پایان نامه : مقایسه فراوانی اختلال وسواس فکری– عملی در کودکان مبتلا و غیر مبتلا به یبوست عملکردی مراجعه کننده به درمانگاه اطفال بیمارستان امیرکبیر در سال 1393
جمعه 99/10/26
1-1- بیان مسئله. 2
1-2- كلیات… 12
1-2-1- اختلال وسواسی – جبری.. 12
1-2-1-1- همه گیری شناسی.. 13
1-2-1-2- توأم شدن با بیماریهای دیگر. 14
1-2-1-3- وسواسهای فكری.. 14
1-2-1-4- وسواس عملی.. 15
1-2-1-5- شیوع اختلال وسواس فكری-عملی (OCD) 16
1-2-1-6- سن شروع اختلال وسواس فكری- عملی.. 16
1-2-1-7- علل اختلال وسواس فكری-عملی.. 17
1-2-1-7-1- مدل ژنتیكی.. 17
1-2-1-7-2- نظریه روانكاوی درباره ی اختلال وسواس فكری-عملی.. 18
1-2-1-7-3- نظریه یادگیری و مدلهای شرطی سازی.. 18
1-2-1-8- ویژگیهای بالینی.. 19
1-2-1-9- الگوهای علائم. 21
1-2-1-10- سبب شناسی وسواس فكری – عملی.. 26
1-2-1-10-1- عوامل زیست شناختی.. 26
1-2-1-10-2- عوامل رفتاری.. 29
1-2-1-10-3- عوامل روانی – اجتماعی.. 29
1-2-1-11- سایر اختلالات روانی.. 31
1-2-1-12- تشخیص…. 32
1-2-1-13- تشخیص افتراقی.. 32
1-2-1-14- درمان. 36
1-2-1-14-1- درمان دارویی.. 37
1-2-1-14-2- روان درمانی.. 39
1-2-1-14-2-1- رفتار درمانی.. 40
1-2-1-14-2-2- روان پویشی.. 41
1-2-1-14-3- سایر درمانها 41
1-2-1-15- سیر و پیش آگهی.. 42
1-2-2- یبوست… 43
1-2-2-1- مكانیسم ایجاد یبوست عملكردی.. 45
1-2-2-2- ارزیابی پاراكلینیك… 46
1-2-2-3- انواع یبوست… 47
1-2-2-4- درمان. 48
1-2-2-5- دیس شزی (Dyschezia) 50
1-3- اهداف… 50
1-3-1- هدف اصلی.. 50
1-3-2- اهداف ویژه 50
1-3-3- اهداف كاربردی.. 51
1-4- سوالات و فرضیات… 51
1-4-1- سئوالات… 51
1-4-2- فرضیات… 52
1-5- تعریف واژه 52
فصل دوم : بررسی متون
بر مطالعات انجام شده 55
فصل سوم : مواد و روش كار
3-1- جامعه مورد آزمون، حجم نمونه و روش نمونه گیری.. 58
3-2- روش آماری تجزیه و تحلیل اطلاعات… 58
3-3- روش و تكنیك كار. 58
3-4- معیارهای ورود و خروج.. 59
3-5- تعریف متغیرها 60
3-6- ملاحظات اخلاقی.. 60
فصل چهارم : یافتهها
4-1- نتایج.. 62
فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری
5-1- بحث… 81
5-2- نتیجه گیری.. 83
فهرست جداول
عنوان ……………………………………………………………………………………………….. صفحه
جدول 1-1 : ملاكهای تشخیصی DSM-IV-TR برای اختلال وسواسی – جبری.. 19
جدول 4-1 : توزیع فروانی و درصد سن کودکان مبتلا و غیر مبتلا به یبوست عملکردی مراجعه کننده به درمانگاه اطفال بیمارستان امیرکبیر در سال 1393.. 67
جدول 4-2 : توزیع فروانی و درصد جنسیت در کودکان مبتلا و غیر مبتلا به یبوست عملکردی مراجعه کننده به درمانگاه اطفال بیمارستان امیرکبیر در سال 1393.. 68
جدول 4-3 : توزیع فروانی و درصد حضور والدین در کودکان مبتلا و غیر مبتلا به یبوست عملکردی مراجعه کننده به درمانگاه اطفال بیمارستان امیرکبیر در سال 1393.. 69
جدول 4-4 : توزیع فروانی و درصد نسبت فامیلی والدین کودکان مبتلا و غیر مبتلا به یبوست عملکردی مراجعه کننده به درمانگاه اطفال بیمارستان امیرکبیر در سال 1393.. 70
جدول 4-5 : توزیع فروانی و درصد شغل پدر کودکان مبتلا و غیر مبتلا به یبوست عملکردی مراجعه کننده به درمانگاه اطفال بیمارستان امیرکبیر در سال 1393.. 71
جدول 4-6 : توزیع فروانی و درصد شغل مادر کودکان مبتلا و غیر مبتلا به یبوست عملکردی مراجعه کننده به درمانگاه اطفال بیمارستان امیرکبیر در سال 1393.. 72
جدول 4-7 : توزیع فروانی و درصد تحصیلات پدر کودکان مبتلا و غیر مبتلا به یبوست عملکردی مراجعه کننده به درمانگاه اطفال بیمارستان امیرکبیر در سال 1393.. 73
جدول 4-8 : توزیع فروانی و درصد تحصیلات مادر کودکان مبتلا و غیر مبتلا به یبوست عملکردی مراجعه کننده به درمانگاه اطفال بیمارستان امیرکبیر در سال 1393.. 74
جدول 4-9 : توزیع فروانی و درصد وضعیت منزل مسكونی کودکان مبتلا و غیر مبتلا به یبوست عملکردی مراجعه کننده به درمانگاه اطفال بیمارستان امیرکبیر در سال 1393.. 75
جدول 4-10 : توزیع فروانی و درصد وضعیت اقتصادی خانواده کودکان مبتلا و غیر مبتلا به یبوست عملکردی مراجعه کننده به درمانگاه اطفال بیمارستان امیرکبیر در سال 1393.. 76
جدول 4-11 : توزیع فراوانی و درصد سطوح كلی وسواس در كودكان سالم و مبتلا به یبوست عملكردی مراجعه كننده به درمانگاه كودكان بیمارستان امیركبیر اراك در سال 1393.. 77
جدول 4-12 : توزیع فراوانی و درصد وسواس فكری در كودكان سالم و مبتلا به یبوست عملكردی مراجعه كننده به درمانگاه كودكان بیمارستان امیركبیر اراك در سال 1393.. 78
جدول 4-13 : توزیع فراوانی و درصد وسواس عملی در كودكان سالم و مبتلا به یبوست عملكردی مراجعه كننده به درمانگاه كودكان بیمارستان امیركبیر اراك در سال 1393.. 79
بیان مسئله
یبوست را می توان انجام عمل دفع روده بزرگ در زمان طولانی تر از زمان طبیعی آن تعریف کرد ( کمتر از سه بار در هفته )، یا دفع ناکافی مدفوع . در حالت طبیعی باقی مانده مواد غذایی مصرف شده در یک صبحانه صبح روز بعد به روده بزرگ می رسد ، عمل دفع به طور معمول 12 تا 72 ساعت یا کمی بیشتر بعد از مصرف غذا صورت می گیرد . نوع غذای دریافتی تا حدی بر طول زمان دفع تاثیرگذار است . برای مثال : غذاهای غنی از فیبر در طول مسیر گوارش در مقابل آنزیم های هضمی مقاومت کرده و با جذب مقداری آب حجیم می شوند که خود محرک عمل دفع است(1).
به عبارتی برای آن که بگوییم شخصی مبتلا به یبوست شده است، باید 2 یا بیشتر از نشانههای زیر را حداقل به مدت 3 ماه داشته باشد:
الف) زور زدن بیش از حد در حین اجابت مزاج
ب) مدفوع سفت و خشک
ج) احساس تخلیه ناکامل بعد از اجابت مزاج
د) دو بار یا کمتر عمل دفع در هفته
علائمی مانند احساس پری در مقعد، احساس نفخ وگاز، احساس نیاز به دفع فوری مدفوع اما عدم توانایی در دفع كامل، درد شكم و گرفتگی عضلات شكم، تهوع نیز ممكن است همراه با یبوست وجود داشته باشد(2).
