پایان نامه - مقاله - تحقیق

دانشگاه آزاد اسلامی
واحد تهران مركزی
دانشكده اقتصاد و حسابداری

پایان نامه برای دریافت درجه كارشناسی ارشد در رشته حسابداری (M.A)

گرایش : حسابداری
عنوان پایان نامه :
بررسی تأثیر گزارشگری مالی تحت وب بر ویژگی‌های كیفی اطلاعات حسابداری

استاد راهنما:
دكتر حسین كرباسی یزدی
استاد مشاور:
دكتر فرزانه حیدر پور

 
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
 
فهرست مطالب
فصل اول: کلیات پژوهش
1-1 دیباچه…………………………………………………………………………………………………………………. 2
1-2 بیان مسئله و علل برگزیدن موضوع پژوهش……………………………………………………… 3
1-3 اهمیت و ضرورت پژوهش…………………………………………………………………………………. 5
1-4 هدف پژوهش…………………………………………………………………………………………………….. 6
1-5 نوع طرح پژوهش………………………………………………………………………………………………. 6
1-6 فرضیات پژوهش………………………………………………………………………………………………. 7
1-7 روش پژوهش…………………………………………………………………………………………………….. 7
1-8 جمع آوری اطلاعات……………………………………………………………………………………………. 7
1-9 ابزار اندازه گیری اطلاعات ……………………………………………………………………………….. 8
1-10 قلمرو پژوهش………………………………………………………………………………………………….. 8
1-11 محدودیت های پژوهش……………………………………………………………………………………… 8
1-12 واژگان تخصصی پژوهش……………………………………………………………………………………. 9
1-13 ساختار پژوهش………………………………………………………………………………………………… 10
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوه
گفتار اول: حسابداری و گزارشگری مالی برون سازمانی
2-1 دیباچه ………………………………………………………………………………………………………….. 12
2-1-1 حسابداری و پیرامون آن…………………………………………………………………………….. 12
2-1-2 هدف های صورتهای مالی…………………………………………………………………………… 14
2-1-3 نقش صورتهای مالی اساسی درتحقق اهداف حسابداری وگزارشگری……….. 14
2-1-4 اهداف حسابداری ………………………………………………………………………………………. 15
2-1-5 گزارش های حسابداری……………………………………………………………………………….. 17
2-1-6 صورتهای مالی و گزارشگری مالی………………………………………………………………. 18
2-1-7انواع گزارشهای مالی…………………………………………………………………………………… 18
2-1-8 استفاده کنندگان گزارشهای مالی………………………………………………………………… 19
2-1-9 ویژگی های کیفی اطلاعات حسابداری………………………………………………………….. 22
گفتار دوم: گزارشگری مالی تحت وب
2-2 دیباچه ………………………………………………………………………………………………………….. 27
2-2-1 تاریخچه اینترنت………………………………………………………………………………………… 27
2-2-2 وضعیت کنونی اینترنت در ایران و جهان…………………………………………………… 28
2-2-3 محدودیت های گزارشگری مالی سنتی………………………………………………………… 29
2-2-4 لزوم مدل جدید گزارشگری مالی………………………………………………………………… 31
2-2-5 موضوعات مهم در ارتباط با گزارشگری مالی تحت وب……………………………… 32
2-2-6 انگیزه های موجود برای گزارشگری مالی تحت وب……………………………………… 34
2-2-7 ریسک های ذاتی در گزارشگری مالی تحت وب……………………………………………. 37
2-2-8 زبان علامت گذاری فوق متن (HTML) در مقابل فرمت مدرک قابل حمل 39
گفتار سوم: زبان توسعه پذیر گزارشگری مالی (XBRL)
2-3 دیباچه ………………………………………………………………………………………………………… 41
2-3-1 تاریخچه XBRL………………………………………………………………………………………. 42
2-3-2 تعریف XBRL………………………………………………………………………………………….. 44
2-3-3 علت بوجود آمدن XBRL………………………………………………………………………… 45
2-3-4 XBRL چگونه کار می کند…………………………………………………………………………
2-3-5 فرایند XBRL…………………………………………………………………………………………. 48

