:

پیش­بینی یکی از ابزارهای مدیریت مؤفق و عنصر کلیدی در مدیریت و برنامه­ریزی­های اقتصادی محسوب می­شود. نرخ ارز به عنوان یک متغیر کلان اقتصادی بسیار پراهمیت و تأثیرگذار بر بخش­های مختلف داخلی و خارجی اقتصادی یک کشور، هم­چون وضعیت تراز ­پرداخت­ها و قدرت رقابت بین­المللی، نقش تعیین­کننده­ای در سیاست­گذاری­های اقتصادی ایفا می­کند. تغییرات نرخ ارز، بخش­های مختلف اقتصاد یک کشور را تحت تأثیر قرار می­دهد. بنابراین، الگوسازی و پیش­بینی روند آتی این متغیر برای ارایه سیاست­ها و رهنمود­های اقتصادی امری ضروری به نظر می­رسد اما این امر با توجه به ساختار اقتصادی ایران اهمیت دوچندانی پیدا می­کند. از آن­جا که قسمت اعظم درآمد­های ارزی کشور از طریق فروش نفت خام تأمین می­شود و منبع اصلی درآمد دولت نیز همین فروش نفت خام است، به همین علت تغییرات نرخ ارز می­تواند تأثیرات بسیاری بر ساختار اقتصادی کشور و بازار­های داخلی داشته باشد. با توجه به موارد گفته شده جای تعجب نیست که حجم عظیمی از ادبیات اقتصادی به الگو­سازی و پیش­بینی نرخ­های ارز پرداخته است.

بررسی ادبیات موضوع مربوط به پیش­بینی در بازارهای مالی نشان­دهنده­ی این مطلب است که بررسی رفتار نرخ ارز با استفاده از یک الگو به سختی قابل پیش­بینی بوده و پیش­بینی نرخ ارز مشکلات ذاتی به همراه دارد (پرمینگر و فرانک[1]، 2007).

به­کارگیری روش­های ترکیبی یا ترکیب روش­های مختلف یک راه متداول به منظور رفع محدودیت­های روش­های تکی و بهبود دقت پیش­بینی­ها است. ایده­ی اساسی در ترکیب روش­ها بر این اساس استوار است که هیچ یک از روش­های موجود، یک روش جامع برای پیش­بینی نبوده و قابلیت به­کارگیری در هر شرایط و هر نوع داده را ندارد. بنابراین، با ترکیب روش­های مختلف می­توان نقاط ضعف یک روش را با استفاده از نقاط قوت روش دیگر بهبود بخشید (چن[2]، 1996).

بنابراین، در این پژوهش با به­کارگیری مفاهیم پایه­ای و مزیت­های منحصر به فرد هر یک از الگو­های خودرگرسیون میانگین متحرک انباشته، شبکه عصبی مصنوعی و رگرسیون فازی، یک روش ترکیبی به منظور دستیابی به نتایج دقیق­تر برای پیش­بینی نرخ ارز (دلار ایالات متحده در مقابل ریال ایران) ارایه می­شود.

1-1- بیان مسأله

پیش­بینی از ابزارها و راهکارهای مؤثر به منظور برنامه­ریزی و تدوین روش­های مالی است. دقت پیش­بینی­ یکی از مهم­ترین مؤلفه­های مؤثر در انتخاب روش پیش­بینی است. پیش­بینی متغیرهای اقتصادی به دو صورت پیش­بینی کیفی[1] و پیش­بینی کمی[2] صورت می­پذیرد. پیش­بینی کیفی به تجربه و توانایی­های افراد و پیش­بینی کمی به تابع توزیع احتمال هر پدیده بستگی دارد. گجراتی[3] پیش­بینی را بخش مهمی از تحلیل­های اقتصاد­سنجی می­داند و برای برخی از پژوهش­گران مهم­ترین قسمت از علم اقتصاد­سنجی، پیش­بینی است. فریدمن[4] معتقد است تنها آزمون مناسب برای اعتبار یک الگو، مقایسه­ی پیش­بینی آن با تجربه است. پیندایک و روبین­فلد[5] هدف اصلی از ساختن

 الگوهای رگرسیون را پیش­بینی می­دانند.

نرخ ارز یک متغیر اقتصادی است که پیش­بینی آن مورد توجه­ی بسیاری از فعالان اقتصادی است. این فعالان اقتصادی را می­توان به سه گروه تقسیم کرد. دسته­ی اول سیاست­گذاران اقتصادی و بانک­های مرکزی هستند. تحت یک نظام ارزی شناور بانک­های مرکزی به منظور هموارسازی نوسانات بازار، در بازار ارز مداخله می­کنند. دلایل آن­ها برای این مداخله می­تواند شامل نوسان­های بیش از حد معمول نرخ ارز و در نتیجه اثرات آن بر فعالیت­های اقتصادی باشد. بنابراین، پیش­بینی نرخ ارز از طرف این گروه لازمه­ی چنین مداخله­ای است. دسته­ی دوم بنگاه­های فعال در زمینه تجارت و سرمایه­گذاری مستقیم خارجی هستند که با جهانی شدن اقتصاد، این نوع سرمایه­گذاری­ها و به تبع آن ریسک­های مرتبط با این فعالیت­های بین­المللی افزایش یافته است. از مهم­ترین ریسک­های مرتبط با این فعالیت­ها، ریسک مربوط به نرخ ارز است؛ چرا که تغییرات نرخ ارز، درآمد، هزینه و به تبع آن سود بنگاه­ها را به منظور کسب منفعت بیش­تر تحت تأثیر قرار می­دهد. در نهایت دسته­ی سوم سفته­بازان بازار ارز هستند که با توجه به اهمیت این بازار در عرصه­ی بین­المللی می­توان این گروه را مشتاق­ترین علاقمندان به پیش­بینی نرخ ارز دانست (موسا[6]، 2000).

پیش­بینی نرخ­ ارز برای فعالان و پیش­بینی­کنندگان در بازار نرخ ارز از اهمیت اساسی برخوردار است. با وجود این، برخی معتقدند که پیش­بینی نرخ ارز امکان­پذیر نبوده و سیر تکاملی هر نوع نرخ ارزی از فرضیه­ی بازار کارا ( )[7] تبعیت می­کند. براساس این فرضیه، بهترین روش برای پیش­بینی نرخ ارز روز آتی، اتکا به نرخ کنونی آن بوده و نرخ ارز واقعی از فرضیه­ی گام تصادفی ( )[8] پیروی می­کند. این بدبینی در پیش­بینی نرخ ارز، پس از انتشار مقاله میس و روگوف[9] به وجود آمد. آنان در مطالعه خود نشان دادند که هیچ نوع روش تک معادله­ای، برای پیش­بینی نرخ ارز، بهتر از روش گام تصادفی نیست. چراکه تمامی روش­های بررسی شده توسط این محققان، روش­هایی خطی بوده، در صورتی که این حقیقت توسط بسیاری از محققین پذیرفته شده که تغییرات نرخ ارز، غیرخطی است (پایلبیم[10]، 1998).

نتایج حاصل از بررسی کارا و یا ناکارا بودن بازارهای مالی در ایران نشان­دهنده­ی ناکارا بودن بازار ارز در ایران است (سلامی، 1380).

