……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 102

۵-۱- منشأ عدالت …………………………………………………………………………………………………………………………. 103

۵-۲- جایگاه عدالت زمامدار جامعه از دید افلاطون و مطهری …………………………………………………… 105

۵-۳- ابعاد عدالت در اندیشه افلاطون و مطهری …………………………………………………………………………… 109

۵-۴- جامعه آرمانی عادلانه در اندیشه سیاسی مطهری و افلاطون .…………………………………………… 110

۵-۵- جمع‌بندی …………………………………………………………………………………………………………………………… 112

نتیجه‌گیری نهایی ………………………………………………………………………………………………………………………… 114

منابع ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 119

۱-۱- بیان مسئله

مفهوم عدالت، یکی از پیچیده‌ترین مفاهیم در ادبیات فلسفی و سیاسی قدیم و جدید است؛ که بارها توسط اندیشمندان مختلف مورد تعریف قرارگرفته است. بحث درباره عدالت گستره زمانی به درازای اندیشه‌های سیاسی از عصر کلاسیک تاکنون دارد. در مباحث فلسفه سیاسی می‌توان علل گرایش هریک از اندیشمندان به تفسیر خاصی از عدالت را مورد دقت و بررسی قرارداد. در تعریف و تفسیر عدالت نیز گرایش‌های متفاوتی وجود دارد که برخی از آن‌ها عبارت است از: احترام دقیق به شخص و حقوق او، دادن حق هرکس برحسب استحقاق او، مساوات در برخورداری از مواهب طبیعی و امکانات اجتماعی، مساوات افراد به‌تناسب کار و استعداد، تساوی در استفاده از امکانات اولیه و تساوی در مصرف. ما در قرن بیست و یکم از این‌جهت به اندیشه سیاسی کلاسیک و بعدازآن بها می‌دهیم که اول ریشه بسیاری از سؤالات موجود، به‌ویژه در فلسفه سیاسی، به عصر کلاسیک ‌برمی‎گردد و آشنایی با سیر تطور و دامنه یک بحث به‌خودی‌خود می‌تواند ما را با حقایق جدیدی آشنا نماید.
دوم فهم نظریه‌های جدید منوط به فهم درست اندیشه کلاسیک است. به‌عبارت‌ دیگر برای فهم نظریات جدید چاره‌ای جز درک و بررسی فلسفه کلاسیک نداریم. به‌هرحال به این دلایل است که ما به بررسی مفهوم عدالت، به‌عنوان یکی از کلیدی‌ترین مفاهیم فلسفه سیاسی، در زمان یونان باستان در اندیشه سیاسی افلاطون و در دوره معاصر در اندیشه سیاسی مطهری پرداخته‌ایم.

ازنظر افلاطون، زیربنای تشکیل دولت و اجتماع بر عدالت نهاده شده است. افلاطون عدالت را یکی از راه‌ها برای رسیدن انسان کامل می‌داند؛ وی از چهار صفت اساسی که سازنده فضیلت و علو انسانی هستند به خرد، شجاعت، رعایت اعتدال و عدالت اشاره دارد. وی معتقد است همان‌طور که برای یک فرد قائل به عدالت هستیم برای یک شهر نیز باید این صفت را قائل شد. به نظر افلاطون پیدا کردن عدالت در شهر و محیط بزرگ، آسان‌تر از محیط کوچک‌تر است. ازاین‌جهت ابتدا به تفسیر عدالت در جامعه و شهر می‌پردازد و سپس آن را به افراد جامعه تعمیم می‌دهد.

به نظر افلاطون عدالت، فضیلت روح است و ظلم رذیلت روح، پس روح عادل خوب زندگی می‌کند و درحالی‌که ظالم زندگی بدی دارد. عادل برخلاف ظالم، کسی است که هیچ‌گاه در پی برتری یافتن بر امثال خود نیست بلکه همواره در پی غلبه بر اضداد است. به نظر افلاطون ملکه عدل و عدالت در سرشت انسان، ‌عقل و خرد است و در اداره جامعه فیلسوف پادشاه است (افلاطون، ۱۳۶۷: ۳۵۰-۳۵۷). وی درباره‌ی عدالت فردی می‌گوید: در فرد نیز عدالت نظام و انتظام مؤثر و منتِج است، هماهنگی قوای یك فرد انسانی است، به این معنی كه هریك از قوا در جای خود قرار گیرد و هریك در رفتار و كردار انسان تشریک‌مساعی كند. پس می‌بینیم كه عدالت را (چه عدالت فردی و چه عدالت اجتماعی) به توازن و تناسب تعریف كرده است. توازن و تناسب یعنی زیبایی. پس بازگشت عدالت به زیبایی است.

استاد مطهری عدالت را عبارت می‌داند از: «آن استحقاق و آن حقّی که هر بشری به‌موجب خلقت خودش و به‌موجب کار و فعالیت خودش به دست آورده است به او بدهند» (مطهری، ۱۳۷۱: ۲۵۹). مطهری برای جامعه یک شأن جدای از افراد قائل است. درعین‌حال افراد را هم بدون استقلال و اختیار نمی‌داند. نتیجه می‌گیریم که افراد جامعه را می‌سازند و جامعه هم شخصیت افراد را. اخلاق فردی از مواردی است که فرد با رعایت آن ممکن است منشأ آثار فراوانی بر روی جامعه گردد.

مطهری بحث عدالت اجتماعی را این‌گونه مطرح می‌نماید: «معنی حقیقی عدالت اجتماعی بشری، یعنی عدالتی که در قانون بشری باید رعایت شود و افراد بشر باید آن را محترم بشمارند همین معنی است» (مطهری، ۱۳۷۷: ۶۲). وی عدل را به‌طور کامل در چندین محل تقسیم‌بندی کرده است. مطهری معتقد است «اصل عدل در فرهنگ اسلامی تقسیم می‏شود به عدل الهی و عدل انسانی. عدل الهی تقسیم می‏شود به عدل تکوینی و عدل تشریعی. عدل انسانی نیز خود تقسیم می‏شود به عدل فردی و عدل اجتماعی» به نظر ایشان اصل عدالت موردنظر در مکتب تشیع همان عدل الهی است و عدالت فردی زیربنای عدالت اجتماعی و عدل الهی و ایمان نیز پایه و زیربنای عدالت فردی است. در این پژوهش ما به دنبال بررسی مقایسه‌ای مفهوم عدالت از دیدگاه مطهری و افلاطون هستیم.

