دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی گیلان

دانشکده پرستاری و مامایی شهید بهشتی رشت

مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی موثر بر سلامت

پایان نامه

جهت دریافت مدرک کارشناسی ارشد پرستاری مراقبتهای ویژه

عنوان

بررسی میزان نوآوری و عوامل مرتبط با آن در پرستاران شاغل در بخشهای ویژه مراکز آموزشی درمانی شهر رشت درسال 1392

استاد راهنما:

آقای دکتر رسول تبری

اساتید مشاور:

خانم کبری سلامی کهن

دکتر احسان کاظم نژاد لیلی

اسفند 1392

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

بیان مسئله

در دنیای امروز توان سازگاری و اداره کردن تغییرات عنصر اصلی موفقیت و بقای هر سازمان است و لازمه کسب این توانائیها توجه سازمان به نوآوری و خلاقیت افراد است. تحولات و دگرگونی های جامعه جهانی امروز، سازمانها را وادار ساخته است تا برای زیستن در چنین محیط متغیر و بی ثباتی به خلاقیت و نوآوری روی آورند و اهداف و گرایش ها و علایق خود را در جهت به کارگیری خلاقیت و نوآوری هدایت کنند. پیش بینی ناپذیری روند امور و تحولات آینده که مهمترین ویژگی عصر اطلاعات کنونی می باشد، لزوم توجه به خلاقیت و نوآوری در سازمانها را بیشتر ساخته است[1]. نوآوری جامه عمل پوشاندن به یک ایده جدید در انجام کارها با هدف ارتقاء کیفیت محصول یا خدمت ارائه شده به مشتری می باشد[2].

عوامل موثر بر خلاقیت و نوآوری در افراد در دو دسته عوامل فردی و سازمانی طبقه بندی می شوند. عوامل فردی شامل عوامل مربوط به خلق و خوی افراد مثل (اعتماد به نفس، قبول ابهامات، صبر و شکیبایی، نظام فکری کلی گرایی، کنجکاوی زیاد و استقبال از پیچیدگی)[3]، عوامل انگیزشی و عوامل مربوط به علم و تخصص افراد است.   عوامل سازمانی موثر بر نوآوری هم شامل عوامل مربوط به ساختار سازمانی، عوامل مربوط به فرهنگ سازمانی، عوامل مربوط به سیستم آموزشی، عوامل مربوط به سیستم پاداش و عوامل مربوط به امکانات است که با فراهم کردن بستر مناسب جهت پرورش و گسترش خلاقیت و نوآوری در افراد یک سازمان می توان آنها را به مرز آفرینندگی رساند[1]. نتیجه یک مطالعه در یک شرکت تولیدی در سال 2005 در آمریکا نشان داد که با فراهم کردن فرصت نوآوری در بین کارکنان واصلاح ساختار این شرکت برای تقویت نوآوری میزان درآمد این شرکت %71، رضایت مشتری %76 و بهره وری %71 ارتقاء پیدا کرد[4]. امروزه توافق جمعی بر آن است که سازمانهای موفق سازمانهایی هستند که نوآوری نوک پیکان حرکت آنها را تشکیل می دهد. به عبارتی سازمانهای امروزی برای ادامه حیات بایستی پویا بوده و مدیران و کارکنان آنها باید نوآور باشند تا بتوانند سازمان را با این تحولات منطبق ساخته و جوابگوی نیازهای جامعه باشند[1].

