: در بیماری نارسایی انتهایی کلیه لازم است خانواده اقدامات حمایتی را برای بیمار دیالیزی­اش چه در منزل و چه در مراکز سرپایی مثل بخش­های دیالیز بیمارستان انجام ­دهد. مراقبین این بیماران اغلب زمان زیادی را برای مراقبت از ایشان صرف می­کنند و خستگی و فشار مراقبتی زیادی را تحمل­ می­کنند.

هدف: این مطالعه به منظورتعیین میزان فشار مراقبتی و عوامل مرتبط با آن در مراقبین بیماران همودیالیزی مراجعه کننده به مرکز آموزشی درمانی رازی شهر رشت در سال 1392 انجام گرفت.

روش کار: دراین مطالعه توصیفی تحلیلی، 154 مراقب بیمار همودیالیزی در مراجعه کننده به مرکزآموزشی درمانی رازی شهر رشت به روش
نمونه­گیری تدریجی انتخاب شدند. داده­ها از طریق مصاحبه با تکمیل دو پرسشنامه­ی « فشار مراقبتی زاریت » و « عوامل فردی– اجتماعی بیمار و مراقب » جمع­آوری و با استفاده از نرم افزار آماری 22  spss و آزمون­های آماری توصیفی و استنباطی (تی مستقل، آنالیز واریانس یک­طرفه، ضریب همبستگی پیرسون و اسپیرمن  و مدل رگرسیون لوجستیک رتبه­ای ) تجزیه و تحلیل شد.

نتایج: 7/74 درصد واحدهای موردپژوهش دارای فشار مراقبتی شدید هستند. بین میزان فشار مراقبتی با سن مراقب ( 005/0p =)، مدت مراقبت از بیمار (009/0p =)، تأهل مراقب (001/0 P =)، ابتلای مراقب به بیماری (003/0 P =)، نوع مسکن (048/0 P =)، زندگی با بیمار ( 001/0 P =)، تحصیلات مراقب (001/0 P =)، وضعیت درآمد (008/0p=)، نسبت با بیمار (017/0p=)، توان بیمار (0001/0p=)، نیاز مراقبتی بیمار (0001/0p=) وعضو انجمن دیالیز بودن (003/0p=) ارتباط معنی­دار آماری مشاهده شد. جهت مشخص نمودن اثر پیشگویی کننده­ی متغیرهای فردی-اجتماعی بیمار و مراقب از مدل رگرسیون لوجستیک استفاده گردید و نتایج نشان داد که متغیرهای تاهل مراقب، زندگی با بیمار، توان بیمار و مدت مراقبت از بیمار با فشار مراقبتی مراقبین ارتباط معناداری دارد. بطوریکه مراقبینی که متاهل بودند،با بیمار زندگی می کردند فشار مراقبتی بیشتری داشتند همچنین با کاهش میزان توان بیمار در انجام کارها و افزایش مدت مراقبت از بیمار میزان فشار مراقبتی مراقب افزایش می یافت.

 نتیجه­گیری: در این مطالعه یافته­ها نشان داد برخی عوامل فردی- اجتماعی مانند تاهل مراقب، زندگی با بیمار، توان بیمار و مدت مراقبت از بیمار با فشار مراقبتی مراقبین ارتباط معنی دار داشته و پیشگویی کننده­ی فشار مراقبتی می باشند. توصیه می شود به مراقبینی که دارای این شرایط می باشند توجه بیشتری از نظر بررسی فشار مراقبتی و اقدامات مورد نیاز جهت کاهش فشارها، صورت گیرد.

