انتخاب و استفاده از روش پژوهش مناسب در فرایند پژوهش و معرفی کامل آن به مخاطبان پژوهش، نقش اساسی در پژوهش، اعتبار و روایی پژوهش دارد. معرفی روش تحقیق بر تداوم استفاده از این روش در پژوهشهای بعدی کمک نموده وزمینه ساز تکمیل ابعاد دیگر موضوع پژوهش توسط پژوهشگران دیگر خواهد بود. هدف از انتخاب روش پژوهش آن است که پژوهشگر مشخص نماید چه شیوه و روشی را ایجاد کند تا او را هر چه دقیقتر ، آسان تر و سریعتر در رسیدن به پاسخ هایی برای پرسش یا پرسشهای پژوهش مورد نظر کمک نماید. در این فصل ابتدا روش پژوهش تشریح می گردد، جامعه آماری، نمونه و روش نمونه گیری ونحوه جمع آوری اطلاعات و فرایند جمع آوری داده ها بیان می گردد، در نهایت روش های آماری تجزیه و تحلیل داده ها توضیح داده می شود.

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت ۴۰y.ir مراجعه نمایید.

۳-۲ روش تحقیق

روش تحقیق حاضر پیمایشی میباشد.

تحقیق پیمایش عبارت است از اجرای پرسشنامه ها روی نمونه ای ازپاسخگویانی که از میان جمعیتی انتخاب می شوند.

پیمایش یک تحقیق کمی است زیرا سؤالات مشخص و کاملاً تعریف شده ای را مشخص می کند، اطلاعات کمّی را از نمونه تحقیق جمع آوری می کند، با روش های آماری به تجزیه و تحلیل این اطلاعات می پردازد و تحقیقخود را به صورتی کاملاً عینی و به اصطلاح، غیرسوگیرانه اجرا می کند.

۳-۲-۱ مراحل روش پیمایش

در ذیل مراحل روش تحقیق پیمایشی بیان شده است.

• شناسایی و درک نیازهای اطلاعاتی
• به کارگیری ابزارهای مناسب جهت اندازه گیری
• گردآوری داده ها
• داده پردازی
• تدوین و ارائه گزارش

۳-۲-۲ نقاط ضعف

نقاط ضعف روش تحقیق پیمایشی در ذیل بیان شده است.

• • ناتوانی در درک ابعاد معنادار کنش اجتماعی انسان

• نکاویدن عمق مسائل مورد بررسی
• ابتنا بر روش جبری پوزیتویستی
• عدم خلاقیت
• افراط در بیان آماری
• سوء استفاده سیاسی

۳-۳ جامعه آماری

جامعه آماری پژوهش در بعد کمی شامل کلیه کارشناسان سازمان امور مالیاتی شهر تهران (N=200) و روش نمونه گیری با بهره گرفتن از جدول مورگان تعداد ۱۳۱نفر تخمین زده شده است.

اما در بعد کیفی با بهره گرفتن از روش نمونه گیری گلوله برفی تعداد نمونه ها شناساسیی شده و جمع آوری داده ها تا زمانی که به اشباع تئوریک برسیم ادامه خواهد داشت. این اشباع در بعضی پژوهش ها تا ۵ نفر و در بعضی تا بیش از ۳۰ نفر حاصل خواهد شد و این بنا به مفهوم و ماهیت پزوش متفاوت خواهد بود. لذا در حال حاضر عدد دقیقی را در این حیطه (تا زمان جمع آوری مصاحبه ها) نمی توان ارائه داد.

۳-۳-۱ نمونه گیری گلوله برفی[۵۴]

در این نمونه گیری، محقق یک عضو از جامعه را شناسایی می کند و کار مشاهده آماری را در مورد وی انجام می دهد سپس از وی می پرسد تا شخص دیگری را که مناسب مطالعه است به وی معرفی نماید. این نمونه گیری زمانی مناسب است که شناسایی اعضا یک جامعه خاص بسیار مشکل است. به عنوان مثال برای انجام تحقیقی در مورد مهاجران ایرانی در یونان. پس از اینکه یک ایرانی را شناسایی کردیم و با وی مصاحبه نمودیم، می توانیم از وی بخواهیم ایرانی دیگری را به ما معرفی نماید.