50
2-3-6 تاثیرات XBRL بر حسابرسی……………………………………………………………………. 60
2-3-7 XBRL و استانداردهای حسابداری……………………………………………………………. 61
گفتار چهارم : پیشینه پژوهش
2-4 پژوهشهای برون از کشور ………………………………………………………………………….. 64
2-5 پژوهشهای درون کشور…………………………………………………………………………………. 67
فصل سوم: روش شناسی پژوهش
3-1 دیباچه ………………………………………………………………………………………………………….. 71
3-2 جامعه آماری…………………………………………………………………………………………………. 71
3-3تعیین حجم نمونه………………………………………………………………………………………….. 72
3-4 فرضیه های پژوهش………………………………………………………………………………………. 73
3-5 روش پژوهش…………………………………………………………………………………………………. 74
3-6 جمع آوری اطلاعات………………………………………………………………………………………. 74
3-7 ابزار اندازه گیری اطلاعات……………………………………………………………………………… 74
3-8 روایی و پایایی پرسشنامه………………………………………………………………………………
3-8-1 روایی پرسشنامه……………………………………………………………………………………
3-8-2 پایایی پرسشنامه………………………………………………………………………………… 75
75
76
3-10 آماره آزمون………………………………………………………………………………………………….. 77
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها
4-1 دیباچه ………………………………………………………………………………………………………….. 80
4-2 اطلاعات جمعیت شناسی……………………………………………………………………………….. 81
4-3 آزمون فرضیه ها…………………………………………………………………………………………….
4-3-1 آزمون فرضیه اصلی اول……………………………………………………………………….
4-3-2 آزمون فرضیه فرعی 1………………………………………………………………………….
4-3-3 آزمون فرضیه فرعی 2…………………………………………………………………………
4-3-4 آزمون فرضیه فرعی 3………………………………………………………………………….
4-3-5 آزمون فرضیه اصلی دوم……………………………………………………………………… 87
87
90
93
96
99
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها
5-1 دیباچه ……………………………………………………………………………………………………………. 104
5-2 بحث و نتیجه گیری………………………………………………………………………………………….. 104
5-2-1 نتیجه گیری براساس فرضیه اصلی اول………………………………………………… . 5 -2-2نتیجه گیری براساس فرضیه فرعی ……………………………………………………………..
5-2-3 نتیجه گیری براساس فرضیه فرعی 2………………………………………………………
5-2-4 نتیجه گیری براساس فرضیه فرعی 3………………………………………………………
5-2-5 نتیجه گیری براساس فرضیه اصلی دوم………………………………………………….. 106
106
107
107
108
5-3 پیشنهادهای کاربردی در راستای پژوهش ………………………………………………………… 109
5-4 پیشنهادها برای پژوهشهای آتی………………………………………………………………………… 110
 