یبوست در دوران کودکی مشکل شایعی است که به دلیل بروز علائمی چون تاخیر در دفع مدفوع، سختی دفع و بیاختیاری مدفوع ناشی از بوجود آمدن و احتباس توده های متراکم مدفوعی در رکتوم سبب آزار کودک و والدین و تحمیل هزینه های درمانی میشود.
غذاها و مایعات سفر دور و دراز خود را در دستگاه گوارش با عبور سریع از دهان تا معده آغاز میکنند. عضلات معده شل میشوند تا گنجایش غذای بلعیده شده را داشته باشند، اما مایعات در طی 20 دقیقه وارد روده کوچک شده و مواد جامد چند دقیقه دیرتر به آنجا میرسند. اگر چه این فرایند از معده و دهان آغاز میشود، اما بیشتر فرایند گوارش در روده کوچک اتفاق میافتد. با ورود مواد غذایی و مایعات به جریان خون، محتویات روده فشردهتر و سفتترمیشوند(3).
دیواره روده دارای عضلاتی است که به طور ریتمیک منقبض شده و مواد غذایی را به جلو میرانند. شبکه عظیمی از اعصاب، این انقباضات را با یکدیگر هماهنگ کرده وهورمونهای مختلف این فرایند را تنظیم میکنند(3).
در افراد سالم در حدود شش ساعت طول میکشد تا غذا از روده کوچک عبور کند. سپس مواد غذایی وارد روده بزرگ یا کولون (یا قولون) میشوند. آب اضافی غذا در روده بزرگ جذب شده و میلیونها باکتری که در آنجا زندگی میکنند، بو و رنگ خاص مدفوع را به آن میدهند(1).
انقباضات غیرارادی عضلات دیواره روده بزرگ محتویات غذایی را از میان آن به جلو میرانند. زمان مورد نیاز برای عبور مواد از کولون متفاوت بوده و در افراد سالم به طور متوسط به 18 تا 20 ساعت میرسد.
بعد نوبت به راست روده در انتهای کولون میرسد. روده بزرگ قادر است مقدار زیادی مدفوع را ذخیره کند. زمانی که راستروده از مدفوع پر میشود، علائمی مبنی بر نیاز به تخلیه مخابره میکند. در این حالت دو حلقه عضلانی که مجرای مقعد را بسته و از نشت مواد به خارج جلوگیری میکنند، شروع به شل شدن میکنند. در عین حال عضلات روده بزرگ منقبض میشوند تا مدفوع را به خارج برانند و انقباض ارادی عضلات شکمی این امر را تسهیل میکند. اختلال در این فرایند پیچیده می تواند مشکلات زیادی ایجاد کند(3).
بیشتر علل یبوست به شیوه زندگی مربوط میشوند، به ویژه میزان ناکافی فیبر در غذا و ورزش نکردن.
البته در مواردی یک بیماری زمینهای کارکرد روده را کند میکند. اگر چه یبوست میتواند به دلیل یک بیماری جدی ایجاد شده باشد، اما به خودی خود خطری برای سلامتی به شمار نمیآید(4).
پایان نامه : مقایسه میزان بروز آسپیراسیون تنفسی دو روش تغذیهی لولهای بلوس متناوب و قطرهای متناوب کیسهای در بیماران بستری بخشهای آیسییو و تروما مراكز آموزشی- درمانی منتخب شهر رشت در سال 1389.
جمعه 99/10/26
: تغذیهی رودهای یک روش ارجح و ایمن در بیماران بستری در بخشهای ویژه به شمار میآید که علیرغم مزایای فراوان آن دارای عوارضی از جمله آسپیراسیون تنفسی میباشد. پنومونی ناشی از آسپیراسیون مسئول ایجاد 15 تا 20 درصد عفونت بیمارستانی و افزا یش 39 درصدی هزینهها میباشد و همچنین یکی از ده علل مرگ در ایالات متحده تلقی میگردد که با انتخاب بهترین روش تغذیه میتوان از این عارضه پیشگیری کرد.
هدف: این پژوهش به منظور تعیین میزان بروز آسپیراسیون تنفسی دو روش تغذیهی لولهای بلوس متناوب و قطرهای متناوب کیسهای در بیماران بستری در بخشهای ویژه انجام شده است.
مواد و روش: در این مطالعه نیمه تجربی 72 بیمار بستری در بخش آیسییو و تروما که به روش لولهای، تغذیه میشدند به روش تدریجی و پس از بررسی متغیرهای زمینهای به دو گروه بلوس متناوب و روش قطرهای متناوب کیسهای تقسیم شدند. در روش بلوس متناوب، به مدت سه روز 150 تا 300 سیسی مایع غذایی 7 بار در روز و با فاصله زمانی هر 3 ساعت طی مدت زمان 10 تا 15 دقیقه به وسیلهی سرنگ 60 سیسی به بیمار گاواژ میشد و در نوع قطرهای متناوب همان مقدار مادهی غذایی به مدت سه روز با کمک کیسهی تغذیهای كه به پایه سرم آویزان بود، طی مدت زمان30 تا 60 دقیقه وارد معدهی بیمار میشد جهت پی بردن به آسپیراسیون تنفسی به کلیه محلولهای غذایی متیلنبلو 1 درصد به میزان 5/0 سیسی به هر 500 سیسی مواد غذایی اضافه میشد و در صورت نیاز بیمار به ساکشن، هر گاه هنگام ساكشن لولهی تنفسی، رنگ آبی ناشی از متیلنبلو در ترشحات ریوی بیمار مشاهده میشد، آسپیراسیون تنفسی برای بیمار محرز میگردید. نتایج: یافتهها نشان داد که میزان بروز آسپیراسیون تنفسی در روش تغذیهی لولهای بلوس متناوب 6/5 درصد و در نوع قطرهای متناوب کیسهای 0 بوده است و آزمون دقیق فیشر تفاوت آماری معنیداری را بین دو گروه نشان نداد(47/0 > p).
نتیجهگیری: با توجه به عدم معنیدار بودن میزان آسپیراسیون تنفسی در دو گروه میتوان ذکر نمود که روش بلوس متناوب هنوز هم به
عنوان یک روش تغذیهای استاندارد در کتب معرفی شده و اگر بر اساس اصول صحیح انجام گیرد خطر آسپیراسیون را کاهش میدهد.
کلید واژه: آسپیراسیون تنفسی،بیماران بستری، تغذیه روده ای
بیان مسئله:
تغذیه از نیازهای اساسی و فیزیولوژیک انسان محسوب میشود. هر موجود زندهای جهت کسب انرژی وابسته به تغذیه مناسب میباشد که این خود منجر به تعادل بدن و وضعیت همودینامیک فرد می شود . این نیاز زمانی که فرد در بیمارستان بستری میگردد تغییر مییابد و ممکن است بسته به نوع بیماری و شرایط فرد این تغییر و دگرگونی بسیار زیاد باشد(1،2).
از جمله بیمارانی که وضعیت تغذیهی آنان دستخوش تغییرات وسیعی میگردد، بیماران بستری در بخش ویژه، به خصوص آیسییو است. تغذیه کافی و مناسب زیربنا و اساس موفقیت همه درمانها محسوب میشود که موجب تسریع در بهبودی، کاهش عوارض بیماری و کاهش هزینهها میگردد . بسیاری از بیماران بستری در بخش ویژه به دلیل قرار گیری در یک شرایط پر استرس نظیر سپسیس، جراحی، تروما و نارسایی ارگان نیاز به انرژی بیشتری دارند و بنا به دلایلی نظیر کاهش سطح هوشیاری، موانع فیزیکی عبور غذا ، زخمها ، تومورها ، نارسایی تنفسی، عفونتهای ریوی، سوختگی و غیره قادر به تأمین نیاز تغذیهای خود از راه طبیعی نیستند. لذا شدیداً در معرض خطر سوء تغذیه قرار دارند(2،3،4،5). کاهش وزن در طی بستری در بیمارستان شایع بوده و تخمین زده شده که نیمی از بیماران بستری در اروپا و آمریکای شمالی دچار سوء تغذیه میگردند(6).
