سرزمین ما در حدود 1648000 کیلومتر مربع وسعت دارد. ایران از لحاظ جغرافیایی جانوری پیچیده ترین منطقه آسیای جنوب غربی می­باشد. Stearns   در سال (1984)  نتیجه گرفت که ویژگی­های زیست نامه خزندگان به شدت تحت تأثیر سایز و فیلوژنی است.

Stearn اطلاعات به دست آمده از 61 گونه مارمولک و مار را آنالیز کرد که شامل ویژگی های زیر بود: میانگین طول پوزه – مخرج ماده های بالغ،  سایز  کلاچ تخم(clutch) سن بلوغ، وضعیت تولید مثل و تعداد بچه ها در هر سال می­باشد. در بررسی های زیست نامه­ای؛ بهترین سنجش کلی سایز بدن، وزن است.آن تنوع بیشتری در ویژگی های زیست نامه ای را نسبت به دیگر سنجش ها و مقیاس ها توضیح می دهد و مستقیم به فیلوژنی حیوان مرتبط است(Western, 1979; Lindstedt and Calder 1981; Western and Seemakula 1982).اگرچه اطلاعات طول خیلی فراوان تر ازاطلاعات وزن در نوشته است، طول مقیاس ضعیف سایز بدن در میان گونه خزندگان می­باشد. و مارها غالباً به علت عوامل مختلف طبیعی مثلاً اختلاف شدید درجه حرارت در فصول مختلف یا کمیاب بودن شکار برای تأمین غذا از منطقه ای به منطقه دیگر مهاجرت می­کنند.امروزه برای حفظ گونه های جانوری که در معرض انقراض و همچنین دسترسی آسان به نژاد جانوری

 مورد استفاده در تحقیق و تولید فرآورده های بیولوژیک، از روش­های  جمع آوری، ذخیره و نگهداری سلول های جنسی و جنینی جانوران و بکارگیری این سلول ها برای انجام باروری های یاری شده و تکثیر آزمایشگاهی جانوران استفاده می­شود(مشیری،1390).شرایط آب وهوایی وزیست محیطی تاًثیر به سزایی بر پارامترهای تولید مثلی جانور دارد. افعی قفقازی Gloydius halys caucasicus، از مارهای سمی و زنده زا و افعی­های حفره­دار باانتشار جغرافیایی در مناطق کوهستانی و جنوب غربی و جنوب شرقی دریای خزر، جنوب شرقی آذربایجان، مناطق جنوبی ترکمنستان، شوروی سابق، شمال ایران و در منتهاالیه شمال غربی افغانستان و پراکندگی آن در استان های تهران، گیلان، مازندران، گلستان، خراسان شمالی، خراسان رضوی و سمنان می­باشد.

( Farzanpey, 1990; Lati i M, 1991; Lati i M, 2000).

ازاین مار برای تولید فرآورده­های بیولوژیک همچون سم وسرم­های درمانی ضد مار گزیدگی استفاده می شود. آنزیم های موجود در این سم نیز اهمیت دارویی دارد (Johnson et al., 2004 Gist D et al., 2000). هدف ما از این تحقیق، مطالعه سیکل تولید مثلی و شناسایی وضعیت تولیدمثلی افعی قفقازی ماده ایران است. تاکنون مطالعه ای در مورد چرخه تولیدمثلی این گونه در کشور گزارش نشده است. سیکل تولید مثلی مار ماده شامل مطالعه پارامترهای مورفومتریک، اندازه گیری فولیکول ها، مراحل رشد فولیکول ها، بررسی ماکروسکوپی تخمدان ها و مجاری تولیدمثلی و ذخیره اسپرمی در مجرای تخمیر می باشد.

1-2- کلیات تحقیق

مطالعات روی جانور افعی قفقازی ماده Caucasicus به منظور شناخت بهتر، شناسایی خصوصیات و ویژگی های رفتاری، مورفولوژیکی و تولید مثلی صورت می­پذیرد و تاکنون مطالعات اندکی در مورد این گونه گزارش شده است. مطالعه چرخه تولید مثلی که به بررسی پارامترهای موفولوژیکی و تولید مثلی می پردازد در این زمینه می­تواند، مفید واقع شود. با توجه به این موضوع که در موسسات سرم سازی و واکسن سازی ایران از سم ­مارها برای ساخت سرم و تحقیقات دارویی استفاده می­شود، اکثر تحقیقات انجام گرفته در مورد مکانیسم واثر سم می­باشد و مطالعات روی سیستم داخلی مار اعم از سیستم تولید مثلی، نحوه جفت­گیری، لقاح مصنوعی، تشخیص بافتی و…… به ندرت انجام شده است. مطالعات موفولوژیکی و فیزیولوژیکی مارها، راهی برای شناخت بهتر جانور و استفاده از اطلاعات به دست آمده در جهت حفظ، تکثیرو نگهداری آنها و در نهایت استفاده از محصولات این جانداران در فرآیندهای داروسازی و پزشکی می­باشد.