دیباچه
امروزه دگرگونی های شگرفی در زمینه فن آوری اطلاعات رخ داده و پیشرفت‌های آن فراگیر شده است. به طوری كه روندهای دگرگونی را در زمینه های مختلف ایجاد كرده است. مهمترین ویژگی های آن سرعت زیاد در پردازش داده ها ، دقت بسیار زیاد ، سرعت بالای دسترسی به اطلاعات، به روز بودن، امكان مبادله الكترونیكی داده‌ها، كیفیت بالا، قیمت فوق‌العاده ارزان و رو به كاهش می باشد و از سویی گسترش حجم عملیات و پیچیده‌تر شدن امور پیش روی ما می باشد. با توجه به این عوامل دیگر نیازی به توجیه استفاده از فن آوری اطلاعات در دنیای امروز نخواهد بود و حسابداری نیز ناگزیر به كاربرد و استفاده از تمام یا برخی از روشهای نو در ارائه خدمات و وظایف خود می باشد. چرا كه به گفته گری ساندم رئیس پیشین انجمن حسابداران آمریكا، نقش اطلاعات در جامعه اهمیت بیشتری پیدا كرده پس تهیه كنندگان اطلاعات به خصوص حسابداران باید تهیه كننده اطلاعات پیشرفته و باكیفیت باشند تا خدمات شان با قیمت های بالا خریدار داشته باشد، در غیر این صورت در آینده جایگاهی نخواهند داشت(حسن آقایی، 1385،1).
شكی نیست كه فن آوری اطلاعات، جریان اطلاعات را بین شركتهای تهیه كننده اطلاعات و استفاده كنندگان اطلاعات تغییر داده است. از سالها قبل كلیه مراحل چرخه حسابداری بجز گزارشگری به صورت الكترونیكی انجام می شدند. با این وجود، رشد فزاینده فن آوری اطلاعات از قبیل پیدایش اینترنت و ابزارهای آن و استفاده از آنها در گزارشگری ،از سال 1997 مكانیزم جدیدی را ایجاد کرده اند و گزارشگری مالی را به سمت گزارشگری مالی به هنگام سوق داده اند. بدین صورت كه با استفاده از XBRL سامانه مالی یكپارچه شركت به صورت مستقیم به اینترنت وصل می شود. بنابراین استفاده كنندگان از اطلاعات حسابداری در هر نقطه از جهان می توانند به وب سایت شركت مراجعه كرده و هر لحظه صورتهای مالی را با آخرین تغییرات مشاهده و تجزیه و تحلیل كنند، حتی با استفاده از نرم افزارهای هوشمند ERP، HTML، XML، XBRL و … استفاده كنندگان می‌توانند نسخه خود را برای گزارش دلخواه دستكاری نمایند. به این ترتیب، نیازی به چاپ و توزیع صورتهای مالی آن هم تنها در پایان سال مالی و میان دوره‌ای نخواهد بود.(WWW. BILAN.IR) این نوع گزارشگری مالی كه در آن اطلاعات از طریق اینترنت در همه حال در دسترس خواهد بود گزارشگری مالی به هنگام می گویند.
1-2بیان مسئله و علل برگزیدن موضوع پژوهش
در دو دهه اخیر پایانی قرن بیستم سه نوآوری مهم یعنی دورنگار، ، تلفن همراه و اینترنت، نشان داده است كه چگونه گسترش ارتباطات می تواند در ایجاد بازار تولیدات تأثیر داشته باشد. و شیوه های كار و زندگی مردم را تغییر دهد. پیشرفت فن آوری ارتباطات از راه كاهش هزینه خدمات، بهبود توان شبكه های ارتباطی، خصوصی كردن و تجارتی كردن بخش ارتباطات عرضه و تولید ارتباطات و خدمات جهانی را افزایش داده است.
تشكیلات شبكه ارتباطات جهانی به خوبی در رشد اینترنت و وب سایت های جهانی به عنوان زیر ساخت های اطلاعات بین المللی ، قابل مشاهده است. اینترنت هرچند 22 سال اخیر به اشكال مختلف موجود بوده است. اما در سالهای اخیر بسیار عمومی و بیش از سه و نیم میلیون سایت هم اكنون به استفاده كنندگان در دنیا خدمات ارائه می دهند. وب سایت‌ها منبع عمده انواع اطلاعات هستند كه در انتقال اطلاعات كتابخانه ها ، روزنامه‌ها، كاتالوگ ها، فروشگاه‌ها و بروشورهای اطلاعات تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرند(د ژپسند ، 1382 ، 22)
حسابداری زبان یك واحد تجاری است. چیزی كه بدون آن واحدهای تجاری نمی‌توانند وجود داشته باشند. واحدهای تجاری می توانند بدون داشتن دفاتر اداری، تنخواه و‌ گاهی اوقات حتی بدون وجود كارمندان به فعالیت خود ادامه دهند لیكن بدون وجود یك سامانه حسابداری نمی‌توانند به تداوم خود ادامه دهند. واحدهای تجاری به دنبال كسب سود هستند و برای موفقیت در فرآیند كسب سود مجبور هستند که یك سامانه حسابداری كامل داشته باشند. باید سامانه ای وجود داشته باشد كه بتواند قابلیت بهتری داشته باشد و نسبت به مانده راه‌حلهای موجود ایمن تر و راحت‌تر باشد. (ثقفی و دیگران، 1384 ، 6)
فن آوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) آن چنان همه چیز را در دنیای معاصر تحت‌الشعاع قرار داده است كه بدون تردید می توان همان عبارتی را كه روزگاری درباره نفت گفته می شد درباره آن به زبان آورد: این كه در هرچیز كه پیرامون ما وجود دارد ردپایی از اطلاعات و فن آوری در آن دیده می شود. سازمانها و شركتها در عصر فن آوری پیشرو اطلاعات و ارتباطات چهره متفاوتی یافته اند و شاید بیشترین تأثیر را از این دگرگونی ها پذیرفته اند. این موج تازه، نه تنها نظام های اطلاعاتی سازمانها را تحت تأثیر قرار داده و دگرگون ساخته بلكه بر چگونگی انجام فعالیتها و حتی تقدم و تأخر فرآیند های انجام كار نیز آثار شگرفی داشته است. حسابداران بیش از همه مترصد پیامدهای دگرگونی دنیای ICT هستند زیرا چگونگی این دگرگونی ها مستقیماً با نحوه انجام وظایف روزمره‌شان و بهبود فرآیندهای انجام این امور مرتبط است.(عرب مازار یزدی، 29،1384)
روند پر شتاب دگرگونی های صورت گرفته در حوزه فن آوری اطلاعات و ارتباطات و به ویژه اینترنت در حوزه حسابداری، منجر به یك روش نوین و انقلابی برای گزارشگری مالی شده است. با توجه به اهمیت این نوع گزارشگری كه می تواند تأثیر بسزایی بر تصمیم گیری استفاده كنندگان از اطلاعات مالی داشته باشد. چند پرسش در این ارتباط مطرح می شود:
– آیا گزارشگری مالی تحت وب می تواند ویژگی های کیفی اطلاعات حسابداری را برای تصمیم گیری تحت تأثیر قرار دهد؟
– آیا گزارشگری مالی تحت وب می تواند باعث ارتقاء ویژگی کیفی مربوط بودن اطلاعات حسابداری شود؟
– آیا گزارشگری مالی تحت وب باعث کاهش ویژگی کیفی قابلیت اعتماد اطلاعات حسابداری می شود؟
– آیا گزارشگر ی مالی تحت وب می تواند باعث ارتقاء ویژگی کیفی در دسترس بودن اطلاعات حسابداری می شود؟
– آیا مدیران شرکتهای ایران با فرهنگ گزارشگری مالی تحت وب آشنا و آگاه می باشند؟
 
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

و موجد جنبش و حرکتی خواهد بود برای آغاز یک سلسله اصلاحات و تحولات اصولی ، در راه تامین عدالت قضایی و اجتماعی که از اساسی ترین دگرگونی ها و مولد و پدیدآورنده اصلاحات و خدمات موثر دیگر در  سایر امور و شئونات سیاسی و اجتماعی و اقتصادی کشور است .

قاضی از نظر مردم جامعه، مقامی بسیار برجسته و قابل احترام است. زیرا وی تنها کسی است که چون بر مسند قضا نشیند، هر ستمدیده و دردمندی به منظور استغاثه و استمداد به او پناه می برد و این اوست که با کمال صراحت و قاطعیت و به مقتضای عدالت باید احقاق حق کند و از ضعفا و ستمدیدگان در برابر اقویا و ستمکاران حمایت بی دریغ کند وهمه را به یک چشم نگاه کند. نه قدرت و بزرگی قدرتمندان و نه زر و زور، زرداران و زورمندان او را مرعوب سازد و نه ضعف و ناتوانی زیردستان موجب بی اعتنایی او شود. بنابراین قضاوت یک شغل معمولی و یا عمل خودسرانه نیست تا هر کس بخواهد قضاوت کند. قضاوت، ایمان، استعداد، لیاقت، توانایی، معلومات قضایی و از همه مهم تر وجدان پاک و شرافت و نجابت            می خواهد. از این رو هر قدرتی برای رفاه و آسایش قاضی و ارتقای شأن و منزلت قضاوت در جامعه انجام شود، به نوبه خود مؤثر در حسن انتظام دستگاه قضایی بوده و سلامت دستگاه قضایی را بیمه خواهد کرد؛و آن وقت است که عدالت در رابطه با نظام قضایی می تواند به صورت کاربرد سازگار قانون، صرف نظر از ماهیت طرف های درگیر تفسیر شود. بهبود فرآیند دادرسی و ارتقای کیفیت صدور رأی در دادگاه ها توسط قضات یقیناً منوط بر وجود مؤلفه هایی است که فقدان هر یک از آنها بی تأثیر در خطا، تخلف و اشتباهات قضایی نمی باشد.