اهمیت توجه به نوآوری در موفقیت سازمانها تنها منحصر به بخشهای تولیدی نبوده بلکه در بخشهای خدماتی و دانشگاهی هم با توجه به نوع مشتری (بیماران) این مفهوم از اهمیت زیادی برخوردار است[5]. سیستم های بهداشتی درمانی برای ارائه مراقبت با کیفیت و موثر نیاز به توسعه و تقویت نوآوری در بیمارستانها دارند تا بتوانند به صورت موثر نیازهای بیماران را شناسایی کرده و بر اساس این نیازها بهترین روش حل مسئله را انتخاب نموده و به بهترین روش ممکن از منابع انسانی و غیر انسانی و امکانات سازمان استفاده نمایند[6]. چالش ها در فراهم کردن مراقبت با کیفیت با افزایش سن افراد در جامعه بشری، افزایش شیوع بیماریهای مزمن، گسترش تکنولوژی اطلاعات و افزایش آگاهی بیماران نسبت به حقوق خود نیاز به نوآوری در مراقبتها را بیشتر می کند. بنابراین بدون نوآوری بیمارستانها مجبور خواهند بود که برای کاهش هزینه ها و حفظ آن و جلب رضایت مددجویان فقط به کارکنان فشار آورند[7]. مخصوصا در محیطهایی که مراقبت متعدد و طولانی مدت ارائه می شود افزایش نیاز به مراقبت باکیفیت با وجود محدودیت منابع، مشکلات خاصی را در رسیدن به یک برایند دلخواه ایجاد می کند[8]. در این شرایط است که  فقط نوآوری می تواند پلی بین مراقبت با کیفیت و کار بالینی اثر بخش، کارآمد و باکیفیت برقرار نماید[6]و[8]و[9]. با توجه به اینکه حدود %80 از مراقبتهای ارائه شده به مددجویان در بیمارستانها توسط پرستاران انجام شده و با عنایت به اینکه حدود %70 کارکنان بیمارستان را پرستاران تشکیل می دهند، اهمیت توجه به موضوع نوآوری در این گروه دو چندان می شود[10]. در همین راستا انجمن بین المللی پرستاران در سال 2009 نوآوری را در زمره مهارتهای حرفه ای مورد نیاز پرستاران قرار داد[11]. نتیجه یک مطالعه درسال 2002 درآمریکا هم که با هدف بررسی اهمیت نوآوری در پرستاری انجام شده است، نشان می دهد که وجود نوآوری برای آینده پرستاری ضروری است و پرستاران برای تسهیل در ارائه خدمات بهتر و مراقبت با کیفیت باید نوآور باشند[12]. مفهوم نوآوری در پرستاری به معنای تبدیل ایده ها به روشها و راه حل های جدید در مراقبت از بیمار است که در نهایت منجر به ارتقای کیفیت مراقبت می گردد[13]. پس بایستی در بین پازل مهارتهای بالینی مهارت حل مساله و نوآوری در مراقبتهایی كه به مرور زمان دچار روزمرگی می شوند؛ ادغام شود[14]. نوآوری در پرستاران باعث افزایش ایمنی بیماران،کارتیمی موثرتر و سریعتر و همچنین باعث کارآمدی، اثر بخشی، ارائه به موقع مراقبتها به بیمار[15] و در نهایت باعث افزایش کیفیت مراقبتها وارتقاء فرایند پرستاری و بهبود برآیند بستری در بیمارستان می شود[16]. در مورد تاثیر نوآوری در فرایند درمان بیماران و منافع آن در افزایش ایمنی بیمار و کاهش هزینه درمانی و تشخیصی نتیجه یک مطالعه در بیمارستانی در شیکاکو در سال 2003 نشان داد که تنها تغییر یک پروتکل درمانی (آرام بخش و خواب آور) و استفاده از پروتکل درمانی جدید قبل از انجام سی تی اسکن[1] و ام ار ای[2] تا چه اندازه باعث افزایش ایمنی در بیمار، کاهش عوارض، افزایش رضایتمندی بیماران و خانواده آنها، تسریع در فرایند تشخیصی و درمانی و صرفه جوئی حدود 600 دلار در هزینه ها گردید. در این مطالعه انجمن پرستاران این بیمارستان به این نتیجه رسیده بودند که اغلب به دلیل بی کفایتی داروهای خواب آور و آرام بخش استفاده شده قبل از انجام سی تی اسکن و ام.آر.آی در کودکان بستری در بیمارستان، این اقدامات تشخیصی به دلیل بی قراری کودکان در وقت مقرر انجام نشده و یا به دلیل عدم وضوح در کلیشه ها چندین بار تکرار شده و کودکان در معرض دوز چند برابر اشعه به دلیل تکرار سی تی اسکن و وحشت ناشی از انجام مکرر ام.آر.آی قرار می گیرند. انجمن پرستاران این بیمارستان پیشنهاد داد که برای آرام کردن و خواباندن بیمار قبل از انجام سی تی اسکن و ام.آر.آی از پروتکل میدازولام داخل بینی به جای روشهای موجود استفاده شود. استفاده آزمایشی این پروتکل جدید بسیار موفقیت آمیز و رضایت بخش بوده و درجهت افزایش ایمنی بیمار و کاهش هزینه روش جدید جایگزین روشهای قبلی گردید[17]. در مورد سودمندی نوآوری برای بیماران از بعد نوآوری در تکنولوژی اطلاعات و تبادل اطلاعات پزشکی و پرستاری در جهت  بهبود مداخلات تشخیصی و درمانی و مراقبتی مطالعات متعدد نشان می دهد که با نوآوری در تکنولوژی اطلاعات، پرستاران و پزشکان می توانند نتیجه یافته های بالینی خود در تشخیص و درمان و نحوه مراقبت را با همکاران خود در سراسر دنیا به اشتراک بگذارند و همدیگر را به چالش بکشانند و بیماران نیز قادر خواهند بود به اطلاعات پزشکی خود در سراسر دنیا و در تمام مراکز درمانی به راحتی دسترسی داشته باشند[5]و[7].