به­کارگیری روش­های سری زمانی به منظور پیش­بینی بازارهای مالی، بهبود تصمیم­گیری­ها و سرمایه­گذاری­ها به ضرورتی انکارناپذیر در دنیای امروز تبدیل شده است. تلاش­های زیادی در چند دهه­­ی اخیر به منظور توسعه و بهبود الگوهای پیش­بینی سری­های زمانی انجام شده است. یکی از مهم­ترین و پرکاربردترین الگوهای سری­های زمانی، الگوهای خودرگرسیون میانگین متحرک انباشته هستند. این الگوها به­دلیل سادگی در فهم و به­کارگیری، در چند دهه­ی اخیر بسیار مورد توجه بوده­اند، اما به­کارگیری آن­ها در حالت کلی محدود است. مهم­ترین محدودیت این­گونه الگوها پیش فرض خطی بودن آن­ها است. بنابراین، الگوهای غیر خطی نمی­توانند توسط الگوی خودرگرسیون میانگین متحرک انباشته محاسبه گردند و به همین دلیل است که برآورد الگوهای خطی، برای مسایل پیچیده دنیای واقعی که بیش­تر الگوهای غیرخطی هستند، همیشه رضایت­بخش نخواهد بود (خاشعی و بیجاری، 1387).

شبكه‌های عصبی مصنوعی از جمله مهم­ترین و دقیق‌ترین روش­های حال حاضر جهت الگو‌سازی غیرخطی داده‌ها هستند. اما با وجود تمامی مزیت‌های شبکه‌های عصبی، این‌گونه از شبکه‌ها را نمی‌توان در تمامی موارد و به عنوان یک الگوی کلی که برای همه موارد مناسب باشند، درنظرگرفت.

روش­های پیش­بینی فازی، به دلیل استفاده از اعداد فازی به جای اعداد قطعی، نسبت به سایر روش­های مشابه به داده­های کمتری نیاز دارد اما عملکرد آن­ها همیشه رضایت­بخش نیست (خاشعی و بیجاری[11]، 2009).

بنابراین، در پژوهش حاضر از شبکه‌های عصبی مصنوعی و رگرسیون فازی به ترتیب به منظور حذف محدودیت‌های خطی و تعداد داده‌های مورد نیاز در روش خودرگرسیون میانگین متحرک انباشته و دستیابی به نتایج دقیق­تر برای پیش­بینی نرخ ارز (دلار ایالات متحده در مقابل ریال ایران) استفاده می­شود.

2-1- پرسش پژوهش

آیا الگوی هوش محاسباتی ترکیبی پیش­بینی دقیق­تری از نرخ ارز در مقایسه با الگوهای خود­رگرسیون میانگین متحرک انباشته ( )[1]، شبکه­های عصبی مصنوعی ( )[2] و الگوی ترکیبی ) ارایه می­دهد؟

3-1- فرضیه های پژوهش

با توجه به پرسش پژوهش سه فرضیه وجود دارد:

1- الگوی هوش محاسباتی ترکیبی پیش­بینی دقیق­تری از نرخ ارز در مقایسه با الگوی خود رگرسیون میانگین متحرک انباشته ارایه می­دهد.

2- الگوی هوش محاسباتی ترکیبی پیش­بینی دقیق­تری از نرخ ارز در مقایسه با الگوی شبکه عصبی مصنوعی ارایه می­دهد.

3-  الگوی هوش محاسباتی ترکیبی پیش­بینی دقیق­تری از نرخ ارز در مقایسه با الگوی ترکیبی ( ) ارایه می­دهد.

4-1- اهداف پژوهش

با توجه به اهمیت پیش­بینی نرخ ارز، هدف اصلی پژوهش حاضر طراحی یک الگوی هوش محاسباتی ترکیبی برای پیش­بینی نرخ ارز در اقتصاد ایران است. در مسیر تحقق این هدف اصلی، برخی دیگر از اهداف فرعی نیز محقق خواهد شد که در زیر به آن­ها اشاره شده است:

– بررسی و مقایسه­ی دقت پیش­بینی الگو­های هوش محاسباتی ترکیبی و خودرگرسیون میانگین متحرک انباشته در پیش­بینی نرخ ارز (دلار ایالات متحده در مقابل ریال ایران)

– بررسی و مقایسه­ی دقت پیش­بینی الگو­های هوش محاسباتی ترکیبی و شبکه عصبی مصنوعی در پیش­بینی نرخ ارز (دلار ایالات متحده در مقابل ریال ایران)

– بررسی و مقایسه­ی دقت پیش­بینی الگو­ی هوش محاسباتی ترکیبی و الگوی ترکیبی ( ) در پیش­بینی نرخ ارز (دلار ایالات متحده در مقابل ریال ایران)

5-1- روش پژوهش

در پژوهش حاضر به منظور پیش­بینی­ نرخ ارز، یک الگوی ترکیبی جدید با تکیه بر مفاهیم اساسی الگوهای خودرگرسیون میانگین متحرک انباشته، شبکه­های عصبی مصنوعی و رگرسیون فازی ارایه می­شود. هم­چنین در الگوی ارایه شده، از شبکه‌های عصبی مصنوعی و رگرسیون فازی به ترتیب به منظور حذف محدودیت‌های خطی و تعداد داده‌های مورد نیاز در روش خودرگرسیون میانگین متحرک انباشته و بهبود نتایج حاصل، استفاده می­شود.

در الگوی ارایه شده در مرحله­ی اول، ابتدا یک الگوی خودرگرسیون میانگین متحرک انباشته به منظور الگوسازی جز خطی الگو ، بر روی داده‌های سری زمانی مورد مطالعه برازش می‌گردد. در مرحله­ی دوم، یک شبکه عصبی با استفاده از اطلاعات موجود در باقیمانده‌های الگوی خودرگرسیون میانگین متحرک انباشته آموزش می­بیند. در مرحله­ی سوم، نتایج به­دست‌آمده از مرحله­ی یک و دو به منظور الگوسازی تمامی روابط موجود در داده‌های سری زمانی مورد مطالعه ترکیب می­شوند. در مرحله­ی چهارم الگوی ترکیبی ( )، فازی­سازی می­شود. در نهایت الگوی فازی­سازی شده برای پیش­بینی نرخ ارز (دلار ایالات متحده در مقابل ریال ایران) اعمال و عملکرد آن با الگوهای خودرگرسیون میانگین متحرک انباشته، شبکه عصبی مصنوعی و الگوی ترکیبی ( ) مقایسه می­شود.

در پژوهش حاضر به منظور اندازه گیری عملکرد پیش­بینی الگوی ارایه شده از شاخص­های مختلفی مانند میانگین مطلق خطا ( )[1]، میانگین مربع خطا ( )[2]، مجموع مربع خطا ( )[3]، ریشه میانگین مربع خطا ( )[4]، میانگین درصد مطلق خطا ( )[5] و میانگین خطا ( )[6] استفاده می­شود.

[1]. Mean Absolut Error

[2]. Mean Squared Error

[3]. Sum Squared Error

[4]. Root Mean Squared Error

[5]. Mean Absolute Persentage Error

[6]. Mean Error

[1]. Auto – Regressive Integrated Moving Average

[2]. Artificial Neural Network

[1]. Qualitative Forecasting

[2]. Quantitative Forecasting

[3]. Gujarati (1995)

[4]. Friedman (1953)

[5]. Pindyck & Rubinfeld (1991)

[6]. Moosa

[7]. Efficient Market Hypothesis

[8]. Random Walk Hypothesis

[9]. Meese & Rogoff­ (1983)

[10]. Pilbeam

[11]. Khashei & Bijari

[1]. Preminger & Franck

[2]. Chen

بحث تجارت و آثاری که برای اقتصاد میزبان به همراه می­آورد، همواره یکی از مباحثی است که پژوهشگران و اقتصاددانان آن را مورد توجه قرار داده­اند. کشورها برای بهره­مندی از مزایای تجارت اقدام به برقراری و گسترش روابط تجاری خود با دیگر کشورها می­کنند. در سال­های اخیر کشور چین با اعلام سیاست درهای باز اقتصادی و بهره­مندی از پتانسیل­های ویژه خود، توانسته است حلقه روابط تجاری خود را گسترش داده و بسیاری از موازنه­های دنیای بین­الملل را متأثر سازد. جایگاه ویژه­ای که هم­اکنون چین در معادلات جهانی پیدا کرده است، بر مناسبات خارجی کشورمان نیز اثرگذار بوده است و این کشور اکنون به عنوان یکی از شرکای مهم تجاری ایران مطرح شده است. به دنبال پیامدهای گوناگونی که برقراری روابط تجاری با دیگر کشورها به همراه می­آورد، هدف این پژوهش آن است تا گوشه­ای از آثار روابط تجاری ایران و چین را روشن سازد. بنابراین در این فصل کلیاتی از پژوهش شامل بیان مسأله، سؤال تحقیق، اهداف و فرضیه بیان شده و در ادامه به معرفی روش انجام تحقیق می­پردازیم که به وسیله آن تلاش می­شود فرضیه عنوان شده مورد بررسی قرار گیرد.

