در سال‌های اخیرتوجه قابل ملاحظ‌های در اندازه گیری میزان سلامتی افرادوقدرت تأثیر گذاری بیماری‌های روانشناختی برروی فعالیت‌های روزانه ورفتار‌های آنها بوجود آمده که این اندازه گیری‌ها بر یک نگرش ورویکرد کلی نگر، درسلامتی ومراقبت‌‌های بهداشتی معطوف شده است ودر این رابطه رویکرد نوینی بنام کیفیت زندگی[1]، در تحقیقات پزشکی واجتماعی مطرح گردیده است.

درخصوص معنی کیفیت زندگی تعاریف متعددی مطرح شده است اما تعریفی کلی در تعریف آن وجود ندارد، پژوهشگران به سه ویژگی مهم آن شامل چند بعدی بودن، ذهنی بودن وپویا بودن اتفاق نظر دارند. کیفیت زندگی موضوعی چند بعدی است ودارای ابعاد جسمی، روانی، اجتماعی وروحی است این ویژگی با تعریفی که ازسلامتی داریم منطبق است، زیرا سلامتی را رفاه کامل جسمی، روانی، اجتماعی ومعنوی می‌دانیم. عامل اصلی تعیین کننده کیفیت زندگی عبارت ازتفاوت درک شده بین آنچه هستوآنچه ازدیدگاه فردباید باشدواین همان ذهنی بودن کیفیت زندگی استوپویایی آن به این معناست که باگذشت زمان تغییر می‌کند وبه تغییرات فرد ومحیط بستگی دارد (سلامتی 1388).

سنجش کیفیت زندگی مبنی بر رویکردها و مؤلفه‌‌های متفاوتی است. در مطالعات مختلف، مؤلفه‌‌های متنوعی از کیفیت زندگی رادر نظر گرفته اند همچون وضعیت سلامت عمومی، قابلیت کارکردی، کارکرد‌های عاطفی، میزان احساس خوشبختی، رضایت از زندگی، شاد کامی، میزان هشیاری، میزان نشانگان فعالیت‌‌های اجتماعی، ارتقای مناسب عملکرد جنسی و… ، زنان نیمی ازجمعیت راتشکیل می‌دهند و سلامت آنها زیر‌بنای سلامت خانواده وجامعه است، مشکلات زنان بر سلامت جسمی وروانی آنهاو خانواده، جامعه وحتی نسل‌‌های بعدی تأثیر‌گذار است (بیات و بیات1389).

یکی از مسائل مهم و تأثیر‌گذار در زندگی زنان که بیشتر زنان در زندگی خودباآن روبه رو هستند مسأله زایمان است که اثرات جسمی وروانی انکار ناپذیر برآنان دارد. تن انگاره[2] (تصور از بدن) هم پدیده‌ی پیچید‌ه ای است که دردهه‌‌های اخیرموردتوجه دانشمندان قرارگرفته است، اماتعریف واحدی برای آن ارائه نشده است.

توماس ف. کش[3]، تصور از بدن رابه احساسات شخص در رابطه بابدن وظاهر فیزیکی مربوط می‌داند (کش1388). بحث در رابط با تصوراز بدن بیشتر به سمت نارضایتی از بدن پیش رفته است. مطالعات نشان می‌دهدزنان دراین زمینه حساس‌ترندوتصویربدنی یکی ازدلمشغولی‌‌های آنان است. نوع زایمان ازطریق اثراتی که برجسم مادردارد ممکن است در کیفیت زندگی وهمچنین در تصویری که زنان از بدن خود دردوره‌ی بعداززایمان دارند،مؤثرباشد، چراکه جسم وروان انسان در ارتباط باهم قراردارند. ازاینرومطالعه وشناخت عوامل مؤثربرسلامت جسمی وروانی، زنان دردوره بعداززایمان وبه تبع آن بررسی کیفیت زندگی زنان در این دوره ی خاص، مهم وحائز اهمیت است. در این پایانامه سعی می‌شود یکی از مسائل مهم و تأثیر‌گذاربرسلامت وکیفیت زندگی زنان یعنی مسأله زایمان، نوع زایمان ومشکلات جسمی وروانی زنان بعد از زایمان، تصویر بدن زنان بعداز زایمان با توجه به نوع زایمان وارتباط رضایت یا نا‌رضایتی زنان از تن انگاره با کیفیت زندگی آنان مورد بررسی قرار گیرد. دراین پژوهش هدف تعیین تأثیر نوع زایمان درکیفیت زندگی وتن انگاره زنان بعداز