امروزه مشارکت سیاسی به عنوان مهمترین شاخص توسعه سیاسی ملّت‏ها به امری گریز ناپذیر تبدیل شده است. این امر در کشورهای جهان سوم که گذار از سنت به مدرنیته را تجربه می‏کنند به شکلی حساس‏تر خود را نشان می‏دهد. دولت‏ها نیز ناچارند برای کسب مشروعیت به مشارکت سیاسی تن در دهند. از طرف دیگر میزان بالای مشارکت سیاسی مردم در زمینه تصمیمات و خط مشی‏های سیاسی بر فرهنگ توسعه یافته و توسعه یافتگی فرهنگ سیاسی آن جامعه دلالت دارد. از منظر دینی، مشارکت سیاسی فعّال و حسّاسیت نسبت به سرنوشت خود و جامعه، نه تنها یک حق، بلکه یک تکلیف حتمی و ضروری و ارزشی مطلوب برای دانشجویان و عموم جامعه است. از این رو بررسی نقش، جایگاه و کارکردهای دانشجویان در نظام سیاسی و ضرورت بهره‏مندی جامعه از توانمندی‏های دانشجویان در اداره امور می‏تواند یکی از شرایط اجتناب ناپذیر توسعه سیاسی و اجتماعی باشد.

سیاسی بودن دانشجو در حدی که در برابر سرنوشت خود و جامعه حساس باشد؛ نسبت به مسائل داخلی و خارجی و جریان‏های موجود از بینش و تحلیل سیاسی برخوردار باشد؛ از جمله ضرورت‏های حیات سیاسی دانشجویان و لازمه توسعه سیاسی است. همچنین تبیین کارکردهای دانشگاه به عنوان یکی از بخش‏های ساختار فرهنگی کشور و نقشی که دانشجو در این زمینه به عهده دارد به خوبی مبین ضرورت مشارکت سیاسی دانشجویان است.

بر این اساس، تبیین میزان تاثیر پذیری دانشجویان دانشگاه تهران شرق از شبکه یک سیما در امر مشارکت سیاسی، موضوع پژوهش حاضر است. در واقع مسئله‏ی کنونی پژوهش این است که «تلویزیون بر مشارکت سیاسی دانشجویان دانشگاه تهران شرق تا چه اندازه مؤثر است؟» با توجه به این ضرورت‏ها است که فعّالیت سیاسی دانشجویان به عنوان قشری نقّاد، پرسشگر و آرمان‏خواه مورد مطالعه قرار داده می‏شود و اهمیت نقش دانشجویان را در تعیین سرنوشت کشور نشان دهد. از طرفی مقایسه مشارکت سیاسی دانشجویان رشته‏های مختلف و بررسی دلایل مشارکت سیاسی رشته‏های مختلف نیز مورد توجه قرار گرفته است.(غفاری هشتجین ودیگران 1389 :ص207-

240 )

1-1)بیان مساله

موضوع این تحقیق بررسی رابطه استفاده از اخبار ساعت 21 شبكه یك و مشاركت سیاسی (مورد مطالعه : دانشجویان تهران شرق) می باشد. در بین دانشجویان به دلایل مختلف از جمله جوان بودن، تحرک، استقلال‏طلبی، نوجویی، آرمان‏گرایی.اصلاح‏گرایی، عدم محافظه کاری اقتصادی(به خاطر عدم وابستگی به شغل، خانواده و فرزند)و نیز به علت علاقه و شناختی که نسبت به مسائل جامعه پس از ورود به دانشگاه پیدا می‏کنند، از ویژگی‏های خاص خود برخوردار است این پژوهش، علاقه‏مندی سیاسی دانشجویان را(با طرح پرسش‏هایی پیرامون علاقه‏مندی به مطالعه مقاله‏های سیاسی و یا از طریق برنامه‏های سیاسی مورد توجه آزمودنی‏ها در تلویزیون، میزان پیگیری مسایل جامعه و…)مورد ارزیابی قرار می‏دهد.تأثیر عوامل خانواده، تلویزیون و همکلاسی‏ها را در ایجاد بینش سیاسی دانشجویان می‏سنجد و نوع مشارکت سیاسی دانشجویان را به لحاظ فعالانه یا منفعلانه بودن بررسی می‏کند و نتایج حاصله را مورد مقایسه و تجزیه و تحلیل قرار می‏دهد.( چابکی ام البنین :1389، 107-128 )

مطالعه گرایش های دانشجویان در مقابل اخباری كه به طور عادی پخش می شودنتایج گوناگونی به دست می دهد ما باید نه تنها كیفیت واقعی اخبار را فی نفسه در نظر داشته باشیم بلكه نحوه ارائه اخبار و موفقیت یا عدم موفقیت آن را مورد توجه قرار دهیم ودرجه آگاهی سیاسی و اجتماعی دانشجویان با میزان و کیفیت جریان اطلاعات ، سهولت دسترسی به آن و اعتماد عمومی به منابع تغذیه اطلاعاتی را بسنجیم. ) ژان کازنو،1983: ص 99 )

2-1)اهمیت و ضرورت تحقیق

مشارکت مشروط به برابری انسان ها و منوط به آزادی آنهاست . در یک نظام مشارکتی فرض بر این است که مردم باید فرصت مناسب برای تأثیرگذاری بر سیاست ها و به دست آوردن مشاغل عمومی را داشته باشند و دولت نیز باید امکان رقابت را بر اساس شایستگی افراد مهیا کند. مشارکت به عنوان فرآیند قدرت گرفتن نوعی گذر از حکومت های سنتی است . لذا هم با دشواری هایی روبرو است و هم تصور این که دولت ها و سازمان های تثبیت شده محلی، بخشی از قدرت و اختیاراتشان را به دیگران واگذار کنند، کمی مشکل به نظر می رسد . مشارکت به عنوان روند کسب قدرت ناگزیر ساختارهای بوروکراتیک موجود را به مبارزه می طلبد، بنابراین طبیعی است اگر این ساختارها به یکی از اصلی ترین موانع بر سر راه مشارکت ( سیاسی ) تبدیل شوند.

