یابند. بدین خاطر امروزه یکی از پایه­های  اساسی قدرت نظام سرمایه­داری را دستگاه عریض و طویل ارتش و نیروهای مسلح تشکیل می­دهد. دستگاه دیوانسالاری نظامی، که با اختلافات جزیی، چه از لحاظ تجهیزات و چه از لحاظ تشکیلات و چه از لحاظ پرسنل در تمام کشورهای سرمایه­داری بطور فزاینده­ای در حال رشداست.

دیتر زینگهاوس استاد علوم سیاسی دانشگاه فرانکفورت اصطلاح مجتمع های نظامی- صنعتی را به جای میلیتاریسم بکار برد و دلیل او این بود که اگر در گذشته جدایی و تفکیک بین جامعه، ارتش و سیاست امکان  پذیر بود و حتی بررسی آن از جنبه­های مختلف با اهمیت و ضروری بود ولی اینها در عمل و تئوری اهمیت خود را از دست داده است و بهتر است به جای اصطلاح میلیتاریسم از اصطلاح مجتمع های نظامی- صنعتی که بیانگر واقعیتهای جوامع سرمایه­داری معاصر است، استفاده کرد. منظور زینگهاوس از این اصطلاح روابط پیوسته و سودجویانه بین برگزیدگان بخشهای سیاست،اقتصاد، ارتش، علوم و تکنولوژی است که با همکاری و پشتیبانی متقابل موضع خود را برای تامین منافع مشترک در دولت و جامعه بطور مستمر و بطور غیرقابل کنترلی مستحکم کرده­اند(ازغندی،1364 :29).

ایالات متحده امریکا همانند امپراتوری­های گذشته از قدرت نظامی بارها برای دستاوردهای اقتصادی، ارضی وغیر ارضی استفاده کرده است. تردیدی نیست که دستاوردهای اقتصادی امریکا ناشی از جنگ در ایجاد دوره دیرپای توسعه اقتصادی این کشور پس از جنگ جهانی دوم دخیل بوده است.به نظر می رسد که در سالهای اخیر بویژه در جهان پساجنگ سرد الگوی دستاوردهای اقتصادی ناشی از عملیات نظامی امپریالیستی تا اندازه­ای دگرگون شده است. صرفنظر از مسائل اخلاقی، اردوکشی­ها و عملیات نظامی امریکا حتی به دلایل اقتصادی امپریالیستی نیز به صرفه نیست. در واقع، تشدید توسعه­طلبیها و جنگ­های امریکا رفته رفته پر هزینه­تر و از دیدگاه منافع ملی اسرافکارانه و کمرشکن است. پس اگر الگو یا تجربه امپریالیسم بیانگر علت تشدید جنگ­های نظامی امریکا در سالهای اخیر نیست، پس توضیح اینگونه تاخت و تازها چگونه است؟

برخی تحلیلگران ­­دلیل این توسعه­طلبی­ها را به قدرت رسیدن گروه به اصطلاح ارتش­گرایان نومحفظه­کار می­دانند، برخی این توسعه­طلبی­های امریکا را به ویژگی­های جورج بوش و راه و رسم وی در سیاست وتمایل او به مغتنم شمردن منزلت خود در مقام رئیس جمهور  زمان جنگ نسبت می دهند. برخی نیز استدلال می­کنند که این سیاست حداقل در خاورمیانه بوسیله لابی­های صهیونیست تعیین می شود.

در این پژوهشدر پی بحث در مورد چگونگی و میزان تاثیرگذاری مجتمع های نظامی- صنعتی بر سیاست­گذاری دفاعی ایالات متحده امریکا در دوره ریاست جمهوری جورج بوش پسر هستیم. بدین صورت که این گروه منافع تاثیرگذار در سیاست، سیاست خارجی و سیاست دفاعی ایالات متحده، در محیط تکثرگرای جامعه امریکا در رقابت با سایر گروههای منافع چگونه و از چه روشهایی توانسته است در فرایند تصمیم­گیری­های کلان این کشور نفوذ کند و به چه مقدار این تصمیمات را به سمت منافع گروهی خود هدایت کند. و بالاخره اینکه چقدر توانسته به اهداف گروهی خود دست پیدا کند و ابزارهایی که استفاده کرده کدامند.

1-2- پیشینه تحقیق:

مباحث مربوط به اقتصاد سیاسی نظامی­گری  قدرتهای بزرگ بخصوص جمهوری آلمان فدرال، شوروی و ایالات متحده امریکا دیر زمانی است که در محافل دانشگاهی در جریان است و این تحقیقات توانسته است زوایای پنهانی از دلایل سیاستهای نظامی این کشورها را روشن سازد ولی این مطالعات هنوز نتوانسته است بسیاری از پیچیدگی­های این سیاستها و روابط پیچیده بین سیاستمداران ، نظامیان وگروههای صنعتی تسلیحاتی را در کشورهای سرمایه­داری بزرگ، بویژه ایالات متحده را کشف کند.شرحی از مطالعاتی را که در این زمینه صورت گرفته و به نحوی مرتبط به موضوع بحث ما است را در زیر بیان کرده­ایم.

علیرضا ازغندی در پژوهشی با عنوان ” مجتمعهای نظامی- صنعتی”پس از تعریف این اصطلاح، به بررسی وجود و نقش این پدیده در امریکا ، شوروی و آلمان می­پردازد و می­گوید که در جنگ دوم جهانی رابطه بسیار نزدیکی بین نظامیان و صنایع تسلیحاتی ایجاد شده که توسط رهبران سیاسی قابل کنترل نبود.بعد از جنگ هم نظامیان تسلط خود را بر فرایند تصمیم­گیری سیاست خارجی و امنیتی امریکا حفظ کردند و هر روزه این اتحاد  درآمد شهروندان بیشتری را وابسه به امور نظامی می کند.  نویسنده در این کتاب به بررسی کلی وضعیت نظامی­گری پیش آمده در سیاست و جامعه ایالات متحده و دو کشور دیگر می­پردازد و مخصوصا در مورد امریکا به مسائل کلان و بوجود آمده با دیدی کلان توجه دارد و  به مصادیق عینی ، دلایل و چگونگی بوجود آمدن این وضعیت نمی پردازد(ازغندی،1364).