 زایمانوتعیین ارتباط بین تن انگاره وکیفیت زندگی زنان در دوره بعداز زایمان است. درایران مطالعات درموردکیفیت زندگی بخصوص درحوزه زنان ومسائل خاص آنان اندک است. امیدواریم پژوهش حاضرگامی‌باشد در جهت تکمیل پژوهش‌‌های دیگران ونتایج آن در حوزه سلامت بخصوصسلامت مادران راهگشا باشد.

1-2- بیان مسأله

قرن هاست که مردم بطور ذاتی بدنبال یک زندگی خوب بوده اند، ودراین راستا برای بهبود زندگی خودسعی می‌کردندتا ازاستعدادها وتوانمندی‌‌های خودحداکثر بهره برداری را بنماینداز این رو همواره مسأله اصلی این بوده که زندگی مطلوب وبا کیفیت چگونه زندگی است.

کیفیت زندگی یکی ازمهم‌ترین مسائل پیش روی جهان امروز وازمباحث اساسی در تکوین سیاست گذاری اجتماعی محسوب می‌شود که موضوعاتی چون رفاه، ارتقای کیفیت زندگی سلامت محور، رفع نیاز‌های اساسی، زندگی رو به رشدورضایت بخش، نوع دوستی واز خود گذشتگی در میان جوامع را در بر می‌گیرد.

سازمان جهانی بهداشت، کیفیت زندگی رااحساس فرد از وضعیت کنونی خود بر پایه آرمان‌ها، انتظارات، استانداردهاوعلائق فرددر قالب نظام ارزشی وفرهنگی که درآن زندگی می‌کند، تعریف کرده است (میرمولایی وهمکاران1390).

براساس این تعریف کیفیت زندگی ارتباط تنگاتنگی باوضعیت جسمی، روانی، اعتقادات شخصی وارتباطات اجتماعی و…داردوامروزه کیفیت زندگی یکی از بزرگ‌ترین اهداف بهداشتی برای بالابردن سلامت افراد است (زحمتکشان وهمکاران1391). کیفیت زندگی بایداز زوایا وابعاد مختلف سنجیده شود، این ابعاد چارچوب پنداشتی تحقیقات گیفیت زندگی راتشکیل می‌دهند، چهاربعد خوب بودن فیزیکی شامل توانایی عملکردی، قدرت، خستگی، خواب، اشتهاو… ، خوب بودن روانی شامل اضطراب، افسردگی، لذت وتفریح، درد، شادی، ترس، توجه وتمرکز. دغدغه‌‌های اجتمایی شامل نقش درخانواده وجامعه، رابطه با اطرافیان، محبت، روابط جنسی، شکل ظاهری ودرنهایت خوب بودن روحی شامل رنج کشیدن، مذهب..رابرای کیفیت زندگی درنظر گرفته اند (نجات1387).

