.

اطلاعات همه  اندیشه ها ، داده های واقعی ، آثار علمی و تخیلی است که  به هر شکل  مبادله ، ثبت ، ضبط و منتشر می شود . در دنیای امروز ، هیچ فردی نمیتواند  این ادعا را داشته باشد که بی نیاز از اطلاعات و سواد می تواند زندگی رو به رشدی داشته باشد .

این اطلاعات از دو طریق ثابت و متحرک در دسترس استفاده کنندگان قرار می گیرد . متحرک از طریق رادیو ، تلویزیون ، اینترنت و …. ثابت در قالبی دائمی ، و ماندگار مانند کتاب و مجله و روزنامه و … . اطلاعات ثابت ، زمانی مفید هستند و به راحتی مورد استفاده قرار می گیرند که به شکلی خاص و در مکانی معین منظم شوند . این ویژگی ما را در برابر نهاد کتابخانه قرار می دهد. سازمانی که از قرن های گذشته ، قبل از اینکه وسایل متحرک انتقال اطلاعات به وجود آیند ، مکان و عامل حفظ و نگهداری و اشاعه دانش بشر بوده اند . کسی که به کتابخانه رجوع می کند جویای اطلاعات و دانشی است که گردآوری شده ، نظم یافته و توسط کتابخانه در دسترس قرار گرفته است . انتشار و تولید و جمع آوری کتابهای سودمند و مفید در زمینه های مختلف علمی و گسترش کتابخانه ها نشانه ی پیشرفت یک جامعه و جلوه ی واقعی توجه افراد به علم و دانش است و کتابخانه ها مهم ترین جایگاه نگهداری اطلاعات هستند .

کتابخانه همچون مدرسه ، دانشکده ، دانشگاه یا موسسه ای آموزشی است و با فراهم ساختن دانش مدون و به گردش انداختن آن موجب غنای فکری یک جامعه می گردد ؛ از آنجایی که کتابخانه در پیشرفت آموزش نیروی حیاتی و خلاق دارد ، یک اجتماع مترقی سخت به آن پایبند است ؛ انسان نوسواد ، با سواد ، تحصیل کرده و دانشمند و در واقع هر فردی که بتواند بخواند ، مطابق هدف خویش از کتابخانه بی نیاز نیست . ( ابرامی ، 1386 )

کتابخانه ها به طور کلی ، بر اساس اهداف و منابع و جامعه استفاده کننده ، تفکیک می شوند به : کتابخانه های ملی ، کتابخانه های دانشگاهی ، کتابخانه های عمومی ، کتابخانه های تخصصی و کتابخانه های آموزشگاهی ، به طور اعم و همین طور می توان به گروه های دیگری از کتابخانه ها در ایران از جمله : کتابخانه های مساجد ، کتابخانه های روستایی ، کتابخانه های کانون پرورش فکری کودک و نوجوان و کتابخانه های ویژه نابینایان و گروه های خاص نیز اشاره کرد ؛ ولی به طور کلی ، وظیفه اصلی تمام کتابخانه ها جمع آوری ، سازمان دهی و دسترس پذیری اطلاعات و دانش می باشد .

کتابخانه عمده ترین مرکز اطلاع رسانی و اساسی ترین منبع برای انجام پژوهش است . ( فدایی عراقی ، 1385 )

بدون شک در میان انواع کتابخانه های ذکر شده ، کتابخانه های دانشگاهی به سبب اهداف و جامعه استفاده کننده که همان دانشگاهیان

 می باشند ، از موقعیت و جایگاه ویژه ای در بین کتابخانه های دیگر برخوردارند.

جز کتابخانه هایی که در جنب نظامیه ها ، یا صومعه ها قرار داشتند ، و بیشتر دانشمندان و دانش پژوهان از آنها استفاده می کردند ، تاسیس کتابخانه های دانشگاهی ، به صورت فعلی ، و با قوانین مدون قدمت چندانی ندارد ؛ در کشورهای اروپایی ، به ویژه فرانسه ، در حدود سال 1805 میلادی و در کشورهای آمریکایی ، در حدود سال 1850 ، به اولین نمونه های این کتابخانه ها بر می خوریم .( علومی ، 1390 )

در ایران نیز ، با تاسیس اولین دانشگاه به مفهوم امروزی آن در سال 1313 پایه های کتابخانه های دانشکده ای و دانشگاهی نیز پی ریزی شد . علت اصلی به وجود آمدن کتابخانه های دانشگاهی ، کمک به اساتید ، مدرسان و دانشجویان برای پیشبرد کار تحقیق و تدریس است.

