متن کامل پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد رشته :شیعه‌شناسی

 

عنوان : دیدگاه‌های کلامی جابر بن‌یزید جعفی

 

دانشگاه ادیان و مذاهب

 

دانشکده شیعه‌شناسی

 

پایا‌‌ن‌نامه کارشناسی ارشد رشته شیعه‌شناسی

 

دیدگاه‌های کلامی جابر بن‌یزید جعفی

 

 

 

استاد راهنما:

 

 دكتر محمدتقی سبحانی

 

 

 

استاد مشاور:

 

 دكتر قاسم جوادی

 

 

 

تابستان 1392

برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب

.. 1

بیان‌ مسئله. 2

پیشینه پژوهش…. 3

سؤال‌های پژوهش…. 5

فرضیه‌ها 5

روش گردآوری و پژوهش…. 6

میراث كلامی امامیه. 6

ضرورت شناخت میراث کلامی.. 8

راه های بازشناسی جریانات درونی کوفه. 9

. 10

اوضاع سیاسی‌ـ اجتماعی.. 11

اوضاع علمی ـ فرهنگی.. 21

گروه‌های كلامی اصلی.. 23

كلام امامیه. 29

كلام امامیه در كوفه. 31

تاریخچه مدرسه كلامی شیعه در كوفه. 33

شرایط حاكم در فضای علمی كوفه. 34

جریان‌شناسی كلامی كوفه. 37

. 40

اسم و نسب… 41

تولد تا وفات.. 42

جایگاه اجتماعی.. 44

نوع ارتباط با حکومت… 45

آثار. 45

ارتباط با امام 49

اساتید و مشایخ.. 51

شاگردان و روایان. 52

 

 

اعتبار رجالی جابر. 54

بررسی اتهام به غلو. 61

خداشناسی.. 69

معرفت خدا 69

وجود و یگانگی خدا 71

توحید ذاتی.. 72

توحید صفاتی.. 73

توحید افعالی.. 73

صفات خدا 74

تقسیم‌بندی صفات الاهی.. 74

توقیفی بودن اسمای و صفات.. 75

تجسیم. 75

علم خدا 77

بداء 78

حیات.. 79

ازلیت و ابدیت… 79

راهنماشناسی.. 81

ضرورت وجود راهنما 81

اختصاصات و امتیازات راهنمایان.81

خلقت انبیا و اصیا 82

تفویض…. 83

عصمت… 84

علم. 85

منبع علم ائمه. 87

گستره علم معصومان. 88

تأویل قرآن. 89

فضائل.. 91

فضائل امیرمؤمنان. 91

فضائل دیگر معصومان. 98

نص و نصب… 99

نص كلی.. 99

نصوص خاص…. 101

تولّا 102

معرفت ائمه. 106

تبرّا 108

قائم. 110

تقیه. 113

فرجام‌شناسی.. 114

هنگام مرگ… 114

عالم قبر. 116

وقایع قبل از قیامت… 117

رجعت… 118

روز قیامت… 118

بهشت… 119

جهنم. 122

جمع‌بندی.. 125

كتاب‌نامه.130

چكیده

ابومحمد جابر بن‌یزید جعفی كوفی (حدود 50-128ق) از اصحاب بنام امام باقر و امام صادق (علیهماالسلام) بوده است. او در شاخه‌های تفسیر، كلام، تاریخ، فقه و حدیث فعالیت داشته است. جابر یكی از راویان پرحدیث بوده است و او را یكی از ائمه علم حدیث و از نخستین گردآوردندگان احادیث دانسته‌اند. اما با وجود جایگاه وی نزد امامان شیعه (علیهم‌السلام) و در میان شیعیان گزارش‌هایی در منابع وجود دارد که شائبه غلو را درباره او ایجاد می‌كنند. برای دستیابی به حقیقت مسئله درباره شخصیت‌هایی از این دست شاید بهترین راه بررسی شخصیت و اندیشه آنان باشد؛ شناخت زمینه‌های شكل‌گیری شخصیت و اندیشه آنان نیز پیش‌نیاز همین امر است.