زنان بعنوان نیمی از جمعیت در راستان نقش همسری ومادری، مشکلات وقایعی رادرزندگی خود تجربه می‌کنند، یکی از مهم‌ترین وقایعی که یک زن ممکن است در زندگی خود تجربه کند وقوع بارداری وبدنبال آن زایمان است. حاملگی وزایمان می‌تواندبراحساسات، رفتارهاوکیفیت زندگی زنان در دوره بعداززایمان تأثیر عمیقی بگذارد (اکبر‌زاده وهمکاران1391). بخصوص که امروزه باپیشرفت علم پزشکی وهمچنین تغییر نگرش زنان نسبت به شیوه زایمان بیشتر زایمان‌هابا مداخلات پزشکی همراه استوزنان در بیشتر مواقع این امکان را دارند که شیوه زایمان خود را انتخاب کنند ولی در اکثرموارد اگاهی دقیق ودرستی از پیامدهایی که انتخاب روش زایمانی خاص، می‌تواند برجسم، روان وبه تبع آن کیفیت زندگی آنها داشته باشد، ندارند. براساس نتایج مطالعات میزان آگاهی نسبت به روش‌‌های زایمانی درحد ضعیف یا متوسط است درحالی که زایمان طبیعی بهترین روش زایمانی است (یارندی وهمکاران1381). تقاضا برای سزارین روبه افزایش است (فلاحیان1386). فقدان آگاهی از عوارض سزارین، نگرش منفی به زایمان طبیعی، نسبت دادن شایعات وعوارض نادرست به زایمان طبیعی وترویج سزارین ازعلل روآوردن به سزارین است (فرامرزی و پاشا1380). نتایج مطالعه‌ای نشان دادزایمان طبیعی درمقایسه باسزارین پیامد‌های مطلوب‌تری به همراه داردوعوارض جسمی وروانی درسزارین 5-10 برابر زایمان طبیعی است (بسکاآبادی، حمیدی و باقری1392). نتایج بررسی تأثیرعوامل مامایی وروانشناختی، اجتماعی ومامایی برسلامت روانی مادران بعداززایمان نشان داد، مجموعه‌ی عوامل روانشناختی، ماماییواجتماعی برسلامت مادران بعداز زایمان مؤثراست (بهدانی وهمکاران1384). از طرفی دیگرشواهد نشان می‌دهد تغییرات ناشی ازجراحی ودرمان‌‌های کمکی بر تن انگاره زنان تأثیر منفی می‌گذارد، تن انگاره یا تصویر بدن به معنای بازنمایی درونی ظاهر بیرونی فرداست که ابعاد جسمانی وادراکی وهمچنین نگرش نسبت به آنهارادر می‌گیرد (مرادی منش وهمکاران1391). در عصرحاضر، زندگی روزمره هر فرد به شدت تحت تأثیر تن انگاره قرار دارد. دربررسی‌‌های مختلف مشخص شده است که نارضایتی ازتن انگاره برپیامد‌‌های روانی واجتماعی و کیفیت زندگی اثرات زیان بار دارد وموجب افسردگی، اضطراب، اختلالات جنسی و کاهش اعتماد به نفس می‌شود (خشای وهمکاران1391). از اینرو اندازه گیری کیفیت زندگی ودر نظر گرفتن شرایط زندگی، عوامل محیطی واجتماعی، دیدگاه‌ها، علایق، اهداف افراد و ارزش‌‌های جامعه دربرنامه ریزی ارتقاء سلامت اهمیت بسزایی دارد (اکبر زاده وهمکاران1391). لذا دراین پژوهش سعی شده تا به این مسأله بپردازیم که آیا نوع زایمان، در کیفیت زندگی وتن انگاره‌ی زنان بعد از زایمان تأثیر دارد؟

1-3- اهمیت وضرورت انجام تحقیق

زایمان یکی از مسائلی است که بیشترزنان در زندگی خودبا آن روبه رو هستند وتغییرات جسمی وروانی ناشی از آن سلامت زنان وبه تبع آن سلامت خانواده وجامعه را تحت تأثیرقرارمی‌دهد، در جامعه امروز پروسه زایمان وانتخاب نوع زایمان بدلیل تغییرات وپیامد‌های ناشی از آن برای زنان از اهمیت ویژه ای بر خوردار است لذابارداری و عوامل مرتبط با آن هم در دوره حاملگی وهم بعد از آن قابل بررسی می‌باشد. دردوره بعداز زایمان تغییرات جسمی وروحی واجتماعی در مادربوجود می آیدکه بر کیفیت زندگی مادران وخانواده‌هایشان تأثیرمی‌گذارد (میرمولایی و همکاران1390).