تامین خدمات رفاهی و معیشتی قضات همواره یکی از دغدغه ها و چالش های سازمانی بوده است. این چالش در سازمانِ گسترده و

 حساسی مانند قوه قضائیه نمود آشکار دارد، زیرا محل اجرای عدالت و احقاق حقوق مردم در این نهاد عملی می شود. این موضوع به اندازه ای اهمیت دارد که در منابع معتبر اسلامی به صراحت به آن اشاره شده و نهاد حاکمیت را مکلف به تامین آن کرده است. آسودگی خیال قضات و تامین نسبتاً مناسب آنان زمینه را برای رسیدگی عادلانه به پرونده ها بیش از پیش فراهم می کند. اساساً انگیزه انسان به شکل آگاهانه و ناخودآگاه بر نیازهای او استوار است. برخی از این نیازها مانند مسائل معیشتی، اعم از خوراک، پوشاک و مسکن و مانند آن جزء نیازهای اولیه محسوب می شود و برخی از نیازها نیز مانند ارزش و منزلت، جایگاه، روابط دوستانه و احترام، نیازهای دومین تلقی می­شود. در حال حاضر  فضای حاکم بر دستگاه قضایی حکایت از عدم رضایت کارکنان اداری و قضایی از منزلت شغلی خود دارد و اُفت و تنزل روحیه و انگیزه در کارکنان امری محسوس به نظر می رسد. علاوه بر وضعیت معیشتی که مؤثر در فرایند دادرسی می باشد، عدم جامعیت و شفافیت قوانین حاکم و انطباق آنها با نیاز جامعه (که یکی از اساسی ترین ویژگی های یک جامعه پیشرفته است)، حجم بالای قوانین، انباشتگی و عدم تنقیح آنها از یک سو،           بی توجهی به سه عنصر استقلال، دانش و اقتدار از سوی دیگر را می­توان از ارکان ناکارآمدی قوه قضائیه دانست.

برخورداری قضات از دانش و تجربه کافی در کنار توانمندی در جای خود نقش بسزایی در توفیق و کارآمدی این قوه ایفا می کند[1]. پیچیدگی روابط اجتماعی و رشد روز افزون شمار قوانین و پرونده ها، فرض مصون بودن قاضی از خطا را بی اعتبار کرده است. عدم توجه قضات به هر یک از مفاد مقررات انتظامی و تخطی و تخلف از حیطه حدود و وظایف و اختیاراتی که به موجب قانون به آنها تفویض و اعطاء گردیده، می تواند زمینه ساز بروز و وقوع آثار زیانباری باشد.

از آنجایی که قاضی باجان، مال، عرض و ناموس مردم سر و کار داشته و اصولاً با عمل به قوانین، حافظ آنها بشمار می­رود، بی شک این واقعیت را باید پذیرفت دادرسان معصوم نیستند، حتی بهترین قاضی، مانند سایر افراد بشر همواره در معرض اشتباه و لغزش است واحتمال دارد آنچه که دادگاه حکم می کند مطابق با واقع و قانون نباشد، چنانچه یک قاضی قانونی را در استخدام تمایلات خود را در آورد و میل و اندیشه خود را جایگزین قانون نماید، پس عدالت اقتضا دارد برای اینکه چنین قشری ازانحراف وخطا و فساد بدور باشد، باید تحت کنترل شدید حکومت وتشکیلات قضایی قرار گیرد وراهی برای جبران کاستی ها باز باشد و اراده یک تن، هر چند که در کسوت قابل احترام قضا باشد، جای اراده عموم را نگیرد و بدین منظور وظیفه کنترل اعمال و رفتار قضات و تعقیب و مجازات انتظامی آنها بر عهده دادسرا و دادگاه عالی انتظامی قضات گذارده شده است. لذا قاضی باید احاطه کامل به قوانین و مقررات را داشته باشد و در اجرای آن نیز دقت لازم را مبذول دارد و در چارچوب قانون عمل نماید، در غیر این صورت مسئول می باشد و مسئولیت­های متفاوتی برای وی مفروض است ( مسئولیت کیفری، مسئولیت انتظامی، مسئولیت حقوقی (مدنی). در کشور ما تا قبل از صدور فرمان مشروطیت، به تناسب هر حکومتی، کنترل و تنبیهاتی که بعضاً نامتناسب و غیرنظام مند بوده، بر رفتار و عملکرد قضات وجود داشته است. در حال حاضر مهم ترین مستند قانونی دادسرا و دادگاه عالی انتظامی قضات در انطباق اعمال ارتکابی قضات متخلف، قانون نظارت بر رفتار قضات مصوب 17/17/1390 مجلس شورای اسلامی می باشد. در نتیجه باید اذعان داشت که وجود قوانین و مقررات نظارتی موجود  به تنهایی در کاهش تخلفات و جرائم قضات کارساز نبوده و نیست. بنابراین لزوم وجود قوانین و مقرراتی که به موجب آن بتواند منشاء تخلفات انتظامی قضات  را شناسایی، ارزیابی و کنترل کرد، در نظام قضایی ایران به شدت احساس می شود، فلذا با توجه به اهمیت موضوع پژوهش و موارد مطروحه در آن، می خواهیم به بررسی علل و عواملی که مؤثر بر تخلفات انتظامی قضات می باشند، بپردازیم.