سوءتغذیه همچنین یک مشکل شایع در بیماران بستری در بخش آیسییو میباشد(7). بررسیها میزان سوء تغذیه در بیماران بستری در آیسییو را30 تا 55 درصد نشان میدهد که این امر منجر به ضعف عضلات قلبی، کاهش فشار خون، نقص در سنتز کلاژن، تأخیر در بهبود زخم، نقص سیستم ایمنی و افزایش عفونت متعاقب آن، ضعف عضلات تنفسی و نا توانی در جدا کردن بیمار از ونتیلاتور و در نتیجه افزایش مدت زمان بستری در بیمارستان و بالا رفتن هزینهها و مرگ میگردد (3،4،7،8). این مشكلات در سالمندان جدیتر بوده طوری كه براساس بررسیهای موجود، بیماران سالمندی كه وضعبت تغذیهی نامناسبی در طی روزهای بستری داشتهاند نه تنها میزان مرگ و میر در آنها 8 برابر بیشتر بوده، حتی خطر مرگ طی 90 روز پس از ترخیص نیز، 9/2 برابر بیشتر بوده است (9).همچنین در مطالعه انجام شده بر روی بیماران بستری درآیسییو تقریباً 36 درصد بیماران، کمتر از90 درصد انرژی مورد نیاز خود را دریافت میکنند(10)، مطالعه انجام شده توسط کورا[4] جهت ارزیابی وضعیت تغذیهی بیماران در طی 72 ساعت اول بستری، نشان داد که میزان بروز عوارض در بیماران با سوءتغذیه به طور معنیداری بیش از بیماران با وضعیت تغذیهای مناسب میباشد(01/0 > P)(8 ). بنابراین، حمایت تغذیهای امری ضروری و حیاتی محسوب میگردد.
به دلیل عدم توانایی بیماران در تأمین نیازهای تغذیهای، لزوماً از روش تغذیه مصنوعی استفاده میشود که شامل تغذیه لولهای و وریدی میباشد(11،12). مطالعات و شواهد ارجح بودن تغذیه رودهای به نوع وریدی را نشان میدهد (13،14). در این راستا اسکورلاک و همکاران[5] طی مطالعهای در سال 2008 روش تغذیهی رودهای را روشی ارجح در تغذیهی بیماران آیسییو عنوان نمودند(15). این نوع روش تغذیهای در مقایسه با تغذیه وریدی، ایمنتر، ارزانتر و مطمئن تر بوده و فواید فیزیولوژیک متعددی دارد(16) و ازلحاظ تجویز و پایش بطور بارزتری به تغذیه وریدی برتری دارد. اپیتلیوم روده همانند سدی در برابر تهاجم ارگانیسمهای پاتوژن عمل میکند و در طی تغذیه وریدی و استراحت کامل روده، آتروفی پیشرونده و گسستگی مخاط روده ایجاد میگردد که منجر به انتقال پاتوژنهای موجود در مجرای روده به داخل گردش خون سیستمیک و در نتیجه سپتیسمی میگردد(17،18). همچنین زالوگا[7] در مطالعهای در سال 2006 بیان کرد که تغذیه رودهای باعث بهبود غشای موکوسی روده ، کاهش سپتیسمی و کاهش ماندگاری در بیمارستان میگردد. نتیجه بررسی انجام شده توسط آرتنین و همکاران[8] از 4000 بیمار بستری در آیسییو در طی 48 ساعت اول بستری نشان داد که در بیماران دریافت کننده تغذیهی رودهای در مقایسه با دریافت کنندگان نوع وریدی میزان ماندگاری در بیمارستان و همچنین میزان مرگ ومیربه طور معناداری کاهش داشت (19 ). در این رابطه سرپا و همکاران[9](2003) نیز طی مطالعهی دیگری درسائوپائولو[10] به این نتیجه رسیدند که تغذیه رودهای منجر به حفظ مخاط روده، جذب بهتر مواد غذایی، بهبود پاسخ ایمنی ، کاهش هزینهها و عوارض میشود (20). همچنین طبق نظر انجمن تغذیه آمریکا، مرگ ومیرناشی از عفونت خون و عوارض به دنبال عفونت در بیماران با تغذیهی رودهای کمتر از دریافت کنندگان تغذیهی وریدی میباشد. دودک[11] به نقل از کورتز[12] طی پژوهشی در سال 2007 جهت مقایسه اثرات تغذیهی وریدی و رودهای بیان میکند هنوز نیاز به تحقیقات زیادی جهت تاثیر سودمندی هر کدام از این روشها و اثر آن بر روی میزان مرگ و میروجود دارد(21).
در روش تغذیه لولهای ، روش غذا رسانی بر حسب محل قرارگیری لوله در دستگاه گوارش ، تحمل بیمار، سهولت دسترسی و هزینهها مشخص میشود. چهار نوع روش در این نوع تغذیه وجود دارد که شامل: قطرهای متناوب، بلوس متناوب، دوره ای و مداوم است. این روشها با استفاده از سرنگ، پمپ تغذیهای و كیسههای غذایی اجرا میگردد(5 ،17). تغذیه لولهای علاوه بر مزایای فراوان آن دارای عوارضی مانند اسهال، استفراغ ، تهوع ، یبوست، سندرم دامپینگ، هایپرگلیسمی، هایپر کاپنی[19] ، اختلال الکترولیتی و همچنین آسپیراسیون میباشد (22) که با انتخاب بهترین روش تغذیه میتوان تا حدی آن را کنترل نمود. آسپیراسیون محتویات معده یکی از عوارض جدی اما قابل پیشگیری دربیماران با تغذیه لولهای میباشد که حتی می تواند منجر به مرگ گردد (14،17،21). شواهد زیادی وجود دارد که نشان میدهد، اکثریت بیماران بستری در بخش مراقبت ویژه که از طریق لوله تغذیه میشوند و همچنین تحت تهویهی مکانیکی هستند حداقل یک مورد آسپیراسیون را در طی روزهای تغذیهای خود داشتهاند (23). آسپیراسیون تنفسی باعث بروز پنومونی میشود (24) که به صورت تب ، لکوسیتوز ، افزایش ترشحات تنفسی، تراکم ریوی در معاینه فیزیکی همراه با ظهور یا تغییر ارتشاح در پرتو نگاری ظاهر میگردد. که این مسئله خود منجر به افزایش مدت زمان بستری در بیمارستان میشود(25،26،27). متنی و همکاران نیز طی مطالعهای در سال 2008 نشان دادند که خطر بروز پنومونی در بیماران با آسپیراسیون 4 برابر بیشتر میباشد(28). همچنین آمارها نشان میدهند که بروز پنومونی ناشی از آسپیراسیون 7 تا 62 درصد در بیماران با تغذیه لولهای میباشد(26) و یکی از شایعترین علتهای مرگ و میردر بیماران با تغذیه لولهای ، پنومونی ناشی ازآسپیراسیون است(27). همچنین پاریش در مطالعه خود نوع روش تغذیه را به عنوان یک فاکتور خطر اساسی در بروز آسپیراسیون ریوی مطرح کرد(29). با توجه با اینکه تحقیقات زیادی در مورد روش تغذیه صورت گرفته ، هنوز بر روی ایمنترین روش تغذیه در بیماران بد حال بحث وجود دارد. تغذیه با سرعت کم یک روش امن در بیماران محسوب میشود (27) .در روش قطرهای چون تغذیه در مدت زمان بیشتر و با سرعت کمتر انجام میشود منجر به کاهش نفخ شکم شده و به دلیل اینکه غذا در معده باقی نمیماند خطر آسپیراسیون را کاهش میدهد(18). در همین رابطه نتایج پژوهش رونی و همکاران[24] (2002) نشان داد که تغذیه با سرعت کم و زمان بیشتر باعث کاهش حجم باقیمانده معده و در نتیجه کاهش بروز آسپیراسیون میشود(30). اما نتایج پژوهش لی و همکاران[25] (2009) در هونگ کونگ[26] نشان داد با وجود اینکه روش تغذیه قطرهای مداوم به عنوان یک روش ارجح جهت کاهش خطرآسپراسیون به کار گرفته میشود اما هنوز سودمندی آن در پیشگیری ازآسپراسیون تأیید نشده است(27) . همچنین نتایج یافته مک لود و همکاران[27] (2007) نیز نشان داد بین دو روش تغذیه بلوس و قطرهای از نظر وقوع آسپیراسیون تفاوتی وجود ندارد(31).