2-1- تعریف مسأله و بیان نکات اصلی تحقیق

مهم­ترین بینش در اقتصاد بین­الملل آن است که تجارت، منافع رفاهی (سود اجتماعی) را با خود به همراه می­آورد (جانیاک، 2006). وقتی مبادله وجود ندارد، منحنی امکانات تولید یک کشور در عین حال نشان­دهنده حد مصرف آن نیز می­باشد. در صورت مبادله هر کشور قادر است در تولید کالایی که در آن مزیت نسبی دارد، تخصص یابد و بخشی از آن را با کالاهایی که در تولید آن مزیت نسبی ندارد، مبادله کند و نهایتاً از هر دو کالا بیش از وقتی که مبادله­ای صورت نمی­گرفت، مصرف نماید (سالواتوره، 1368: 39).

تجارت با گسترش بازار، امکان تقسیم نیروی کار و صرفه جویی­های مقیاس و استفاده از منابع بیکار داخلی را فراهم می­آورد. تجارت بین­الملل وسیله­ای برای انتقال ایده­های جدید، تکنولوژی جدید، روش اداره جدید و سایر مهارت­ها می­باشد. تجارت باعث تشویق و تسهیل

 جریان بین­المللی سرمایه از سوی کشورهای خارجی توسعه یافته به کشورهای درحال توسعه می­شود و یک اسلحه کارامد بر علیه انحصار به شمار می­رود (شون، 1371: 72).

کشورها می­توانند از طریق صادرات، منابع لازم را برای وارد کردن کالاهای مورد نیاز خود که نمی­توان در داخل تولید کرد یا با کارایی کمتری تولید می­شود، به­دست آورند. وارد کردن کالاهای مورد نیاز از دیگر کشورها، با هدف بالا بردن سطح استاندارد زندگی صورت می­گیرد. اگر بتوان در داخل کالایی را با کارایی بیشتری نسبت به کالاهای مشابه خارجی تولید کرد، در این صورت از مبادله این کالاها بیشترین سود و منفعت نصیب کشور شده و استاندارد زندگی افزایش می­یابد (سالواتوره، 1376: 27).

هابرلر معتقد است تجارت باعث بهره­برداری کامل از منابع بیکار داخلی می­شود. از طریق تجارت، یک کشور در حال توسعه می­تواند از یک نقطه تولیدی غیرکارا در داخل منحنی امکانات تولید و عدم بهره­برداری کامل از منابع به علت تقاضای ناکافی داخلی به نقطه­ای روی منحنی امکانات تولید برسد.

گروهی از اقتصاددانان بر این باورند که آزادسازی تجاری به عملکرد کلان اقتصادی بهتر و رشد اقتصادی سریعتر می­انجامد. نهادهای بین­الملی همانند بانک جهانی و صندوق بین­المللی پول نیز بر مبنای همین باور رابطه مثبتی بین آزادسازی تجاری و رشد ترسیم می­کنند (گرین­وی، مورگان و رایت، 2002). تئوری جدید رشد بیان می­کند که تجارت باعث می­شود تولیدکنندگان به بازارهای بزرگتر دسترسی پیدا کنند و کالاهای سرمایه­ای و واسطه­ای در اختیار تولیدکنندگان در کشورهای درحال­توسعه قرار بگیرد. دسترسی به نهاده­های جدید می­تواند عامل محرکی برای رشد اقتصادی باشد (گرجی و علیپوریان: 1385). هم­چنین تجارت بر بازار کار، اشتغال، دستمزد، رفاه، توزیع درآمد، مصرف، و موقعیت کاری نیروی کار کشورها اثرگذار است (دادگر و ندیری، 1384: 18).

مباحث اشتغال و بیکاری، همواره یکی از دغدغه­هایی است که توجه سیاستمداران را به­خود معطوف می­کند. جوامع توسعه­یافته و جوامعی که مسیر توسعه را پیش­رو دارند، باید بتوانند پاسخگوی نیازهای افراد خود در زمینه دست­یابی به شغل باشند. زمانی که افراد یک کشور نتوانند شغل مناسب با شرایط خود را پیدا کنند، این مساله نه­تنها باعث هدر رفتن منابع داخلی می­شود، بلکه هزینه­های اجتماعی را نیز به­دنبال دارد. به­عبارت دیگر، پایین بودن نرخ اشتغال دارای دو نوع هزینه است: هزینه اقتصادی یعنی اتلاف نیروی کار و هزینه اجتماعی. زمانی که بیکاری در یک جامعه بالا باشد، این مسأله باعث افزایش جرم و جنایت و پیامدهای ناگوار ناشی از فقر می­شود که فقر خود نتیجه ناکامی افراد در دست­یافتن به شغل است (توانایان­فرد، 1386: 1010) و هزینه­های اجتماعی بیکاری به این مفهوم اشاره دارد.

برقراری روابط تجاری با دیگر کشورها، بخش­های اقتصادی و شاخص­های کلان اقتصاد را متأثر می­سازد. یکی از این شاخص­ها، نرخ اشتغال است. این تأثیرات ممکن است مثبت یا منفی باشد. برآیند این اثرات مثبت و منفی، میزان موفقیت سیاست­های تجاری را ارزیابی می­کند. بنابراین یکی از معیارهایی که می­تواند موفقیت یک رابطه تجاری را محک بزند، بررسی چگونگی تاثیرگذاری آن بر اشتغال است.

ظرفیت­های تکنولوژیکی کشورها و مواهب نسبی عوامل تولید مانند سرمایه، زمین، نیروی کار ماهر و غیرماهر، رقابت بخش­های مختلف را در سطح جهانی تعیین می­کنند. پیامد این امر، آن است که هر کشور مجموعه­ای از بخش­های صادراتی و رقیب وارداتی قابل شناسایی دارد. بخش­های صادراتی تولید و تقاضا برای نیروی کار را افزایش می­دهند، در حالی که بخش­های رقیب وارداتی ممکن است تولید خود را کاهش دهند و بخشی از نیروی کار خود را اخراج نمایند. تغییرات سازمانی در عوامل تولید برای بهره­برداری از مزیت نسبی در زندگی واقعی، باعث پایان کار بعضی از شرکت­ها و ازدست رفتن شغل­هایی در بعضی از بخش­های اقتصاد می­شود. همزمان با این فرآیند، شروع به کار شرکت­های جدید، سرمایه­گذاری به منظور افزایش تولید و در پاسخ به ظرفیت­های خالی اقتصاد در دیگر بخش­ها، آن روی سکه است. بنابراین آزادسازی تجاری، همزمان با نابودی شغل و ایجاد شغل همراه می­شود. اما اینکه خالص اثرات اشتغال مثبت است یا منفی، در کوتاه مدت به عوامل مشخصی مانند کارکرد بازار بستگی دارد.