نمونه گیری گلوله برفی یکی از انواع نمونه گیری های غیر احتمالی است و زمانی که یافتن محل اعضای یک جمعیت ویژه همچون افراد بی خانمان، کارگران مهاجر، مهاجران غیر قانونی، دشوار باشد بهتر است از این نوع نمونه گیری استفاده شود. در این روش محل معدودی از جمعیت هدف را پیدا می کنیم و سپس از آنان می خواهیم که اگر اطلاعات لازم را درباره محل اعضای دیگر آن جمعیت دارند در اختیار ما قرار دهند. لذا این روش به فرایند جمع آوری اطلاعات اطلاق می شود که طی آن با یافتن یک آزمودنی، او آزمودنی های دیگر را به ما معرفی می کند ( ببی، جلد اول، ۱۳۸۱: ۴۰۶).

۳-۴ روش گرد آوری اطلاعات

یکى از روش هاى بسیار متداول در گرد آورى اطلاعات میدانى روش پرسشنامه اى است که امر گرد آورى اطلاعات را در سطح وسیع، امکان پذیر مى سازد. در تحقیقات توصیفى و نیز تحقیقاتى که از گسترهٔ جغرافیایى زیادى برخوردار باشد یا افراد جامعهٔ آمارى و نمونهٔ آن زیاد باشند، معمولاً از روش پرسشنامه اى استفاده مى شود. روش پرسشنامه اى محتاج پیش بینى ها و برنامه ریزى ها و تدارک امکانات و نیروى انسانى قابل ملاحظه اى است که محقق باید از وجود آنها اطمینان خاطر داشته باشد.

در روش پرسشنامه اى عوامل و عناصر متعددى دخالت دارند که از طریق کارکرد هماهنگ آنها محقق مى تواند اطلاعات مورد نیاز خود را گردآ ورى نماید. این عناصر عبارتند از:

§  ابزار گردآوری اطلاعات یا پرسشنامه§  برنامه ریزی و اجرای پرسشنامه   §  پاسخگویان §  عوامل اجرای پرسشنامه

۳-۵ تصمیم گیری چند معیاره

در دنیای امروز اغلب مسایلی که برای تصمیم ­گیری به مدیران عرضه می­ شود؛ دارای ابعاد متنوعی است و با چند معیار فرموله می گردد. به عبارت دیگر اکثر تصمیم ­گیری­های مدیران تحت تأثیر عوامل مختلف کمی و کیفی قرار دارد که اغلب این عوامل با یکدیگر در تعارض هستند و آنان سعی می­ کنند که بین چندین گزینه موجود بهترین گزینه را انتخاب کنند. اشتباه و عدم دقت در تصمیم ­گیری مستلزم پرداخت هزینه خطاست. هر چه قدرت و اختیارات مدیریت بیشتر باشد؛ هزینه تصمیم غلط نیز بالاتر خواهد بود.( قدسی پور، ح.، (۱۳۸۱).)

به دلیل اینکه هر کدام از این روش­ها با رویکرد و مفروضات خاص خود به مدل­سازی و حل مساله می پردازند؛ بنابراین در شرایط مختلف هر یک دارای مجموعه جواب­های متفاوت خواهند بود[۴]. همچنین یکی از مفروضات اساسی، معتبر بودن وزن­های مربوط به شاخص­ های مورد استفاده در تکنیک­های مورد اشاره است. در یک دیدگاه کلی، روش­هایی که برای تعیین وزن استفاده می­شوند؛ روش­های عینی و ذهنی هستند. بدیهی است تغییر در نتایج حاصل از محاسبه وزن­ها، عملکرد تکنیک­های مورد اشاره را در دست­یابی به گزینه برتر تحت تأثیر قرار خواهد داد؛ بنابراین در چنین شرایطی وجود یک معیار تجربی یا علمی که قادر باشد اعتبار وزن های حاصل و نیز صائب بودن جواب­های حاصل را از اجرای این تکنیک­ها سنجش نماید؛ بیش از پیش اهمیت می­یابد. در این خصوص در تحقیقات قبلی به معیارهایی نظیر همبستگی آماری رتبه گزینه­ ها، اتفاق نظر اهل فن و غیره پرداخته شده است(زارعی، ع.، (۱۳۷۹).). اما در مطالعه حاضر تلاش شده تا این مقایسات تطبیقی را حول محور آزمون ناپارامتریک به انجام رسانیم.

