59       5-2 تکنیک های تصمیم گیری چند هدفه و برنامه ریزی آرمانی

 

59       5-3 تبدیل مدل غیر خطی چند هدفه به مدل غیر خطی تک هدفه

 

63      5-4 نتایج عددی برای مدل سفارش تک محصولی

 

67      5-5 مثال های عددی مدل سفارش همزمان چند محصول

 

71      5-6 نتایج عددی برای مدل انتخاب ترکیب بهینه وسایل حمل و نقل

 

77      5-7 نتایج عددی برای مدل انتخاب تامین کنندگان با احتساب هزینه موجودی و نگهداری

 

81 فصل ششم: نتیجه گیری

 

84      6-1 نتایج کسب شده

 

85

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان جدول	صفحات
جدول2-1 دسته بندی مقالات مختلف	21
جدول 5-1 تعداد متغیر ها،محدودیت ها و محدودیت های غیر خطی	65
جدول 5-2 تعداد متغیر ها، محدودیت های مسئله با ابعاد مختلف	66
جدول 5-3 شبکه تامین بهینه برای مدل تک محصولی	67
جدول 5-4 مثال عددی برای مدل تک محصولی	70
جدول 5-5 ضریب مصرف مواد اولیه مختلف در محصولات	71
جدول 5-6 پاسخ های بهینه بدست آمده برای مسائل مختلف	74
جدول 5-7 پاسخ های بهینه بدست آمده برای مدل با ابعاد بزرگتر	76
جدول 5-8 پاسخ های بدست آمده برای مسائل حمل و نقل	77
جدول 5-9 پاسخ های بدست آمده برای مسائل حمل و نقل با سایز بزرگ	79
جدول 5-10 محصولات و مواد اولیه تولیدی به وسیله هر تامین کننده	81
جدول 5-11 ضریب مصرف هر یک از مواد اولیه در محصولات	81
جدول 5-12  پاسخ های بهینه حاصل از حل مدل	81

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست شکل ها و نمودار ها عنوان شكل و نمودار	صفحات
شکل 2-1 زنجیره تامین ساده	9
شکل 2-2 زنجیره تامین توسعه یافته	10
شکل 2-3 سیر تکاملی زنجیره تامین	12
شکل 2-4 عملیات زنجیره تامین	13
نمودار 2-5 توزیع مقالات هوش مصنوعی	23
نمودار 2-6 توزیع مقالات MADM	25
نمودار 2-7 توزیع مقالات مربوط به مدل های ریاضی	26
نمودار 2-8 تعداد مقالات فازی منتشر شده در هر سال	27
شکل 2-9 مقالات تركیبی روش AHP با سایر روش ها	28
نمودار 2-10 نسبت تعداد مقالات تکی و ترکیبی در 10 سال اخیر	29
شکل 3-1 شبکه تامین قطعه مورد نظر خریدار و مواد اولیه	35
شکل 3-2 شبکه تامین مربوط به سفارش همزمان چند محصول	39
شکل 5-1 روش های تصمیم گیری با اهداف چندگانه	60
شکل 5-2 شبکه تامین بهینه برای مدل تک محصولی	67
شکل 5-3 شبکه تامین بهینه برای سفارش همزمان چند محصول	73

 

 

فصل اول

کلیات تحقیق

فصل اول : کلیات تحقیق

• انتخاب حوزه تحقیق

در انتخاب حوزه تحقیق همواره تلاش بر این بوده تا موضوع مورد نظر علاوه بر همراستایی با موضوعات علمی و آکادمیک روز، بخشی از نیاز حال و آینده صنعت را نیز پوشش دهد. به نحوی که علاوه بر قابلیت پیاده سازی و به کارگیری در صنایع مختلف، تاثیر بسزایی بر افزایش بهره‍وری صنعت نیز داشته باشد. نحوه انتخاب حوزه تحقیق بر اساس پیشنهاد استاد راهنما با توجه به سابقه علمی ایشان و علاقه دانشجو به این موضوع است.