مشارکت مردم در امور سیاسی و اجتماعی ، یکی از مباحث مهم و از اهمیت ویژه ای برخواردار است چون مشارکت در امور اجتماعی  نوعی تعهد و قبول مسءولیت فردی و اجتماعی است که همه افراد انسانی ناگزیر به پذیرش آن هستند.(صالحی عباس 1385: شماره 200)

3-1)اهداف تحقیق

با توجه به موضوع این تحقیق برانیم تا با شناخت نظری مربوطه و جمع آوری اطلاعات آماری به شناخت بیشتر تاثیر نقش عوامل وضعیتی دانشجویان بر مشارکت سیاسی آنان بپردازیم بنابراین هدف پژوهش این است که با شناخت دقیق مباحث نظری و یافتن چارچوب نظری مناسب مرتبط با موضوع به تبیین مقوله مشارکت سیاسی دانشجویان بپردازد این تحقیق دارای دو هدف عمده است:

1-3-1)هدف كلی

 بررسی رابطه استفاده از اخبار ساعت 21 شبكه یك و مشاركت سیاسی ( مورد مطالعه :دانشجویان تهران شرق )

2-3-1)هدف جزئی

• بررسی رابطه بین استفاده از اخبار ساعت21شبکه یک سیما و شرکت در راهپیماییها
• بررسی رابطه بین استفاده از اخبار ساعت21شبکه یک سیما و شرکت در جلسات و سخنرانیهای سیاسی
• بررسی رابطه بین استفاده از اخبار ساعت21 شبکه یک سیما و شرکت در انتخابات
• بررسی رابطه بین استفاده از اخبار ساعت21 شبکه یک سیما و فعالیت در ستادهای انتخاباتی
• بررسی رابطه بین استفاده از اخبار ساعت21 شبکه یک سیما و شرکت و فعالیت در تشکلهای سیاسی دانشجویی
• بررسی رابطه بین استفاده از اخبار ساعت21 شبکه یک سیما و کوشش برای اقناع دیگران در ارتباط با مساله سیاسی که خود به آن اعتقاد دارند
• بررسی رابطه بین استفاده از اخبار ساعت21 شبکه یک سیما و دیدن و شنیدن برنامه های سیاسی

:

یكی از مسائلی كه امروز در جهان اهمیت دارد مباحث سیاسی است چه بحث های مربوط به مبانی و اندیشه های علم سیاست،چه مسائل رفتاری و اجرایی آن علم است؛ تمام این مسائل بر اساس جهان بینی های مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. در جوامع اسلامی بررسی اندیشه ها،رفتارها و تاییدات سیاسی رهبران دینی یكی از مسائل مهم است. كه می تواند چراغ راه مسلمانان باشد. در این میان سیره سیاسی  امامان شیعه كه از هر گونه خطاء مصون هستند، می تواند بهترین الگوی سیاسی برای بشریت باشد.   هر چند برخی معتقدند كه فقه سیاسی شیعه یك بحث جدید التاسیس است اما معتقدین به این نظر ظاهرا نسبت به حوزه فقه شیعه كم اطلاع بوده اگر  سیر كوتاهی در فقه شیعه داشته باشیم متوجه می شویم كه فقه سیاسی سابقه دیرینه دارد و از جهت زمانی بازگشت آن به صدر اسلام است. هر چند این مباحث بیشتر در ضمن مباحث فقه عمومی بیان گردیده است چنانچه وقتی به كتب فقهی مثل جواهر الكلام،شرح لمعه، و كتب حدیثی مثل وسائل الشیعه، تهذیب الاحكام، كافی و…مراجعه می كنیم به وضوح مسائلی از قبیل جهاد،امر به معروف و نهی از منكر،نماز جمعه و…به چشم می خورد كه از مصادیق فقه سیاسی است . در این پایان نامه به مباحثی از قبیل فقه سیاسی، ضرورت حكومت، امامت و رهبری، مقبولیت و مشروعیت، ولایت فقیه، ولایت عهدی، تقیه، مصلحت، آزادی، حقوق بشر، قیام علویان، از دیدكاه امام رضا(ع) مورد بررسی قرار گرفته است.

پیشگفتار

بر كسی پوشیده نیست  كه ادیان آسمانی و پیامبران الهی،به ویژه پیامبران بزرگ ودر راس آنها حضرت محمد(ص) همگی یك هدف را دنبال می كردند و آن نجات انسان از هوا پرستی و پلیدیهای اخلاقی و نیز رهایی وی از اسارت و بندگی طاغوت و رساندنش به كمال مطلوب انسانی و كرامت های نفسانی در سایه توحید و خداپرستی بوده است. آن بزرگواران در راستای نیل به این آرمان های مقدس تا سرحد جان ،تلاش و از خود گذشتگی كرده اند و در این راه موفقیت هایی هم داشته اند؛حتی برخی از پیامبران از جمله حضرت داوود، سلیمان و یوسف توانسته اند در سایه عنایات خاصه الهی به تشكیل حكومت دینی  برپایه قوانین آسمانی هر چند در برهه كوتاهی از زمان توفیق یابند و احكام و قوانین الهی را علیرغم موانع زیاد پیاده كنند،والگوی خوبی از مدینه فاضله را در سایه حكومت دینی فرا روی بشر قرار دهند.پیامبر اسلام(ص)نیز پس از هجرت به مدینه،اولین دولت اسلامی را تشكیل داد و همه مقدمات آنرا فراهم آورد.بیعت با قبایل مختلف،ایجاد برادری بین مهاجران و انصار،همزیستی مسالمت آمیز و دفاع مشترك مسلمانان و یهود مدینه و تاسیس مسجد بعنوان پایگاه امور سیاسی و اجتماعی تنها بخشی از اقدامات پیامبر (ص)در راستای تاسیس حكومت اسلامی بود.آن حضرت با قدرت اجرایی خود،قوانین اسلام را به مرحله اجراء در آورد و بعد از خود سرنوشت مردم را بلا تكلیف نگذاشت و در غدیر خم جانشین خود را به مسلمین معرفی كرد