اصلاحات اقتصادی چین از اواخر دهه 1980 آغاز شد و به رشد اقتصادی حیرت­آور تقریباً 10 درصد در سال انجامید. فرآیند اصلاحات در چین، تدریجی و نسبتاً سازگار بوده است. بسیاری از اصلاحات ابتدا به­صورت آزمایشی در برخی نواحی و اغلب نواحی ویژه اقتصادی، اجرا می­شدند و در صورت موفقیت­آمیز بودن، به دیگر نواحی کشور تعمیم داده می­شدند. تغییر به­سوی اقتصاد مبتنی بر بازار، با قانون­زدایی از بخش کشاورزی و باز کردن درهای اقتصاد چین به­سمت اقتصاد جهان آغاز شد. تولید تقریباً 10 برابر افزایش پیدا کرد و چین به­عنوان چهارمین اقتصاد بزرگ جهان مطرح شد. کلید فرآیند اصلاحات، کاهش تدریجی نقش دولت در حمایت از بخش خصوصی و پذیرش یک سیاست رشد مبنی بر صادرات بود. این سیاست­ها چین را هم­اکنون به­عنوان بزرگترین صادرکننده جهان و دومین اقتصاد بزرگ دنیا مطرح کرده است. یک عامل کلیدی در جهش اقتصادی چین، انباشت سرمایه بوده است. به دلیل نقش سرمایه­گذاری مستقیم خارجی نیز، بهره­وری به میزان قابل توجهی افزایش پیدا می­کند. همچنین آن­چه که جهش اقتصادی چین را متمایز می­کند، اندازه جمعیت این کشور است. در مقایسه با روسیه و دیگر کشورهای کمونیستی سابق در اروپای شرقی، سیاست­هایی از قبیل خصوصی­سازی کلی شرکت­های ایالتی در چین اجرا نشدند. سرعت اصلاحات اقتصادی در اواخر دهه 1990 افزایش پیدا کرد، به­گونه­ای که چین به­عنوان یکی از اعضای سازمان تجارت جهانی (WTO) مطرح شد (شوکر و د گروت، 2006)

در سالیان اخیر، ایران و چین روابط تجاری خود را به­میزان قابل­توجهی گسترش داده­اند، به­گونه­ای که چین هم­اکنون یکی از مهم­ترین شرکای تجاری ایران محسوب می­شود. با توجه به اثرات مختلف روابط تجاری بر اقتصاد کشورها، یک پرسش اساسی، چگونگی اثرگذاری این رابطه بر اشتغال است.

3-1- ضرورت انجام تحقیق

در طی سالیان اخیر موج صادرات کالاهای چینی به نقاط مختلف دنیا، اقتصاد کشورهای زیادی را متأثر ساخته است. کشور ما نیز از این جریان مستثنی نبوده است. حجم انبوه واردات کالاهای چینی در طول سال­های گذشته، بسیاری از بخش­های اقتصادی را متأثر ساخته است. با توجه به اثرات مختلف تجارت بر اقتصاد کشورها و نظر به این نکته که مسأله بیکاری و راه­کارهای لازم برای مقابله با آن همواره یکی از دغدغه­های پیش روی سیاستمداران است، ضروری است که اثر این رابطه تجاری بر اشتغال مورد بررسی قرار گیرد. ارزیابی این اثرات، می­تواند سیاستمداران را در برخورد هرچه عالمانه­تر در روابط تجاری، یاری کند.

4-1- سوال اساسی تحقیق

با توجه به حجم رو به­فزاینده مبادلات ایران و چین در سالیان اخیر، این پرسش اساسی مطرح می­شود که: “به ­دنبال سیاست برقراری رابطه تجاری با کشور چین، آیا اشتغال صنعتی بهبود می­یابد یا برعکس، این رابطه، موقعیت شغلی شاغلان در بخش صنعت را مورد تهدید قرار داده است.

:

افراد جامعه کنونی بیش از پیش نسبت به استرس و پیامدهای آن هوشیار شده اند . بزرگسالان ، نوجوانان و حتی کودکان از آلودگی محیط زیست امکان وقوع یک جنگ هسته ای به پایان رسیدن منابع طبیعی وجوه اافزوده های غذایی و مواد سرطان زا و …. سخن می گویند و تمامی اسائل بخشی از زندگی روزمره را تشکیل می دهند . زندگی عصر ما چنان است که در اغلب خانواده ها پدر و مادر هر دو باید کار کنند تا بتوانند هزینه ای روز افزون را تامین نمایند . طلاق افزایش یافته ، ازدواج مجدد هم امری نا ممکن نیست افزون رسانه های گروهی ، افراد به مشاهده ی صحنه های جنگ خشونت ، تخریب ، بی رحمی و مرگ و کشتار عادت داده اند (استوا ، 1998)

استرس یکی از مفاهیم مهم در مطالعه روانشناسی و بهداشت روانی به شمار می آید و به کفیات گوناگون در زندگی اطلاق می شود و به عنوان علل بسیاری از درد ها ، ناراحتی ها و بیماری ها و بیماری ها تلقی می شود . مردم عادی آن را پدیده ای رنج آور و ناخوشایند ، پزشکان مسئله را از دید واکنش های فیزولوژیک روانپزشکان بنا را بر فشارهای عصبی و به کار بردن مکانسیم های سایکوفیزیولوژیک و بالاخره روانشناسان آن را تغییر رفتار و حالات هیجانی و بحرانی می دانند (اتکینسون ، ترجمه براهنی ، 1368 )

مطالعه استرس به عنوان احساس حاصل از ارزیابی موقعیتی به عنوان فشار یا اضافه باری به منابع روانشناختی ، مطالعه چگونگی تعادل بین جسم و روان است . محققان بر این نکته توافق دارند که ما را در وریطه ی یک همه گیری استرس هستیم که باعث بیماری و حتی مرگ می شود . اما درباره ی چگونگی تعریف استرس توافق کمتری دارند . تعریف استرس دشوار است . نظریه پردازان مختلف این اصطلاح را به شیوه های مختلفی بکار برده اند . یکی از شیوه های رایج تعریف استرس در نظر گرفتن آن به عنوان محرک است . توماس هوامز (1979) استرس را واقعه محرکی که لازم است فرد با آن سازگار شود تعریف کرد . بنابراین استرس به عنوان یک محرک ، هر موقعیتی است که در خواست های غیر معقول و فوق العاده را داشته و نیازمند تغییر در الگوی زندگی جاری فرد باشد (هولمزو راهه 1976)

موارد استرس به عنوان یک محرک شامل امتحان بلایای طبیعی و جدایی زناشویی است این واقع استرس زا هستند . چون فرد را ملزوم به انجام رفتارهای سازگارانه برای کنار امدن با درخواست های محیطی تحمل شده می کند .

استرس به شکل دیگر می تواند به صورت پاسخ فیزیولوژیکی در نظر گرفته شود (سیله 1976) طبق نظر هانس سیله فیزیولوژیست ، الگوی نا متمایز فعالیت فیزیولوژیکی ذاتاً ناگوار است . زیرا تند شدن ضربان ، قلب ، تند شدن تنفس و افزایش تنش عضلانی و کارکرد تعادل حیاتی را مختل می کند . طبق نظریه سیله ، هرگاه شخصی برای مدت طولانی انگیختگی ، فیزیولوژیکی را تجربه کند (مثل بیمار تب دار ) بدن دچار استرس می شود . پژوهشگران دیگر می گویند واکنش استرس نه تنها تغییرات فیزولوژیکی بلکه اختلال واکنش های رفتاری – حرکتی (مثل لرزش دست ، اختلال های گفتاری) آشفتگی هیجانی و بدکاری شناختی را شامل می شود (لازاروس 1966)

چون مردم به محرک های یکسان ، به صورت متفاوت واکنش نشان می دهند پس باید استرس را چیزی بیش از یک محرک در نظر گرفت . لازاروس و فوکلمن مخالف در نظر گرفتن استرس به عنوان پاسخ فیزیولوژیکی نیز هستند . بسیاری از وقایع زندگی نظیر ورزش و عاشق شدن ، به تشدید فعالیت دستگاه عصبی خودمختار می انجامد ولی شخص ورزش و عشق را به عنوان یک عامل استرس زا تجربه نمی کند .