طبق تجربهی پژوهشگر در بخشهای مختلف بیمارستان، تغذیه بیشتر به روش بلوس متناوب با استفاده از سرنگ و در برخی موارد به شکل مداوم با استفاده از پمپ تغذیه صورت میگیرد. با توجه به اینکه بخشهای آیسییو شهر رشت مجهز به پمپ تغذیهای میباشد و از آنجاییکه در استفاده از این پمپها نیاز به فرمولای غذایی خاص بوده که به شکل آماده در بازار موجود است(17 ) ولی متاسفانه به دلیل عدم امکان دسترسی به این فرمولا در این مراکز درمانی و استفاده از مواد غذایی تهیه شده ازطرف آشپزخانه بیمارستان و به دلیل حساسیت بالای این دستگاهها و سازماندهی شدن آنها با محلولهای غذایی آماده در بازار، در بسیاری از موارد دیده شده که هنوز شیوه رایج تغذیه در آیسییوهای شهر رشت، همان روش استفاده از سرنگ میباشد. متأسفانه در بسیاری از موارد تغذیه بوسیله سرنگ با سرعت و فشار نامناسب انجام میشود که میتواند منجر به عوارض خطرناکی ازجمله آسپیراسیون تنفسی گردد (9 ) که این مسئله خود منجر به افزایش مدت زمان بستری و افزایش هزینههای بیمار و سیستم سلامت و درمان میگردد در صورتی که در نوع قطرهای با استفاده از کیسههای تغذیهای ، سرعت و فشار محلول غذایی یکنواخت بوده و احتمالا عوارض کمتری به دنبال دارد و حتی استفاده از کیسههای غذایی طی مدت زمان 24 ساعت موجب بروز عفونتهای گوارشی نخواهد شد(12) با توجه به اینکه هنوز استفاده از سرنگ علیرغم موجود بودن پمپها جزء رایجترین روش به شمار میآید لذا با توجه به عوارض ذکر شده و مزایای استفاده از کیسههای غذایی، پژوهشگر بر آن شد که شیوه رایج تغذیه بلوس با استفاده از سرنگ را با نوع قطرهای با استفاده از کیسههای تغذیه ای را از نظر بروز آسپیراسیون با هم مقایسه کرده تا زمینه ای برای تکرار پژوهش دراین حیطه گردد و در نهایت، در صورت تأیید این روش، از نتایج آن استفاده شود.
پایان نامه ارشد:بررسی تأثیر لایروبی بر شاخص کیفیت آب WQI، جمعیت ماکروبنتوز و مقدار فلزات سنگین در آب و رسوب و در اروندرود بازه خرمشهر
جمعه 99/10/26
و کلیات
1-1اهمیت و ضرورت مطالعه
استفاده از راههای آبی در پیشبرد اهداف اقتصادی و تجاری هر کشوری ضروری میباشد. نیاز به استفاده از حمل و نقل دریایی در برنامههای تجارت داخلی و بینالمللی اجتناب ناپذیر میباشد. انتقال طیف وسیعی از کالاها از طریق بزرگراههای آب علاوه بر منافع اقتصادی و فراهم نمودن کارایی بالا به عنوان حامی طبیعت و دوستدار محیط زیست شناخته شده است.
رودخانهها جریانهای تند آبی هستند که مسیرهای طولانی را طی میکنند و در طول مسیر خود در نتیجه انجام عمل فرسایش گل و لای بسیاری را به بستر رودخانه انتقال میدهند. با گذشت زمان در طول مسیر رودخانه هم زمان با انجام عمل فرسایش، رسوبات به تدریج در بستر انباشته میشوند، و اگر لایروبی صورت نگیرد لنگرگاه پر شده و حمل و نقل و تردد کشتیها با مشکل رو به رو میگردد. انجام عمل رسوبگذاری عمق رودخانه را کاهش میدهد. با توجه به سرعت رسوبگذاری رودخانه، لایروبی به صورت دورهای، انجام میشود تا رسوبات جمع شده در كف رودخانهها و دریاچهها جمع آوری شده و عمق مورد نظر به وجود آید. جهت رفت و آمد آسان کشتیها، نیاز به پروژههای لایروبی ضروری است. وضعیت کنونی بنادر تجاری بزرگ و برنامههای توسعه آنها در آینده، ضرورت تأمین یا حفظ آبخور کافی جهت پذیرش کشتیهای بزرگ را مشخص میسازد. در بندرهای کوچک نیز جهت پیشبرد اهداف گوناگون نگهداری اعماق لازم با تداوم عملیات لایروبی مورد نیاز میباشد. ضمن دستیابی به این هدف این عملیات سبب تداوم تجارت بینالمللی، صنعت توریسم و کسب لذت از قایقرانی تفریحی و ماهیگیری در محیطهای آبی میشود. فعالیتهای لایروبی جهت اعمال مدیریت سیستم های آبی ضروری میباشند (Wal
et al., 2011). گرچه طبق نظر محققین، این عملیات از جنبه زیست محیطی، اثرات گوناگونی در محیط آب ایجاد میکند ولی به منظور دستیابی به راههای آبی در بسیاری از کشورهای جهان، این پروژهها اجرا میگردند و مقادیر بسیاری از رسوبات بستر دریا، جا به جا میشوند (Carvalho et al.,2001).
گسترش فناوری از یک طرف و نیاز به افزایش بازدهی اقتصادی منجر به ساخت کشتیهای بزرگتر شده است، این امر مستلزم افزایش عرض و عمق بسیاری از رودخانهها و کانالها و ایجاد بزرگراههای آبی برای دستیابی مناسب به بندرها و لنگرگاهها است. جهت ایجاد بنادر جدید عملیات لایروبی در جهت ایجاد بندر با عمق و عرض مناسب، به کار میرود که به آن لایروبی احداثی میگویند. برای تداوم در کاربرد این کانالها به لایروبی نگهداری نیاز میباشد. این لایروبی با برداشتن مواد رسوبی در کانالها و آبراههها سبب از بین رفتن مشکلات تردد در این مکانها میگردد. هدف از این دو نوع لایروبی ایجاد و تداوم استفاده از کانالهای آبی میباشد. گاهی لایروبی در شهرها و مکانهای صنعتی به منظور حذف آلایندهها و حفاظت از سلامت محیط زیست آبی میباشد، به این لایروبی، لایروبی زداینده یا اصلاحی میگویند. در هر صورت لایروبی به هر منظوری که انجام پذیرد، میتواند اثرات زیست محیطی را به دنبال داشته باشد که قابل بررسی است (پاک، 1390).
ایجاد آشفتگی در بستر دریا و تغییرات فیزیکی که به دنبال دارد و همچنین احتمال رها شدن آلایندهها از بستر آب به درون ستون آب همه از عواقب لایروبی میباشد که با اعمال یک ارزیابی صحیح در جهت مدیریت بهتر میتوان از بسیاری از خطرات مربوط به حیات آبزیان و تغییرات منفی در محیط زیست دریا جلوگیری به عمل آورد (EPA, 2001; EIA, 2009).
رودخانه اروند یکی از مهمترین منابع آبی کشور ایران میباشد، که نقش مهمی در تعادل زیستی، اکولوژیکی، اجتماعی، رشد اقتصادی و پیشرفت صنایع دارد. این رودخانه راه ارتباطی کشورهای مجاور میباشد، که انتقال فراوردههای نفتی و صادرات و واردات کالاهای تجاری و کشاورزی از این مسیر و ازطریق سه بندر مهم آبادان، خرمشهر و بصره انجام میگردد. با توجه به مجاورت این رودخانه با صنایعی مانند: پالایشگاه نفت و پتروشیمی احتمال حضور آلایندهها در بستر این رودخانه نیز وجود دارد (WWW. Persiangulfstudies.com).