در این رساله پس از بیان كلیات، در سه فصل به موضوع اصلی رساله پرداخته شده است. فصل دوم به بررسی زمینه‌های شكل‌گیری شخصیت و اندیشه جابر جعفی اختصاص دارد. در فصل سوم گزارش‌های رسیده درباره وی مطالعه و در انتها نیز درباره اتهام وی به غلو بحثی كوتاه آورده شده است. فصل چهارم نیز پس از گردآوری روایات رسیده از جابر در منابع امامیه و دسته‌بندی آنها، بحث‌ها در سه بخش خداشناسی، راهنماشناسی و فرجام‌شناسی ارائه شده است. فصل پایانی این رساله نیز جمع‌بندی بحث‌های طرح‌شده را بر عهده دارد. پس از بررسی گزارش‌های رسیده درباره غلو جابر جعفی، بسیار دشوار است كه بتوان غلو را برای او ثابت كرد. اندیشه‌های این شخصیت را نیز می‌توان در چارچوب اندیشه‌های امامیه جای داد. آنچه از روایت وی به دست می‌آید با آموزه‌های امامیه و نیز با روایات دیگر شیعیانی كه مورد هیچ اتهامی قرار نگرفته‌اند هم‌خوانی و سازگاری دارد.

 كلیدواژه‌ها: جابر جعفی، اندیشه‌های كلامی، متهم به غلو، نصیریه، غالیان

كلیات

 

بیان‌ مسئله

ابومحمد جابربن‌یزید جُعْفی كوفی (حدود 50-128ق) از اصحاب نامدار امام باقر و امام صادق علیهماالسلام و از بزرگ‌ترین علمای شیعه امامیه است. فعالیت‌های علمی این شاگرد مكتب اهل‌بیت در شاخه‌های تفسیر، كلام، تاریخ، فقه و حدیث بوده و با تربیت شاگردانی نامدار از شیعه و سنی، سهم فراوانی در توسعه این علوم داشته است. شخصیت علمی جابر چنان برجسته و روشن است كه حتی مخالفانش نیز بدان اقرار كرده‌اند. او را یكی از ائمه علم حدیث و از نخستین گردآوردندگان احادیث دانسته‌اند. روایات او بخش قابل توجهی از میراث حدیثی شیعه و دیگر مسلمانان را به خود اختصاص داده‌اند و مرجع و مأخذ دانشمندان به‌شمار می‌روند. براقی نیز در كتاب تاریخ كوفه روایات وی از صادقین را نودهزار حدیث نقل كرده است. وی علاوه بر روایت از خاندان عصمت و طهارت، از بزرگانی چون جابر بن‌عبدالله انصاری، ابوطفیل، حارث بن‌مسلم و ابن‌ساباط مكی نیز روایت كرده است.

مدرسی روایات او به روشنی نشانه‌های شاخه مردمی تشیع کوفی اواخر دوره اموی بیان كرده است؛ یعنی ‌تأکید شدید بر دوستی علی و فرزندانش، باطن‌گرایی، و تبرّای از خلفای پیش از امام علی (علیه‌السلام) و طبعاً از عثمانیه.

علی‌رغم این جایگاه تأثیرگذار، در متون رجالی و حدیثی کهن شیعه و سنّی، گزارش‌ها و روایات ضد و نقیضی درباره جابر وجود دارد که باعث پدید آمدن دیدگاه‌های متفاوت، بلکه متناقضی، درباره او شده است. در برخی روایات او را به سلمان تشبیه كرده‌اند، برخی روایات بیانگر ظرف گسترده وجودی جابر برای دریافت معارف هستند. گاه از او به عنوان گنجینه اسرار ائمه و گاه نیز با عنوان باب امام باقر (علیه‌السلام) یاد شده است، مضمون برخی روایات آمرزش‌خواهی ائمه برای جابر و لعن كسانی است كه به او دروغ بسته‌اند. در مقابل این روایات، گزارش‌های دیگری در منابع کهن رجالی و حدیثی وجود دارد که متضمن قدح و ذم شخصیت جابر بن‌یزید است. از جمله مواردی كه درباره جابر وارد شده است می‌توان به روایت امام صادق اشاره كرد كه هم‌صحبتی خودشان و پدر گرامی‌شان،‌ امام باقر (علیهماالسلام)، با جابر را كاملاً نفی می‌كند، یا روایاتی كه به جنون، دروغ‌پردازی، روایت احادیث عجیب و غریب و یا مختلط (فاسد العقیده) بودن جابر اشاره می‌كنند. منابع رجالی و حدیثی اهل سنت نیز خالی از این دوگانگی نگاه به جابر نیستند. در برخی او به عنوان فردی متقی، موثق، صدوق و ممدوح معرفی می‌شود و در برخی دیگر به اتهام غلو در تشیع، پیروی از عبدالله بن‌سبأ، و جانشینی مغیرة بن‌سعید مورد قدح و ذم قرار گرفته است. گفته می‌شود علت عمده‌ای که سبب شد جابر از چشم علمای سنی بیفتد، عقیده‌اش‌ به رجعت بوده است‌.