اسماعیل حسین زاده، استاد دانشگاه دریک ایالت آیوا امریکا در پژوهشی باعنوان”اقتصاد سیاسی
نظامی­گری امریکا”به بررسی نفوذ گروه نظامی- صنعتی بر سیاست خارجی ایالات متحده و کشاندن  امریکا به جنگ، بخصوص در دوره جرج بوش پسر پرداخته است. او در این کتاب این ایده را مطرح می سازد که امپریالیسم انگلی ارتش­سالارانه بطور فزاینده­ای تبدیل به هدف قائم به ذاتی شده که دیگر ارتش­سالاری و فعالیت مجتمع های نظامی- صنعتی در راستای منافع ملی امریکا نیست بلکه این ارتش سالاری در سیاست خارجی و فعالیت این گروهها برای منافع خود است، حتی اگر در جهت منافع ملی امریکا نباشد( حسین زاده،1389).

نویسنده، این مجتمع ها را نیروی بزرگ و هژمون سیاست ایالات متحده می داند و چنین می اندیشد که این مجتمع ها سیاست ایالات متحده را بدون هیچ مانعی در جهت منافع خود هدایت می کند. ولی در جامعه تکثرگرای امریکا گروههای منافع و نیروهای متعددی وجود دارند که قدرت کافی برای جلوگیری از یکه تازی های این گروه و هر گروه دیگر را دارند و چنانکه شاهدیم گروه نومحافظه کاران سالها قبل از ریاست جمهوری بوش پسر برنامه های خود را تهیه کرده بودند و در اتحاد پیچیده با صاحبان صنایع نظامی سعی در کشاندن سیاست ایالات متحده به سمت نظامی گری دلخواه خود داشتند ولی تا سالهای ریاست جمهوری بوش و دقیقتر تا لحظه حادثه یازده سپتامبر، به دلیل مقاومت و عدم قبول سیاستهایشان بوسیله نیروهای فعال عرصه عمومی امریکا توان اجرای سیاستهای خود را نداشتند.

جی پاول دان و الیزابت اسکانز در پژوهشی با عنوان”مجتمع نظامی- صنعتی” به بررسی سرچشمه و پایه های تئوریکی این مفهوم و تشریح مفاهیم اساسی آن در جنگ سرد و توسعه­های ساختاری، تاثیرات و تحولات اساسی آن بعد از جنگ سرد می پردازند. آنها استدلال می کنند که تغییرات اساسی در طبیعت و اندازه مجتمع های نظامی- صنعتی بوجود آمده ولی درجه بالایی از تداوم در این مجتمع ها وجود دارد و نگرانی آیزنهاوردر مورد این مجتمعها بی­ربط به ساختاربندی دوباره این مجتمعها بعد از جنگ سرد نیست. ولی این نویسندگان به موضوع نمی پردازند که نقش این مجتمع ها در پیشبرد این ادامه و تغییر خود چگونه است و چگونه خود باعث بازتولید قدرتش می شود. نویسندگان این مقاله بیشتر به مسائل فنی و سیاسی رشد مجتمع ها می پردازند و کمتر به موضوعات سیاسی و اقتصاد سیاسی این موضوع پرداخته اند(Dunne&Skone,2009).

سرهنگ جیمز ار رالف در پژوهشی با عنوان “بررسی قابلیتهای صنعت پایه دفاعی ایالات متحده امریکا برای پشتیبانی وزارت دفاع در شرایط در حال تغییر جنگ” به بررسی صنعت پایه دفاعی ایالات متحده امریکا برای پشتیبانی نیازهای امنیت ملی این کشور در قرن 21 می­پردازد و توصیه­هایی را برای فراهم کردن زمینه برای شرکتهای انعطاف پذیر و سازوار برای حمایت از صنعت پایه دفاعی امریکا پیشنهاد می­کند.  وی
می­گوید در جهانی که در حال تغییر است و اندازه و طبیعت عملیات نظامی در حال تغییر است، وزارت دفاع به توسعه طرق متفاوت برای شکل دادن به صنعت پایه دفاعی امریکا نیاز دارد. وزارت دفاع باید شرایط رقابتی را برای شتاب دادن به تحول صنعت پایه دفاعی برای فراهم کردن تواناییهای نوآورانه و قدرتمندانه­تر برای امریکا در جنگ درحال دگرگونی ایجاد کند­. این مقاله نیز به مسائل فنی و اقتصادی می پردازد و از این زاویه به مـوضوع نگـاه می کـند و سعـی در پرداختـن به زوایای مهـمتر این پدیده که مـوضـوعات سـیاسـی،

اجتماعی و نظامی آن است نمی پردازد(Ralph,2004).

جاستین­بالداسیر­و­اریک­بریور­از­اعضای­موسسه­پژوهش­سیاست­هسته ای­در­پژوهشی­با­عنوان”
ریشه­های سیاسی، عقلی و استراتژیک سیاست هسته ای حال حاضر ایالات متحده امریکا : پروژه قرن جدید امریکایی”  به بررسی سیاست دفاعی ایالات متحده و تغییرات ایجاد شده در آن در دوره جرج بوش
می پردازد. آنها استدلال می­کنند که کابینه بوش تغییرات مهمی را که در سیاست دفاعی امریکا با تمرکز بر تروریسم بعد از یازده سپتامبر ایجاد کرده از پروژه­ای به نام قرن جدید امریکایی ( که با عنوان بازسازی دفاعی امریکا منتشر شده ) برگرفته شده است. آنها ادعا می­کنند که این سیاست دنیا را از پروژه خلع سلاح و غیرنظامی سازی که در دهه قبل پیش برده می شد بسیار دور می­کند. آنها میگویند که پروژه بازسازی دفاعی امریکا تاثیرات یک بخش غیرانتفاعی را به دولت و شکل دادن شبکه ای از ایده ها و افراد به سیاست عمومی را نشان می دهد(Baldassare & Brewere,2004). این پژوهش از زاویه خوبی به سیاست دفاعی ایالات متحده می پردازد که گروه نومحافظه کاران با رسیدن به قدرت در دوره بوش از گزارشها و اسناد جاه  طلبانه خود در طول دوره ریاست جمهوری بوش استفاده کردندکه باعث افزایش نظامی گری و رشد نقش مجتمعهای نظامی صنعتی در جامعه و اقتصاد امریکا شدند. ولی بحثی از رابطه پیچیده مجتمع ها با نومحافظه کاران در دوره بوش و تداخل اعضای آن با مجتمع ها ، پیش نمی کشد.

