«اصولاً کالاهای مثل عتیقه جات، آثار هنری، الماس و بطور کلی کالاهایی که گران قیمت بوده و امکان خرید آن با پول نقد فراهم باشد از جذابیت خاصی برای پولشویان برخوردار است. در نتیجه پول نامشروع حاصل از فعالیت مجرمانه خود را به اشیاء گران قیمت تبدیل می کنند تا هم از سپردن آن به بانک بی نیاز شوند و هم این که بعداً بتوانند آن را به راحتی به پول نقد تبدیل کنند. عرضه کنندگان کالاهای گران قیمت می توانند موارد مشکوک به پولشویی را به مقامات ذیربط گزارش دهند و کشف این جرم همکاری نمایند.»[۱۷۲]
گفتار ششم: تجارت بین المللی
«داد و ستد کالاها و خدمات ممکن است به عنوان پوششی برای تطهیر پول مورد استفاده پولشویان قرار گیرد. در این مورد، معاملات و فعالیت های صادرات و واردات به طور گسترده ای در معرض خطر قرار می گیرند. برای مثال، بازرگانی، مبالغ هنگفت حاصل از عواید فعالیتهای غیر قانونی را برای خرید کالاهای بی ارزشی پرداخت می کند و سپس کالاهای مورد اشاره را با قیمت ارزانی به فروش می رساند و بدین ترتیب می تواند از عواید غیر قانونی برای خرید دارایی های با ارزش استفاده کند. اولویت نخست پولشویان از انجام این معاملات آن است که شکل و ظاهر معامله انجام شده، طبیعی و عادی جلوه کند.»[۱۷۳]
گفتار هفتم : شرکتهای پوششی (پوسته ای)
«این شرکتها در راستای حرفه هایی که به اسرار مشتریان خود اهمیت می دهند، تاسیس می شود. شرکتهای یاد شده هویت مالک اصلی وجوه را پنهان نگه می دارند، بنابراین ظابطان قانون، ارزیابی سابقه شرکت های مزبور بسیار دشوار است.
به طور معمول اشخاص حرفه ای، آن هم از راه دور، این شرکت ها را مدیریت می کنند و اغلب ناشناس اند. از این شرکتها در مرحله جایگذاری برای دریافت سپرده های نقدی استفاده می شود، سپس سپرده های مزبور به شکل دیگری منتقل می شود یا در مرحله ادغام برای خرید املاک مورد استفاده قرار می گیرد.» [۱۷۴]
«در یک مورد عملیات پولشویی، شرکتی که ادعا می شد معاملات غیر قانونی و عمدتاً عملیات پولشویی از طرف آن صورت می پذیرد، بر روی کاغذ در تل آویو واقع شده بود، اما اکثر معاملات آن از لندن سرچشمه می گرفت.» [۱۷۵]
فصل دوم : سیستم بانکی ابزاری متداول برای ارتکاب پولشویی
بکارگیری خدمات بانک ها جزء اساسی و سری ترفندهایی است که برای ارتکاب جرایم در زمینه های مالی بکار می رود و علت اصلی آن سه چیز است: ۱- بانک بطور طبیعی، عادی و همگانی خدماتی را که برای یک فریبکار بین المللی بسیار مهم و مفید است انجام می دهد، مثل انتقال پول، تدارک خطوط اعتباری، گشایش اعتبار اسنادی و صدور ضمانت نامه.
۲- بانک های بزرگ موسسات محترم و مشهوری هستند، یک فریبکار نیاز به ارتباط با یک بانک دارد تا مقداری از شهرت نیک بانک را بر روی عملیات خود منعکس نماید.