دانشجویان در جامعه ای زندگی می کنند که مشخصات بارز آن را می توان افزایش جمعیت ، شهر نشینی گسترش موسسات و پیچیدگی تکنولوژی در ارتباطات دانست و این موارد بیش از پیش انسانها و مخصوصاً دانشجویان را به هم نزدیک کرده و باعث شده تا آنها در جهت رقابت با سایرین به تکاپو و تلاش بیشتر وادار شوند . از این طریق افزایش توقعات و انتظارات روز افزون جامعه نیز در جهت رفع این توقعات و حل موارد فوق مسمر الثمر نخواهد بود . یکی از مهمترین موضوع که با آن بیشتر در این تحقیق سرو کار داریم استرس ها و عواملی که باعث این فشار های عصبی است که همه دانشجویان با آن درگیر هستند که باید آنها را بشناسیم . امروزه استرس به عنوان مهمترین فاکتور در جوامع می باشد که باعث به وجود آمدن امراض جسمی و اختلاهای روانی در رفتارهای دانشجویان است . استرس در زندگی دانشجویان به شیوه های متفاوتی بروز می کند ، پرخاشگری ناگهان در پاسخ به یک سوال ساده لوحانه ، سر درد شدید در پایان یک روزگاری سخت ، بروز عصبانیت برای همین میزان تحمل دانشجویان به استرس نسبت به فاکتورهای شخصیت و محیط متفاوت است و آنها در دوران تحصیل استرس را تجربه می کنند . گروهی از روانشناسان رفتاری استرس را بیماری شایع قرن نامگذاری کرده اند در حالی که در عصر حاضر که در آن هستیم عصر استرس و فشارهای روانی و عصبی است دوره ای که در آن دانشجویان بیش از هر زمان دیگری در معرض عوامل وجود استرس قرار گرفته و مسائل و مشکلات بی شماری از هر طرف آنها را احاطه کرده است .

بیان مسئله :

استرس به سه مفهوم در نظر گرفته شده است (الهه میرزایی ، 1378 ) در یک رویکرد ، تمرکز بر محیط معطوف است و استرس به عنوان محرک توصیف شده است که شامل واقعه یا رشته ای از شرایط ویژه به عنوان مثال ، زمانی که فرد می گوید شغل من بسیار پر استرس است از همین دیدگاه به مفهوم استرس نگاه کرده است . وقایع و شرایطی تهدید کننده یا زیان بخش اند و در نتیجه احساس تنش ایجاد می کند ، استرس زا خوانده می شود .

رویکرد دوم استری را به عنوان پاسخ در نظر گرفته و تمرکز آن بر واکنش مردم به عوامل استرس زا ست . از این دیدگاه مردم به نقشی که احساس می کنند استرس می گویند ، مانند زمانی که فرد می گوید : به هنگام سخنرانی احساس استرس می کنم . پاسخ فرد شامل دو جزء مرتبط با هم است . جزء شناختی که شامل رفتار ، الگوی فکری و احساسات است . مانند زمانی که احساس می کنید عصبی هستید و جزء فیزیولوژیکی که برانگیختگی های جسمی را در بر می گیرد مانند زمانی که قلبتان تند تند می زند دهانتان خشک می شود و عرق می کند (الهه میرزایی ، 1378)

رویکرد سوم ، استرس را فرایندی می دانند که در عین آنکه در برگیرنده استرس زا ها و فرسایش هاست اما بعد مهم دیگری را نیز به آن می افزاید و آن رابطه ی میان فرد و محیط است ( به نقل از همان کتاب) این فرآیند شامل تعامل ها و تطابق های دایم مسان فرد و محیط است که هر یک بر دیگری اثر می گذارد و از دیگری اثر می پذیرد و بر اساس این نظریه ، استرس تنها یک محرک یا پاسخ نیست بلکه فرایندی است که فرد می تواند از طریق راهکارهای رفتاری ، شناختی و احساسی به گونه ای فعال از تاثیرات آن بکاهد .

ارزیابی وقایع به عنوان پر استرس به دو گونه گروه از عوامل بستگی دارد ، عواملی که مربوط به فرد است و عواملی که به موقعیت بستگی دارد . عوامل فردی شامل ویژگی های شخصیتی ، هوش و انگیزش فرد می شود برای مثال ، افراد برخوردار از عزت نفس بالا بر این باورند که توانایی های لازم را برای برآوردن نیازهای یک موعیت را دارند . در صورت مواجهه با موقعیتی پر استرس ، ممکن است به عوض تهدید انگیز قلمداد کردن آن را به گونه ای مبارزه طلبی ببینند . در مورد انگیزه می توان گفت که هر چه هدف بیشتر در معرض خطر قرار گیرد و مهم تر باشد ، فرد میزان استرس بیشتر را ارزیابی خواهد کرد (الهه میرزایی ، 1378)

الیس معتقد است باورهای غیر منطقی بسیاری از مردم موجب افزایش استرس آنها می شود عواملی که موقعیتی را پر استرس می کند در وهله ی اول وقایعی هستند که ملزومات شدیدی را می طلبند (پرسون و نیوفلد ، 1987)

به عنوان مثال ، بیماری که در انتظار عمل جراحی دردناکی را می کشد ، این موقعیت را پیش از انجام گرفتن سنجش فشار خود استرس زا می بینند . گذارهای زندگی نیز استرس زا هستند ( موس و شفر ، 1986)

زندگی شامل وقایع مهمی است که مستلزم گذر کردن از یک مرحله یا موقعیت به مرحله یا موقعیت دیگر است که باعث ایجاد تغییرات بسیار زیاد و ملزومات جدیدی در زندگی می شوند .

ازدواج کردن – رفتن به دانشگاه به ویژه اگر از شهر و خانه مان دور باشد – والد شدن – شاغل بودن – تغییر محل – از دست دادن همسر ، طلاق گرفتن .

استرس در زندگی روزمره به وفور دیده می شود و همه افراد به دفعات متعدد تحت تاثیر استرس قرار می گیرند و آن را تجربه می کنند و وقتی که کسی دچار استرس شده وارد محیط درس یا دانشگاه می شود معمولاً همه دوستان و هم کلاسی ها متوجه می شوند و در تعامل با دیگران استرس فرد به آنها سرایت می کند .

برای همین و آنچه گفتم در این تحقیق به بررسی میزان تحمل استرس دانشجویان مجرد و متاهل رشته روانشناسی می پردازیم و به این دلیل که دانشجویان در محیط دانشگاه با عوامل استرس زا برخورد دارند . می خواهیم بدانیم چه عواملی دانشجویان را با توجه به سطوح مختلف آنها در کلاس دچار استرس می کند . این عوامل چه چیزهایی هستند و شیوه های مقابله با استرس دانشجویان مجرد و متاهل را بررسی کنیم . پس از توضیحات مختصر داده شد این سوال مطرح می شود که چگونه می توان میزان تحمل استرس دانشجویان را بالا برد؟

به نظر می رسد یکی از رویکردهایی که بتوان در پاسخ گویی به سوالات مزبور از آن یاری گرفت رویکرد شناختی – رفتاری باشد . چرا که با بررسی اجمالی ، مشخص می شود هر یک از این مفاهیم به نوعی بستگی به حالات شخصیتی ، عزت نفس ، اعتماد به نفس و به آن نگرش ها ، باورها و عقاید و تفکرات فرد دارد – پژوهش ها نشان داده که آرامش گام به گام ماهیچه ها در کاهش استرس بسیار موثر است . افراد با بهره گرفتن از تجارب خود ، مهارتهای کنار آمدن را شامل راهکارهایی که پیش از آن خودشان به کار برده با بکار گرفتن آنها را به وسیله دیگران دیده اند می آموزند ، روانشناسان بر آموزش کنار آمدن با استرس ، روش هایی تدوین کرده اند . بعضی از این روشها به طور عمده به رفتار فرد می پردازند و بعضی به فرایند تفکر (الهه میرزایی ، 1378)

با توجه به مطالب مذکور تلاش پژوهشگر بر این است که با اعمال مداخله به صورت تجربی میزان تحمل استرس بین دانشجویان متاهل و مجرد را بررسی و پاسخ مناسبی برای سوالات پژوهش بدست آورد .