این کتابها و مقالات هرکدام از زوایای مختلف به بحث در مورد مجتمع های نظامی- صنعتی پرداخته اند و تاثیر این مجتمع ها را بر  جامعه ایالات متحده و سیاستگذاری این کشور را بررسی کرده اند؛ ولی مسئله ای که وجود دارد روابط پیچیده این مجتمع ها  با بخشهای مختلف جامعه امریکا، اعم از ارتش، دولت، نهادهای پژوهشی و تحقیقاتی، روزنامه ها، کنگره، دانشگاهها، نیروی کار و بخشهای دیگر جامعه امریکاست که با رابطه اندام واری که با این بخشها دارد، این نهادها با پروسه پیوسته به هم و متداخلی به هم  وابسته شده اند.

در این پژوهش ما سعی داریم به این موضوع بپردازیم که بین این گروهها که در طی زمان و در راستای همکاری هایی که با هم انجام داده اند، چه نوع رابطه ای بین آنها بوجود آمده که اتخاذ رویه های تهاجمی در سیاست خارجی و به طور خاص در سیاستگذاری دفاعی ایالات متحده به سود گروههایی مثل کارخانجات تولید سلاحها و سیاستمداران طرفدار یکجانبه گرایی سیاست خارجی امریکا است. از طرفی بخشهای دیگری مثل اعضای کنگره، نهادهای پژوهشی و دانشگاهی چگونه و به چه دلیل با مجتمع های نظامی- صنعتی همکاری می کنند؛ و چگونه و به چه علت نیروی کار عظیمی در سراسر امریکا به بخش صنعتی مجتمع ها وابسته شده اند.

***ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است***

متن کامل را می توانید دانلود نمائید

چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)

ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه

 با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند

موجود است

عصری كه در آن زندگی می كنیم، عصری جدید از دستاوردهای عظیم علمی و مبتنی بر فناوری، پیشرفت و تغییر، كاربرد انرژی هسته ای، ارتباط از راه دور و خودكار شدن فرایند تولید می باشد. عظمت و سرعت پیشرفتهای علمی و فنون متأثر از آن، بی تردید دگرگونیهای اجتماعی و تحولات اقتصادی را به همراه خواهد داشت. بر این مبنا در چنین شرایطی تغییر و تحولات عمیقی در زندگی افراد و اشتغال آنها به وجود می آید. امروزه سازمانهای نوآور و پیشرو برای رسیدن به اهداف و برنامه های خود در صددند تا راهكارهایی جهت سازگاری مطلوب كاركنان خود با چنین تغییرات عظیمی به وجود آورند. توجه به انسان به عنوان یك موجود پیچیده، سازگاری وی با چنین روابط، تجهیزات، تغییرات و دستورالعملها و به طور كلی محیط های شغلی در یك سازمان متفاوت از گذشته گردیده و انسان عصر حاضر ، در جریان سازگاری با محیط اجتماعی و شغلی خود ناچار است محدودیتها و فشارهایی را متحمل شود. (جوادی نیا، 1388: 1)

كار کردن، صرفنظر از تأمین مالی، می‌تواند برخی از نیازهای اساسی آدمی نظیر تحرك روانی و بدنی،تماس اجتماعی، احساسات خودارزشمندی، اعتماد و توانمندی را ارضا كند. با وجود این، كار می‌تواند منبع فشار عمده ای نیز باشد. احساس دایمی فشار، اثرات آسیب‌زای چندی را بر جا می گذارد كه از آن به نام تحلیل رفتگی شغلی یاد می كنند.(پاول،1377: 50)

در این فصل پس از تعریف موضوع و اهمیت و ضرورت مطرح نمودن آن به اهداف، سوالات و فرضیات تحقیق می‌پردازیم و پس از آن قلمرو تحقیق و کاربردهای آن مطرح و در خاتمه تعریف عملیاتی واژگان تحقیق ذکر می‌شود.

در فصل دوم ادبیات تحقیق که شامل سه بخش شخصیت، فشار روانی و تحلیل‌رفتگی است مطرح خواهد شد.

در فصل سوم به روش تحقیق و در فصل چهارم به نتایج حاصله از آن می‌پردازیم.

در خاتمه در فصل پنجم، نتیجه گیری و پیشنهادهای حاصل از تحقیق ذکر می‌شود.