۳- دنیای بانکداری و مالی بین المللی محیطی است که می توان از آن برای گول زدن و تاثیر گذاردن روی قربانی های بالقوه تاثیر گذارد و برای نیش زدن به آن ها به راحتی نقشه کشید و اجرا کرد.»[۱۷۶]با توجه به این امتیازات و اینکه در بسیاری از کشورها افتتاح حساب با نام غیر واقعی جرم محسوب نمی شود، لذا قاچاقچیان بین المللی مواد مخدر می توانند با همکاری برخی از بانک ها حساب های جعلی افتتاح و با واریز پول نقد به آن ها نسبت به انتقال وجه به خارج از کشور اقدام نمایند. «اینگونه بانک ها برای جلب سرمایه های کلان سپرده گذاران ناسالم از اخذ اوراق شناسایی کامل یا گزارش کردن موارد مشکوک به مقامات دولتی خودداری می کنند و بدین وسیله بهترین امکان را در اختیار قاچاقچیان مواد مخدر برای پولشویان قرار می دهند. زیرا هرگاه پول کثیف در ابتدای ورود به سیستم بانکی کشف نشود پس از آن با انتقال کامپیوتری و تلگرافی سریع و پی در پی می تواند به بانک ها و حساب های مختلف برود و کشف آن بسیار مشکل گردد. چرا که مثلاً در آمریکا روزانه یک ترلیون دلار با چهارصد هزار معامله وارد سیستم اتاق های تهاتر بانکی می شود. یا در یک مورد اخیر پنهان سازی نقل و انتقال غیر قانونی پول موسسات بانکی و غیر بانکی ۴۰ کشور را در بر گرفته بود. بنابراین کنترل پول درست مثل کنترل انسانی است که قصد ورود غیر مجاز به داخل یک کشور را دارد، هر چند در مرز ورودی می توان با کنترل اوراق هویت، روادید و غیره به آسانی از ورود او جلوگیری کرد ولی در صورت عدم دقت در مرز ورود به داخل ردیابی وی بسیار مشکل خواهد بود.»[۱۷۷]
مبحث اول: گونه شناسی جرم پولشویی
یافتن روش های پولشویی راهی است که دولتها و نهادهای مالی برای مبارزه و جلوگیری از این عمل پیش رو گرفته اند. موثرترین راه جهت از بین بردن گروه های سازمان یافته قاچاق مواد مخدر و گروه های شرور، تمرکز روی منافع این گروه ها می باشد.
«سپرده ها و خدمات اصلی بانکی و نقل و انتقال پول، اصلی ترین ابزار پولشویی عواید مجرمانه است.»[۱۷۸] پولشویان خرده پا از سپرده گذاری رایج سیستم بانکی، نظیر حساب های سپرده جاری و نیز وامهایی از نوع شخصی و رهنی بسیار استفاده می نمایند. پولشویانی که از وضعیت مالی بالاتری برخوردارند به دنبال استفاده از خدمات بانکداری تخصصی و ویژه می باشند که جوابگوی مشتریان ثروتمند می باشد. هنگامی که یک نهاد بانکی یا یکی از مقامهای اصلی آن در فعالیت پولشویی همکاری داشته باشد، فرایند پولشویی نسبتاً آسان خواهد بود.
انواع مکانیزمهای مورد استفاده از خدمات بانکداری برای پولشویی بشرح زیر می باشد:
گفتار اول: اسمورفینگ (تکثر سپرده ای)
«Carlos Roca و Luis Saavedra در تحقیقات خود به نتیجه یکسانی رسیده و اظهار داشتند که نخبگان پولشویی راهی معقول برای این کار پیش می گیرند که پول عظیم را در شعبه های مختلف بانک ها به چند قسمت تقسیم کرده و وارد سیستم مالی می کنند. (مبالغ بالای ۱۰۰۰۰۰دلار در یک روز به مبلغهای کوچکتر نهایتاً ۲۰۰۰ دلاری تقسیم می شوند.) بطوریکه رد یابی آن برای بانک ها و امور مالی بسیار سخت می شود. یکی