:

زمین شناسی ساختاری شاخه ای از علوم زمین است که بیش از یک دهه است که به آن توجه خاصی می شود. این پیشرفت سریع به چند دلیل به وجود آمده است : اول اینکه سنگ به طور طبیعی دچار تغییر شکل شده ودر سطح زمین به عنوان رخنمون دیده می شود که شامل محدوده بسیار کوچکی خواهد بود که با سامانه های تغییر شکل کوهزایی در مقیاس بزرگ در ارتباط است به همین دلیل عاقلانه به نظر می رسد که زمین شناسان علاقمند به زمین شناسی ساختاری در مقیاس بزرگ پوسته زمین باید ازساختارهای کوچک مقیاس شروع کنند. و این محقق را قادر می سازد که برای بررسی ساختارهای بزرگ مقیاس درک درستی داشته باشد. بنابراین ساختارهای کوچک مقیاس سر

 آغازی برای درک چگونگی ساختارهای بزرگ مقیاس زمین شناسی هستند. (Ramay and Huber, 1983)

نمک سنگی است که ویژگی ها ورفتاری متفاوت نسبت به اکثر دیگر سنگها دارد. حتی در جایی كه نمك لایه ای نازك باشد كنترل كننده ی سیمای ساختاری وافزایش وسعت ناحیه دگرشكل شده است، زیرا تمایل به فعال بودن مثل یك سطح جدایشی دارد. این موضوع اشاره براین دارد که زمانی که توالی های رسوبی محتوای سنگهای دگرشکل شده اند، آنها با گسترش ویژگی هاشان میتوانند منظره ی مجذوب کننده ای را پدید آورند. عموماً نمك نقشی واكنشی در ناحیه ی تحت نفوذ میدان تنش تكتونیك ناحیه ای بازی میكند. ساختارهای وابسته به نمک برای زمین شناسانی که درناحیه های کششی یا انقباضی کار می کنند اهمیت زیادی دارند زیرا ایالت های سنگ شناختی زیادی هستند که شامل لایه های نمکی اند بوسیله تکتونیک نمک دگرشکل شده اند. ( Fossen‚ 2010 )

لایه های نمك در توالی های رسوبی می تواند شامل هالیت خالص باشد اما عموماٌ شامل مواد اظافی، انیدریت قابل توجه و‍‍ ژیپس و مواد رسی است که همراه نمک هستند. لایه های نمك از بخش های ریزی از ستون چینه شناسی در تعداد زیادی از حوضه های رسوبی از جمله حوضه های كراتونی، فروبومی، و حوضه های حاشیه های غیر فعال و (foreland ) اند و نقش مهمی را در توالی های رسوبی و نمك گونه كه دگرشكل شده و رخنمون یافته اند بازی می كند. پشته های نمکی، پیلوها، دیاپیرها و حتی نمکسارهای نمکی ساختارهای خاصی اند که در محیط های زیادی حائز اهمیت اند (Fossen‚ 2010 ).

اغلب سنگها تحت ت‍‍أثیر نیروهای جانبی بسیار قوی ولی بسیار تدریجی آن هم در طول زمان های زمین شناسی كه در اثرحركت صفحات زمین شكل می گیرد و دچار خزش شده و رشته كوهها را ایجاد می نماید در حالی كه نمك تحت تأثیر نیروهای گرانشی دچار جریان می گردد (قنبریان، 1386).

گنبدهای نمکی یکی از اسرار آمیزترین پدیده های زمین شناسی ومورفولوژیکی در دنیای امروزی به شمار می روند. حدود 200 گنبد نمکی در جنوب غرب رشته کوههای زاگرس و خلیج فارس وجود دارد که سنگ های آنها به نام سری هرمز یا سازند هرمز نامگذاری شده است. گنبدهای نمکی مربوط به سازند هرمز چین های زاگرس را بدون داشتن جهت خاصی سوراخ نموده اند و خود را به سطح زمین رسانده اند. این گنبدهای نمکی با رسوبات دوران سوم کرتاسه و به طور محلی بارسوبات ژوراسیک برخورد دیاپیری داشته اند بنابراین سن آنها ازژوراسیک قدیمی تر است. به طور کلی سن این تشکیلات را به پروتروزوییک واینفرا کامبرین نسبت می دهند وآن را هم ارز تشکیلات سلطانیه در شمال ایران می دانند.

بخش اول:

چیزی حدود 60 درصد منابع هیدروکربنی جهان به تله های وابسته به ساختارهای نمکی اختصاص دارد (Talbot, 1997). شکل (1-1) مثالی از محیط کافتی را نشان می دهد، جایی که لایه نمک Zechstain پرمین با وسعت صدها کیلومتر توسعه پیدا کرده اند. این مقطع به طور واضح نشان داده است شکل های نمک عمدتا درون مراکز دایره ای یا بیضوی نمای نقشه تغییر شکل داده است. نمک در این مقطع تغییرشکل داده است (جریان پیدا کرده است). ما واژه تکتونیک نمک را زمانی به کار میبریم که نمک در تغییر شکل با وسعتی که بطور مهم در نوع، هندسه، موقعیت و وسعت ساختارهای دگرشکلی بوجود آمده درگیر شده است.

شکل 1-1 : مقطع عرضی (خط لرزه ای تفسیر شده)، میان چندین ساختارنمکی جنوب دریای شمال. براساس کاری از Zanella و همکاران (2003) و اقتباس شده از (Fossen, 2010).

سنگ نمک یکی از کانه های استثنایی در کره زمین است زیرا در بسیاری از فرآیندهای حیاتی و غیرحیاتی نقش تعیین کننده ای را بازی می کند. زمین شناسی مربوط به نمک و تأثیر آن برشکل گیری کمربندهای کوهزایی است که حاصل دگرریختی پوشش رسوبی پوسته زمین با، یا بدون درگیر شدن بخش کریستالین آن ( که در قاعده پوشش رسوبی آن قرار دارد و به آن پی سنگ گفته می شود) است و از موضوعات جدید در علم زمین شناسی محسوب می شود. مهمترین تحولات از دیدگاه زمین شناسان درباره نقش نمک در دگرریختی پوسته زمین به اوایل دهه 1980 میلادی بر می گردد.