2-1- تعریف موضوع

طبق تعریف کی رایکو (1978) فشار روانی به عنوان پاسخی به تأثیرات منفی تلقی می شود که زمان بروز آن هنگامی است که فشار غیرقابل کنترل به مدت طولانی ادامه یابد و استراتژی های مقابله ای فرد نتواند آن را برطرف سازد. سطح بالایی از فشار روانی شغلی اغلب منجر به نارضایتی شغلی، غیبت از کار و ترک شغل و در نهایت تحلیل‌رفتگی شغلی می گردد. تحلیل‌رفتگی به عنوان فقدان انرژی و نشاط تعریف می شود و شخص دچار تحلیل‌رفتگی احساس کسالت انگیزی را نسبت به انجام رفتار شغلی نشان می‌دهد. تحلیل‌رفتگی حالتی است که در یک فرد شاغل به وجود می آید و پیامدی از فشار شغلی دائم و مکرر است. به این ترتیب شخص در محیط کارش به دلیل عوامل درونی و بیرونی احساس فشار می کند و این فشار، دائمی و مکرر بوده و در نهایت به احساس تحلیل‌رفتگی تبدیل می گردد. در این وضعیت احساس کاهش انرژی رخ می دهد و باعث پایین آمدن کارایی و بهره وری کارکنان می شود. (حسنی، 1381: 1)

به اعتقاد گینز و جرمییر فرصتهای  اندک برای ارتقا و وجود قوانین و مقررات خشک این احساس را در فرد ایجاد می کند که در یک نظام غیر منصف گرفتار آمده است و همین احساس باعث می شود فرد نسبت به شغلش نقطه نظرهای منفی پیدا کند. تقویت حالتهای منفی مزمن و فقدان پیشرفت بعد از اینکه خود را در زندگی موفق احساس نمی کند، به عیب‌جویی، دلسردی، بی علاقگی و سهل انگاریمی‌انجامد که از جمله نشانه های تحلیل رفتگی هستند. (ساعتچی ،1387 :345) از آنجا که تحلیل رفتگی شغلی غیر تبعیض‌آمیز است و کارکنان در

 همه سطوح ممکن است متحمل آن بشوند(بل، 2004: 2). در این راستا شناخت عواملی که در ایجاد و توسعه تحلیل رفتگی نقش دارند اهمیت بسزایی دارد زیرا کاهش اثر بخشی و افزایش غیبت از کار در افرادیکه از تحلیل رفتگی رنج می برند مشاهده می‌شوند (برونت، 2003: 5).

یکی از مهمترین مقوله‌های تأثیرگذار بر فشار روانی و ادراک فرد از فشار روانی شخصیت فرد است. طبق تعریف آلپورت «شخصیت عبارت است از سازمان پویای دستگاه بدنی و روانی فرد که چگونگی سازگاری خاص آن فرد را با محیط تعیین می کند.» (آلپورت، 1937: 48) شلدن می‌گوید: شخصیت، سازمان پویای (زنده) جنبه‌های ادراکی و انفعالی و ارادی و بدنی (شکلی و اعمال حیاتی بدن) آدمی است. (مشبکی، 1377: 123) برای سنجش تیپ شخصیتی افراد روش‌های متنوعی وجود دارد که از مهمترین آنها می‌توان به مدل پنج عاملی اشاده نمود که با سابقه چهار دهه کار علمی یکی از معتبرترین ابزار سنجش شخصیت به حساب می‌آید.

این تحقیق به بررسی تأثیر ابعاد شخصیت بر تحلیل‌رفتگی کارکنان می‌پردازد. 5 بعد اصلی شخصیت که در این پژوهش مورد بررسی قرار می‌گیرند، عبارتند از: برونگرایی، توافق پذیری، ثبات هیجانی، وجدان کاری، گشودگی یا باز بودن نسبت به تجربیات جدید

در پرسشنامه استاندارد تحلیل‌رفتگی ماسلاش و جکسون تحلیل رفتگی در 3 بعد مورد سنجش قرار می‌گیرد که عبارتند از فرسودگی هیجانی، مسخ شخصیت و کاهش کفایت شخصی

3-1- اهمیت و ضرورت تحقیق

یکی از رایج ترین مشکلاتی که کارکنان را در همه سنین مورد حمله قرار می دهد، فشار روانی است. فشار روانی طولانی ممکن است منجر به رفتارهای غیر مولد شود. رفتار‌‌های غیر مولد متضمن ترک خدمت، غیبت از محل کار، اعتیاد به الکل، اعتیاد به مواد مخدر، پرخاشگری و خرابکاری است. (محمدزاده، 1375: 465) غیبت، توقف کار و ترک خدمت از پیامد های رفتاری فشار روانی است. (قلی‌پور، 1386: 280-282)

درجات شدید فشار روانی معمولاً توأم با اضطراب و یا ناکامی، فشار خون و کلسترول زیاد می‌باشد. این تغییرات روانی و فیزیولوژیکی به چند طریق سلامت را به مخاطره می اندازد. از همه مهم‌تر، فشار روانی شدید به بیماری قلبی کمک می کند. رابطه بین فشار روانی زیاد شغلی و بیماری قلبی کاملا به اثبات رسیده است. (محمد‌زاده، 1375: 262) ضمناً فشار روانی به اختلال‌های جسمی می‌انجامد زیرا نظم درونی بدن در رویارویی با فشار روانی دگرگون می‌شود. (دیویس و نیو استورم، 1373: 632)

فشار روانی زیاد، در تشدید بیماری‌های قلبی، ستون فقرات، زخم معده و سردردهای مزمن تأثیر دارد. به طور کلی بین بیماری‌های فیزیولوژیک و فشار روانی رابطه وجود دارد. کاهش و از دست دادن تمرکز حواس، کاهش خلاقیت، افت کیفیت تصمیم‌گیری و اتخاذ تصمیمات ضعیف و بی کیفیت، از دست دادن حافظه کوتاه مدت و بلند مدت، اختلالات فکری- شناختی، افزایش خطا، فراموشی و افزایشتوهم از پیامدهای شناختی فشار روانی است. (قلی‌پور، 1386: 280-282)