 هرچند برخی از مسلمین پس از رحلت پیامبر(ص)از مسیر حق منحرف شدند؛ و فقط مدت محدودی ائمه اطهار (ع) بر مسند قدرت نشستند كه در آن مدت كوتاه بهترین روش حكومت داری را برای بشریت به ارمغان آوردند. حكومت پنج ساله علی (ع)بهترین حكومت عدالت محور پس از رسول خدا بود.و ولایت عهدی امام رضا(ع)هرچند مشروط به عدم دخالت در امور حكومت پذیرفته بود ولی رفتار و گفتار آن حضرت در دوران محدود ولایت عهدی برای مردم بهترین الگو بود.رفتار آن حضرت با دانشمندان غیر مسلمان در مناظرات وجلب نظر آنها به اسلام،دفاع آن حضرت از حقوق انسانها،امر به معروف و نهی از منكر آن حضرت به صاحبان قدرت حتی مامون خلیفه عباسی  و…تنها گوشه كوچكی از سیره سیاسی آن حضرت بود كه بعنوان مباحث فقه سیاسی شیعه قابل بررسی و تجزیه و تحلیل است.این پایان نامه در واقع بخشی از سیره سیاسی امام رضا(ع) است؛كه  برای جامعه بشری به ارث گذاشت.میراثی كه اگر انسانها از آن تبعیت كنند رستگاری را بر ای خود به ارمغان خواهند آورد.

این پایان نامه دارای پنج فصل است كه در این فصول تلاش شده سیره سیاسی امام رضا (ع) بر مبنای فقه سیاسی شیعه مورد بررسی قرار گیرد.

در فصل اول به بیان کلیات تحقیق اعم از بیان و توضیح مساله،سوال اصلی،سوالات فرعی،فرضیه،مفاهیم، اهمیت تحقیق و اهداف پژوهش پرداخته  شده است .

در فصل دوم ادبیات و چارچوب نظری تحقیق ورویكرد مربوط به آن بیان شده است

در فصل سوم مباحث رهبری و ویژگیهای آن و ولایت عهدی امام رضا از نظر آن حضرت را تجزیه و تحلیل نموده است و در فصل چهارم آزادی و حقوق بشر در سیره آن حضرت مورد بحث قرار گرفته و در فصل پنجم موضوع امام رضا درباره جنبش علویان را مورد بررسی قرار داده است و در پایان نتیجه گیری و جمع بندی مطالب کل پایان نامه آورده شده است.

• بیان مساله

1-2 . اهمیت موضوع تحقیق

1-2-1. اهمیت تئوریک

این تحقیق سیره سیاسی امام رضا را از منظر فقه سیاسی شیعه مورد بررسی قرار می دهد. که در زمان حاضر می‌تواند، راهگشای بسیاری از مسائل جدید و مستحدثه از قبیل بحث رهبری حكومت اسلامی ،آزادی انسان ها بر اساس شریعت اسلام و حقوق انسا ن ها -كه امروزه بازیچه دست كشور های استعمار گر و حاكمان مستبد گردیده-  به عنوان الگویی در جامعه اسلام  باشد.

1-2-2. اهمیت عملیاتی

نتایج این تحقیق می تواند در مراکز علمی ، دانشگاهی، پژوهشی ، حوزه های علمیه و افراد علاقه مند به مطالعه درباره سیره سیاسی امام رضا (ع) با محور های رهبری حكومت اسلامی ،آزادی انسان ها بر اساس شریعت اسلام ،حقوق انسا ن ها و قیام و مبارزه با طاغوت به عنوان الگویی در جامعه اسلام  مورد استفاده قرار گیرد.

1-3.  سوال اصلی

سیره امام رضا(ع) از منظر فقه سیاسی شیعه چگونه قابل تحلیل و بررسی است؟

1-4.  سئوالات فرعی

1- نظر امام رضا در باره رهبری جامعه چیست آن را بر مبنای فقه سیاسی تحلیل كنید؟

2- آزادی وحقوق بشراز نظر امام رضا چگونه بود؟

3- موضع امام در باره جنبش های علوی علیه قدرت حاكمه را تشریح فرمایید؟

1-5. فرضیه تحقیق

بررسی سیره امام رضا(ع) از منظر فقه سیاسی شیعه مبتنی برآزادی و حریت انسان ،آزادی بیان و اندیشه و رعایت حقوق انسان ها،تاكید بر محوریت ولایت امامان معصوم در زمان حضور آنها و ولایت فقها در زمان غیبت امام معصوم(ع)، حفظ جان شیعیان با نگاه امنیتی و موافقت ضمنی  از جنبش های سیاسی مكتبی مدافع امامت ائمه و مخالف جنبش هایی كه در مسیر انحراف از اصل امامت قرار داشتند، در سطح جامعه اسلامی بود.

1-6. تعریف مفاهیم

1-6-1. سیره سیاسی

سیره در لغت به معنای روش، حالت و هیئت را گویند. و در اصطلاح عبارت است از روش و خط مشی فردی خاص كه به صورت مستمر انجام گردد. همچنین سیره را می توان سنت، مذهب، راه و رسم سلوك و طریقه ی خاص زندگی معنا كرد. منظور ما در اینجا از سیره همان سنت ، طریقه و روش مشی و رفتار ، گفتار و امضای(تایید) معصوم است و قلمرو بحث هم، سیره و سنت امامان معصوم (ع) در حوزه سیاست است.

1-6-2.  فقه

فقه عبارت است از: فهمیدن و دانستن قوانین و احكام شریعت اسلام از طریق دلائل تفصیلی آنها

ودر تقسیم بندی آن نظرات مختلفی وجود دارد. كه شهید مطهری آن را بر چهار قسم تقسیم

كرده است.

-عبادات: منظور كارهایی هستند؛ كه برای انسان تكلیف هستند. و شرط قبولی این كارها قصد قربت و جلب رضای الهی است. مثل طهارت، نماز، زكات، خمس، حج، جهاد، روزه، امر به معروف و نهی از منكر.

2-معاملات(عقود وایقاعات): منظورآن بخش از فقه است كه در انجام آنهاصیغه عقد لازم است. ولی در آنها قصد قربت و جلب رضایت الهی شرط نیست. كه اگر پس از خواندن صیغه عقد از طرف واگذار كننده، طرف گیرنده لازم باشد لفظ قبول به كار ببرد. یعنی ایجاب و قبول داشته باشد.می شود عقد مثل عقد نكاح،معامله و…واگر از طرف مشتری قبول لازم نباشد می شود ایقاع مثل طلاق.