انگلیسی………………………………………………………………………………………………. 154

فصل اول: کلیات طرح

1-1- بیان مسأله

بدون شک کارآمدی نظام مالی به عنوان زیرمجموعه­ای از نظام اقتصادی یک کشور و با توجه به روابط متقابل با دیگر اجزا می­تواند تاثیر بسزایی بر کارآمدی نظام اقتصادی داشته باشد. البته این امر منوط به عدم وجود مشکلات ساختاری در درون نظام مالی است، زیرا در این حالت نه تنها موجبات تسهیل روند توسعه­ای اثر بخش را فراهم نمی­آورد، بلکه موانعی نیز در شکل­گیری یک نظام اقتصادی کارآمد، فعال و منعطف ایجاد می­نماید. در این میان بازار سرمایه به عنوان زیرمجموعه­ای از نظام مالی، از جایگاه ممتازی برخوردار بوده و اساسی­ترین نقش را در رابطه با هدایت و تخصیص پس­انداز بلندمدت جامعه به سمت سرمایه­گذاری در امور مولد و اشتغال­زا بر عهده دارد. حال با توجه به تحولات فزاینده در بازار اوراق بهادار ایران و اینکه بحث اقتصاد کلان و سیاست‌های کلان اقتصادی ایران از جمله عوامل اصلی و اثرگذار بر شرایط حاکم بر بازار می‌باشند، ضرورت اتخاذ نگاهی عمیق و ژرف به تاثیر روند تغییرات متغیرهای کلان اقتصادی نظیر تولید ناخالص داخلی، نرخ تورم، عرضه پول و نرخ تبدیل ارز (دلار) بر روی شاخص قیمت سهام (شاخص کل)، بیش از پیش خودنمایی می‌کند.

در حالت کلی، شاخص هر بورس همچون دماسنج نشان‌دهنده وضعیت بازار سرمایه و وضعیت اقتصادی یک کشور است. کاهش شاخص سهام عموماً به معنای رکود اقتصادی و افزایش آن به مفهوم رونق اقتصادی است. از اینرو شاخص­های محاسبه شده در سراسر دنیا بعنوان یکی از مهمترین و اصلی­ترین معیارهای ارزیابی عملکرد بازارها به شمار می‌روند. به بیان دیگر شاخص بازار سهام یک معیار مفید و خلاصه شده­ای از انتظارات جاری در مورد آینده سهام می­باشد که بعنوان میزان الحراره حساسی، آثار پدیده­های سیاسی، اقتصادی و غیره را منعکس ساخته و تغییرات ساختاری و بلندمدت در اقتصاد را منعکس می­نماید.

در این میان آنچه که کمتر مورد توجه قرار گرفته، پرداختن به تحقیقات جدی و منسجم درخصوص بررسی اثرات متقابل متغیرهای کلان اقتصادی بر روی شاخص­ کل بورس اوراق بهادار است.

2-1- اهمیت موضوع

از آنجائیکه ضرورت دارد تا شاخص­ها میزان و جهت حرکت بازار سرمایه و به تبع آن اقتصاد ملی را بدرستی نشان ­دهند و بعبارتی تغییرات شاخص، نشان دهنده جهت و میزان دسترسی به سرمایه توسط شرکتهای بورسی به عنوان نماینده شرکتهای فعال در اقتصاد ملی است در واقع جهت و سمت وسوی سرمایه گذاری در اقتصاد کشور با تغییرات شاخص بورس اوراق بهادار قابل شناسایی است، لزوم مطالعه و

 بررسی آن از جنبه­های مختلف بیش از پیش احساس می­شود. تاثیر متقابل مولفه های اقتصاد کلان بر روند بازار سرمایه موضوعی است که به برنامه ریزی دقیق اقتصادی و اجتناب از سیاستهای غلط اقتصادی می انجامد.

همچنانکه می­دانیم میزان ریسک و بازده، مهمترین معیارهای تصمیم­گیری در هر سرمایه­گذاری می­باشند، بنابراین شناخت عواملی که موجب افزایش بازده و یا کاهش ریسک می­گردند از اهمیت بسیاری برخوردارند. توان شناخت شرایط اقتصادی کشور در حال و آینده از جمله عواملی است که می­تواند در افزایش بازده و کاهش ریسک به سرمایه­گذار کمک کند.

همچنین از منظر مبانی نظری و نیز در عرصه عمل، شرایط اقتصادی کشور را با استفاده از شاخص­ها بیان می­کنند، که به نوبه خود می­توانند پیشرو، همزمان و یا تاخیری باشند. شاخص­های پیشرو اولین شاخص­هایی هستند که بروز تغییرات اقتصادی را نشان می­دهند.

3-1- سوالات و فرضیه های تحقیق

1-3-1- سوال مورد تحقیق

این پژوهش با هدف پاسخگویی به پرسشی کلی در خصوص توانمندی شاخص بورس اوراق بهادار تهران در بیان حرکات آتی بازار سرمایه و به دنبال آن اقتصاد کشور صورت می­گیرد. بدان معنا که آیا می­توان از شاخص کل قیمتی سهام بورس اوراق بهادار تهران به عنوان یک نماگر پیشرو اقتصادی در ارتباط با متغیرهای کلان اقتصادی  بهره جست؟

2-3-1- فرضیه های تحقیق

در این راستا پژوهش پیشنهادی درصدد آزمون فرضیه­های زیر شکل خواهد گرفت؛

فرضیه اول اصلی:

“متغیرهای کلان اقتصادی بر بازده سهام شرکت­های پذیرفته شده در بورس تاثیر دارند.”

فرضیه­ های فرعی:

– عرضه (حجم) پول بر شاخص قیمتی سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اثر معنادار مثبت دارد.

– تورم برشاخص قیمتی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اثر معنادارمثبت دارد.

– تغییرات نرخ ارز(برابری دلار در مقابل ریال) بر شاخص قیمتی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار اثر معنادار مثبت دارد.

رشد تولید ناخالص داخلی بر شاخص قیمتی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار اثر معنادار مثبتی دارد.

فرضیه دوم اصلی:

“شاخص کل قیمتی سهام بورس اوراق بهادار تهران یک نماگر پیشرو اقتصادی برای متغیرهای کلان اقتصادی است.”

4-1- توضیحاتی در مورد متغیرهای تحقیق

1-4-1- شاخص کل  قیمتی

از نظر کاربردی شاخص کمیتی است که نماینده چند متغیر همگن می‌باشد. به بیان دیگر، شاخص وسیله‌ای برای اندازه‌گیری و مقایسه پدیده‌هایی است که دارای ماهیت و خاصیت مشخصی هستند. بنابراین برمبنای شاخص می‌توان تغییرات ایجاد شده درمتغیرهای معینی رادرطول یک دوره بررسی نمود.