کلیدواژه­ها : فشار مراقبتی، مراقب، همودیالیز

 

فهرست مطالب:

عنوان                                                                                       صفحه

فصل اول:کلیات

1-1 زمینه و اهمیت پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

2-1 هدف کلی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 7

3-1 اهداف ویژه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

4-1هدف کاربردی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

5-1سوالات پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .. . . . . .. . . . . . 8

6-1تعریف واژه ها. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

7-1پیش فرض ها. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

8-1محدودیت های پژوهش:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . 12

فصل دوم: زمینه و پیشینه تحقیق

1-2 چهارچوب پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . 14

2-2 بر مطالعات انجام شده. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

 

فصل سوم:روش پژوهش

1-3 نوع پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

2-3 جامعه پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

3-3 نمونه پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45

4-3 مشخصات واحدهای مورد پژوهش و معیارهای ورود و خروج. . . . . . . . . . . . . 45

5-3 روش نمونه گیری و تعیین حجم نمونه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

6-3 محیط پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . 46

7-3 ابزار گردآوری داده ها. . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

8-3 اعتبار علمی یا روایی ابزار. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

9-3 اعتماد علمی یا پایایی ابزار. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

10-3 روش کاربرد ابزارها و گردآوری داده ها. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  49

11-3 روش تجزیه و تحلیل داده ها. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .. . . . 50

12-3 ملاحضات اخلاقی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . 52

فصل چهارم:

1-4 یافته های پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . .  .. . . . . . . . . . . . . . . . 55

فصل پنجم:

1-5 تجزیه و تحلیل یافته ها . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

2-5 نتیجه­گیری نهایی یافته­ها براساس سؤالات پژوهش. . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . 103

3-5  کاربرد یافته­های پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

4-5 پیشنهادات . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . .106

منابع و ماخذ:

-فهرست منابع. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

 

پیوست ها:

• پرسشنامه اطلاعات فردی اجتماعی
• پرسشنامه فشار مراقبتی زاریت

 

• فرم رضایت نامه آگاهانه

 

 

 

فهرست جدول ها

          عنوان                                                                                                صفحه

جدول شماره 1- شاخص­های پراکندگی و مرکزی متغیرهای کمی بیماران تحت همودیالیز. . . . . ..56

جدول شماره 2-   توزیع بیماران تحت همودیالیز بر حسب مشخصات فردی-اجتماعی. . . . . . . . 57

جدول شماره 3- شاخص­های پراکندگی و مرکزی متغیرهای کمی مراقبین بیماران تحت همودیالیز..60

جدول شماره 4- توزیع  مراقبین بیماران تحت همودیالیز بر حسب مشخصات فردی-اجتماعی. . 61

جدول شماره 5- توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب شدت فشار مراقبتی. . . . . . . . . . . . . . 65

جدول شماره 6- توزیع فراوانی مطلق و نسبی واحدهای مورد پژوهش برحسب پاسخ به عبارات ابزار فشار مراقبتی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

جدول شاره 7- مقایسه توزیع فراوانی مطلق و نسبی واحدهای مورد پژوهش بر حسب وجود و عدم وجود فشار مراقبتی به تفکیک عبارات پرسشنامه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73

جدول شماره8- همبستگی نمره کل فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش با متغیرهای کمی فردی-  اجتماعی  مراقب. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75

جدول  شماره 9- مقایسه میانگین نمره کل فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش برحسب جنس مراقب  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . 76

جدول شماره  10- مقایسه­ی میانگین نمره­ی کل فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش برحسب تأهل مراقب. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76

جدول شماره 11- مقایسه­ی میانگین نمره­ی کل فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش برحسب مراقبت مراقب از بیمار دیگر. . . . . . . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . 77

جدول شماره 12- مقایسه­ی میانگین نمره­ی کل فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش برحسب ابتلای مراقب به بیماری  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . .77

جدول شماره 13- مقایسه­ی میانگین نمره­ی کل فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش برحسب محل سکونت مراقب. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78

جدول شماره 14- مقایسه­ی میانگین نمره­ی کل فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش برحسب نوع مسکن مراقب. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

جدول شماره 15- مقایسه­ی میانگین نمره­ی کل فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش برحسب منبع درآمد بودن مراقب. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . 79