3-سیاسات:كه مربوط به احكام حكومت و مسائل سیاسی اجتماعی می شود. مثل حدود، قصاص، دیات، شهادات، رابطه مردم با حاكم اسلامی واحكام آن.

4-احكام: آن اموری است كه قصد قربت و جلب رضایت الهی در آن شرط نیست. و در عین حال

نیاز به عقد یك طرفه یا دو طرفه ندارد.حكمی كه خدا تشریع كرده و لازم الاجراء است. مثل تعزیرات،حدود،قصاص.( شکوری ،1377، ص 62و56)

 1-6-3.  فقه سیاسی

مجموعه قواعد و اصول فقهی و حقوقی است كه عهده دار تنظیم روابط مسلمانان با خودشان و ملل دیگر عالم براساس مبانی قسط و عدل است كه تحقق فلاح و آزادی و عدالت را فقط در سایه

توحید عملی می داند.(همان،ص76)در این تعریف فقه سیاسی به دو بخش عمده تقسیم می شود:

1-اصول و قواعد مربوط به سیاست داخلی و تنظیم روابط درون جامعه اسلامی

2-اصول و قواعد مربوط به سیاست خارجی و تنظیم روابط بین الملل و جهانی اسلام.

 1-7.  روش تحقیق و روش جمع آوری اطلاعات

روش تحقیق به صورت توصیفی و تحلیلی است. كه در این روش ضمن توصیف مفاهیم و پدیده ها

به تجزیه و تحلیل آن ها می پردازیم . تحلیل و تشریح سیره(رفتار ،گفتار،تاییدات)سیاسی امام رضا (ع) براساس مبانی دینی و فقهی شیعه كه ازاسناد تاریخی و حدیثی و آیات قرآن نیز استفاده شده می باشد. و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات با روش توصیفی و تحلیل محتوایی  متون دینی و آیات  و روایات انجام  می گیرد. ومبانی آن بر اساس مكتب اصولیون كه فقه را بر اساس قرآن ، روایات وارده از معصومین (ع) ،عقل  واجماع فقها بررسی می كنند مورد تجزیه و تحلیل قرار    می گیرد .

روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و فضای مجازی  بوده و به صورت فیش برداری، انجام گرفته

است.

1-8. هدف تحقیق

1- هدف این تحقیق بررسی و شناخت اندیشه های سیاسی امام رضا(ع) و بررسی آن با مبانی فقه سیاسی شیعه جهت شناخت بیشتر جامعه بشری نسبت به آن امام معصوم (ع) است.

2-تبیین اندیشه های سیاسی امام رضا (ع)

3-از آنجایی كه سیره سیاسی ائمه كمتر مورد توجه قرار گرفته است. لذا لازم بود. در این زمینه

تحقیقاتی صورت گرفته تا مورد استفاده جامعه علمی و پژوهشی  قرار گیرد.

نظام سرمایه‌داری پس از زوال نظام فئودالی در کشورهای غربی به وجود آمد و از قرن 16 میلادی به بعد و به دنبال توسعه ی صنعت پارچه بافی انگلستان در قرون 16، 17 و 18 به عنوان یک نظام اقتصادی شکل گرفت. تولید بیش از مصرف، موجب افزایش تولید و تراکم سرمایه و در نهایت پیدایش نظام سرمایه داری شد. این خصوصیت، سرمایه داری را از نظام های پیشین متمایز ساخت. در نظام سرمایه داری، افزایش سود و انباشت سرمایه، هدف اصلی است. فرض بر این است که هر فرد مادامی که قوانین اجتماعی را نقض نکند، می‌تواند آزاد و منطقی عمل کند و به فعالیت‌های اقتصادی بپردازد. در این نظام کسب حداکثر سود، تنها انگیزه‌ی معقول برای فعالیت‌های اقتصادی است.

این نظام در واقع بروز اقتصاد های مرتبط و درهم تنیده‌ای است که می‌خواهد جریان تولید، توزیع و مصرف جهانی را اداره کند. اما در پس این یكپارچگی، منافع و ثروت حاصل از تولید به شکل ناعادلانه عمدتاً متوجه كانون‌های قدرت و ثروت می‌شود كه غالبا معترضانی از طیف های مختلف مردم را به همراه دارد.

آنچه مبرهن است نظام اقتصادی و سیاسی سرمایه‌داری، از قرن نوزدهم تا کنون به كمك تحولات تكنولوژیک و مدیریتی، دستاوردهایی در افزایش تولید و ثروت داشته است؛ یعنی سطحی از رفاه را ایجاد کرده که زندگی به‌شدت ساده شده است. اما در عمل هرچه جلوتر رفته تناقضات درونی خود را شدیدتر نشان داده است؛ مثلاً در مقابل افزایش رفاه مادی شكاف طبقاتی رو به گسترشی را سبب شد و مهم‌تر از آن چون ماهیتاً الگوهای رشد و توسعه سرمایه‌داری صرفاً به جنبه‌های مادی بشر توجه داشته است در زمینه‌های معنوی نه تنها رشد نکرد بلکه دچار عقب گرد شد.

دستاوردهای تکنولوژیک در تولید كالا و خدمات هرچند توانسته با تولید ثروت و درآمد، سطح رفاه را بالا ببرد، منتها اکثریت مردم جهان و حتی بیشتر مردم کشورهای پیشرفته مثل امریکا یا اتحادیه‌ی اروپا از این رشد درآمد و پیشرفت کم‌بهره و بعضاً بی‌بهره هستند. نتیجه‌ی این امر چیزی نیست جز شکاف طبقاتی و گستردگی معضل فقر که یکی از موضوعات اعتراض در جنبش وال‌استریت است.

در حقیقت قواعد مستقیم و غیر‌مستقیم نظام سرمایه‌داری ذاتا نابرابری ایجاد می‌كند؛. مطالعات در امریکا  نشان می‌دهد. بیش از نیمی از درآمد آمریکا به 398 نفر از ثروتمندان آمریکایی تعلق دارد. این‌ها نشان‌دهنده‌ی نابرابری‌های بسیار عمیقی است که یکی از دلایل فریاد معترضان جنبش ضد وال استریت به ‌شمار می‌رود.