در بسیاری از بنادر مهم در کشورهای مختلف پیامدهای زیست محیطی لایروبی مورد بررسی قرار گرفته است، محققین جنبههای گوناگونی را مورد هدف قرار دادهاند. نتایج نشان میدهد که در بسیاری از موارد لایروبی با ایجاد تغییرات فیزیکی و شیمیایی به دنبال تأثیر بر فاکتورهای محیطی میتواند سبب تغییر در ترکیب اجتماعات موجود در محیط گردد، هم چنین بررسیهای بسیاری تغییر در غلظت فلزات سنگین در ستون آب را پس از ایجاد آشفتگی در محیط آب را نشان دادهاند. در این میان کیفیت آب از هدفهای مهم مورد توجه محققین بودهاست. کیفیت آب به فاکتورهای گوناگونی بستگی دارد که از آن جمله: BOD, COD, pH و کدورت و دیگر عواملی که لایروبی تأثیر زیادی در ایجاد تغییر در آنها دارد (Royer et al, 1999).
بنابراین مطالعه حاضر در نظر دارد اثرات احتمالی زیست محیطی حاصل از لایروبی را بر رودخانه اروند، از نظر تغییرات ایجاد شده بر کیفیت آب و مقدار فلزات سنگین، تغییر در فاکتورهای فیزیکوشیمیایی آب و اثر لایروبی بر تنوع، تراکم و موجودات بنتیک به عنوان حلقهی مهمی از زنجیره غذایی مورد ارزیابی قرار دهد.
1-2رودخانه اروند و موقعیت جغرافیایی آن
رودخانه اروند یکی از مهمترین منابع آبی کشور ایران میباشد، که نقش مهمی در تعادل زیستی، اکولوژیکی، اجتماعی، رشد اقتصادی و پیشرفت صنایع دارد.این رودخانه راه ارتباطی کشورهای مجاور میباشد، که انتقال فراوردههای نفتی و صادرات و واردات کالاهای تجاری و کشاورزی از این مسیر و ازطریق سه بندر مهم آبادان، خرمشهر و بصره انجام میگردد.
آب این رودخانه از سه رودخانه مهم دجله، فرات و کارون تأمین میگردد، که تا دهانه خلیج فارس پیش میرود، این رودخانه ضمن دارا بودن آب شیرین، از طرف مصب و رودخانه بهمنشیر تحت تأثیر پدیده جزر ومد قرار میگیرد، که بیشترین جزر و مد از سمت مصب میباشد. این رودخانه از جمله مصبهای دائمی و پر آبترین مصب استان خوزستان می باشد و متوسط دبی ماهانه آن14700 متر مكعب در ثانیه گزارش شده است سالانه نزدیك به 1450 میلیون متر مكعب آب شیرین همراه با رسوبات معلق وارد خلیج فارس میکند (Partow, 2001).
طول رودخانه اروند از محل تلاقی دجله و فرات و كارون تا دهانه خلیجفارس 60 كیلومتر و میانگین عرض آن حدود 1600 متر میباشد. مساحت این آبریز مهم 209000 مایل مربع معادل 541308 كیلومتر مربع میباشد (Talling, 1980; DouAbulet et al,. 1988; UN-ESCWA, 2013 ).
رودخانه اروند نیاز مردم شهر آبادان و خرمشهر به آب شرب، كشاورزی، نخیلات و مراكز صنعتی مهم و بزرگ شیمیایی و غذایی را برطرف ساخته است. وجود فعالیتهای مختلف در كل محدوده جریان این رودخانه ازجمله فعالیتهای صنعتی و كشاورزی بخصوص نخل داری،وجود زیستگاههای گیاهی مطلوب در این ناحیه، خود میتواند دلیلی بر این مدعا باشد. كاهش شدت تلاطم آب نیز سبب کاهش عمق و قاعده امواج در دلتای اروند رود و رأس خلیج فارس میگردد و شرایط را برای پدیده پرغذایی فراهم میآورد. که از جمله میتوان به موارد زیر اشاره كرد:
بین 7/2 تا 16 میكروگرم در لیتر فسفات، 3/14 تا 5/78 میکروگرم در لیتر نیترات، 5/0 تا 1/7 میکروگرم بر لیتر نیتریت و 5 تا 39 میكروگرم در لیتر آمونیوم در این رودخانه قابل توجه میباشد (Talling, 1980, DouAbulet et al,. 1988).
حوزه آبریز اروند از دشتهای پست و مرطوب، چندین باتلاق و دریاچه تشكیل شده است. تمامی این حوزه مسطح بوده و در مواقع طغیان آب، قسمت اعظم آن غرقاب میگردد.
در مجاورت این رودخانه صنایع مهمی مانند پالایشگاه نفت و پتروشیمی آبادان قرار دارند، که حجم بالای مصرف آب در این مراکز، بار آلودگی بسیاری را در بر دارد. از جمله این آلایندهها فلزات سنگین میباشند، که همراه با پساب این صنایع به رودخانه راه مییابند و در کف رودخانه ته نشست میشوند (Maghtouie et al., 2011;Afkhami, et al., 2007).
از آنجا که رودخانه اروند از نظر کشاورزی، کشتیرانی، صیادی و زیست محیطی برای ایران از جایگاه خاصی برخوردار میباشد، بررسی کیفیت آب این رودخانه و اندازه گیری میزان آلایندههای درون آن امری ضروری میباشد (Utang et al., 2012). برخی از منابع آلاینده شهری و صنعتی رودخانه اروند در دو جدول(1-1) و (1-2) زیر نشان داده شده است. قابل مشاهده است که حجم پساب ورودی در سال و مقادیر اندازه گیری شده برای فاکتورهای BOD, COD , TDS بار آلودگی زیادی برای رودخانه دارد.
دانلود پایان نامه ارشد:اثر عملیات حرارتی پیرسازی بر ریزساختار و خواص مکانیکی آلیاژ نیکل تیتانیم غنی از نیکل-5.57 درصد وزنی نیکل
جمعه 99/10/26
آلیاژهای حافظهدار دستهای از آلیاژها با قابلیت منحصر به فرد بازیابی مقادیر قابل توجهی از تغییر فرم خود (تا حدود 8%) هستند. در این حالت نمونه میتواند تحت تنشهای وارده در حد مجاز تغییر شکل دهد و مجدداً با حرارت دادن به شکل اولیه خود باز گردد؛ یا پس از برداشتن بار مکانیکی به صورت الاستیک به شکل نخستین خود باز گردد. در حالت اول پدیده حافظهداری و در حالت دوم پدیده سوپر الاستیک و یا شبه الاستیک رخ داده است. وجود خواص حافظهداری و سوپرالاستیک در آلیاژهای با نسبت اتمی مساوی (معمولاً غنیتر از نیکل) از Ni و Ti دیده میشود. اما به علت پایداری فاز بینفلزی NiTi در یک محدوده ترکیبی، آلیاژهای متعددی با ترکیبهای غیر استوکیومتری وجود دارند. مقاومت به سایش بالا، مقاومت به خوردگی مناسب و قابلیت سازگاری با بدن موجودات زنده از دیگر خواص آلیاژهای حافظهدار NiTi است. این آلیاژها همچنین به واسطه قابلیت میرایی بالایی که دارند در کاربردهای مرتبط با جذب ارتعاشات نیز به فراوانی مورد استفاده قرار میگیرند .وجود این خواص مطلوب مهندسی در این ماده، نایتینول را به عنوان آلیاژی مناسب برای کاربردهای پیشرفته معرفی میکند. خاصیت میرایی این آلیاژ اندکی کمتر از ویسکرهایی نظیر اکریلیک و لاستیک است ولی نسبت به مواد مذکور دارای استحکام و مدول الاستیک بالاتری میباشد. آلیاژهای با نسبت اتمی مساوی از نیکل و تیتانیم و معمولاً غنیتر از نیکل به علت امکان کنترل فرایند استحاله با استفاده ازعملیات حرارتی و پیرسازی، برای تولید آلیاژ نایتینول بیشتر مد نظر میباشند. پدیده حافظهداری به علت سهولت انجام استحاله مارتنزیتی و برگشتپذیری آسان آن می باشد. عملیات حرارتی آلیاژهای NiTi اغلب به منظور بهینه کردن خواص مکانیکی اجزا و قطعات ساخته شده از آن و نیز کنترل دماهای استحاله آن انجام میگیرد. انجام این فرآیند تاثیرات بسیاری بر روی ریزساختار این آلیاژها و در نتیجه روی خواص آنها خواهد داشت.