جدول شماره 16 -مقایسه­ی میانگین نمره­ی کل فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش برحسب زندگی با بیمار. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

جدول شماره 17- مقایسه­ی میانگین نمره­ی کل فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش برحسب میزان تحصیلات مراقب. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

جدول  شماره 18-  مقایسه­ی میانگین نمره­ی کل فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش برحسب وضعیت شغل مراقب. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81

جدول شماره 19 – مقایسه­ی میانگین نمره­ی کل فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش برحسب درآمد متوسط خانواده (ماه) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .82

جدول شماره 20 – مقایسه­ی میانگین نمره­ی کل فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش برحسب نسبت با بیمار. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . 83

جدول شماره 21- همبستگی نمره کل  فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش با متغیرهای کمی فردی-اجتماعی بیمار . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . 84

جدول شماره22- مقایسه­ی میانگین نمره­ی فشار مراقبتی برحسب متغیرهای کیفی فردی- اجتماعی مرتبط با بیمار. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . … . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

جدول شماره23- ضریب رگرسیونی عوامل مرتبط با فشار مراقبتی در واحدهای مورد پژوهش. . . 86

 

 

فهرست نمودارها

          عنوان                                                                                                  صفحه

  نمودار شماره 1- توزیع واحدهای مورد پژوهش برحسب شدت فشار مراقبتی. . . . . . . . . . .. . . . . . 66

زمینه پژوهش:

بیماری از جمله چالش هایی است كه بر سر راه بسیاری از افراد قرار می گیرد و آنان را از فعالیت ها و زندگی روزمره خود باز می دارد. برطرف کردن بیماری، به دلیل تاثیری که بر ابعاد فردی، اجتماعی و اقتصادی می گذارد، از اهمیت ویژه ای برخوردار است (). در بین بیماری ها، بیماری های مزمن که دارای شیوعی فزاینده در جهان هستند، به دلیل گسترش روش های درمانی و در نتیجه کاهش میرایی با فرآیندی طولانی، بیماران را نیازمند مراقبت، سرپرستی و بازتوانی می سازند. در میان بیماری های مزمن، بیماری مزمن کلیوی از جمله مشکلات عمده ایست که در آن بیش تر سیستم های بدن تحت تأثیر اورمی ناشی از بیماری قرار می گیرند (). میزان شیوع نارسایی مزمن كلیه در جهان 242 مورد در یك میلیون جمعیت است و سالیانه حدود 8 درصد به این میزان اضافه می شود (). بیماری های مزمن کلیه هشتمین علت مرگ و میر در ایالات متحده محسوب می شود. تخمین زده می شود که بالغ بر 31 میلیون امریکایی (10% کل جمعیت) به بیماری مزمن کلیه مبتلا باشند (). براساس آمار موجود در ایران سالیانه حدود 1200 تا 1600 نفر به این بیماری مبتلا میشوند (). استان گیلان نیز با تعداد فزاینده ای از بیماران کلیوی روبرو است، به طوری که در سال 1391 آمار آن 3000 نفر اعلام شده است (). بیمارانی که به مرحله انتهایی بیماری کلیوی می رسند، برای زنده ماندن نیاز به انجام درمان های جایگزین کلیه (RRT)، شامل همودیالیز و پیوند کلیه دارند. با توجه به افزایش چشمگیر نیاز بهRRT در دهه های اخیر و روند صعودی آن و نیز با توجه به کمبود کلیه برای پیوند، دیالیز رایج ترین روش مورد استفاده در این بیماران است (). نیاز به همودیالیز در ایران به طور چشمگیری در حال افزایش است، به طوری که تعداد بیماران همودیالیزی استان گیلان از 502 بیمار در 11 مرکز در سال 1385 به 807 بیمار (با افزایش 60 درصدی) در 13 مرکز در سال 1390 افزایش یافته و براساس آخرین آمار منتشر شده از تعداد بیماران همودیالیزی در سال 1391 این تعداد به 924 نفر رسیده است (). درمان های جایگزینی کلیه، بیماران را در معرض طیف وسیعی از مشکلات جسمی، روانی، اقتصادی و اجتماعی قرار می دهد و در مجموع کیفیت زندگی آنان تحت تأثیر قرار می گیرد (). این بیماری منجر به تغییرات مهمی در شیوه زندگی فرد می گردد وکاهش سطح انرژی، نیاز مکرر به همودیالیز و مشکلات سلامتی همراه با آن، احساس افسردگی، عدم توانایی در انجام کارها و فعالیت های عادی روزمره و سایر مواردی که همگی زندگی بیمار را تحت تاثیر قرار داده و زندگی عادی او را مختل می سازد (). علوی و همکاران نیز در پژوهش خود که به بررسی وضعیت سلامتی و فعالیتهای روزانه زندگی در بیماران همودیالیزی و پیوند کلیه پرداخته اند، گزارش کردند که بیماران دیالیزی از وضعیت سلامت عمومی و جسمی مناسبی برخوردار نبوده و در انجام فعالیت های روزمره زندگی خود با مشکل روبرو هستند. (). مطالعات بسیاری نشان می دهند که بیماران همودیالیزی از خستگی شدیدی رنج می­برند (, ) و سطح بالایی از ناتوانی را در حیطه های مختلف زندگی تجربه می­کنند که در نهایت به کاهش سطح کیفیت زندگی آنها منجر می شود (). علاوه بر این، عوارض شایع دیالیز شامل برنامه غذایی محدود، کاهش فعالیت­های اجتماعی، عوارض دارویی، فشار اقتصادی، مشکلات زناشویی، استرس های عاطفی و اضطراب، بیمار و مراقب او را تحت فشار بیش­تری قرار می دهد. ().