جنبش تسخیر وال استریت که در آغاز تنها بر مطالبات اقتصادی متمرکز بود، با فراگیرتر‌شدن اعتراضات، وجوه متفاوت اجتماعی و سیاسی را نیز در دستور کار قرار داده که همین امر، اهمیت تحقیق پیرامون آن را دوچندان کرده است. وال استریتی‌ها با شعار معروف «ما 99 درصدیم»، در عمل مطالبات اجتماعی و خواست خود برای برقراری عدالت را مورد تأکید قرار داده و علیه آنچه بی‌عدالتیِ یک درصد ثروتمندِ حاکم بر آمریکا می‌خوانند فعالیت می‌کنند.

در واقع جنبش ضد وال‌استریت یك بحران سیاسی  و اقتصادی  عظیمی است که برعلیه نظام بازفئودالی شده کنونی آمریکا به پا خواسته است.  مسؤولان غربی در تلاش هستند که اعتراض‌های ضد وال استریتی را یک جنبش اجتماعی علیه بیکاری و بحث اقتصادی و مالی در غرب نشان دهند؛ اما علاوه بر این که سرمایه‌های مرئی غرب شبیه بازارهای مالی با شکست، کسری و ناکامی مواجه شده است، سرمایه‌های نامرئی سیاسی، فرهنگی و اجتماعی كه که دارای اهمیت بیش‌تری هستند، رو به زوال و نیستی گذاشته‌اند لذا این تحقیق قصد دارد با نقد نظام سرمایه داری در آمریكا به علل اصلی این بحران در چارچوب تئوری “بازفئودالی شدن” دست یابد. این تئوری تقریبا آخرین دیدگاه متاخری است که در مورد نقد نظام سرمایه داری ارائه شده است و مبدع آن اندیشمندانی چون هابرماس و بی فریمن می باشند که با ارائه دلایل اجتماعی- اقتصادی و سیاسی در پی تایید این نظریه هستند که تبعیض و نابرابری حاصل نظام سرمایه داری است و این مساله خود ناشی از حاکمیت یک اقلیت قدرتمند و ثروتمند است که تمام کانون های تصمیم گیری را به دست گرفته است و در این میان جنبش ضد وال استریت در پی این پیامد نظام سرمایه داری بوجود آمده است.

فصل اول:

كلیات پایان نامه

1-1. طرح مساله

استمرار بحران اقتصادی و موج بیکاری در آمریکا و بسیاری تبعیض‌های سیاسی و اقتصادی زمینه‌ای فراهم كرد تا مردم معترض آمریکا، دست به تظاهرات بزنند. جنبش موسوم به «اشغال وال‌استریت» در 17 سپتامبر 2011 (26 شهریور 1390) با فراخوان مجله آدباسترز  آغاز شد. این مجله در 13 جولای از مردم آمریكا خواسته بود كه برای مخالفت با بانك‌ها و روش‌های اعمال‌شده اقتصادی در پارك زاكوتی در میدان آزادی در منهتن نیویورك و در نزدیكی مركز تعاملات مالی این شهر موسوم به «وال‌استریت» جمع شوند.

مجله ادباسترز،  اولین مجله ای است که خود را مخالف جنبش مصرف گرایی سرمایه داری می داند، این مجله با چاپ عکسی از وال استریت و درج نشانی اینترنتی گروهی موسوم به «تسخیر وال استریت» در یکی از شبکه های اجتماعی، مدعی شد که باید قلب مؤسسات مالی جهان یعنی وال استریت آمریکا را برای مقابله با مصرف‌گرایی و تبدیل انسان ها به ماشین‌های مصرف کالاهای تبلیغاتی آنان، هدف قرار داد.

همچنین در نسخه چاپ ژوئیه خود به مشترکان خود که در آن زمان بالغ بر نود هزار نفر بودند اعلام کرد که روز 17 سپتامبر برای تحصن در وال استریت و رونمایی از جنبش تسخیر وال استریت مناسب است. بر اساس این فراخوان تظاهراتی شكل گرفت كه خیلی سریع به جنبشی گسترده و فراگیر تبدیل شد و بیش از دو هزار شهر در آمریکا و 1500 شهر در دنیا را در برگرفت.

در واقع وال استریت نام خیابانی است كه نماد اقتصاد آمریكا و بازار بورس در جهان محسوب می‌شود. این خیابان در سال 1929 و به دنبال سقوط ارزش سهام در بازار بورس نیویورك و آغاز بحران اقتصادی بی‌سابقه نیز شاهد تظاهرات اعتراض‌آمیز بود، بحرانی که بیش از ١٢ سال ادامه یافت. اکنون و بعد از 80 سال، معترضان در قالب جنبش “وال استریت را اشغال کنید”، معتقدند كه بانكداران و سرمایه‌داران اقتصاد جهان، كه اغلب در وال استریت حضور دارند، قصد دارند تا مشكلات ناشی از ركود اقتصادی آمریکا را بر دوش 99 درصد مردم عادی بگذارند.

:

هدف از انجام این پژوهش بررسی علل بی اعتمادی در روابط بین ایران و روسیه از سال 2000 تا کنون   می­باشد. در این پژوهش از روش توصیفی تحلیلی بهره برده شده است که با استفاده از مکتب رئالیسم به توضیح و تحلیل مطالب پرداخته شده است. یافته‌ها حاکی از آن است که ایران نمی‌تواند به کمک روسیه به لغو تحریم‌ها و دستیابی به شکوفایی اقتصادی دست یابد. اختلافات کهنه بین سیاست‌های خارجی جمهوری اسلامی ایران از بُعد تاریخی و همچنین تفاوت در برداشت‌های نظامی، سیاسی و اقتصادی بین این دو کشور همواره باعث گردیده است تا روابط این دو کشور در طول تاریخ با بی اعتمادی همراه باشد. هرچند در طی چند سال گذشته این رابطه به طور چشمگیری افزایش یافته، اما نمی­توان محافظه­کاری­های دو جانبه از طرف این دو کشور را نادیده گرفت. در این پژوهش با بررسی علل تاریخی بی اعتمادی در بین دو کشور از گذشته تا کنون به بررسی بی اعتمادی‌های جدید در روابط حاصله در چند سال اخیر پرداخته می‌شود.