از روشها بدین صورت است که ابتدا پول را در بانک ها به ودیعه می گذارند سپس همدستان آن ها قادر می شوند هر ماه حدوداً مبلغ ۲۰۰۰۰۰ دلار به طور منظم از بانک دریافت کنند و سود حاصله در جهت عملی کردن اهداف سازماندهی قاچاق مواد مخدر استفاده کنند این شیوه ی ساختاری بسیار ریز و دقیق در حقیقت یکی از پایه ای ترین راه ها برای پولشویی است که اسمورفینگ نام دارد. این عنوان توسطChuck Saphos مدیر اجرایی گرین بانک[۱۷۹] که اولین بار اظهار داشت افرادی از پولشویان برای ایجاد سرمایه های خرد پول قرض می کنند وی را به یاد شخصیتهای کارتنی اسمورفینگ می اندازد. زیرا این شخصیتها کاملاً غیر قابل پیش بینی و غیر قابل شناسایی «مرموز» و تقریباً مردم آزار هستند. روش اسمورفینگ و تمام زیر مجموعه های زیرساختاری این روش یکی از معمول ترین راه های سود دهی برای سازمان های قاچاق مواد مخدر و فرایندهای غیرقانونی و جرایم برای پولشویان می باشد.»[۱۸۰] البته شایان ذکر است که این عملیات ریز و ظریف پولشویان به راستی خیلی سخت مشخص می شود .
گفتار دوم: حساب های مورد استفاده پولشویان
الف: حساب های وابستگان
«الزامات مربوط به تشخیص هویت، اغلب جنایتکاران را از افتتاح حساب تحت اسامی جعلی بر حذر می دارد. برای این منظور اغلب مواقع از حساب هایی که به نام منسوبین، وابستگان و آشنایان و سایرین «که از طرف جنایتکاران عمل می کنند» افتتاح شده است استفاده می شود. از سایر روشهایی که معمولاً برای مخفی نگهداشتن هویت مالک ذینفع یک دارایی استفاده می گردد می توان به استفاده از شرکت های مجازی که اغلب در یک حوزه قضایی دیگر تاسیس می گردد و نیز استفاده از نام وکیل جنایتکار «برای نگهداری حساب» اشاره نمود، این فنون معمولاً با چندین لایه از معاملات و بکارگیری انواع حساب ها ترکیب می گردد تا هرگونه تلاش برای پیدا کردن در حسابرسی دشوار گردد.» [۱۸۱]
ب: حساب های دسته جمعی[۱۸۲]
«حساب های دسته جمعی عبارت از تکنیکی است که بیش تر توسط گروه های قومی از قاره افریقا و آسیا مورد استفاده قرار می گیرد. مهاجرین به کشور انگلیس مبالغ اندکی را به یک حساب واحد واریز می کنند که بعداً مبلغ موجود در حساب مذکور به خارج از کشور ارسال می گردد. اغلب مواقع حساب خارجی از تعدادی حساب ها که ظاهراً با یکدیگر ارتباطی ندارند و در کشور مبدا قرار دارند وجوهی را دریافت می کنند. اگر چه این روش یقیناً توسط مهاجران و برای مقاصد قانونی «ارسال پول به کشور خود» مورد استفاده قرار می گیرد، اما مشاهده شده است که گروه های تبهکار برای شستشوی ثروتهای غیر مشروع خود از این روش استفاده می نمایند.»[۱۸۳]
ج: حساب های انتقالی واسط[۱۸۴]