اما نوآوری در مراکزی که در آنجا مراقبتهای پیچیده تری به مددجویان ارائه می شود نظیر بخشهای ویژه از ضرورت بیشتری برخوردار است[14]و[18]و[6]. بخش مراقبت های ویژه در بالین از جذابیت و اهمیت خاصی برخوردار است.  مشكلاتی كه در بیماران بخش مراقبت های ویژه شدیداً بدحال مشاهده می شود اغلب حاد، منحصر به فرد بوده و زندگی را تهدید می كند. همچنین امروزه هزینه قابل توجهی از هزینه کل بیمارستان به بخش مراقبت های ویژه اختصاص داده می شود.(%8 از مجموع هزینه های بیمارستان، %2 از تولید ناخالص ملی در كانادا و %8 از تولید ناخالص ملی در آمریكا) بنابراین استفاده از روشهای جدید مراقبتی و قابلیت و توانایی پرستاران این بخش در ابعاد علمی و عملی بسیار مهم می باشد[19]. پیچیدگی مراقبت از بیماران بدحال در بخشهای ویژه باعث شده است كه همیشه نتوان در این بخشها تنها به دستورالعملها و پروتكل ها متكی بود و مجموعه ای از فعالیتهای روزمره را در امر مراقبت از بیمار تجویز كرد. برای مثال برای تسهیل ارتباط با بیماران دارای لوله تراشه و خانواده آنها پرستاران به بیش از یك پروتكل نیاز دارند. در چنین شرایطی مراقبت باید جامع و منحصر به فرد بوده و برای بیمار سودمند باشد[19]. زمانی كه راه حل تعریف شده ای برای حل مشكل بیمار وجود نداشته باشد، پرستار نوآور مراقبتی ارائه می كند كه بیمار آن را بسیار شخصی و منحصر به موقعیت خود درك می كند[20]. مطالعه بیماران مبتلا به حوادث عروق مغزی [3] و آفازی هم در سال 2004 در انگلیس نشان می دهد که پرستاران بخش ویژه چگونه با استفاده از مهارتهای ارتباطی به عنوان یك عمل خلاقانه و هنرمندی از طریق حضور بر بالین بیمار، لمس بیمار و همكاری با بیمار راههای جدیدی برای ارتباط پیدا می كنند[14]. بنابراین در راستای رشد روزافزون علم پزشکی و فرایندهای مراقبتی از بیمار، ابهامات تشخیصی و درمانی مددجویان بستری در بخشهای ویژه، کمبود نیروی انسانی و پاره ای مسائل و مشکلات دیگر نوآوری در بخشهای ویژه از اهمیت بالائی برخوردار است[18]. در بخشهای ویژه باید نوآوری در پرستاران حمایت و پشتیبانی شود و به پرستاران آزادی عمل بیشتری داده شود تا تمام راه حل های منتج به حل مشکل را ارزیابی و بهترین ایده را انتخاب نمایند[6]. باید به آنها اجازه داده شود راههای غیر معمول و خارج از چهارچوب را  با در نظر گرفتن ایمنی خود و بیماران در امر مراقبت تجربه کنند[21]. مثلا” درامر انتقال بیمار، پرستاران ممکن است با توجه به شرایط بیمار و امکانات بخش ایده های تازه ای داشته باشند ولی به دلیل ترس از شکست ونتایج نامطلوب هرگز جرات عمل نداشته و یا در صورت بروز نتایج نامطلوب جرات فاش کردن آن را نداشته باشند و این تجربه به صورت مخفی برای بسیاری از همکاران تکرار شده و عوارض و هزینه های غیر قابل جبران به بیماران وارد نماید[14]. چرا که نوآوری همیشه با موفقیت همراه نیست و ممکن است در بعضی مواقع به ایجاد مشکل منجر شود. در این موارد ریسک پذیری شرط لازم برای نوآوری می باشد بنابراین باید پرستاران بخشهای ویژه از فرصت، اختیارات و امکانات لازم در جهت نوآوری برخوردار باشند[22] واین همسو با یافته های ‌کنول و ‌وان [4]در سال 2007 است که در مطالعه خود به این نتیجه رسیدند که قدرت غیر رسمی اعم ازحمایت مالی‌، حمایت همکاران و حمایت زیر دستان در داخل و خارج سازمان تاثیر بیشتری بر روی رفتار نو آورانه در پرستاران دارد‌. تصور بر این است كه داشتن قدرت سازمانی و در اختیار داشتن منابع در پرستاران باعث می شود‌ كه نوآوری كه شامل شكل‌گیری افكار جدید می‌باشد در آنها بیشتر شود[23].