سوانح در محیط کار و خارج آن شکل رفتاری دیگری از تنیدگی است که گاهی می‌توان سرچشمه آن را در عوامل فشار روانی مرتبط با کار به دست آورد. برای مثال مسائل حل نشده در کار، اشتغال ذهنی یا انحراف ذهنی برای کارمندی که به طرف منزل رانندگی می کند به وجود آورد و موجب بروز حوادث رانندگی شود. بر طبق یک پیمایش جدید روی 750 کارگر بالای هجده سال، یک ششم آنان بقدری از همکار خود عصبانی شده بودند که دلشان می خواست او را کتک بزنند. بیشترین میزان خشم انباشته شده در کارکنان زیر سی و پنج سال و در مشاغل منشی گری، دفتری یا فروش گزارش شده است. مطالعات دانشگاه میشیگان درباره تنیدگی سازمانی، انواع هزینه‌های غیر مستقیم سوء مدیریت فشارهای روانی را برای سازمان نظیر روحیه پایین، عدم رضایت، قطع روابط و گسیختگی روابط کاری شناسایی کرده و رهنمودهایی برای شناسایی هزینه‌های تنیدگی سازمانی ارائه داده است. صاحب‌نظران تخمین می‌زنند که حدود 75 درصد کل ضررهای کار در نتیجه‌ی تنیدگی است. (رضائیان، 1387: 55-56)

چون دانشگاه ها سازمانهایی خدماتی بوده و متکی به دانش و توانمندی های منابع انسانی خود بوده و بر خلاف سازمان‌های تولیدی به خطوط تولید و … متکی نیستند، اهمیت منابع انسانی در آنها بیش از دیگر سازمان‌ها احساس می شود. دانشگاه امام صادق علیه السلام نیز همانطور که در بیانیه رسالت آن آمده، بار اصلی تحقق رسالت خود را بر دوش اعضاء هیئت علمی و مدیران خود دانسته و در این راستا مشارکت دانشجویان و کارکنان اداری  شایسته، کارآمد و سازگار با شرایط دانشگاه را ضروری می داند. (بیانیه رسالت دانشگاه امام صادق علیه السلام).

4-1- اهداف تحقیق

اهداف اصلی این تحقیق عبارتند از:

1- شناخت تیپ شخصیتی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلام

2- اندازه‌گیری سطح تحلیل‌رفتگی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلام

3- تأثیر تیپ شخصیتی بر تحلیل‌رفتگی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلام

4- فراهم سازی بستر لازم برای سیاستگذاری های مناسب در زمینه منابع انسانی توسط مدیران در دانشگاه امام صادق علیه‌السلام

5-1- سوالات تحقیق

سوال اصلی تحقیق: آیا میان ویژگی‌های شخصیتی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامو تحلیل‌رفتگی آن‌ها رابطه معنادار وجود دارد؟

سوالات فرعی:

– آیا میان شخصیت برونگرا و فرسودگی هیجانی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد؟

– آیا میان شخصیت توافق ‌پذیر و فرسودگی هیجانی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد؟

– آیا میان شخصیت دارای ثبات هیجانی و فرسودگی هیجانی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد؟

– آیا میان شخصیت وظیفه‌شناس و فرسودگی هیجانی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد؟

– آیا میان شخصیت مستقل و فرسودگی هیجانی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد؟

– آیا میان شخصیت برونگرا و مسخ شخصیت کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد؟

– آیا میان شخصیت توافق ‌پذیر و مسخ شخصیت کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد؟

– آیا میان شخصیت دارای ثبات هیجانی و مسخ شخصیت کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد؟

– آیا میان شخصیت وظیفه‌شناس و مسخ شخصیت کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد؟

– آیا میان شخصیت مستقل و مسخ شخصیت کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد؟

– آیا میان شخصیت برونگرا و کاهش کفایت شخصی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد؟

– آیا میان شخصیت توافق ‌پذیر و کاهش کفایت شخصی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد؟

– آیا میان شخصیت دارای ثبات هیجانی و کاهش کفایت شخصی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد؟

– آیا میان شخصیت وظیفه‌شناس و کاهش کفایت شخصی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد؟

– آیا میان شخصیت مستقل و کاهش کفایت شخصی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد؟

6-1- فرضیه های تحقیق

فرضیه اصلی تحقیق: بین ویژگی‌های شخصیتی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامو تحلیل‌رفتگی آن‌ها رابطه معنادار وجود دارد.

فرضیه‌های فرعی تحقیق:

1- بین شخصیت برونگرا و فرسودگی هیجانی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد.

2- بین شخصیت توافق ‌پذیر و فرسودگی هیجانی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد.

3- بین شخصیت دارای ثبات هیجانی و فرسودگی هیجانی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد.

4- بین شخصیت وظیفه‌شناس و فرسودگی هیجانی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد.

5- بین شخصیت مستقل و فرسودگی هیجانی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد.

6- بین شخصیت برونگرا و مسخ شخصیت کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد.

7- بین شخصیت توافق ‌پذیر و مسخ شخصیت کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد.

8- بین شخصیت دارای ثبات هیجانی و مسخ شخصیت کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد.

9- بین شخصیت وظیفه‌شناس و مسخ شخصیت کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد.

10- بین شخصیت مستقل و مسخ شخصیت کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد.

11- بین شخصیت برونگرا و کاهش کفایت شخصی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد.

12- بین شخصیت توافق ‌پذیر و کاهش کفایت شخصی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد.

13- بین شخصیت دارای ثبات هیجانی و کاهش کفایت شخصی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد.

14- بین شخصیت وظیفه‌شناس و کاهش کفایت شخصی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد.

15- بین شخصیت مستقل و کاهش کفایت شخصی کارکنان دانشگاه امام صادق علیه‌السلامرابطه معنادار وجود دارد.

[1].Gaine .j and Jermeier. e.r

[2]. Gordon Allport

:

قرآن مجید دریای بیکرانه دانش و بینش است که هر کس به اندازه استعداد خود از آن سیراب می­شود. قرآن نوری است فرا راه انسان­ها تا ابدیت و راهنمای استوارترین راه به  سوی سعادت. بوستانی است که عطر شکوفه­هایش مشام جان­ها را می­نوازد و دلها را صفا می­بخشد.

قرآن شگفت­ترین کتاب و بزرگترین معجزه تاریخ است؛ که از آغاز جهان هستی تاکنون بی­نظیر مانده و خواهد ماند؛ به عنوان کتاب هدایت شایسته تأمّل، آگاهی و جست و جو است تا از رهنمودهایش استفاده کنیم. شناخت قرآن و بهره­گیری از معارف آن، از اولین و برترین اولویتهای فکری مسلمین است بویژه که خود قرآن و سیره نبوی و سنت دیگر معصومان(ع) آن­را مورد تاکید قرار داده­است.