• بیان خلاصه ای از مسئله و پرسش آغازین

در رقابت‌های جهانی در عصر حاضر، باید محصولات متنوع را با توجه به درخواست مشتری در دسترس وی قرار داد. خواست مشتری بر كیفیت بالا و خدمت رسانی سریع، موجب افزایش فشارهایی شده كه قبلاً وجود نداشته است، در نتیجه شركت‌ها بیش از این نمی‌توانند به تنهایی از عهده تمامی كارها برآیند.

در بازار رقابتی موجود،  بنگاه‌های اقتصادی و تولیدی علاوه بر پرداختن به سازمان و منابع داخلی، خود را به مدیریت و نظارت بر منابع و اركان مرتبط خارج از سازمان نیازمند یافته‌اند. علت این امر در واقع دستیابی به مزیت یا مزایای رقابتی با هدف كسب سهم بیشتری از بازار است. بر این اساس، فعالیت‌هایی نظیر برنامه ریزی عرضه و تقاضا، تهیه مواد، تولید و برنامه ریزی محصول، نگهداری كالا، كنترل موجودی، توزیع، تحویل و خدمت به مشتری كه قبلا همگی در لایه شركت انجام می‍شده، اینك به لایه زنجیره تامین انتقال پیدا كرده است.‍[1] مسئله كلیدی در یك زنجیره تامین، مدیریت و كنترل هماهنگ تمامی این فعالیت‌ها است. زنجیره تأمین شامل تمام فعالیت‌های مرتبط با جریان و تبدیل كالاها از مرحله ماده خام (استخراج) تا تحویل به مصرف كننده نهایی و نیز جریان‌های اطلاعاتی و مالی مرتبط با آنها است‍ .[2]

یکی از مهمترین موضوعاتی که در مدیریت زنجیره تامین مطرح است, مسئله ارزیابی و انتخاب تامین‍کنندگان است. به ویژه در صنایع پیشرفته برای کاهش ریسک و هزینه‍های کلی اقدام به برون‍سپاری محصولات می‍نمایند. در واقع به دلیل اینکه هزینه‍های برون‍سپاری قطعات و خرید مواد اولیه اغلب بیش از 50% درصد هزینه نهایی محصول را تشکیل می‍دهند، کارخانجات سعی می‍کنند این هزینه ها را حداقل کنند .[3]‍انتخاب تامین‍‍‍کنندگان مناسب و برقراری و حفظ یک رابطه بلند مدت با آنان یکی از مهمترین وظایف کارخانجات برای کاهش هزینه‍های خرید است. به همین دلیل امروزه مفهوم‍[1]SRM (مدیریت روابط با تامین‍کنندگان) بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است [4]‍‍و .[5]‍مسئله انتخاب تامین‍کنندگان، فرایندی است که در آن با در نظر گرفتن تعدادی از معیارهای کمی و کیفی، مجموعه‍ای از بهترین تامین‍کنندگان انتخاب می شوند و به این وسیله کارایی کل زنجیره تامین افزایش می‍یابد و در نهایت سبب بهبود وضعیت رقابتی زنجیره می‍شود. در سالهای اخیر این موضوع بیشتر مورد توجه محققان قرار گرفته که نشان از اهمیت آن دارد.‍[6] در این میان تاثیر مواد خام و اولیه و قطعات نیمه ساخته در كیفیت محصول نهایی انكار‍ناپذیر است. بر این اساس اگر سازمانها و شركتهای صنعتی از تامین‍كنندگانی برخوردار باشند كه هم از لحاظ كیفیت مواد اولیه و هم از لحاظ كیفیت محصول تولیدی نیمه ساخته مورد تائید باشند، می‍توانند تا اندازه مناسبی از كیفیت محصول نهایی خود اطمینان داشته باشند. در حقیقت نوع ماده اولیه مورد استفاده می‍تواند تاثیر بسزایی در کیفیت و قیمت محصولات و قطعات نیمه ساخته داشته باشد و بدون شک کیفیت ماده اولیه مورد استفاده در انتخاب تامین‍کنندگان لایه اول از اهمیت زیادی برخوردار است‍.[7]