هدف از هر کتابخانه دانشگاهی ، جمع آوری و سازمان دهی اطلاعات ، فراهم کردن امکانات ، استفاده اطلاعاتی سریع ، صحیح و به موقع برای اساتید و دانشجویان و محققان است . ( بنی اقبال ، 1377 )

کتابخانه دانشگاهی ، مانند یک بخش آکادمیک [1] عمل می کند ، یعنی فعالیت آموزشی و تحقیقاتی و خدمات عمومی را یک جا انجام می دهد . ( عازم ، 1391)

کتابخانه دانشگاه در تمام سطوح ، در برنامه های آموزشی ، و یادگیری شرکتی فعال دارد . (عازم ، 1391)

تغییراتی که ، در خیلی از دانشگاه ها صورت گرفته است ، سبب تاکید باز بیشتر بر مرکزیت کتابخانه در دانشگاه شده است . ( اورنز ، 1388)

هیچ دانشگاهی بدون داشتن کتابخانه مجهز به منزله قلبش نمی تواند کار موثری انجام دهد . ( ابرامی ، 1386 )

کتابخانه مناسب ، نه تنها بنیان و اساس آموزش و مطالعه بلکه شرط ضروری تحقیق و پژوهش است ؛ یک مجموعه تحقیقی خوب در کتابخانه های دانشگاهی ، شهرت و اعتبار دانشگاه مادر را به عنوان مرکز علمی و آموزشی معتبر ، افزایش می دهد . به عبارت دیگر از کیفیت و کارآیی کتابخانه هر دانشگاه ، می توان به عنوان ملاک ارزیابی و سنجش میزان هویت و کارآیی علمی – آموزشی آن دانشگاه یاد کرد . لذا دانشگاهی با هویت و کارآیی علمی – آموزشی بالا ، باید دارای کتابخانه های مجهز و با کیفیت بالا باشد . ( فدایی عراقی ، 1385 )

2-1 : بیان مسئله .

دانشگاه ها اصلی ترین مراکز تولید علم و دانش ، در کشورهای مختلف به شمار می آیند . و به تناسب پیشرفت کشورها شاهد دانشگاه های معتبر در آنها هستیم . در دهه های اخیر ، روش تدریس در دانشگاه ها – مراکزی که تربیت متخصصان و اقشار تاثیر گذار در حوزه های مختلف فرهنگی ، اجتماعی ، سیاسی جامعه می باشند – تغییر کرده است ؛ تدریس منحصرا توسط استاد از بین رفته و با پژوهش همراه شده است ؛ راز پیشرفت دنیای امروز و توسعه زندگی بشر در تمام ابعاد مرهون و مدیون پژوهشی است که در دانشگاه ها و مراکز علمی صورت می گیرد ولی دانشگاه ، مهمترین مرکز پژوهش می باشد . تحقیقات و پژوهش در دانشگاه متکی بر کتابخانه دانشگاهی می باشد . و این عوامل باعث برجسته شدن اهمیت کتابخانه های دانشگاهی شده است . و ضروری است که مسئولان کتابخانه های دانشگاهی و روسای دانشگاه ها برای پیشبرد اهداف آموزشی و پژوهشی در دانشگاه ها به این مراکز توجه خاص داشته باشند و برای کشف و درک این که کتابخانه هایشان در چه وضعیتی قرار دارند لازم است با شاخص شناخته شده و معتبر مقایسه شوند .

عنایت و توجه به کتابخانه ها در کشورهای در حال توسعه که کار تحقیق و پژوهش عمدتا در مراکزی مانند کتابخانه های دانشگاهی صورت می پذیرد ، در واقع یک نوع سرمایه گذاری در جهت پیشرفت های علمی می باشد ؛ اگر ، میزان سود دهی این سرمایه گذاری ، برای پیشرفت مورد ارزیابی قرار گیرد اهمیت این مسئله به خوبی نمایان می شود.

از آنجایی که کتابخانه های دانشگاهی ، مهم ترین پایگاه های اطلاع رسانی علمی ، آموزشی و پژوهشی کشور محسوب می شوند ، مراعات کردن استانداردهای این کتابخانه ها ، راه مطمئنی برای کاستن هزینه ها ، جلوگیری از اتلاف نیروی انسانی و  مهم تر از همه ، ارتقای خدمات کتابخانه ای به کاربران است . ( تعاونی ، 1390 )

در پژوهش حاضر ، با استفاده از شاخص استانداردهای کتابخانه های دانشگاهی ایران که با توجه به مسائل بومی و توسط کتابخانه ملی ایران تهیه و تدوین شده ، سعی در ارزیابی کتابخانه های دانشکده های دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج ، که دارای رتبه جامع می باشد ، شده است ؛ تا با شناسایی نقاط قوت و ضعف کتابخانه ها و ارزشیابی آنها نتایج حاصله ، مسئولان کتابخانه ها و رئیس های محترم دانشکده ها و دانشگاه و اولیای امر را برای رسیدن و یا حداقل نزدیک شدن به استانداردهای کتابخانه های دانشگاهی ایران یاری کند و اطلاعات لازم جهت تصمیم گیری برای بهبود وضعیت کتابخانه ها را در اختیار ایشان قرار دهد و در گردآوری مهم ترین کتاب ها و منابع در زمینه های گوناگون آموزش و پژوهش که از رسالت مهم کتابخانه دانشگاهی می باشد ، به انجام رساند .

معرفی پژوهش :

1-3 : اهداف پژوهش .