این کتاب آسمانی، دارای معانی کنایی، استعارات و اشارات فراوانی است که فهم یا درک آنها نیازمند تدبّر و تفکر در آنها است. از این رو کوشش مفسران و عالمان قرآن دوست برای احیای معارف بلند قرآن و بازشناساندن مفاهیم ناب آن ضروی می­نماید. بنابراین تفسیر قرآن از همان آغاز نزول توسط خود پیامبر و سپس صحابه، تابعین و … صورت گرفت.

 در این پژوهش تلاش شده است، در حد توان به نقش طبقه مهم موالی در تفسیر قرآن پرداخته شود. این پایان­نامه دارای چهار فصل است.

 فصل اول: بررسی چگونگی شکل­گیری طبقه موالی

 فصل دوم: جایگاه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی موالی

 فصل سوم: بررسی جایگاه علمی موالی؛ در این بخش سعی می­شود، به صورت گزینشی، برخی از علومی که موالی در آن دست داشتند، انتخاب وسپس کارکردهای موالی در حوزه تفسیر بررسی شود.

 فصل چهارم که مهم­ترین و اساسی­ترین قسمت این پایان­نامه است، به تأثیرگذاری­های موالی بر تفسیر قرآن کریم پرداخته می­شود، که شامل بیان اثرات مثبت و منفی آنان در این حوزه و همچنین یافته ­های تحقیق و تجزیه و تحلیل مطالب است.

پیشگفتار

موضوع تحقیق:

به دنبال آغاز شدن کشورگشایی­ها از سوی مسلمانان و سقوط امپراطوری ساسانی در ایران و سست شدن نفوذ امپراطوری روم در مرزهای شمالی شبه جزیره­ی عربستان و سقوط حکومت­های محلی در شمال آفریقا، کسان بسیاری در بند افتادند و به سرزمین های مسلمان­نشین کوچانده و سپس مسلمان شدند. بدین ترتیب، یک لایة اجتماعی بسیار مهم و تأثیرگذار در جهان اسلام -به ویژه در عراق و شهرهای کوفه و بصره- شکل گرفت، که “موالی”  نام گرفتند. موالی اندک اندک در همه دانش­های اسلامی میدان­داری کردند و سرآمد شدند که یکی از آنها، علم تفسیر است. با این همه پیامد دست داشتن موالی در تفسیر قرآن کریم، یکسره بی­نقص و عیب و برکنار از خرده گیری نیست و بررسی گوشه­های گوناگون این پدیده، محور و مرکز ثقل این پایان نامه است.

زمینه سابقه و تاریخچه موضوع تحقیق:

درباره موالی و کارکردهای رنگارنگشان در زمینه ­های گوناگون سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، دانش اندوزی و دانش پراکنی موالی-به ویژه ایرانیان- کم و بیش سخنانی گفته شده و کتاب­هایی نوشته شده است؛ اما اثری که به گونه­ای ویژه کارکرد موالی را در حوزه تفسیر و با نگاهی نقادانه- و نه تنها گزارشی بازتاب دهد، تا آنجا که ما جستجو کرده ­ایم به چشم نمی­خورد.

اهداف تحقیق:

1. نشان دادن تأثیرگذاری و تأثیرپذیری فرهنگ ملت­های گوناگون در یکدیگر.

2. پرتو افکنی به گوشه­ای از تاریخ تفسیر قرآن کریم.

3. نشان دادن چگونگی گذر تفسیر از قالب اثری به قالب عقلی.

4.گزارش تأثیرهای نمایان ایرانیان در روند رو به گسترش دانش های اسلامی.

اهمیت و ارزش تحقیق با تأکید بر کاربرد نتایج آن:

اهمیت این پایان­نامه در نگاهی نزدیک به اهمیت تفسیر قرآن­کریم و در نگاهی دور به اهمیت بررسی چرایی­ها و چگونگی­های تحول­پذیری و دگرگون شدن دانش تفسیر و نیز اهمیت نگاه تاریخی به این دانش باز می­گردد. به زبان دیگر نقطه­ی برجسته­ی این پایان­نامه، نگرش آن به پروژه­ی تاریخ علم می باشد. نتایج این پایان نامه می­تواند برای قرآن پژوهان در دانشگاه­ها و حوزه­های علمیه و نیز مراکزی که وجهه­ی همّتشان پیگیری تاریخ علم دانش­های گوناگون است، مفید باشد.

سوال های تحقیق:

1. نقش موالی در دگرگونی­های پیش آمده در تفسیر قرآن کریم، یکسره سودمند یا زیانمند نیست.

2. موالی از واسطه ­های مهم و پادرمیان­های انکارناپذیر در چرخش تفسیر از رویکرد اثری به رویکرد عقلی­اند.

3. ناآشنایی عمیق موالی با زبان عربی و دقت­ها و ظرافت­های آن، از نقاط ضعف تفسیر موالی است.

روش انجام تحقیق:

روش انجام این تحقیق مبتنی بر تحلیل محتوا پس از مراجعه به منابع و مصادر مناسب و فیش برداری از آنها و بهره ­مندی از کتابخانه­ های

 متعدد است.

فصل اول: بررسی چگونگی شکل­ گیری طبقه موالی

1-1- آشنایی با شبه جزیره عربستان

عربستان سرزمینی است که دین اسلام در آن جا ظهور کرده و پیامبر اسلام از آن جا برخاسته است، بدین جهت سزاوار است در آغاز بحث، موقعیت جغرافیایی و وضع دینی عرب را پیش از ظهور اسلام به اختصار شرح دهیم.