شاخص­های بازار سهام به عنوان مشخصه­های اصلی و عمومی بازار، اطلاعات عمومی نسبت به عملکرد بازار را بر اساس قیمت یک مجموعه ثابت از شرکت­ها اندازه­گیری می­نماید. در واقع شاخص بازار سهام یک معیار مفید و خلاصه شده­ای از انتظارات جاری در مورد آینده سهام می­باشد که بعنوان میزان الحراره حساسی، آثار پدیده­های سیاسی، اقتصادی و غیره را منعکس ساخته و تغییرات ساختاری و بلندمدت در اقتصاد را منعکس می­نماید. علاوه بر این از آنجایی که قیمت سهام با تغییرات انتظارات سهامداران از وضعیت اقتصادی شرکت­ها در حال نوسان می­باشد و این نوسان قیمت­ها روی شاخص بازار تاثیر می­گذارد لذا می­توان شاخص بازاررا به عنوان نمایانگر وضعیت و عملکرد آتی اقتصاد در سطح ملی دانست.

در بسیاری از بورس­های اوراق سهام برای آگاهی از روند کلی قیمت سهام و بطور کلی برای اطلاع از وضع عمومی بازار و اقتصاد، شاخصی تحت عنوان”شاخص متوسط قیمت سهام” محاسبه می­شود. در اقتصادهای پیشرفته، شاخص قیمت سهام را به عنوان یکی از مهمترین نماگرهای اقتصادی به شمار می­آورند.

قیمت مورد محاسبه هر سهم غالبا بر اساس آخرین معامله­ای است که در یک روز معین روی آن سهم انجام گرفته و میانگین قیمت هر سهم از جمع قیمت سهام مورد محاسبه تقسیم بر مقسوم علیه معینی بدست می­آید. بطورکلی شاخص تحت تاثیر دو گروه از عوامل قرار می­گیرد.

1- وضعیت شرکت­هایی که سهام آنها در بورس مورد معامله قرار می­گیرد که عامل درون سازمانی خوانده می­شود.

2- عوامل برون سازمانی که غالبا شرکت­ها و خود بورس بر آنها کنترلی ندارند مانند بحران­های سیاسی و اقتصادی که باعث سقوط شاخص قیمت سهام می­گردد.

در بازارهای سرمایه، نوسانات گسترده در همه حال موجب ورود و خروج انبوهی از  سرمایه­ها می­گردد. در کشورهای در حال توسعه، ضربه­های وارده بر پیکر اقتصاد به دلیل شوک­های بازار سرمایه در مقایسه با کشورهای توسعه یافته از عمق بیشتری برخوردار است. زیرا نگرانی از افت سرمایه با نگرانی­های ناشی از بی­ثباتی­های مشهود در اقتصاد مضاعف می­شود. به این دلیل به نظر می­رسد که باید بگونه­ای نوسانات قیمت در بورس در محدوده­ ای قابل انتظار نگاه داشته شود.

2-4-1- عوامل کلان اقتصادی

الف- تولید ناخالص داخلی

به منظور ارزیابی عملکرد هر نظام اقتصادی لازم است تا تولید ناخالص داخلی واقعی مورد بررسی قرار گیرد تا نتیجه کلی فعالیت اقتصادی کشور و تداوم روند رونق، رکود، رشد یا تنزل اقتصاد کشور نمایان شود. البته در بررسی تولید ناخالص داخلی ضروری است تا تاثیر بخش­های مختلف اقتصادی و سهم هر یک در تولید کشور مورد توجه قرار گیرند. در واقع توان رشد هر نظام اقتصادی را تقسیم تولید ملی به سرمایه­گذاری و مصرف، علی­الخصوص سرمایه­گذاری بخش خصوصی تعیین می­کند، زیرا میزان سرمایه­گذاری در هر دوره باعث افزایش تولید در دوره­های بعدی می­شود که این امر به نوبه خود بستر لازم برای یک رشد درونزای پایدار را فراهم می­نماید.

ب- عرضه پول (M2)

عرضه پول یکی از اهرم­های سیاست پولی و تنظیم آن در اختیار سیاست­گذاران اقتصادی است. به عبارتی یک ابزار پیش­برنده و کلیدی به حساب می­آید. عرضه پول تنظیم کننده نقدینگی جامعه بوده و می­توان  انتظار داشت بر فعالیت بازار سرمایه به طور مستقیم اثر داشته باشد. شناخت رابطه بین این دو عامل در بازشناسی موفقیت سیاست­های پولی یک کشور بسیار حائز اهمیت است.

ج- نرخ ارز

ارز بعنوان پول خارجی که در شریان­های اقتصادی داخل و بین­المللی هر کشوری گردش دارد، از اهمیت ویژه­ای برخوردار است، به نحویکه شاخص قیمت و نوسانات نرخ آن بسیار حساس بوده و در تغییر سیاست­های ارزی موثر می­باشد. سیاست ارزی، به علت ساختار خاص روابط اقتصادی داخلی و خارجی، همواره یکی از مهمترین عوامل تعیین کننده مسیر توسعه اقتصادی کشور بوده است. در حقیقت وسایلی که به منظور پرداخت­های پولی بین­المللی یا نقل و انتقالات مورد استفاده قرار می­گیرد نظیر سکه و اسکناس خارجی، سپرده­ها در بانک­های خارجی، اعتبارات اسنادی و دیگر مطالبات مالی کوتاه­مدت و قابل پرداخت به پول­های خارجی، ارز نامیده می­شود.[1] نرخ ارز، برقرار کننده ارتباط میان پول­های ملی کشورهای مختلف است و به کمک آن مقایسه قیمت و هزینه­های بین­المللی امکان­پذیر می­گردد. نرخ ارز را می­توان به معنای تعداد واحدهای پول ملی یک کشور که برای خرید یک واحد از پول ملی کشور دیگر لازم است، تعریف نمود. بطور خلاصه اگر تولید به واردات از خارج وابسته باشد، نوسانات نرخ ارز، قیمت تمام شده کالای تولیدی را دستخوش تغییر می­کند و در نتیجه بر قیمت سهام اثر می­گذارد. به علاوه بازار ارز بازاری جایگزین برای سفته بازان اقتصاد ایران به شمار می آید لذا شناخت ارتباط بین این دو بسیار حائز اهمیت است.

د- سطح عمومی قیمت­ها (تورم)

رشد سطح عمومی قیمت­ها که از آن به عنوان تورم یاد می­شود یکی از مهمترین شاخصه­های یک اقتصاد است. زیرا کلیه فعالیت­های اقتصاد با در نظر گرفتن رشد عمومی قیمت­ها تنظیم می­شود به واقع تئوری بازار بر مبنای سیستم قیمت استوار است. بنابراین کلیه توزیع­ها و تخصیص­های یک اقتصاد اثباتی با هدایت صورت­پذیر است. بنابراین فعالیت در هر بازاری بویژه بازار سرمایه قطعاً با علم این ارتباط صورت می­گیرد اما صحت و شکل ارتباط موضوعی است که در این پژوهش به آن پرداخته می­شود.

5-1- اهداف تحقیق

این تحقیق در صدد است تا درستی راهبردی نقش شاخص در میزان و جهت حرکت بازار سرمایه و به تبع آن اقتصاد ملی را آزمون نماید. بعبارت دیگر بررسی شود آیا تغییرات شاخص، نشان دهنده جهت و میزان دسترسی به سرمایه توسط شرکتهای بورسی به عنوان نماینده شرکت­های فعال در اقتصاد ملی است؟ در واقع جهت و سمت وسوی سرمایه گذاری در اقتصاد کشور با تغییرات شاخص بورس اوراق بهادار قابل شناسایی است.

[1] – پول و بانک، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، تهران 1373، ص 16.