از طرفی دیگر یکی از جنبه‌‌های مهم شکل دهنده ی هویت وعزت نفس افراد، ظاهر جسمانی وتصویربدنی است، افرادی که احساس خوبی نسبت به خوددارند، معمولاًاحساس خوبی نسبت به زندگی خواهند داشت، تصویر بدن یک پدیده چند بعدی است، که شامل ابعاد شناختی (تفکرفرد در مورد بدن خود)، ادراکی (لمس وبینایی)وعاطفی (احساس فرد نسبت به خود)است ویک تصویرذهنی است که هر فرد از اندازه وشکل بدن خود داردونیز احساسی است هر فردنسبت به تک تک وکل اعضای بدنش دارد (گروسی، نعمت الهی ورفسنجانی1392).

تصویر ذهنی که موردپذیرش فردنباشد، منجر به تغییراتی دراحساس ارزشمندی می‌شود. عوامل متعددی مانندارزش‌های اجتماعی- فرهنگی، مقایسه‌‌های اجتماعی، تأکید جامعه بر جذابیت ظاهری وتجارب منفی در تعامل با همسالان این گونه نگرانی‌ها را تشدید کرده و بر تداوم آن کمک می افزاید (جومین و مارتین[4]2000). در پی احساس نارضایتی از تصویر بدن خودوایجاد خود پنداره منفی، فرد خواستار تغییردر تصویر بدنی خود خواهد شدتا بتواند تصویر بدن خودرا به تصویرایدآلش نزدیک کندوبرای اینکارازراه‌‌های متفاوت اقدام می نماید، که می‌توانداستفاده ازرژیم‌‌های غذایی سخت، انجام ورزش‌‌های سخت، استفاده ازداروهاوموادویااقدام به روش‌‌های تهاجمی نظیراستفاده ازجراحی باشد (استیس  و همکاران[5]2000).

نتایج یک بررسی کیفی نشان دادکه نگرانی در موردپایدارماندن تغییرات نامطلوب در دوره بعداز زایمان ازمهم‌ترین نگرانی‌‌های زنان است (دپیترو و همکاران[6]2003). لذابررسی مسأله تن انگاره زنان بعد از زایمان وعوامل مرتبط با آن از جمله نوع زایمانونیز بررسی ارتباط بین نوع زایمان، تن انگاره وکیفیت زندگی می‌توانددر انتخاب درست روش زایمان به زنان کمک کند. دربیشتر پژوهش‌هایی که درایران دراین مورد انجام شده، نتایج نشان می‌دهدکه بین نوع زایمان وکیفیت زندگی زنان بعداز زایمان رابطه معنی‌داری وجود دارد.

درایران بررسی‌‌های مربوط به تصویر بدن وعوامل مؤثر برآن اندک است، واین مطالعات درجمعیت‌‌های خاص مانندزنان باردارنیزبسیاراندک می‌باشد (گروسی، نعمت الهی ورفسنجانی1392). باتوجه به اهمیت کیفیت زندگی ودوره بعداز زایمان وعوامل مؤثربرکیفیت زندگی بعداززایمان از جمله نوع زایمان (طاهری وهمکاران1393). ارتباط تن انگاره منفی با کیفیت زندگی (کش1388). لذاضرورتبررسی تأثیر نوع زایمان بر کیفیت زندگی و تن انگاره بانوان وارتباط تن انگاره با کیفیت زندگی زنان بعداززایمان، حائز اهمیت تلقی می‌شود. بررسی این مسألهمی‌توانددر انتخاب صحیح نوع زایمان به زنان کمک کندو پیامد‌های آزاردهنده ناشی ازانتخاب غلط نوع زایمان را کاهش دهدو در ارتقاء سلامت مادر، کودک، خانواده وجامعه مؤثر باشد.

1-4- اهداف تحقیق

1-4-1- هدف کلی

بررسی مقایسه ای کیفیت زندگی وتن انگاره درمیان زنان باوضع حمل طبیعی وسزارین .

1-4-2- اهداف جزیی

1. مقایسه ی کیفیت زندگی درمیان زنان باوضع حمل طبیعی وسزارین.
2. مقایسه ی تن انگاره درمیان زنان با وضع حمل طبیعی وسزارین.
3. بررسی رابطه بین تن انگاره وکیفیت زندگی زنان بعداز وضع حمل.

[1] Quality of  Life

[2]Body Image

[3]Tomas F Cash

[4]Jomeen

[5]Sticeet al

[6]Depitro