2-1- موقعیت جغرافیایی عربستان

عربستان شبه جزیره­ی بزرگی است به مساحت تقریباً سه میلیون کیلومتر مربع که در جنوب غربی آسیا واقع شده.[1]حدود این شبه جزیره از طرف شمال به بادیه الشام و از طرف مشرق به خلیج فارس و دریای عمان و از سمت جنوب به خلیج عدن و اقیانوس هند و از طرف مغرب به دریای سرخ محدود می­شود.[2] اگرچه از لحاظ جغرافیای سیاسی، عربستان را امروز جزء قطعه آسیا محسوب می­دارند؛ ولی از نظر ساختمان طبیعی و جنس سکنه ونوع معیشت این شبه جزیره دنباله صحرای کبیر آفریقا است.[3] برخی از جغرافیدانان به اختصار آن را “جزیره” نامیده اند.[4]

به نوشته یاقوت حموی، چون اطراف آن را دریاها و رودخانه­ها در برگرفته است به این دلیل جزیره می گویند.[5]عبدالله بن عباس این شبه جزیره را به حجاز، تهامه، یمن، عروض، نجد تقسیم می­کند.[6] از لحاظ ریشه، نژاد و قوم عرب، غالب مورخان آن را خاستگاه سامی­ها می­دانند که این اقوام بعدها به دلیل خشکی و کم آب و علف بودن عربستان، به اطراف مهاجرت کردند،[7] در مورد قدمت اعراب برخی علمای اخبار آن را به عرب بائده، عاربه و مستعربه و از لحاظ نسب به قحطانی و عدنانی تقسیم نموده­اند.[8] از قرن­های پیش از میلاد تا پس از میلاد مسیح، حکومت­های متعدد در عربستان جنوبی وجود داشته­اندکه دامنه نفوذ آنها به سراسر شبه جزیره و خارج کشیده شد. مشهورترین حکومت­های آن که در سیاست، فرهنگ و اقتصاد شبه جزیره مؤثر بودند عبارتند از: حکومت مَعین، حضرموت، سبَئیان و حِمیریان بودند.

 دولت­های شمالی عربستان نیز به دو دسته تقسیم می­شوند:

 اولی؛ شامل دولت­های قدیمی نبط و تدمر که زاییده تجارت بودند.

دومی؛ شامل دولت­های متاخرتری از جمله(حیره)، غسان و کنده بودند که با مصالح سیاسی قدرت­های آن ایام پیوند داشتند.[9]

3-1- وضع دینی عرب ها

تاریخ از وضع دینی عرب­های جاهلیت اطلاعات کافی نمی­دهد همین قدر می­دانیم که در آن روزگار دین شایع و عمومی عرب­ها بت پرستی بوده است،[1]هر قبیله بت مخصوصی داشتند که از چوب یا فلز یا سنگ یا عاج می­ساختند وجمیع افراد آن قبیله به زیارت و پرستش آن می­رفتند.[2]دین مسیح نیز در بعضی نقاط عربستان پیروانی داشت از جمله در ناحیه شمال میان قبایل تغلب و غسان و قضاعه و در ناحیه جنوب در میان مردم یمن رواج داشت[3].

دین مسیح در آن زمان به چند فرقه تقسیم شده بود که دو فرقه از آن در جزیره العرب شایع بود، نسطوری در حیره، یعقوبی در شام و نجران بزرگترین مرکز مسیحیان به شمار می رفت. حنفیان نیز در میان عرب­ها وجود داشتند و مردم را به توحید دعوت می­کردند بعضی از عرب­ها افکار ثنوی را از مردم حیره که با ایرانیان تماس داشتند فراگرفته بودند و به یزدان و اهرمن قائل بودند. کیش صابئین یکی از ادیان بسیار قدیم در جنوب عربستان(یمن)بود، اساس دین آنها مبتنی بر پرستش اجرام سماوی و کواکب آسمانی و مخصوصا عبادت آفتاب است.[4]به عبارت دیگر آنها ستاره پرست و آتش پرست بودند.[5]شمار یهودیان در عربستان زیاد بود از معروفترین نقاط یهودی نشین یثرب بود که بعدها مدینه نامیده شد. همچنین در تیماء و فدک و خیبر نقاط یهودی­نشین پدید آمد.[6] اعراب به پرستیدن سنگ علاقه داشتند آنها سنگ ها را انصاب می نامیدند. همچنین تمثالهایی داشتنداز چوب و زر و سیم که اصنام یا اوثان گویند پرستش خدایان از حساب زندگانی دنیوی بوده است و در کارهای خود از جمله جنگ، سفر و … با آنها مشورت و استخاره می کردند. مذهب زرتشت و مانوی در عربستان در قبیله بنی تمیم نیز وجود داشت[7]. در چنین شرایطی بود که دین اسلام ظهور کرد و حضرت محمد(ص) به پیامبری برانگیخته شد.

4-1- حضرت محمد (ص) و توسعه جغرافیایی اسلام

آن حضرت در نهم ربیع الاول در سال معروف به عام الفیل( 20 اوریل 571م) به دنیا آمد.[1] و در سن چهل سالگی در شب دوشنبه هفدهم ماه رمضان وحی به او نازل شد.[2] پیامبر(ص) بعد از بعثت دائماً به نشر دعوت خود در مکه مشغول بود و پس از آن مردم مدینه را به اسلام می خواندند. زید بن حارثه از سوی پیامبر(ص) تعدادی از صنعتگران ایرانی را به مدینه دعوت کرد آنها در مدینه بودند و پیامبر(ص) هیچ گاه اسلام را بر آنها تحمیل نکرد آنان سرانجام داوطلبانه مسلمان شدند[3] و دین اسلام در مدینه انتشار یافت از آنجا که رسالت پیامبر یک رسالت جهانی و برای همه مردم دنیاست، و لذا بر پیامبر و یاران او بوده و هست که این وظیفه را تا به آخر و تا به هنگامی که قوت دارند ادامه دهند پیامبر(ص) از همان روزهای اول بعثت اعلام کرده بود که به­زودی رسالت او در همه­جا گسترده خواهد شد و گنج­های قیصری و کسرا به زیر سلطه اسلام در خواهد آمد. بعدها پیامبر دست به حرکت­های گسترده دیگری زد تا زمینه اولیه نفوذ اسلام را به خارج از جزیره العرب فراهم کند.