با توجه به مرور ادبیات گسترده‍ای که در زمینه انتخاب تامین‍کنندگان انجام شده است،  می‍توان دریافت که رویکردها و مدلهای متفاوتی که برای حل مسئله انتخاب تامین‍کنندگان به کار گرفته شده‍اند، همواره به انتخاب تامین‍کنندگان سطح اول که مستقیما با سازمان اصلی در ارتباطند می‍پردازند و توجهی به تامین‍کنندگان سطح دوم یا تولید‍کنندگان مواد اولیه ندارند. این در حالی است که به نظر می‍رسد اگر سازمان به تامین‍كنندگان لایه دوم توجه داشته باشد، اطمینان بیشتری نسبت به کیفیت و دیرکرد قطعات خود خواهد داشت .[8]‍به همین دلیل در این پژوهش، لایه دوم تامین نیز به صورت یکپارچه با سطح اول تامین مورد بررسی قرار می‍گیرند و تامین‍کنندگان بهینه در هر دو لایه انتخاب می‍شوند. همچنین با طراحی یک شبکه تامین میزان بهینه جریان کالاها در هر مسیر تعیین می‍شود.

• ضرورت انجام تحقیق

در دنیای امروز، کارخانجات مختلف در حال برون سپاری بخش عظیمی از فرایندهای تجاری خود هستند. این برون‍سپاری ها از فعالیت های مربوط به تهیه مواد اولیه تا خدمات پس از فروش و پشتیبانی و یا حتی توزیع کامل محصولات را شامل می شود. بنابر مطالعات انجام شده در این زمینه، 80% سازمانها به نوعی فعالیتهای خود را برون‍سپاری می کنند و اغلب آنها نزدیک به 45% بودجه کل خود را صرف این کار می‍نمایند‍.[9] به طور کلی تامین منابع یکی از مهترین عملیاتی است که در زنجیره تامین انجام می‍شود و مهمترین بخش آن تدارکات می‍باشد. هنگامی که سازمان تصمیم به خرید مواد اولیه و یا برون‍سپاری بخشی از قطعات می‍گیرد، مهمترین وظیفه واحد تدارکات انتخاب تامین‍کنندگان مناسب می‍باشد. انتخاب تامین‍کنندگان مسئله ای فراتر از بررسی و انتخاب قیمت های پیشنهادی تعدادی فروشنده است.‍[10] این مسئله شامل بررسی تعداد زیادی از معیارهای کمی و کیفی می‍شود و تاکنون روش‍های تصمیم‍گیری چند معیاره متفاوتی برای حل آن ارائه شده است. همچنین در بسیاری از موارد یک تامین‍کننده به تنهایی قادر به تامین نیازمندی های سازمان نیست و باید مجموعه ای از تامین‍کنندگان برای براورده کردن یک سفارش خاص انتخاب شوند. در چنین شرایطی مسئله تخصیص سفارشات به هر تامین‍کننده مطرح می‍شود که چگونگی تعیین اندازه مناسب این سفارشات بسیار حائز اهمیت است. این انتخاب شامل بررسی معیارهای متفاوتی است که در طول 50 سال اخیر (1966 به بعد) دچار تغییرات زیادی شده‍اند‍[11]. همچنین رویکردها و مدلهای متفاوتی برای حل مسئله به کار گرفته شده‍اند که همواره به انتخاب تامین‍کنندگان سطح اول که مستقیما با خریدار در ارتباطند می‍پردازند و توجهی به تامین‍کنندگان سطح دوم ندارند. اگرچه در مدل‍های ارائه شده و مطالعات آکادمیک توجهی به این موضوع نشده، اما نوع مواد و قطعات مورد استفاده می‍توانند تاثیر بسزایی در کیفیت و قیمت قطعات نهایی داشته باشند. به همین دلیل در این پژوهش سعی شده تا  علاوه بر تامین‍کنندگانی که به طور مستقیم با شرکت در ارتباطند, تامین‍کنندگان تامین‍کنندگان نیز به عنوان سطح دوم تامین مورد بررسی قرار گیرند و تامین‍کنندگان بهینه در هر دو لایه انتخاب شوند. به این ترتیب با در نظر گرفتن خصوصیات تامین‍کنندگان سطح دوم نظیر قیمت، کیفیت و حمل و نقل‍های به موقع، تاثیر ویژگی‍های مختلف آنان درانتخاب تامین‍کنندگان سطح اول بررسی می‍شود.