  بیماری و ناتوانی مزمن در فرآیند زندگی و سازگاری های مربوطه اخلال ایجاد می­كند و به علت تأثیر بیماری بر مددجو و خانواده، پویایی خانواده اغلب تغییر می كند (). در نگاه سیستمی به خانواده، یک مشکل برای هر یک از اعضای خانواده روی اعضای دیگر خانواده نیز تأثیر خواهد گذاشت، () و به طور کلی بیماری مزمن، روی تمام خانواده اثر می گذارد (). به علت ماهیت مزمن و درمان طولانی مدت بیماری نارسایی مزمن پیشرونده­ی كلیه، بروز تغییراتی در عملكرد خانواده غیرقابل اجتناب می باشد (). نارسایی انتهایی کلیه یک بیماری مزمن است که خانواده باید عملکردهای حمایتی را برای بیمار دیالیزی اش چه در منزل و چه در مراکز سرپایی مثل بخش های دیالیز بیمارستان انجام دهد. مراقبین این بیماران اغلب زمان زیادی را برای مراقبت از این بیماران صرف می کنند و خستگی و فشار مراقبتی فراوانی را متحمل می شوند (). مراقبین بیماران همودیالیزی ممكن است احساس بار سنگینی بر دوش خود داشته باشند، زیرا آن ها مجبورند نقش مهمی در حمایت از این بیماران ایفا نمایند().  بهداشت شخصی، تهیه داروها، منتقل كردن به مركز دیالیز، كمك در خوردن وعده های غذایی، حمایت عاطفی و روانی از وظایف مراقبین این بیماران می باشد. این مراقبین معمولا” یکی از افراد خانواده و یا دوستان و آشنایان بیمار می باشند که باید با بیمار جهت مراقبت از وی در تماس باشند (). چنانچه تخمین زده می شود در انگلستان 9 نفر از 10 نفری که از بیماران با ناتوانی فیزیکی یا روانی مراقبت می­کنند ، خویشاوندان نزدیک آن­ها هستند (). درمطالعه­ی هاسیالی اوقلو و همکاران (2010) نیز تقریباً نیمی ازاعضای مراقبت دهنده خانواده، فرزندان بیماران بودند ().