حساب های انتقالی واسط عبارت است از حساب های سپرده دیداری که توسط یک بانک یا شرکت خارجی نزد یک بانک محلی افتتاح می گردند. بانک یا شرکت خارجی کلیه سپرده ها و چکهای مشتریانش «معمولاً اشخاص و شرکت های واقع در خارج از کشور» را به آن حساب نزد بانک محلی، واریز می نماید و یا به صورت تبعی حساب های فرعی بر روی آن حساب برای مشتریان خود در نظر می گیرد. مشتریان خارجی به عنوان صاحبان فرعی این حساب ها از حق امضاء برخوردار هستند و می توان برای انجام فعالیتهای بانکی بین المللی خود از این حساب ها استفاده نمایند. حساب های انتقالی واسط از منظر دستورالعملهای مربوط به شناخت مشتریان و رهنمودهای مربوط به تهیه گزارشهای فعالیت مشکوک آسیب پذیر هستند. بررسیها نشان می دهد بسیاری از بانک هایی که اینگونه حساب ها را عرضه می کنند قادر به تعیین هویت و ارائه اطلاعات مشتریان استفاده کننده از این حساب نمی باشند که این امر تهدیدات بسیار جدی از جانب پولشویی را به سیستم وارد می نماید.
د: حساب های غیر فعال [۱۸۵]
در این روش پولشویان جهت استفاده از حساب های غیر فعال، ابتدا سابقه ای ایجاد می نمایند تا بتوانند تخلفات بیشتری را از این طریق مرتکب شوند. از حساب های راکد برای دریافت پول از اعضای هوادار در خارج از کشور نیز می توان استفاده نمود.
گفتار سوم: حواله های بانکی و غیره
«حواله های بانکی، حواله نقدی و چکهای صندوق که معمولاً در قبال پرداخت وجه نقد خریداری می شوند اغلب به عنوان ابزارهای متداول مورد استفاده پولشویان قرار می گیرند.»[۱۸۶]
دلیل استفاده از این ابزارها این است که معمولاً ابزارهای مذکور در وجه یک بانک معتبر و یا موسسه مالی معتبر کشیده می شوند و از این لحاظ امکان ردیابی منشاء پول از میان می رود.
گفتار چهارم: ترتیبات وثیقه وام
«این تفکیک اغلب در مرحله ادغام مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش، شوینده پول معمولاً عواید غیر قانونی را به کشور دیگری منتقل می نماید و سپس عواید حاصله را به عنوان وثیقه یا تضمین وام بانکی مورد استفاده قرار می دهد و وام دریافتی را به کشور منشاء یا کشور ثالث منتقل می کند. این روش علاوه بر اینکه به پول غیر قانونی سیما و ظاهر یک وام اصیل بانکی را می بخشد همچنین امکان بهره برداری از مزایای مالیاتی را نیز فراهم می آورد.»[۱۸۷]
مبحث دوم: استفاده از ابزارهای بانکی در جرم پولشویی
«بطور کلی سیستم بانکی به دلیل ماهیت فعالیت و بطور ساده سر و کار داشتن مستقیم با وجوه نقد بستر بسیار مناسبی برای پولشویی و مخفی نمودن سر منشاء اصلی پول های به اصطلاح کثیف محسوب می شود. اهمیت این مسئله زمانی روشن می شود که سیستم بانکی تحت نظارت سازمان نظارتی مشخص و متخصصی نباشد که در این صورت ردیابی و شناسایی منابع وجوه شستشو شده چندان کار آسانی نخواهد بود. از این رو نقش سازمان های نظارتی بانکی و بانک های مرکزی در این زمینه بسیار حائز اهمیت است.»[۱۸۸] برای انجام عملیات پولشویی حتی احتیاج به در اختیار گرفتن کل سیستم بانکی نیست، بلکه استفاده از ابزارهای بانکی نیز می تواند وسیله ای برای این کار قرار گیرد. برخی از نمونه های استفاده از ابزارهای بانکی بین المللی به شرح ذیل است :