به دلیل آنکه نوآوری به عنوان جزیی از صلاحیت های اساسی حرفه ای می تواند در طول زمان  از طریق آموزش کسب شده و پرورش یابد از این رو توجه به وضعیت موجود و ارتقای آن ضروری است[24]. به علت فقدان سنجش و ارزیابی نوآوری در پرستاران در کشور ما اهمیت و ضرورت آن به خوبی احساس نشده و اطمینان از مطلوب یا نا مطلوب بودن آن حاصل نمی گردد. از جانب دیگر تا زمانی که نوآوری مورد سنجش و اندازه گیری قرار نگیرد امکان برنامه ریزی در جهت تقویت و افزایش آن وجود نداشته در نتیجه بهبود و تعالی سازمان میسر نبوده یا لااقل مشکل خواهد شد. از طرفی عدم درک و شناخت صحیح مدیران از جمله مدیران پرستاری از عوامل تاثیر گذار بر نوآوری موجب عدم تقویت، تضعیف و حتی از بین رفتن نوآوری در کارکنان شده و مانع نهادینه شدن این خصیصه ارزشمند در سازمان می گردد.

در این تحقیق سعی خواهد شد با مشخص نمودن میزان نوآوری در پرستاران بخش های ویژه و عوامل مرتبط با آن ملزومات توجه به مفهوم نوآوری در واحدهای ارائه خدمات مراقبتی  بعنوان یک مولفه تاثیرگذار بر ارتقاء کیفیت خدمات بهداشتی درمانی در حد امکان فراهم شود.

[1]-Computerized Topographic Scanner

[2] -Magnetic Resonance Image

[3] -Cerebrovascular Accident

[4]-Knol & Van