استفاده از آلیاژهای حافظهدار NiTi غنی از Ni همواره مورد توجه بوده است، چرا که با افزودن Ni به آنها امکان کنترل دماهای انتقالی فراهم میآید (با افزودن at. Ni %1/0 دماهای انتقالی حدود K20 کاهش پیدا میکنند). این آلیاژها به دلیل مقدار نیکل بالایی که دارند، سختی و مقاومت به سایش و خوردگی بالایی از خود نشان می دهند. همچنین در این آلیاژها می توان با عملیات حرارتی مناسب به خواص حافظه داری مناسب و استحکام و چقرمگی مورد نظر رسید. انتخاب سیکل عملیات حرارتی به عنوان روش کار آزمایش و همچنین تحلیل روابط حاکم بین کمیت های مکانیکی و ریز ساختاری با استفاده از نتایج بدست آمده از مجموعه مقالات و منابع مرتبط با موضوع آزمایش، از اهداف اصلی این پروژه است. این مقالات به همراه تحلیل و ارتباط بین آنها در فصل دوم آورده شده اند. دو هدف عمده از انجام این آزمایشات دنبال می شود:
- ایجاد ارتباط بین خواص ریز ساختاری و خواص مکانیکی نمونه های عملیات حرارتی شده و چگونگی تاثیر این خواص بر یکدیگر.
- بدست آوردن محدوده دمایی و زمانی بهینه عملیات حرارتی برای رسیدن به خواص مطلوب ریز ساختاری و مکانیکی آلیاژ نیکل تیتانیم غنی از نیکل.
شرح کامل روش تهیه نمونه ها، روش انجام عملیات حرارتی و تجهیزات مورد استفاده و تست های متالوگرافی و مکانیکی در فصل سوم آورده شده است.
فصل دوم
بر منابع
1-2 تاریخچه و کاربرد
حافظه داری[6] پدیده ای منحصر به فرد در برخی از آلیاژ هاست که ماده پس از پذیرش یک تغییر فرم پلاستیک در دمای پایین توسط حرارت دادن به شکل اولیه خود باز می گردد. این خاصیت اولین باردر سال 1951 توسط چنگ و رید[7] در آلیاژهای Au-Cd مشاهده گردید[1]. در سال 1961 بوهلر و وایلی [2] در آزمایشگاه نظامی نیروی دریایی آمریکا این خاصیت را در سری آلیاژهای Ni و Ti ملاحظه کردند و نام آن را در حالت کلی 55 نایتینول[8] نهادند که در آن نیکل از مقادیر53 تا 60 در صد وزنی را می تواند دارا باشد. از آن پس این خاصیت در بعضی فلزات، سرامیک ها و حتی پلیمر ها نیز مشاهده شد. اما مواد حافظه دار فلزی که اکثراً آلیاژهای حافظه دار هستند، خاصیت حافظه داری بیشتری نسبت به مواد دیگر دارند. از مهمترین این آلیاژها می توان به غیر از آلیاژهای Ni-Ti، به آلیاژهای پایه مس مانند Cu-Zn-Al و Cu-Al-Ni نیز اشاره نمود. در میان این دو سیستم آلیاژی، آلیاژ های Ni-Ti دارای خواص مکانیکی و حافظه داری بهتری هستند به گونه ای که تا 8 درصد کرنش پلاستیک را بازیابی می کنند و نسبت به آلیاژهای پایه مس، پایداری حرارتی مطلوب تری را از خود نشان می دهند. این آلیاژ استحکام خستگی و چقرمگی بالایی دارد که بر اساس این خاصیت، این ترکیب کاربردهای فراوانی در صنایع نظامی و پزشکی یافته است[2].
اگرچه امروزه حجم بالایی از کاربردهای آلیاژهای حافظه دار در ارتباط با زمینه های پزشکی است، اما کاربردهای زیادی نیز در بخش های مختلف صنعتی در حجم بالا برای این آلیاژها بوجود آمده است. استفاده از این آلیاژها در صنعت بیشتر در بست ها و مفصل ها (کوپلینگ) و در بخش های نظامی بوده است. قاب عینک از موارد دیگری است که از خاصیت سوپرالاستیسیتی این آلیاژ ها استفاده می کند. آنتن تلفن همراه نیز یکی دیگر از موارد کاربرد سیم های سوپرالاستیک است. تقویت لحیم SnPdAg در مقابل شکست در اثر تنش های حرارتی، یکی دیگر از موارد کاربرد صنعتی پودر NiTi سوپرالاستیک می باشد. در قسمت اتومبیل سازی، تولید کننده های اروپایی اتومبیل، به مدت طولانی از آلیاژهای حافظه دار به عنوان فعال کننده برای انتقال سیال در جعبه دنده استفاده می کردند. امروزه از درپوش NiTiNb برای آب بندی مسیرهای سوخت با فشار بالا در موتورهای انژکتوری دیزلی استفاده می شود. محرک های حافظه دار همچنین در ساخت دریچه یا سوپاپ اطمینان در کاربردهای صنعتی نیز استفاده می شود. کاربرد محرکی جدید شامل یک قطع کننده حرارتی برای محافظت یون های لیتیم باتری در مقابل افزایش غیر قابل کنترل دما، در اثر شارژ زیاد و یا اتصال کوتاه می باشد[3].
2-2 ذوب و ریخته گری آلیاژ NiTi
برای تولید آلیاژ NiTi به روش ذوبی، به دلیل میل به واکنش بالایی که این آلیاژ دارد، ذوب باید در خلا انجام گیرد. به طور معمول دو روش ذوب القایی تحت خلا(VIM) و ذوب با قوس مصرف شونده (VAR) استفاده می شود[4]. در روش VIM معمولاً از بوته گرافیتی یا کلسیا استفاده می شود. در این حالت در صورت استفاده از بوته هایی از جنس مگنزیا و آلومینا، مذاب NiTi به اکسیژن آلوده می شود. مذاب NiTi در بوته گرافیتی دچار آلودگی با کربن می شود. با نگهداشتن دمای ذوب زیر oC1450 در هنگام استفاده از بوته گرافیتی می توان مقدار کربن را در شمش VIM بین 200 تا ppm500 کنترل کرد[5]. در روش VAR الکترودهای مصرفی NiTi ذوب می
[1]Shape memory alloy (SMA)
[2]Shape memory effect
[3]Super elastic
[4]Pseudo elastic
[5]Damping
[6] Shape memory alloys (SMA)
[7] Chang and Read
[8] Nickel Titanium Ordnance Laboratory
[9] Vacuum induction melting
[10] Vacuum consumable arc melting
***ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است***
متن کامل را می توانید دانلود نمائید
چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)
ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه
با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند
موجود است
پایان نامه ارشد:بررسی رابطه بین فرهنگسازمانی و رفتار شهروندی سازمانی با نقش واسطهگری جوسازمانی در دانشگاه کابل
جمعه 99/10/26
1-1- کلیات
سازمان و سازمانیافتگی جزء جداناشدنی زندگی انسانها است و افراد بیشتر عمرشان را در سازمانها یا در رابطه با سازمانها سپری میکنند و این موضوع نشاندهنده اهمیت و جایگاه سازمانها در دنیای کنونی است. بهعلاوه، عصر کنونی دوره تحولات شتابنده و غیرقابلپیشبینی است. وضعیت کنونی در جامعه بیانگر عدم توازن، پیچیدگیهای روزافزون سازمانها و عدم توانایی این سازمانها در پیشبینی و مقابله با این تحولات و پیچیدگیها است. سازمانها برای مقابله با تهدیدات محیطی و استفاده از فرصتهای احتمالی ناچارند ظرفیتها و توانمندیهای درونی خود را بشناسند، نقاط ضعف را ترمیم و به تقویت نقاط قوت بپردازند. مسائل و مشکلات در سازمانها آنچنان پیچیده و درهمتنیده است که تشخیص مشکل بهآسانی میسر نیست.