سوالات تحقیق

1- واژه قاضی به چه معناست و جرائم ارتکابی قضات کدامند و از چه نوع مصونیتی برخوردارند ؟

2- چه علل و عواملی باعث بروز تخلفات انتظامی قضات می گردد و در صورت ارتکاب تخلف چه مسئولیت ها و مجازات هایی در انتظار آنان است؟

3- آثار و پیامدهای ناشی از تخلفات انتظامی قضات کدامند؟

فرضیات تحقیق :

1- ضعف علمی ، تزلزل استقلال قضایی ، عدم رعایت اصل بی طرفی ، نیازهای مالی ، از علل عمده جرائم ارتکابی قضات می باشد .

2-دو عامل بیشتر از همه بر قضاوت اثر می گذارد: مداخله سایر قوا در روند قضایی و رشوه خواری .

3- در انتصابات قضایی، عدم موفقیت در گماشتن قضات شایسته، می تواند منجر به انتخاب قضات ناکارآمد گردد ، و ساختار نظام قضایی و بعضاً قوانین بی تأثیر در این انتصابات و انتخابات نمی باشد .

اهداف تحقیق

هدف از این تحقیق شفاف سازی و تبیین تخلفات برجسته انتظامی قضات و بررسی علل و عواملی که مؤثر بر این تخلفات بوده، می باشد.

متأسفانه در نظام قضایی ایران، مطالعات و تحقیقات قابل توجهی دررابطه با علل و عوامل مؤثر بر تخلفات انتظامی قضات صورت نگرفته، هر­چند در این وادی، هم اندیشمندان دانش حقوق وهم صاحبان تجارب قضایی به دلیل احساس مسئولیتی چه از دید تئوری و­چه از دید تجربی مطالبی را دراین رهگذر عنوان  کرده­اند، لیکن آن گونه که اهمیت موضوع ایجاب می­کند و چنانچه  باید جنبه­های مختلف موضوع به یک  جا و متمرکز توأم با تحلیل و تفصیل مورد بررسی قرار گیرد تاکنون  قرار نگرفته است ، لذا پرداختن  به  این امر­احساس شد. ­از این رو موضوع پایان نامه خود را  به این موضوع اختصاص  داده­ام تا با انجام تحقیق در این خصوص ­در حد توان با طرح مسائل و فرضیاتی و نیز گردآوری نظرات صاحب نظران علم حقوق در این خصوص در شناسایی علل و عوامل مؤثر بر تخلفات انتظامی قضات در نظام قضایی ایران و یافتن راه حل هایی برای این معضل قدمی برداشته باشم.

پیشینه تحقیق

ضمن تحقیق و تفحصی که اینجانب، راجع به سابقه موضوع پایان نامه داشته ام، از حیث وجود سابقه، کتاب یا پایان نامه مستقلی که به طور جامع به این موضوع پرداخته شده باشد تاکنون منتشر نشده است و صرفاًدر برخی از مقالات یا مجلات و فصل نامه­های حقوقی و­سایت­های اینترنتی و سمینارها و میزگردهای درون قوه، و بعضاً جلسات و نشست­های قضایی قضات به این موضوع آن هم به صورت جزئی و پراکنده و مخلوط با ادب و آداب و رفتار قضایی قضات پرداخته شده است . مضافاً اینکه با تلاش های گسترده ای که توسط پژوهشگر از واحدهای پژوهشی دانشکده های حقوق در داخل کشور بعمل آمده، موضوعی که جذاب و مرتبط با این پژوهش باشد بدست نیامد و یافت نگردید. به جرأت می توان گفت که این پژوهش پدیده­ای نو وبدون پیشینه تحقیق است وحداقل نگارنده موردی را تاکنون مشاهده نکرده است واز این جهت است که این پژوهش برای حقوق دانان، قضات، دانشجویان و دیگر علاقمندان، جامع، مفید و نو می­باشد.