پژوهش علمی را روش ممتاز آموزش دانسته اند . روشی که در دانشکده ها و دانشگاه های تراز اول به مقیاس وسیع ، از آن استفاده می شود . در عصر پیشرفت علمی ،دنیای دانشگاهی نیز دگرگون شد و در آستانه  این دگرگونی به سبب روی آوردن به پژوهش به جای تدریس به روش سنتی ، کتابخانه اهمیت دیگری یافت . (ابرامی ، 1385 )

بدیهی است با پر رنگ تر شدن کتابخانه های دانشگاهی لازم و ضروری است که کارکرد این مراکز ، جهت پیشرفت پژوهش های دانشگاهی مورد بررسی قرار گیرد تا با برطرف کردن نقاط ضعف ، موجب تقویت بنیه علمی دانشگاه ها شود .

هدف کلی :

هدف اصلی این تحقیق ارزیابی کتابخانه های دانشکده های دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج ، بر اساس استانداردهای کتابخانه های دانشگاهی ایران و یافتن نقاط قوت و ضعف کتابخانه ها برای کمک به ارتقای کمی و کیفی و در نهایت کمک به کارآیی بیشتر کتابخانه ها برای انجام امور تحقیقاتی و پژوهشی می باشد .

اهداف فرعی :

1 : بررسی و شناسایی اهداف و وظایف کتابخانه های دانشکده های دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج .

2 : بررسی سبک مدیریت کتابخانه های دانشکده های دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج .

3 : بررسی نیروی انسانی کتابخانه های دانشکده های دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج .

4 : بررسی مجموعه ی کتابخانه های دانشکده های دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج .

5 : بررسی سازمان دهی کتابخانه های دانشکده های دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج .

6 : بررسی خدمات کتابخانه های دانشکده های دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج .

7 : بررسی ساختمان و تجهیزات کتابخانه های دانشکده های دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج .

8 : بررسی بودجه کتابخانه های دانشکده های دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج .

1-4  : اهمیت پژوهش .

دانشگاه آزاد اسلامی در سال 1361 ، با هدف ارتقای سطح دانش و فرهنگ جامعه ، تامین نیروی انسانی متخصص مورد نیاز کشور ، ایجاد زمینه مناسب برای فعالیت همه جانبه مردم ، در امر گسترش و اعتلای دانش و پژوهش پایه گذاری شد .

دانشگاه آزاد اسلامی ، دارای رتبه جهانی 226 می باشد . در ایران با رتبه 2 ، بعد از دانشگاه تهران از معتبرترین دانشگاه ها محسوب می شود . یکی از مهمترین افتخارات دانشگاه آزاد اسلامی نقش چشم گیر این دانشگاه در فعالیت های علمی و تحقیقاتی کشور و جهان است . همچنین حضور فعال اعضای هیئت علمی و دانشجویی در سمینارها ، نشست ها ، مسابقات علمی و ورزشی مختلفی که در سراسر ایران و جهان برگزار می گردد ، توانسته بیش از 1200 مدال جهانی کسب نماید . دانشگاه آزاد اسلامی از دیدگاه شمار دانشجو ، سومین دانشگاه جهان می باشد .

واحد کرج ، یکی از واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی می باشد که دارای 160 رشته تحصیلی در مقاطع دکتری تخصصی ، دکتری حرفه ای ، کارشناسی ارشد ، کارشناسی پیوسته و نا پیوسته ، کاردانی پیوسته و ناپیوسته می باشد .

دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج ، دارای رتبه جامع علمی بوده و یکی از 20 واحد برتر دانشگاه آزاد می باشد . با توجه به اینکه فقط تعداد معدودی از واحد دانشگاهی دانشگاه آزاد ، دارای این رتبه می باشند و با توجه به اهمیت کتابخانه ها ، در حفظ و ارتقای سطح علمی دانشگاه ، بدیهی است وجود کتابخانه های مجهز و نزدیک به استاندارد ، برای انجام امور تحقیقاتی و مطالعاتی و پژوهشی از ضروریات این دانشگاه می باشد .

نیازهای روز افزون جامعه دانشگاهی ، و لزوم دستیابی به اطلاعات کافی ، در زمان مناسب ، به ویژه در عصر موسوم به عصر اطلاعات ، ضرورت بررسی کیفی و کمی کتابخانه های دانشگاهی را ایجاب می کند . ( صیادی ، 1387 )

از آنجایی که هیچ پژوهشی در خصوص ارزیابی کتابخانه های دانشکده های دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج ، بر اساس استانداردهای کتابخانه های دانشگاهی ایران صورت نگرفته است ، نتایجی که از این تحقیق به دست می آید برای کتابداران و رئیس های دانشکده ها و رئیس کل دانشگاه مفید خواهد بود و آنان با امکانات بالقوه و بالفعل کتابخانه هایشان آشنا کرده و با کمک این اطلاعات برنامه ریزی مفید تری برای ارتقای خدمات کیفی و کمی کتابخانه های این واحد دانشگاهی خواهند داشت .