بسیاری از تصمیمات به اندازه­ای پیچیده­اند که فرد تجزیه و تحلیل کننده با فردی که تصمیم نهایی را می گیرد؛ متفاوت است. علی­رغم دامنه وسیع کاربرد تصمیم ­گیری­های چند معیاره در دنیای واقعی، این رویکرد نیز محدودیت­ها و چالش­های خاص خود را دارد. این تحلیل­گراست که تشخیص دهد از کدام روش (برای تعیین وزن و یا ارزیابی گزینه ها) استفاده کند و یا در چه موقعیتی تنها بخشی از روش را به کار ببرد(جولای، ف.، میرعبدالله یانی، ر.، (۱۳۹۰).). درجه اهمیت مطالعه حاضر تا حدی است که می ­تواند راه گشای مدیران و تصمیم گیران حوزه عمل در انتخاب روش صحیح تعیین وزن یا روش مناسب رتبه ­بندی بوده و از طرفی با استقبال نظریه­پردازان این حوزه جهت توسعه مدل­های تصمیم ­گیری چند شاخصه، همراه باشد.

امروزه روش­های تصمیم ­گیری چند شاخصه در زمینه ­های متعدد و مختلف به طور وسیع مورد استفاده قرار می­گیرند. دلیل این امر توانایی و قابلیت بالای این روش­ها در مدل­سازی مسایل واقعی و سادگی و قابل فهم بودن آن ها برای اکثر کاربران می­باشد. فنون و روش­های ریاضی برنامه ­ریزی و تصمیم ­گیری اگر­چه جوابی بهینه را ارائه می­ دهند؛ اما تحت شرایط و مفروضات خاصی از این توانایی برخوردار هستند. این دسته از فنون نیازمند اطلاعات اولیه دقیق و قطعی می­باشند. در مسایل واقعی امکان تهیه این اطلاعات یا فراهم نیست و یا با صرف هزینه بالا میسر می­گردد. از طرف دیگر در این روش­ها در نظر گرفتن تمام ابعاد و جنبه­ های مساله امکان­ پذیر نیست بلکه جنبه هایی از مساله در مدل­سازی مورد توجه قرار می گیرد که حالت کمی داشته، سنجش و ارزیابی آن ها مقرون به صرفه باشد. از این­رو در حالت کلی بسیاری از متغیرها و شرایط تأثیرگذار را که حالت کیفی دارند؛ نمی­توان در مدل­سازی اعمال کرد. بنابراین از آنجایی که روش­های تصمیم ­گیری چند شاخصه و در رأس آن ها روش AHP قادر به در نظر گرفتن شرایط و متغیرهای کمی و کیفی مساله به طور همزمان می­باشند؛ کاربرد و گسترش چشم گیری یافته­اند.

۳-۶ فرایند تحلیل سلسله مراتبی

در علم تصمیم گیری که در آن انتخاب یک راهکار از بین راهکارهای موجود و یا اولویت بندی راهکارها مطرح است، چند سالی است که روش های ²تصمیم گیری با شاخص های چند گانه «MADM» جای خود را باز کرده اند. از این میان روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) بیش از سایر روشها در علم مدیریت مورد استفاده قرار گرفته است. فرایند تحلیل سلسله مراتبی یکی از معروفترین فنون تصمیم گیری چند منظوره است که اولین بار توسط توماس ال. ساعتی عراقی الاصل در دهه ۱۹۷۰ ابداع گردید. فرایند تحلیل سلسله مراتبی منعکس کننده رفتار طبیعی و تفکر انسانی است. این تکنیک، مسائل پیچیده را بر اساس آثار متقابل آنها مورد بررسی قرار می دهد و آنها را به شکلی ساده تبدیل کرده به حل آن می پردازد.

