قرآن کتاب هدایت و راهنمای بشراست که  برنامه سعادت انسان در آن ارائه شده  است. با رجوع به آیات آن و فهم مطالب و عمل به دستوراتش؛ می توان راه کمال را پیمود و به فلاح و رستگاری رسید.

یکی از بحث‌هایی که در آیات هدایتگر قرآن بیان شده است رعایت عفت و حیا و حجاب است و توجه به آثار و ره‌آوردهای آن در زندگی فردی و اجتماعی انسان است. قرآن کریم این  مباحث را در عرصه‌های مختلف بیان کرده است که تحقق این امر از سوی فرد و جامعه نیازمند اجرای تربیت صحیح در خانواده  می باشد. البته لازم به ذکراست که این پایان نامه به دلیل گستردگی بحث تنها  به بحث حجاب وعفاف زن خواهد پرداخت و موضوع حجاب وعفاف مردان موضوع مستقلی است که تحقیق مجزایی را می طلبد.

2-1- اهمیت موضوع و ضرورت تحقیق

انسان متجدد این عصر به رغم پیشرفت های شگفت انگیز خود، در زمینه علوم و فناوری و برقراری نظام پیچیده اجتماعی، نه تنها نتوانسته است در مسیر کمال و سعادت انسانی پیش برود بلکه با بحران های بزرگ تری نیز، مواجه شده است.یکی از این بحران ها مشکلات در زمینه اخلاق و معضل کم رنگ شدن عفاف و حجاب در جامعه است که به صورت گسترده،جوامع را تحت تاثیر خود قرار داده است. البته جامعه اسلامی نیز از این مشکلات بی نصیب نمانده است.

آزادی بی حد و حصر انسان، او را در زندان طبیعت و عوارض شوم بی بندو باری گرفتار ساخته و توانایی خروج از آن گرداب را از او گرفته است. دین اسلام از چهارده قرن پیش پرچم دار آزادی و حریت بشر بوده و به عنوان کامل ترین ادیان  الهی، در هر زمینه راهکارهای بنیادین و زیر بنایی ارائه می نماید.

لازم است جامعه اسلامی از منبع غنی قرآن کریم و روایات اهلبیت (علیهم السلام) بهره گیرد و با عملی کردن دستورات دین در اجتماع، جامعه ای پاک و سالم پدید آورد.باید توجه داشت وجود چنین مدینه فاضله‌ای می‌تواند با رعایت دستورات الهی، تحقق عینی پیدا کند. نبود عفاف و حجاب در جامعه، مشکلات بسیاری را برای اجتماع به ارمغان می‌آورد و ممکن است تا جایی پیش برود که ریشه آن اجتماع پوسیده شود و نابود گردد و انسان به جای عروجش به حد اعلای انسانیت، از حد حیوانیت نیز پا فرو نهاده و در منجلاب فساد غوطه ور شود.

به همین جهت رسالت عالمان نیز حساس تر شده و باید در صدد تبیین جایگاه عفاف و حجاب و حیا در اجتماع شوند و با استفاده از قرآن کریم و متون دینی، جامعه اسلامی را از خطر عظیم بی‌حیایی و بی‌حجابی برهانند؛ عوامل موثر در ایجاد عفت و پاکدامنی در رابطه فرد و اجتماع ارائه دهند و با ارائه الگوها و نمونه های کامل عفت و حیا مردم را در این زمینه یاری کنند.

3-1- بیان مسأله

جامعه ای که از تنش های روحی و روانی (که در اثر بی عفتی پدید می‌آید) خالی باشد زمینه های رشد و تعالی را در چارچوب های اسلامی برای افراد آن فراهم می‌سازدو از آنجا که در روایات ارتباط تنگاتنگی  میان عفت و حیا برقرار شده و از آنجا که قرآن کریم نیز برعفت به معنای خودداری تاکید ورزیده و این مفهوم را با مساله پوشش زن مرتبط ساخته است. مساله اصلی در این تحقیق تبیین مفهوم عام و خاص عفت و تبیین رابطه تعاملی عفاف و حیا با حجاب به معنی پوشش شرعی زنان است.

4-1- پرسش های تحقیق

-آیات و روایات اسلامی چه مفهومی از عفت و عفاف ارائه داده‌اند؟

-ارتباط و تعامل عفاف و حیا چگونه است؟

گستره عفاف و حجاب ازمنظر آموزه‌های اسلامی چیست؟

عوامل موثر بر ایجاد عفاف در چه حوزه هایی قابلیت بررسی دارد؟

آثار عفاف و حجاب در آموزه‌های اسلامی چگونه تبیین شده است؟

5-1- فرضیات تحقیق

-براساس آیات و روایات عفت و عفاف حالت درونی است که انسان را از حرام باز می‌دارد.

-بین حیا و عفاف رابطه علت و معلولی برقرار است.

-جلوه ظاهری حیا و عفاف، پوشش شرعی است.

-عفاف عامل درونی و حجاب جلوه ظاهری عفاف است.

-براساس آیات و روایات درون و بیرون انسان، یعنی حالات درونی و بیرونی او تاثیر متقابل در یکدیگر دارند.

6-1- پیشینه تحقیق

بیشترین تحقیق هایی که در این زمینه صورت پذیرفته به طور کلی و به صورت نمونه عبارتند از:

ضرورت حجاب از دیدگاه اسلام و دیگر ادیان : محمد علی حسینی منش–دانشگاه امام صادق(ع) -1385/ جایگاه عفت در اسلام : علی ارشاد –دانشگاه جامعه المصطفی -1385 / حریم عفاف در قرآن : منوچهر شهامتی–دانشگاه تهران- 1382/  حجاب در سیره رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم)و ائمه معصومین (علیهم السلام) سید خلیل طاوسی- دانشگاه تربیت مدرس – 1383

تفاوت تحقیق پیش روبا کارهای انجام شده در این است که چگونگی تاثیر متقابل حجاب و عفاف مورد تحقیق قرار گرفته است که با توجه به استفاده از منابع غنی قرآن کریم و آیات مرتبط و همچنین روایات موجود در کتب حدیثی شیعی و اهل تسنن سعی شده که تا حدود زیادی این موضوع بررسی گردد.

7-1- روش تحقیق

بررسی عفت و حیا نیازمند توجه به جایگاه آن در اسلام و بخصوص قرآن کریم است و توجه به این که قرآن کریم  به عنوان یک منبع غنی و اصیل می‌باشد عرصه های این بحث مورد بررسی قرار گرفته و بالتبع روایات معصومین (علیهم السلام) نیز در تبیین آنها نیاز است. روش اعمال شده در این رساله، تحلیلی وتوصیفی است و نیز از گردآوری  اطلاعات از طریق مطالعه کتابخانه‌ای می‌باشد. مراجعه به آراء و نظرات مفسران و دانشمندان اسلامی، گاه نیازمند تطبیق نظرات با یکدیگر بوده و جمع‌بندی بین نظرات و گاه تمایز و تفاوت بین آنها ضروری به نظر می‌رسد.