:

امروزه مطالعات تطبیقی مقبولیت وسیعی یافته است. این گونه نوظهور از تحقیق و پژوهش، هم در حوزه مطالعات غیردینی (همچون ادبیات تطبیقی، فلسفه تطبیقی، حقوق تطبیقی و …) و هم در ساحت مطالعات دینی (همچون دین‌شناسی تطبیقی) و هم در قلمرو مطالعات اسلامی (همچون فقه مقارن/تطبیقی)، از رواج و رونق غیر قابل انکاری برخوردار شده است. نکته قابل توجه آن است که در بیشتر این علوم، محققان به تطبیق آرا و نظریات و مکاتب و … پرداخته‌اند، ولی کمتر کسی درصدد برآمده که تحقیق کند و ببیند مطالعه تطبیقی در آن علم خاص چیست یا چه می‌تواند باشد؟ این در حالی است که خودِ مطالعه تطبیقی نیز به‌مثابه یکی از اقسام مطالعه و پژوهش هنوز در معرض پرسش و تأمل بسیاری قرار دارد و در بابِ چیستی، روش و مسائل مربوط بدان، چالش‌های جدی و قابلِ تأملی وجود دارد. بی‌گمان ظهور و پیدایش عنوان تازه «تفسیر تطبیقی» در دو سه دهه اخیر و پدید آمدن آثار تفسیری بدین نام تحت تأثیر قلمروهای معرفتی دیگر علوم بوده است. با این حال، توجه بدین نکته مهم است که تطبیق در علوم اسلامی سابقه‌ای دیرینه دارد و چه بسا تفسیر تطبیقی بیشتر از آن که از علوم غیر دینی الگو گرفته و وامدار آن‌ها باشد، تحت تأثیر علوم اسلامی رشد کرده باشد.

مقبولیتی که تفسیر تطبیقی یافته و آن را تا حد تأسیس یک رشته دانشگاهی ارتقا داده است، لزوم شناخت بنیان‌های معرفتی آن و تببین این بنیان‌ها را دوچندان می‌کند. این رساله عهده‌دار انجام این امر مهم است که پیش از این مغفول واقع شده است. در این رساله سعی شده است در باب چیستی، مبنا و روش تفسیر تطبیقی به‌صورت علمی بحث شود.

مقوله تفسیر تطبیقی را از دو حیث باید بررسی کرد. از حیث تفسیر و از حیث تطبیق. تفسیر تطبیقی از این حیث که تفسیر است باید مشخصه‌های یک تفسیر را از جهات مختلف داشته باشد و از این حیث که تطبیقی است، انتظار می‌رود و بایسته است که دارای ویژگی‌های یک مطالعه تطبیقی باشد. رعایت این دو حیث، چالشی بر سر راه تفسیر تطبیقی است.

موضوع این رساله در فضای علمی‌ای شکل گرفته است که تفسیر تطبیقی خود به‌عنوان رشته‌ای آکادمیک تدریس و تحصیل می‌شود و مراد از این رشته چه در بدو تأسیس و چه در ادامه، تنها تطبیق دیدگاه‌های شیعی ـ سنی است، لذا طبیعی می‌نمود که فرض اولیه‌ این رساله چنین باشد که تفسیر تطبیقی به معنای تطبیق دیدگاه‌های شیعه و اهل سنت در تفسیر قرآن است؛ اما پس از مطالعه همه‌جانبه نویسنده و اطلاع از دیدگاه‌های تفسیرپژوهان اهل سنت که تقدم زمانی بر نظریه‌پردازی شیعه دارد، معلوم شد که تلقی‌های متفاوتی در ساحت تفسیرپژوهی وجود دارد و چنین نیست که تفسیر تطبیقی محدود به مقایسه دیدگاه‌های شیعه و سنی باشد. این اتفاق به خودی خود برای رساله حاضر دستاوردی نو محسوب می‌شد. از همین‌رو در فصل دوم، همه تلقی‌های موجود در خصوص تفسیر تطبیقی، گزارش شد و فصل مذکور که می‌خواست چیستی «تفسیر تطبیقی» به معنای تطبیق دیدگاه‌های شیعی ـ سنی را بررسی و نقد کند، رسالتی وسیع‌تر و مهم‌تر برای خود یافت و آن توصیف، تحلیل و داوری در باب همه تلقی‌های موجود بود. ناگفته نماند که چون فضای تفسیرپژوهی بحث حاضر، نیاز مبرمی به بررسی و نقد چیستی تفسیر تطبیقی داشت، گزارش و تحلیل همه تلقی‌ها در راستای رفع این نیاز، از ضرورت غیر قابل انکاری برخوردار بود. با درنظرگرفتن تمام این فرصت‌ها و ضرورت‌ها، در فصل دوم، تفسیر تطبیقی مفهوم‌شناسی شد و در باب

 درستی اطلاق این اصطلاح بر آنچه مراد تفسیر‌پژوهان بود، قضاوت شد. همچنین در بخش گونه‌شناسی، گونه‌های تفسیر تطبیقی مورد بررسی قرار گرفت و معلوم شد بر گونه بودن آن‌ها چه اشکالاتی وارد است. نیز هدف تفسیر تطبیقی و جایگاه آن در این فصل، تحلیل و نقد شد. در پایان هم تبار تفسیر تطبیقی و مصداق‌های آن از دیدگاه نظریه‌پردازان بررسی شد تا هم شناخت از چیستی تفسیر تطبیقی کامل شود و هم راه برای ادامه کار در فصل‌های بعدی گشوده شود.