• نوآوری های تحقیق

• ارائه یک مدل یکپارچه برای ارزیابی و انتخاب تامین‍کنندگان در لایه اول و لایه دوم یک زنجیره تامین در شرایط تک محصولی و چند محصولی.
• تعیین میزان سفارشات به هریک از تامین‍کنندگان منتخب در هر دو لایه.
• در نظر گرفتن تخفیف کلی برای تامین‍کنندگان سطح اول تامین.
• ارائه یک مدل یکپارچه برای انتخاب بهترین تامین‍کنندگان در هر دو لایه و انتخاب ترکیب بهینه از وسایل حمل و نقل برای جابجایی مواد اولیه و قطعات بین آن‍ها.

• ارائه یک مدل یکپارچه برای انتخاب بهترین تامین‍کنندگان در هر دو لایه در شرایطی که هزینه‍های نگهداری کالا و موجودی در نظر گرفته می‍شود. به این ترتیب مقدار بهینه سفارشات به هر تامین‍کننده و تعداد دوره‍های بهینه ارسال و دریافت قطعات مختلف به دست می‍آید.

  • اهداف تحقیق

هدف اصلی این پژوهش ارائه یک مدل ریاضی است كه بتواند به صورت یكپارچه تامین‍کنندگان مورد نظر و مطلوب سازمان را در دو لایه متفاوت از یک زنجیره تامین مورد ارزیابی قرار دهد و به این ترتیب ترکیب مناسبی از تامین‍کنندگان را در هر دو لایه انتخاب کند و میزان سفارشات بهینه اختصاص یافته به تامین‍کنندگان مطلوب را تعیین نماید تا بتواند عوامل مهمی که در انتخاب تامین‍کنندگان مورد بررسی قرار می‍گیرند، مانند کیفیت، حمل و نقل به موقع و هزینه را نه تنها در یک لایه، بلکه در کل زنجیره تامین بهینه کند.

بنابراین بررسی ویژگی‍های تامین‍کنندگان لایه دوم از مهمترین اهداف این پروژه است و می‍توان آنها را در فرایند انتخاب تامین‍کننده در نظر گرفت. در عین حال هدف دیگری كه این پژوهش در صدد دستیابی به آن است، كمك به بهبود فرآیند انتخاب تامین‍كننده می‍باشد، بطوریكه تصمیم‍گیرنده از لحاظ انتخاب تامین‍کنندگان نهایی اطمینان خاطر بیشتری كسب کند. همچنین تلاش بر این است تا علاوه بر انتخاب بهترین تامین‍کنندگان از طریق یک مدل ریاضی چند هدفه، میزان بهینه سفارشات اختصاص یافته به آن‍ها را تعیین نمود. در ادامه مدل‍هایی ارائه می‍شوند که علاوه بر انتخاب تامین‍کنندگان بهینه در هر دو لایه، بهترین ترکیب وسایل نقلیه برای انتقال و جابجایی قطعات و تعداد زیر دوره‍های بهینه برای دریافت محصولات در یک دوره زمانی مشخص را تعیین می‍کند تا به این وسیله هزینه‍های نگهداری کالا حداقل شود.

[1] Supplier relationship management