کلید واژه ها: سیاست خارجی، روابط خارجی، بی‌اعتمادی (روابط ایران و روسیه)

-1- بیان مسأله

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق، جمهوری اسلامی ایران و روسیه در فضای جدیدی قرار گرفتند و بر همین اساس دو کشور مناسبات‌شان را در ترتیبات بین‌المللی و منطقه‌ای تنظیم نمودند. روابط دوجانبه دو کشور ایران و روسیه قدمت بسیاری داشته و در سطوح مختلف دو جانبه، منطقه‌ای و بین المللی بوده است. در سطح دو جانبه، دو کشور به مبادلات اقتصادی و همکاری نظامی و هسته‌ای روی آورده‌اند؛ در سطح منطقه‌ای در خصوص حل و فصل بحران­ها و نزاع منطقه­ای، نظیر بحران تاجیکستان و افغانستان با همدیگر همکاری نمودند، همین طور در مورد بهره برداری از منابع انرژی حوزه دریای خزر دو کشور رویه‌ی همکاری در ارتباط با تثبیت یک رژیم حقوقی مورد قبول کشور‌های ساحل این دریاچه و مقابله با نفوذ قدرت­‌های فرا منطقه‌ای اتخاذ نمودند و در سطح بین‌الملل هر دو کشور نارضایتی خود را از نظام تک قطبی و سیاست­‌های یک جانبه گرایان آمریکا اعلام کرده‌اند. با این وجود، روابط دو کشور همواره با فراز و نشیب‌هایی همراه بوده است؛ به شکلی که گاهی زمان‌ها دو کشور به گونه‌ای به هم نزدیک شده‌اند که صحبت از مشارکت راهبردی آنها به میان آمده و

 گاهی نیز چنان از هم فاصله گرفته‌اند که به مرز تیرگی در روابط رسیده اند. به هرحال واقعیت‌‌های موجود بیانگر آن است که نشانه‌هایی از بی‌اعتمادی و ابهام در روابط دو کشور وجود دارد و دلیل این امر را می‌توان در اختلافات مبانی و زیربنایی فکری، سیاسی و ایدئولوژیکی بین دو کشور دانست، زیرا نظام روسیه که ملهم از نظام کمونیست و در واقع ادامه‌ی سیاست‌‌های توسعه­طلبانه تزاری حکومت‌‌های سابق اتحاد جماهیر شوروی است بنا به رویکرد سیاست خارجی خود که دسترسی به آب‌‌های گرم خلیج فارس است همواره و در طول تاریخ، ایران را به عنوان مانعی در راه دستیابی به این هدف خود دانسته است در مقابل ایران نیز که با تغییرات ایدئولوژیک شکل گرفته در دهه 60 هجری همواره به دنبال سیاست نه شرقی و نه غربی بوده است با نفی هرگونه سلطه‌پذیری، مانع از هر نوع حضور سلطه جویانه روسیه در ایران شده است. در چنین وضعیتی، روابط ایران و روسیه تحت تأثیر وقایع مهم تاریخی قرار گرفته است.

می‌توان گفت روابط ایران و روسیه آن گونه که تصور می‌شود از استحکام و انسجام برخوردار نبوده و در شرایط شکنند‌ه‌ای قرار دارد. در افکار عمومی ایرانیان صحنه‌‌های ویژه تاریخی و سیاسی ریشه دوانده و مانع از اتخاذ رویکردی اعتماد آمیز با روسیه می‌شود، بر اساس نظرسنجی‌‌های صورت گرفته بیش از 90 درصد ایرانیان نسبت به روسیه بی‌اعتماد هستند و بسیاری از ایرانیان هنوز از روسیه تصور شوروی سابق را در ذهن دارند (فصلنامه روابط خارجی، شماره اول  1390).

مقامات روسیه همواره از قدرت‌یابی ایران بیم‌ناک بوده‌اند. آنان شکل­گیری ایران قدرتمند نظامی، سیاسی و استراتژیک را نمادی از تهدید علیه خود می‌دانند. بنابراین، طبیعی است که با قدرت‌یابی ایران مخالفت نمایند. این مسأله در دوران‌‌های گذشته وجود داشته و بعد از جنگ سرد نیز تداوم یافته است.

الگوی رفتاری روسیه در مواجهه با ایران را باید تلاش سامان یافته برای محدودسازی ایران دانست. طبعاً رویکرد کشور‌های غربی به ایران نیز فضای مناسبی را برای روسیه در زمینه‌ی مشارکت بیشتر با جهان غرب به منظور محدودسازی ایران فراهم کرده است. این الگو در دوران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران تشدید گردید. سیر فوق نشان می‌دهد محدودیت‌ها و فشار‌های روسیه عامل شکل‌گیری شرایط جنگ سرد در روابط دو کشور است.

مرز‌های مشترک جغرافیایی و تاریخ سیاسی گذشته نشان می‌دهد که دو کشور به گونه‌ای گریز‌ناپذیر نیازمند همکاری و مشارکت با یکدیگرند به رغم چنین ضرورت‌هایی شواهد و فرایند‌‌های شکل گرفته بیانگر آن است که روابط دو کشور مبتنی بر همکاری و حسن نیت نبوده است. مسأله مورد بررسی این است که چه موانع و مشکلاتی در روابط ایران و روسیه سبب شده که این دو کشور هیچ گاه نتوانند از ظرفیت‌‌های واقعی یکدیگر برای توسعه روابط دو جانبه بهره گیرند.

در واقع سوالی که ذهن محقق را به خود مشغول ساخته این است که چرا علی رغم اتحاد و همراهی کنونی ایران و روسیه، نوعی بی اعتمادی در روابط دو کشور وجود دارد؟

1-2- اهمیت و ضرورت پژوهش

ایران موفق شده است انزوای بین المللی را که رژیم تحریم‌‌های فلج کننده غربی برای آن فراهم کرده بود، هر چند فقط تا حدی معینی و به طور ناکامل، بشکند. با این وجود، سرعت توسعه روابط روسی- ایرانی تا کنون به سطح شراکت راهبردی نرسیده است. چه چیزی برخورد محتاطانه طرف ایرانی را سبب می‌شود؟ چه چیزی مانع از آن می‌شود که تهران، مسکو را شریک مطمئن سیاسی و اقتصادی خود به حساب آورد؟ پاسخ به این سؤالات و بسیاری پرسش­‌های دیگر، دلایل اهمیت انجام این پژوهش را دو چندان نموده است.