فرایند تحلیل سلسله مراتبی در هنگامی که عمل تصمیم گیری با چند گزینه رقیب و معیار تصمیم گیری روبروست می تواند استفاده گردد. معیارهای مطرح شده می تواند کمی و کیفی باشند. اساس این روش تصمیم گیری بر مقایسات زوجی نهفته است. تصمیم گیرنده با فرآهم آوردن درخت سلسله مراتبی تصمیم آغاز می کند. درخت سلسله مراتب تصمیم، عوامل مورد مقایسه و گزینه های رقیب مورد ارزیابی در تصمیم را نشان می دهد. سپس یک سری مقایسات زوجی انجام می گیرد. این مقایسات وزن هر یک از فاکتورها را در راستای گزینه های رقیب مورد ارزیابی در تصمیم را نشان می دهد. در نهایت منطق فرایند تحلیل سلسله مراتبی به گونه ای ماتریسهای حاصل از مقایسات زوجی را با یکدیگر تلفیق می سازد که تصمیم بهینه حاصل آید.

۳-۶-۱ اصول فرایند سلسله مراتبی

بکارگیری این روش مستلزم چهار قدم عمده زیر می باشد:

الف) مدل سازی

در این قدم، مسأله و هدف تصمیم گیری به صورت سلسله مراتبی از عناصر تصمیم که با هم در ارتباط می باشند، در آورده می شود. عناصر تصمیم شامل «شاخصهای تصمیم گیری» و «گزینه های تصمیم» می باشد. فرایند تحلیل سلسله مراتبی نیازمند شکستن یک مساله با چندین شاخص به سلسله مراتبی از سطوح است. سطح بالا بیانگر هدف اصلی فرایند تصمیم گیری است. سطح دوم، نشان دهنده شاخص های عمده و اساسی “که ممکن است به شاخص های فرعی و جزئی تر در سطح بعدی شکسته شود) می باشد. سطح آخر گزینه های تصمیم را ارائه می کند. در شکل زیر سلسله مراتب یک مساله تصمیم نشان داده شده است (مهرگان،۱۳۸۳،ص۱۷۰)

نمودار ۳-۱ نمایش سلسله مراتبیک مسأله تصمیم

ب) قضاوت ترجیحی (مقایسات زوجی)

انجام مقایساتی بین گزینه های مختلف تصمیم، بر اساس هر شاخص و قضاوت در مورد اهمیت شاخص تصمیم با انجام مقایسات زوجی، بعد از طراحی سلسله مراتب مساله تصمیم، تصمیم گیرنده می بایست مجموعه ماتریسهایی که به طور عددی اهمیت یا ارجحیت نسبی شاخص ها را نسبت به یکدیگر و هر گزینه تصمیم را با توجه به شاخص ها نسبت به سایر گزینه ها اندازه گیری می کند، ایجاد کند. این کار با انجام مقایسات دو به دو بین عناصر تصمیم (مقایسه زوجی) و از طریق تخصیص امتیازات عددی که نشان دهنده ارجحیت یا اهمیت بین دو عنصر تصمیم است، صورت می گیرد.

برای انجام این کار معمولا از مقایسه گزینه ها با شاخص هایi ام نسبت به گزینه ها یا شاخص های j ام استفاده می شود که در جدول زیر نحوه ارزش گذاری شاخص ها نسبت به هم نشان داده شده است.

جدول ۳-۱ ارزش گذاری شاخص ها نسبت به هم

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ارزش ترجیحی	وضعیت مقایسهi نسبت به j	توضیح
۱	اهمیت برابر	گزینه یا شاخص i نسبت به j اهمیت برابر دارند و یا ارجحیتی نسبت به هم ندارند.
۳	نسبتاً مهمتر	گزینه یا شاخص i نسبت به j کمی مهمتر است.
۵	مهمتر	گزینه یا شاخص i نسبت به j مهمتر است.
۷	خیلی مهمتر	گزینه یا شاخص i دارای ارجحیت خیلی بیشتری از j است.
۹	کاملاً مهم	گزینه یا شاخص مطلقاً i از j مهمتر و قابل مقایسه با j نیست.
۲و۴و۶و۸		ارزشهای میانی بین ارزشهای ترجیحی را نشان می دهد مثلا ۸، بیانگر اهمیتی زیادتر از ۷ و پایین تر از ۹ برای I است.

ج) محاسبات وزن های نسبی

تعیین وزن «عناصر تصمیم» نسبت به هم از طریق مجموعه ای از محاسبات عددی .قدم بعدی در فرایند تحلیل سلسله مراتبی انجام محاسبات لازم برای تعیین اولویت هر یک از عناصر تصمیم با بهره گرفتن از اطلاعات ماتریس های مقایسات زوجی است. خلاصه عملیات ریاضی در این مرحله به صورت زیر است.