گفتاراول: گشایش اعتبارات اسنادی

«گشایش اعتبار یکی از ابزارهای بانکی است که برای پولشویی به کار گرفته می شود . نحوه استفاده از این ابزار در جریان پولشویی بدین ترتیب است که معمولاً اطلاعات موجود در اسناد بطور کلی ارائه می شود و حتی ممکن است پروفرومای کالا نیز ارائه نشود. موارد خلاءهای قانونی که در جریان صدور اعتبارات اسنادی مورد سوء استفاده قرار می گیرد می تواند شامل آیتم های زیر باشد :

• انتقال منابع نامشروع از طریق در نظر گرفتن حق کمیسیون بالا برای واسطه خارجی .
• ارائه اسناد صوری برای حمل کالا و رد و بدل نمودن پول های کثیف بدون آنکه در واقع کالایی مبادله شود در این مورد در واقع با تبانی فروشنده و خریدار و رد و بدل نمودن اسناد صوری بدون مبادله کالا مبالغ هنگفتی از طریق سیستم بانکی تطهیر می گردد.
• گشایش اعتبار اسنادی با شرط پیش پرداخت صددرصد و بدون دریافت ضمانت نامه، در چنین شرایطی ذینفع اعتبار می تواند کل مبلغ اعتبار را بدون حمل کالا دریافت کند.
• ذینفع اعتبار به عمد مغایرت های زیادی روی اسناد ارائه شده می گیرد و اسناد را رد می کند به این ترتیب فرصت چانه زنی برای قبول اسناد با تخفیف زیاد پیش می آید و طرفین می توانند از اختلاف مبلغ مشترکاً استفاده کرده و آن را پول تمیز جلوه دهند.
• تحویل کالا در محل فروشنده، یکی دیگر از راه هایی است که در گشایش اعتبارات اسنادی برای پولشویی استفاده می شود. ترتیب کار بدین صورت است که به ذینفع اجازه ادعای هزینه محل بالاتر از مبلغ اعتبار داده می شود در این شرایط امکان نگهداری اضافه مبلغ به عنوان پول قانونی در خارج از کشور فراهم می شود.»[۱۸۹]

گفتاردوم: ضمانت نامه های بانکی

«بدین صورت که پولشویان با برگزاری مناقصه عمومی یکی از وابستگان تشکیلات را برنده اعلام می کند. این برنده ضمانت نامه ای به مبلغ بالا ارائه می دهد. از سوی دیگر طرف مناقصه دهنده عمداً کار را ناتمام گذارده و به ذینفع ضمانت نامه اجازه دریافت مبلغ ضمانت نامه را که بسیار بالاتر از مبلغ کار است می دهد. در نتیجه پول کثیف از طریق ضمانت نامه بطور قانونی در سیستم بانکی انتقال می یابد.»[۱۹۰]

گفتارسوم: ضمانت نامه پیش پرداخت

«در این مورد با در نظر گرفتن شرط پیش پرداخت ، اعتباری گشایش می شود و پس از انتقال مبلغ پیش پرداخت و صدور ضمانت نامه و با تبانی طرفین و احتمالاً چشم پوشی سیستم بانکی به دلیل دریافت رشوه پیگیرهای لازم برای ورود کالا و اعتبار ضمانت نامه صادره صورت نمی گیرد.»[۱۹۱]

گفتار چهارم : سایر موارد

فعالیتهای بانکی دیگر که می تواند مشکوک به پولشویی باشد به قرار زیر است:

• سفارشات حمل یا خرید کالاهایی که با کسب و کار معمول مشتری و یا گردش حجم حساب وی هماهنگی نداشته باشد.
• استفاده از اسنادی که صرفاً تحت کنترل صادر کننده آن است از قبیل برات و …
• زمانی که دریافت و پرداخت در داخل کشور صادر کننده صورت گیرد و مبلغ آن نیز بسیار بالاتر از آنچه در اسناد قید شده است باشد.
• ارسال کالاهای صادراتی به صورت وصولی بدون ارائه اسناد و مشخصات کالا.
• از دیگر ویژگی هایی که بانک ها را به گزینه ای مناسب برای مجرمین تبدیل می کند همان «اصل رازداری بانکی» است که این اصل اجازه نمی دهد هویت صاحبان حساب فاش شود و به این ترتیب است که مجرمین به راحتی مبادرت به اعمال تطهیر پول کنند.