با وجود اینکه دو کشور ایران و روسیه به دلیل نزدیکی جغرافیایی و قرار گرفتن در یک منطقه استراتژیک می‌توانند نیاز‌های اقتصاد داخلی و منطقه‌ای همدیگر را تأمین نمایند و هم می‌توانند الگویی از این نوع همکاری‌ها برای دیگر کشور‌‌های جهان باشند ولی در سطح کلان و مقاطع مختلف تاریخی ما شاهد بروز بی‌اعتمادی و تزلزل در روابط بین دو کشور هستیم. این پژوهش در پی یافتن پاسخ به این ضرورت است که چرا دو کشور علی رغم وجود جنبه‌‌های مشترک دارای حس بی‌اعتمادی روز افزون نسبت به یکدیگر هستند.

-3- پیشینه پژوهش

برای بررسی بهتر هر موضوع نیاز به فراهم سازی یک پایه‌ی علمی در خصوص موضوع مورد بحث داریم، به علاوه گردآوری اطلاعات مرتبط با موضوع و بیان پیشینه‌ی تحقیق نشانه‌ی تسلط محقق بر موضوع مورد بحث است. در زمینه روابط ایران و روسیه کتاب‌ها و مقالات مختلفی به رشته تحریر در آمده است که می‌توان به صورت گذرا به موارد ذیل اشاره کرد.

متقی و همکاران (1393) در پژوهش خود با عنوان “عملگرایی راهبردی در روابط جمهوری اسلامی ایران و روسیه” بیان نمود روسیه از جمله بازیگران سیاست بین الملل است که در شکل بندی‌های قدرت نظام جهانی به عنوان نیروی تأثیرگذار تأثیرپذیر ایفای نقش می‌نماید. درک روابط ج. ا. ایران و روسیه در چارچوب همکاری‌های راهبردی، نیازمند شناخت نگرش جهانی و منطقه‌ای بازیگران است. ج. ا. ایران مانند روسیه با الگوی توزیع قدرت در سیاست جهانی مخالفت دارد. در چنین شرایطی این پرسش را می‌توان مطرح کرد که همکاری‌های ایران و روسیه دارای چه ویژگی‌هایی می‌باشد؟ به نظر نگارندگان، عملگرایی راهبردی به عنوان محور اصلی روابط ج. ا. ایران و روسیه در حوزه‌های مختلف جغرافیایی تحلیل می‌گردد. تحقق این امر، نیازمند «ائتلاف‌سازی»، «بی‌طرف سازی راهبردی»، «همکاری‌های راهکنشی» و «موازنه سازی ساختاری» با بازیگرانی مانند روسیه می‌باشد که دارای رویکرد ژئوپلیتیکی در الگوهای کنش همکاری جویانه و یا رقابتی در سطح بین المللی می‌باشند.

سلطانی­نژاد و شاپوری (1392) پژوهشی با عنوان “روسیه و مناقشه هسته‌ای ایران” انجام داده‌اند. این مقاله به بررسی سیاست روسیه در رابطه با مناقشه هسته‌ای ایران و عوامل تأثیرگذار بر آن می‌پردازد. استدلال اصلی مقاله بر آن است که روسیه در چارچوب ملاحظات امنیتی خویش، مسأله هسته‌ای ایران را با برخی از مهمترین مسائل امنیتی پیرامونی خود از جمله بحث گسترش ناتو به شرق، طرح سپر دفاع موشکی امریکا و ناتو در شرق اروپا، امنیت انرژی و اقتصاد خویش و همچنین موضوعات مربوط به امنیت منطقه گره زده است. منظور این است که مسکو به مناقشه هسته‌ای ایران به عنوان یک موضوع مستقل در سیاست خارجی خود نگاه نمی‌کند، بلکه آن را با برخی از ملاحظات و مناسبات امنیتی مهم خود با طرفین اصلی این مناقشه یعنی ایران و غرب – مخصوصا امریکا – پیوند زده است. با این اقدام، کرملین تلاش می‌کند با انجام یک بازی ظریف سیاسی در تحولات مربوط به این مناقشه منافع خود را برآورده کند. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که در چنین شرایطی استمرار مناقشه هسته‌ای ایران تا جایی که منجر به برخورد سخت بین طرفین اصلی آن نگردد در جهت منافع مسکو است. در واقع استمرار این مناقشه، قدرت چانه زنی کرملین را در رابطه با ایران و غرب -به خصوص امریکا- پیرامون مسائل و مناسبات مختلف منطقه‌ای و بین المللی بالا می‌برد.

جعفری و ذوالفقاری (1392) در پژوهشی با عنوان “روابط ایران و روسیه، همگرایی یا واگرایی؟” بیان نمودند روسیه و ایران یکی از تباری اروپایی و نژادی اسلاو و دیگری از تباری آسیایی و نژادی غیراسلاو هستند. متناسب با نوع برداشت از ظرفیت‌ها و توانایی‌های خود، به ایفای نقش در نظم سازی‌های منطقه‌ای و بین‌المللی می‌پردازند. تغییرهای ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک و تفاوت رویکردهای اعلامی و اعمالی، تغییرهای تاریخ سازی را در عرصه‌های تقابل یا تعامل میان دو کشور ایجاد کرده، به گونه‌ای که چگونگی و چرایی ناپایداری این رابطه را، در مقام پرسش این پژوهش نشانده است. در بیان چگونگی شکنندگی رابطه بین ایران و روسیه، باید به تفاوت سطح و تقابل ادراک دو کشور اشاره کرد؛ بدین معنا که نگاه روسیه به ایران، تاکتیکی و ابزاری و در سطح مسایل منطقه‌ای و دوجانبه است، در حالی که نگاه ایران به روسیه، آرمانی و مبتنی بر عقلانیت ایدئولوژیک و در سطح مسایل کلان است. اما در پاسخ به چرایی موضوع، باید به برتری نگاه ژئوپلیتیک بر ژئواکونومیک اشاره کرد. بدین ترتیب که، ماهیت سیاسی روابط ایران و روسیه، بر ماهیت اقتصادی آن سایه افکنده است.