سازمانهای آموزش عالی یکی از این سازمانهاست که در عصر جدید با چالشهای جدید و جدی روبهرو هستند. چراکه کار کردن در شرایط پیچیده و رقابتی، ویژگی بنیادی سازمانهای آموزشی بهویژه سازمانهای آموزش عالی است(میلر[1]به نقل از ویگودا و همکاران، 2007)، در این میان میتوان گفت که؛ گرداننده اصلی این سازمانها انسانها است و انسانها است که به کالبد سازمانها جان و هویت میبخشند و یک سازمان را از سازمانی دیگر متمایز کرده و تحقق هدفها را میسر میسازند. بدون انسان سازمان بیمعنی است و ماهیت انسانی سازمانها و پیچیده بودن رفتارهای کارکنان این پیچیدگی را مضاعف نموده است. با چنین اوصافی سازمانها نباید در انتظار تحول باشند، بلکه باید خود منبع موج و تحول گردند و در جهت بهبودی خود بکوشند تا بتوانند پاسخگوی نیازهای جدید تمدن امروزی باشند (مرادی چالشتری و همکاران، 1387). یکی از اهداف اصلی هر سازمانی، دستیابی به موفقیت و تحقق اهداف و فلسفه وجودی خویش است. برای رسیدن به این اهداف، همچنان حفظ و بقای معنادارشان در محیط پویا و متغیر امروزی ناچارند از خود عملکرد شایسته و بایستهای نشان دهند. موفقیتهای چشمگیر دهه اخیر سازمانهای با حداقل امکانات از یکسو و شکست سازمانهای با بهترین تواناییهای مادی از سوی دیگر بیانگر نقش قابلتوجه عوامل غیرمادی در موفقیت آنها بوده است که در این میان فرهنگسازمانی بهعنوان عامل مؤثر در عملکرد سازمانها تلقی میگردد (نصیرپور و همکاران، 1388).
فرهنگسازمانی[2] سیستمی است متشکل از ارزشها و عقاید که در تعامل متقابل با نیروی انسانی، ساختار سازمانی، جوسازمانی، رفتار شهروندی سازمانی و سیستم کنترل بوده و درنتیجه هنجارهای رفتاری را در سازمان شکل میدهد. ازآنجاکه؛ فرهنگسازمانی به سازمان هویت میدهد (زهیر و همکاران[3]، 2011) و به هماهنگی رفتار اعضاء کمک میکند (مکنتاش و دورتی[4]، 2010). با توسعه فرهنگسازمانی قوی و مؤثر، سازمانها میتوانند عملکردی مؤثری به دست آورند (جاکوبس[5] و همکاران، 2013). با توجه به اینکه فرهنگسازمانی بر عملکرد افراد تأثیر میگذارد (هنری[6]، 2006)، بهطورکلی گفته میشود که فرهنگسازمانی ادراكی است كه افراد از سازمان خوددارند و چیزی است كه نه در سازمان وجود دارد و نه در فرد و ویژگیهای خاصی است كه در یك سازمان وجود دارد نمایانگر خصوصیات معمول و ثابتی است كه سازمانها را از یكدیگر متمایز میكند (مشبكی، 1380). فرهنگسازمانی بستری است بههمپیوسته كه اجزا سازمان را به هم میچسباند (كوئین، 1999). (هافستد[7]، 1991)، فرهنگسازمانی را برنامهریزی جمعی ذهن بیان میكند كه افراد یك سازمان را از سازمانهای دیگر متمایز كند (مرتضوی، 1379). فرهنگهای سازمانی شالوده تاریخی دارند بدین معنی كه نمیتوان رابطه بین فرهنگسازمانی و تاریخ را از هم جدا كرد و فرهنگسازمانی بهطور ناگهانی و اتفاقی به وجود نمیآید (تریس و بئر[8]، 1993). بسیاری از صاحبنظران بر این عقیدهاند كه فرهنگسازمانی، سیستمی از استنباط مشترك است كه اعضاء نسبت به یك سازمان دارند و همین ویژگی موجب تفكیك دو سازمان از یكدیگر میشود (رابینز، 1998).
شناخت فرهنگسازمانی بهعنوان یک ضرورت مهم در اولویت فعالیتهای مدیران سازمانها قرار دارد، چراکه با شناخت دقیق و درست فرهنگسازمانی و آشنایی با ویژگیهای آن، مدیران میتوانند برنامههای کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت خود را سامان دهد (فیاض، 1390).
ازاینرو شناخت فرهنگسازمانی برای مدیران و رهبران سازمانهای آموزش عالی و هدایت نیروی انسانی و تحقق اهداف سازمانی، اهمیت حیاتی دارد، زیرا فرهنگ حاکم بر سازمان مبین بقا و رشد سازمان است. شناخت فرهنگسازمانی زمانی ملموس میگردد که بدانید اگر فرهنگ را هدایت نکنید، فرهنگ سازمان شمارا هدایت میکند. بهبیاندیگر موفقیت سازمان، در ارتباط مستقیم با کارکنان و مدیران سازمان میباشد. ارتباط مدیران و کارکنان در فرایند پیچیده فرهنگسازمانی را تشکیل میدهد. لذا سازمانها باید فرهنگی را حاکم کنند که در آن، افراد انگیزه و توانایی لازم برای فعالیت را داشته باشند و بااحساس تعلق نسبت به سازمان خود بتوانند موجبات اثربخشی
سازمان را فراهم آورند و ضامن سلامت و بقاء سازمان باشند. فرهنگسازمانی مجموعه از فرضیات اساسی است که افراد سازمان در مواجهه با مسائل، برای انطباق با محیط و دستیابی به وحدت و انسجام داخلی، کشف و ایجاد کرده و ثابتشده که سودمند و باارزش است و درنتیجه بهعنوان روش صحیح ادراک، تفکر و احساس به اعضای جدید انتقال مییابد (شاین[9]، 2010).
از سوی دیگر، هر سازمانی دارای فرهنگ، آدابورسوم، ارزشها و هنجارها و روشهای عمل مخصوص و نسبتاً پایداری است که شیوۀ رفتار آنها را بر اساس این ویژگیها میتواند پیشبینی کرد. این فرهنگ یا خصوصیات که به ما اجازه میدهد یک سازمان را از سازمان دیگر متفاوت بدانیم، جوسازمانی[10] نامگرفته است. نظر به اینکه جوسازمانی در همۀ ابعاد و جایجای سازمان جریان دارد و ضمن تأثیرگذاری در سلوک و حالت اعضا، رفتار سازمانی ازجمله رفتار شهروندی سازمانی آنها را نیز تحت تأثیر قرار میدهد، این تأثیرات میتواند موجب انگیزش یا ضعف آن شود که درهرصورت، در عملکرد نیروی انسانی نقش تعین کنندهای دارد (علوی، 1381). درزمینة مفاهیم جو و فرهنگ دودسته از دیدگاه وجود دارد که یکی از این دیدگاه به این باور است که: جو غالباً بیانگر نگرشها، ادراکات و رفتار اعضای سازمان میباشد، درحالیکه فرهنگ شامل عقاید، هنجارها و ارزشهای مشترک میان کارمندان سازمان است (تاهاگلو[11]، 2007). در حقیقت اگرچه این مفاهیم و معانی در بسیاری از جهات با یکدیگر مرتبط و شبه هستند، اما هرکدام جایگاه، تعاریف و معانی متفاوتی نسبت به یکدیگر دارند (گال[12]، 2008). جو و فرهنگسازمانی تا اندازۀ زیادی به هم شباهت دارند و هردو برای توصیف ویژگیهای درونی و پایدار یک سازمان به کار میروند، اما هرکدام دلالت بر واقعیاتی متفاوت از دیگری دارند. نکتۀ حائز اهمیت در ارتباط جو و فرهنگ آن است که جو صرفاً منعکسکنندۀ فرهنگ سازمان نیست، بلکه بازتابدهندۀ مجموعهای از ویژگیها و متغیرهای نسبتاً پایدار درون سازمان ازجمله فرهنگ است. بهعبارتدیگر، تعامل عوامل مختلف داخلی سازمان مانند روابط اجتماعی- انسانی، فرهنگ، محیط فیزیکی، ساختار سازمانی، شیوه مدیرت و رهبری و…، بر ادراک کارکنان از جو و رفتار آنان تأثیرگذار است (حمزه لویی و همکاران، 1391).