 از جمله اقدامات پیامبر(ص) نامه های آن حضرت(ص) به ملوک پس از ماجرای حدیبیه بوده است. پیامبر برای نشر اسلام در خارج عربستان روش مسالمت را پیش گرفت و در سال 6 هجرت به پادشاهان و زمامداران عصر نامه نوشت آنها را به اسلام دعوت کرد و با هر یک از قاصدان خویش نامه­ای را به سوی هرقل امپراطور روم، کسرای ایران، نجاشی امیر حبشه، مقوقس فرماندار مصر، هوذه بن علی الحنفی امیر یمامه، حارث بن ابی شمر امیر غسانی[4]، منذر بن ساوی امیر بحرین[5] و نامه­ای برای اهل عمان و نامه دیگری برای پادشاهان حمیری حاکم در یمن فرستاد و آنها را به اسلام دعوت کرد.[6] اما هیچ یک از بزرگان و زمامداران بیرون عربستان به اسلام نگرویدند، فقط بعضی از آنها با فرستاده پیامبر رفتار نکو داشتند و جوابی مناسب به نامه او دادند. قیصر نامه رسول (ص) را جوابی نیکو باز داد ولی کسری نامه را پاره کرد و به فیروز دیلمی نامه نوشت و به او گفت که رسول را بگیرد و بکشد.[7]

پیامبر(ص) پیش از وفات سپاهی برای حمله به سرزمین شام فراهم آورده و اسامة بن زید را سالار آن کرده بود. اما هنگامی که سپاه اسامه بیرون مدینه مهیای حرکت بود پیامبر وفات یافت و حرکت سپاه به تأخیر افتاد[8].

[1]. ابراهیم حسن، حسن، پیشین، ج1، 1373 ، ص 69.

[2]. همان، ج1 ص 72.

[3].، افتخارزاده، گلدزیهر، محمود، رناث، اسلام در ایران- شعوبیه- نهضت مقاومت ملی ایران علیه امویان و عباسیان، ترجمه و تحقیق و تالیف محمود افتخارزاده، مترجمان محمود افتخارزاده- محمد حسن عضد دانلو، تهران: مولف، 1371، چ اول، ص37و 38.

[4]. ابراهیم حسن، حسن، پیشین،  ج،1  ص174 ؛ جعفریان، رسول، تاریخ سیاسی اسلام تا سال 40هجری، قم:  ناشر موسسه در راه حق ، 1366،  چ اول، ص217-219.

[5]. مظفر، محمد حسین، تاریخ شیعه، ترجمه محمد باقر حجتی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1368، ص345.

[6]. بلاذری، فتوح البلدان، ص104.

[7]. خرگوشی، ابوسعید واعظ، شرف النبی، ترجمه نجم الدین محمود راوندی، تصحیح و تحشیه محمد روشن، تهران: انتشارات بابک، 1361، ص168.

[8]. ابراهیم حسن، حسن ، ج1، پیشین، 1373؛ قادری، حاتم، اندیشه سیاسی در اسلام و ایران، ص 17؛ طبری بی تا، ج3، ص226؛ جعفریان، رسول،  پیشین، ص 226.

[1]. ابراهیم حسن، حسن، پیشین، 1373، ج1، ص62؛ فیاض، علی اکبر، تاریخ اسلام، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چ13، 1381، ص43.

[2]. آشتیانی، عباس اقبال، تاریخ ایران قبل از اسلام، تهران: موسسه انتشارات نگاه، چ 2، 1386، ص316.

[3].  ابراهیم حسن، حسن، تاریخ سیاسی اسلام، پیشین، ج1، 1373، ص64و 65.

[4].  ممتحن، حسینعلی، پیشین، ص34 و 32.

[5].  ابراهیم حسن، حسن، پیشین، ج1، 1373، ص 64 و 65و 66.

[6].  ابراهیم حسن، حسن، پیشین، ص 62 و 65.

[7]. فیاض، علی اکبر، پیشین، 1381،ص47 و 43.

[1]. فیاض، علی اکبر، تاریخ اسلام، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چ سیزدهم، 1381،ص3.

[2]. ممتحن، حسینعلی، نهضت شعوبیه، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1370، ، چ دوم، ص 9و10، ؛ ابراهیم حسن،  حسن، تاریخ سیاسی اسلام، ترجمه ابوالقاسم پاینده، بی جا، سازمان انتشارات جاویدان، چ هشتم، 1373، ج1، ص27.

[3]. آشتیانی، عباس اقبال، تاریخ ایران پس از اسلام، تهران: موسسه انتشارات نگاه، 1386، ج2، ص305.

[4]. ممتحن، حسینعلی، پیشین، ص 9.

[5].  زرگری نژاد ، غلامحسین، تاریخ صدر اسلام ( عصر نبوت)، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها( سمت)، 1383، چ 2، ص5 ؛ به نقل از حموی، یاقوت ،معجم البلدان، بیروت، دارالکتاب العربیه، بی  تا، ج2،ص137.

[6]. ابراهیم حسن، حسن، تاریخ سیاسی اسلام، ترجمه ابوالقاسم پاینده، پیشین، 1373، ج1، صص 28و27؛ زرگری نژاد، غلامحسین، پیشین، ص9و10.

[7]. زرگری نژاد ، پیشین به نقل ازحتی، فیلیپ، تاریخ عرب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تبریز: کتابفروشی کتابچی حقیقت، بی تا، ج1، ص16.

[8]. برای اطلاع بیشتر رجوع شود به زرگری نژاد، غلامحسین، تاریخ صدر اسلام، ص13تا 23.

[9]. زرگری نژاد، غلامحسین، پیشین، ص 38- 29و 56.