رشد و پیشرفت اقتصادی و توسعه انسانی یا فقر و عقب مانده گی و زوال اجتماعی در هر جامعه با رابطه ای متقابل و مستقیم، وابسته به كارایی نظامها و مدیریت سازمانهای آن جامعه می باشد.امروزه سازمانها از اطلاعات و تكنیكهای متعددی در انجام وظایف مدیریتی و استفاده بهینه از منابع بهره می گیرند (بهشتیان، 1385). یكی از مهمترین ابزار تهیه اطلاعات سیستم حسابداری است كه وظیفه آن تأمین نیازهای اطلاعاتی سطوح مختلف در زمینه های برنامه ریزی و كنترل منابع، ارزیابی عملكرد و تصمیم گیری است.استفاده صحیح از اطلاعات حسابداری منجر به افزایش كارایی، كنترل، سوددهی، نظارت و اثربخشی می گردد(اعتمادی و فخاری، 1383). همراه با افزایش پیچیدگی سازمانها بهره برداری از اطلاعات حاصل از این سیستم برای سازمان امری اجتناب ناپذیر است.از این رو بدون داشتن سیستم حسابداری مناسب و كارا، هدایت مطلوب عملیات و فعالیتها در جهت نیل به اهداف و برنامه ریزی مدیریت امكان پذیر نیست (صفاجو، 1388). دنیای امروز دنیای اطلاعات است و کسی برنده است که اطلاعات بیشتر و مربوط‌تری در اختیار داشته باشد. بی توجهی به این مهم می‌تواند منشاء مخاطراتی عمده در تصمیم گیریها باشد (کوشینگ[1]، 1983). اهمیت سیستم حسابداری در اداره شركتها و سازمانها، انجام تحقیقات علمی را در این زمینه توجیه می نماید. زمینه تحقیق حاضر شناسایی ضرورت بازنگری جایگاه سیستم های اطلاعاتی حسابداری از منظر تهیه

 کنندگان، حسابرسان و مدیران واحدهای اقتصادی می باشد كه هدف اصلی پژوهش حاضراست.

این تحقیق بدنبال شناسایی عوامل و شرایطی است كه به بازنگری جایگاه سیستم های اطلاعاتی حسابداری منجر می گردند. بدیهی است شناسایی عوامل مذكور زمینه ساز ایجاد بستر لازم برای به كارگیری حسابداری خواهد بود.
 

1-2. بیان مسئله

حسابداری یک سیستم قانونمند سنجش اطلاعات مالی است این سیستم بر مبنای قواعدی که ریشه در عصر پاچیولی (1494) دارد، به ثبت و گزارش تاریخچه مالی شرکت می پردازد. از منظر اطلاعات، حسابداری یک سیستم اطلاعاتی است که با ارائه اطلاعات مفید سعی درکاهش ابهام پیش روی افراد دارد و ضمنا این اطلاعات باید آگاهی دهنده باشد (مجتهدزاده، 1391).
سیستم اطلاعاتی حسابداری به عنوان بخشی از سیستم اطلاعاتی مدیریت بیشترین اطلاعات را به مدیریت جهت اجرای وظایف ارائه می­دهد. به کارگیری اطلاعات صحیح، دقیق و به هنگام در تصمیم گیریها، برنامه ریزی ها و دیگرمسائل مدیریت می تواند در نوع عملکرد سازمان ودر نهایت کارایی آن بسیارموثر باشد (قائمی و همکاران،1391).  پاسخگویی سازمان در برابر محیط خارجی صرفاً از طریق مدیریت انجام می‌شود و بخش اعظم اطلاعات موردنیاز مدیریت، اطلاعات مالی است كه از طریق سیستم اطلاعاتی حسابداری تأمین می‌شود. در هر حال مجموعه اطلاعاتی كه مدیریت برای انجام وظایف خود اعم از پاسخگویی و تصمیم گیری به آن نیاز دارد، از طریق نظام اطلاعاتی است.درهرسازمانی مدیریت، مسئول پاسخگویی درباره عملكرد سازمان است ودربرابرطرفهای داخلی و خارجی سازمان، مسؤولیت دارد (ابراهیمی،1391). امروزه با جهانی شدن اقتصاد، تحولات فناوری و گسترش روزافزون كسب و كار، اطلاعات حسابداری از جایگاه ویژه­ای برخوردار گردیده است. حرفه حسابداری نقش محوری در رونق اقتصاد وگردش ثروت وسرمایه ایفا می­كند. سرمایه گذاران جهت تصمیم گیریهای مالی خود نیازمند اطلاعات دقیق مالی هستند و این نمادی از مدیریت مطلوب یك سازمان است. در این میان حسابداران به عنوان یكی از زیرساختهای مهم حیات اقتصادی مطرح  می­گردند. (خواجوی و منصوری،1390).
به دنبال تغییرات در تقاضای نیروی كارضرورت بازنگری درآموزش حسابداران بیش ازپیش احساس می شود. آموزش حسابداری ازچنان اهمیتی برخوردار است كه آثار اقتصادی آن قابل وصف نیست، چرا كه نتایج آن به عنوان اهرمی است كه ارتقای مدیریت جامعه وتوسعه اقتصادی را دربرخواهد گرفت.آموزش حسابداری فراهم آورنده آن دسته از كارگزاران (كاركنان)، دانش و اطلاعاتی است كه شایستگی بهبود پویا و مستمر این نظام علمی و طراحی، استقرار و نگهداری سیستم­های حسابداری را داشته باشد (عرب مازار یزدی، 1382). خصوصیات اصلی حسابداری در دنیای تجارت امروزتعامل حسابداران حرفه ای با سیستم های اطلاعاتی رایانه ای است. حسابداران نیز باید مانند کاربران اصلی سیستم های حسابداری در طراحی سیستم و شناخت عملیات بنگاه های اقتصادی مشارکت کنند.مدیران حسابداری باید عملکردسیستم های اطلاعاتی را اندازه گیری و وارزیابی کنند (علی پور، بدیعی و رمضانی، 1389).
استفاده بهینه از منابع مستلزم اخذ تصمیمات درست برپایه اطلاعات و یافته های علمی از سوی مدیران است که در بخشهای فرهنگی – اقتصادی و سیاسی و نظامی فعال هستند و برای تصمیم گیری های درست نیز در اختیار داشتن اطلاعات دقیق، مرتبط و بهنگام از ریسک کمتری برخوردار بوده و نتیجه تصمیمات در سازندگی و پویائی سازمان نقش مؤثری دارد. حسابداری یکی از ابزارهای کارآمد است که در خدمت پیشرفتهای تکنولوژی و توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع مختلف قرار گرفته است (امیری، 1374). همچنین حسابداری و حسابرسی در همه ادوار گذشته از زمان تشکیل حکومت بر کره زمین از اهمیت برخوردار بوده و هنوز هم هست، حسابداری و حسابرسی جایگاه ویژه ای در ملل مختلف دارا می باشند. ایران از لحاظ تاریخی از کشور های پیشرور در زمینه دیوانی و مالی بوده است.به عنوان نمونه می توان گفت که خاندان ایرانی برمکی در زمان حکومت بنی عباس کلیه امور مالی و محاسباتی دستگاه خلافت را انجام می دادند و هنوز هم ایرانیان در اکثر نقاط جهان به ارائه خدمات مالی و حسابداری در سطح عالی مشغول هستند (سمیعی و رضایی،1390).
یک سیستم اطلاعاتی باید علاوه بر این که نیازهای جاری شرکت را مرتفع می سازد، برنامه ریزی برای نیازهای آینده و آتی شرکت هم داشته باشد. به هر حال در ایران هنوز سیستم اطلاعاتی حسابداری، اطلاعات مورد نیاز مدیران،کاربران واستفاده کنندگان را فراهم نمی سازد و بین سیستم مطلوب و موجود فاصله وجود دارد.