برخی از صاحبنظران فرهنگ، آدابورسوم و روشهای عملی انجام کارها را در هر سازمان بهعنوان جو آن سازمان در نظر گرفتهاند. دیویس[13] (1995)، جو را دربرگیرندۀ فرهنگسازمانی هم میداند. برخی از صاحبنظران، جو را با فرهنگسازمانی مترادف دانستهاند و بعضی، جوسازمانی را جزئی از فرهنگسازمانی میدانند (میر کمالی،1388). جوسازمانی جلوهای از فرهنگسازمانی میباشد و از پایداری نسبتاً کمتری در مقایسه با فرهنگسازمانی برخوردار میباشد (هالویی[14]،2011). جوسازمانی به ادراكات اعضای سازمان از عناصر بنیادی سازمان اشاره دارد (وست و فار[15]، 1989). ازآنجاکه جو مبتنی بر چشمانداز فردی است، تغییرپذیری سریعی دارد ضمن اینكه بر روی رفتار افراد هم تأثیرگذار است (پاین و پاق[16]، 1976).
جوسازمانی عبارت است از مجموعهای از حالات، خصوصیات یا ویژگیهای حاکم بر یک سازمان که آن را گرم، سرد، قابلاعتماد، غیرقابلاعتماد، ترسآور یا اطمینانبخش، تسهیلکننده یا بازدارنده میسازد و از عواملی نظیر رضایت شغلی، شخصیت، رفتار، سوابق، نوع مدیریت، فرهنگسازمانی، روحیه، انگیزش، ساختار، فنّاوری و غیره به وجود میآید و سبب تمایز دو سازمان مشابه از هم میشود. (میر کمالی، 1388). نوعی رابطهای که انسانهای داخل یک سازمان دارند، ویژگیها و جو آن سازمان را به وجود میآورد. جوسازمانی به ادراکات عمومی کارکنان از محیط کارشان برمیگردد که تحت تأثیر سازمان رسمی و غیررسمی، شخصیت افراد و رهبری و فرهنگ سازمان حاصل میشود (میر کمالی، 1378).
مطالعات نشان دادهاند جوسازمانی یکی از عناصر اصلی دستیابی به رویکرد مطلوب کاری در کارکنان سازمان به همراه عناصر فرهنگی و روابط آنها الگویی را خلق میکند که سازمان را از سایر سازمانها متمایز میسازد(گلیسون[17]، 2002؛ گلیسون و هملگارن[18]، 1998؛ گلیسون و همکاران ، 2010؛ گلیسون و گرین، 2006). همانگونه که شخصیت افراد منحصربهفرد است، فرهنگ و جوسازمانی سازمانها نیز شخصیت منحصربهفردی دارد و نوعی احساس هویت و تعهد را در کارکنان سازمان ایجاد میکند (اعرابی، 1386) که درنهایت موجب بروز رفتار شهروندی سازمانی میشود ( شاهبندزاده، محمدی و حسن پور، 1389). از طرف دیگر، بهکارگیری راهبردهای مناسب منابع انسانی که پشتیبان جوسازمانی مناسب بر مبنای فرهنگسازمانی باشند و موجب تسهیل بهکارگیری نیروی انسانی و بروز رفتار مناسب شهروندی سازمانی میشود، جایگاه ویژهای دارد.
سازمانهای که میکوشند، اثربخش، کارا و پاسخگوی نیازهای محیط خود باشند و در محیط پیچیده و رقابتی بقای خود را تضمین کنند؛ باید از طریق ایجاد فرهنگ و جوسازمانی، محیطی را ایجاد کنند که نیروی انسانی به انجام رفتار شهروندی سازمانی تشویق شوند. رفتار شهروندی سازمانی، مجموعه رفتارهای است که جزء الزامات رسمی سازمان و انجام شغل نیستند اما به اثربخشی کار و سازمان کمک میکنند. غالباً از سوی کارکنان این مجموعه رفتارها بهعنوان یک امر اختیاری نگریسته میشود. پژوهش در مورد رفتارهای فرا شغلی در محیط کار بیشترین توجه را در سالهای اخیر به خود جلب کرده است که تحت عنوان رفتار شهروندی سازمانی[19] شناخته میشود.
اورگان[20] (1988)، رفتار شهروندی کارکنان را بهعنوان اقدامات مثبت بخشی از کارکنان برای بهبود بهرهوری و همبستگی و انسجام محیط کاری میداند که ورای الزامات سازمانی است. وی معتقد است رفتار شهروندی سازمانی، رفتاری فردی و داوطلبانه است که مستقیماً مشمول سیستمهای رسمی پاداش در سازمان نمیشود، اما باعث ارتقای اثربخشی و کارایی عملکرد سازمان میشود (دنیکلیس برگر و همکاران[21]، 2005). رفتار شهروندی سازمانی رفتاری خودجوش و آگاهانه است که بهطور مستقیم یا صریح توسط سیستم رسمی پاداش سازمان پیشبینینشده است. ولی درمجموع عملکرد مؤثر سازمان را ارتقا میدهد. منظور از خودجوش و آگاهانه این است که این رفتار ضرورت اجباری نقش یا شرح شغل نیست. این رفتار بیشتر یک انتخاب شخصی است و در صورت انجام ندادن آن تنبیهی به دنبال ندارد (آلیسیا، 2008). اریک و همکاران (2008)، رفتار شهروندی سازمانی به فعالیتهایی اطلاق میشود که از فرد خواسته نشدهاند ولی در کل از سازمان حمایت میکنند و به آن سود میرسانند. ویگودا[22] (2007) رفتار شهروندی سازمانی کمکهای غیررسمیای را در برمیگیرد که کارمند بهعنوان یک فرد، میتواند آزادانه آنها را انجام دهد و یا از انجامشان خودداری کند، بدون توجه به تحریمها و پاداشهای رسمی. ویگودا[23] (2007) رفتار شهروندی سازمانی کمکهای غیررسمیای را در برمیگیرد که کارمند بهعنوان یک فرد، میتواند آزادانه آنها را انجام دهد و یا از انجامشان خودداری کند، بدون توجه به تحریمها و پاداشهای رسمی.
ماهیت این رفتار بهگونهای است که اختیاری، داوطلبانه و خودخواستهاند و نظام پاداش و تنبیه سازمانی تأثیر زیادی بر آنها ندارند (اورگان[24] و همکاران، 2006). علیرغم آنکه وجود این رفتارها در کارکنان هر سازمانی ارزشمند است، اما شواهد موجود در خصوص مفهومسازی و پژوهش آن در سازمانهای مختلف و جوامع مختلف بهویژه سازمانهای خدماتی ناچیز است (ارتورک[25]، 2007). این در حالی است که اهمیت آن در نیروی انسانی سازمانهای آموزشی بهویژه در دانشگاهها بسیار زیاد است (زینآبادی و همکاران، 2010).
با توجه به اهمیت رفتار شهروندی سازمانی در بهرهوری و اثربخشی سازمانها، متأسفانه هنوز هم درک، توجه و شناخت درست از آن در کشور افغانستان بهویژه در سازمانهای آموزش عالی که متولی تربیت نیروی انسانی در کشوراست، وجود ندارد و حتی میتواند گفت که رفتار شهروندی سازمانی یک مفهوم ناشناخته در سازمانها بهویژه سازمانهای آموزش عالی میباشد.
با توجه به نقش این سه متغیر فرهنگسازمانی، جوسازمانی و رفتار شهروندی سازمانی در عملکرد، کارایی و اثربخشی سازمانها، در این پژوهش به بررسی ارتباط بین این متغیرها و نقش واسطهگری جوسازمانی در پیشبینی تأثیر فرهنگسازمانی بر رفتار شهروندی سازمانی، در سازمانی که یکی از سازمانهای مسئول در تربیت نیروی انسانی برای کشور میباشد، یعنی دانشگاه کابل پرداختهشده است و رهنمودهای کاربردی برای علاقهمندان دانش مدیریت ارائه میدهد.
[1] – Miller
[2] – organizational culture
[3] . Zahir
[4] . Macintosh & Doherty
[5] . Jacobs
[6] . Henri
[7] . Hofsttede
[8] . Tres & Bir
[9] . Schein
[10] . 0rganizational Climate
[11] . Tahooglu
[12] . Gall
[13] . Davis
[14] . Halloye
[15] . Wosst & Far
[16] . Pain & Pagh
[17] . Gilsson
[18] . Hemilgarn
[19] . organizational citizenship behavior
[20] . Organ
[21] . Denicolis & Bragger
[22] . Wegoda
[23] . Wegoda
[24] . Organ
[25] . Arttork