ادامه این راه و بررسی همه تلقی‌ها در فصل‌های بعد، نه ضرورت داشت و نه ممکن بود، چون از یک سو بنا بر نتایج حاصل از فصل دوم، معلوم شد که بسیاری از این تلقی‌ها چیزی جز درک خام و ابتدایی از عنصر تطبیق نیست و از طرف دیگر بررسی باقی تلقی‌ها هم در فصل‌های بعد، تحقیقی وسیع پیش رو می‌نهاد که در مجال محدود این رساله نمی‌گنجید و چه بسا از کیفیت کار کاسته می‌شد. از همین رو، در فصل سوم بر اساس تلقی تفسیر تطبیقی، به‌مثابه تطبیق دیدگاه‌های شیعی ـ سنی، کار ادامه یافت. در فصل سوم، گوشه‌هایی از میراث تفسیری شیعه و اهل سنت، از حیث تطبیق بررسی شد. ضرورت وصف تاریخی جریان تفسیر تطبیقی، در پیدایی سیر تحول تطبیق در عرصه تفسیر و آشکار شدن نقاط عطف تاریخی تطبیق بود. هدف دیگر فصل سوم، این بود که میزان تأثیرپذیری جریان تفسیر تطبیقی امروزین از جریان تاریخی تطبیق معلوم شود. افزون بر این، بررسی‌‌های انجام شده در فصل سوم، پایه و مبنای مناسبی را برای تحقق اهداف بعدی رساله شکل می‌داد.

با داده‌هایی که از فصل سوم به دست آمد، در فصل چهارم، در باب ارکان روش‌شناختی تفسیر تطبیقی، یعنی مبانی، رهیافت‌ها و روش اجرایی تفسر تطبیقی به تفصیل سخن گفته شد. در نهایت در فصل پنجم، بر اساس همان تلقی‌های موجود، عیوب و نقایص تفسیر تطبیقی که سبب اختلال در کارکرد آن می‌گردد و به منزله آسیب برای آن محسوب می‌شود، استخراج شد.

بنابر آنچه توضیح داده شد، در رساله حاضر، موضوع پژوهش در فصل دوم، تفسیرپژوهی است. یعنی در این فصل، تلقی‌ها و نظریه‌های موجود درخصوص تفسیر تطبیقی، موضوع پژوهش است. در فصل سوم، موضوع تحقیق، تفاسیر هستند که در دو بخش تفاسیر سنتی و تفاسیر جدیدِ نامبُردار به تفسیر تطبیقی بررسی شده است. در فصل چهارم و پنجم، روش‌شناسی و آسیب‌شناسی همان تفاسیر در پرداختن به تفسیر تطبیقی، موضوع پژوهش است.

اگرچه رساله حاضر در مقام تجویز و توصیه نبوده است، اما از رهگذر تصحیح، توسعه و تعمیق بیشتر وضعیت فعلی تفسیر تطبیقی، توانسته است به تعیین شاخصه‌های مدل مطلوب کمک کند. نگارنده به هیچ‌وجه معتقد نیست درآمدی که تهیه کرده، کامل و بی‌نقص است، اما از اینکه گامی نو برداشته، خرسند است.

فصل اول: کلیات

در این فصل، از پاره‌ای مباحث بنیادی نظیر تعریف مسأله، سؤالات و فرضیات، اهداف، ضرورت و اهمیت، پیشینه مطالعه تطبیقی و روش تحقیق بحث به میان می‌آید.

1-1- بیان مسأله تحقیق

در ساحت تفسیر و تفسیرپژوهی، امروزه با عناوینی چون تفسیر تطبیقی، تفسیر مقارن و تعابیر مشابه روبه‏رو هستیم. برخی ایده چنین تفسیری را طرح کرده‏اند و برخی در امکان و بلکه در ضرورتِ آن سخن گفته‏اند و بعضی نیز در تأسیس و پایه‏گذاری و مبناگذاریِ تئوریکِ چنین تفسیری کوشیده‏اند و پاره‏ای در گامی عملی، آثاری تفسیری با این هدف فراهم آورده‏اند و سرانجام، برخی کوشیده‏اند جایگاه این گونه تفسیری را در سامانه و نظام طبقه‏بندی‏ای که خود ساخته و پرداخته‏اند یا وام گرفته‌اند، معیّن کنند. در کنار این کوشش‏ها و در گامی فراتر، برخی از محافل دانشگاهی، رشته‏ای با عنوان تفسیر تطبیقی در سطوح تحصیلات تکمیلی تأسیس و برپا کرده و در توسعه و تعمیق این ایده کوشیده‏اند. مجموع این رخدادها حاکی از آن است که ایده تفسیر تطبیقی به‌مثابه پدیده‏ای در ساحت تفسیر، امری موردِ اقبال، قابل تأمل و رو به توسعه است.

بی‌گمان رخداد‌هایی از این دست، مسبوق و مصبوغ به کوشش‌ها و دستاوردهایی است که در سایر قلمروهای معرفتی ـ چه ساحات مطالعات اسلامی (همچون فقه مقارن/ تطبیقی) و چه ساحات دین‌پژوهی (همچون دین‌شناسی تطبیقی) و چه مطالعات غیردینی (همچون ادبیات تطبیقی، فلسفه تطبیقی، حقوق تطبیقی و…) ـ رواج و رونقی یافته است. در کنار مطالعات تطبیقی صورت گرفته در این ساحات، خودِ مطالعه تطبیقی به‌مثابه گونه‌ای مطالعه و پژوهش نیز مورد پرسش و تأمل بسیاری قرار گرفته و در بابِ چیستی و اعتبار و دشواره‌های آن سخن‌ها و چالش‌های جدی و قابلِ تأملی پدیدار گشته است. توجه به تعریف مطالعه تطبیقی در برخی از این علوم نمایانگر این وضعیت است:

ادبیات تطبیقی: «مطالعه و بررسی مقایسه‌ای آثاری که برخاسته از زمینه‌های فرهنگی متفاوتند»

حقوق تطبیقی: «مطالعه حقوق دو یا چند کشور و تعیین وجوه افتراق و اشتراک آن‌ها»

فلسفه تطبیقی: «فلسفه تطبیقی یا مقایسه‌ای، تلاشی معرفتی است برای تحلیل و بیان آرای فلاسفه … در محدوده موضوع یا موضوعات خاص و مقایسه آن‌ها …»

در برخی از تعاریف فوق، تطبیق به مقایسه تعریف شده است، در حالی که این تعریف، فقط لفظ را معنا می‌کند و اطلاع بیشتری از نحوه تطبیق یا مقایسه نمی‌دهد. در بیان چیستی یک مطالعه تطبیقی، آنچه باید روشن شود، خود مقایسه است. برخی وظیفه مطالعه تطبیقی را فقط کشف مواضع خلاف و وفاق دانسته‌اند، درحالی که هدف مطالعه تطبیقی، مانند دیگر روی‌آوردهای تحقیقی، فهم و شناخت است و چنین نیست که مطالعه تطبیقی محدود به کشف اختلاف‌ها و شباهت‌ها باشد، بلکه هدف مطالعه تطبیقی شناخت یک پدیدار یا دیدگاه در پرتو مقایسه است. بر این اساس است که باید گفت دشواره‌های تعریف تطبیق در حوزه‌ علوم مختلف و در خود مطالعه تطبیقی، یکی از مسائل چالش برانگیز این قلمرو مطالعاتی محسوب می‌شود.

در این میان، مقوله تفسیر تطبیقی هم از این دشواره‌ها و چالش‌ها بی‌نصیب نیست. تلقی‌های مختلفی از تفسیر تطبیقی وجود دارد که دقت در آن‌ها نشان می‌دهد مقوله تفسیر تطبیقی چندان مورد تأمل قرار نگرفته است و به‌‏مثابه یک گونه تفسیری به پرسش و مطالعه جدّی سپرده نشده است و کوشش‏هایی که در این قلمرو صورت پذیرفته، به لحاظ روش‏شناختی، معرفت‏شناختی و هرمنوتیکی ارزیابی نشده است. بیشتر کسانی که در باب تفسیر تطبیقی اظهارنظر کرده‌اند، برای آن در میراث تفسیری تبار و پیشینه قائل شده‌اند، ولی نه مشخصه‌های صریح و شفافی برای تعیین مصداق، بیان کرده‌اند و نه درباره میزان تأثیرپذیری کوشش‌های حال حاضر از مقدار بضاعت پیشینیان تصویر روشنی ارائه کرده‌اند. از همین‌رو، تحقیق حاضر می‌خواهد به سنجش تلقی‌های موجود در خصوص چیستی تفسیر تطبیقی بپردازد و همچنین با مراجعه به سنت تفسیری و نیز آثار تفسیری جدید، هم سیر تحول تاریخی این جریان را تحلیل کند و هم با تکیه بر توان میراث تفسیری بتواند مقوله تفسیر تطبیقی را از حیث مبانی و روش، بررسی و نقد کند.

2-1- سوال های اصلی و فرعی تحقیق

اصلی‌ترین مسأله تحقیق حاضر این است که تفسیر تطبیقی در ساحت چیستی، پیشینه، مبانی و روش‌ دارای چه مشخصه‌هایی است و اشکالات و نقایص این مشخصه‌ها کدام است؟ این پرسش را می‌توان از طریق سؤال‌های زیر دنبال کرد:

1- تفسیر تطبیقی چیست و در سامانه طبقه‌بندی تفاسیر از چه جایگاهی برخوردار است؟

2- تفسیر تطبیقی در دوره‌های مختلف، با چه تحولاتی رو‌به‌رو بوده است؟

3- چه رویکردهایی در اهداف مفسران از تفسیر تطبیقی مشاهده می‌شود؟

4- شیوه‌های نقل و نقد در هنگام تطبیق آراء و نظریات چگونه است؟

5- مبانی و پیش‌فرض‌های تفسیر تطبیقی کدام است؟

6- چه آسیب‌هایی در جریان تفسیر تطبیقی رخ داده است؟

3-1- فرضیه های تحقیق

1- از تفسیر تطبیقی تلقی‌های متفاوتی وجود دارد که به نظر می‌آید برخی از آن‌ها خارج از موضوع تفسیر باشد. تفسیر تطبیقی از تطبیق آرای مفسران شیعه و سنی به‌مثابه مقدمات تفسیر بهره می‌برد.

2- با گسترش علم کلام در سده چهارم، تفسیر تطبیقی نیز رو به توسعه می‌نهد تا در سده دهم و تحت تأثیر قدرت‌های سیاسی حاکم بر جامعه شیعه و اهل سنت، به کمال خود نزدیک می‌شود.

3- دو رویکرد مهم در اهداف مفسران شیعه و سنی در پرداختن به آراء مخالفان خود مشاهده می‌شود: یکی، رویکرد جدلی برای اثبات خود و نفی دیدگاه طرف مقابل؛ و دیگری، رویکرد تقریب‌گرایانه است که هدفش تأکید بر مشترکات و نزدیک کردن دیدگاه‌ها در موارد اختلافی است.

4- مفسران در تفسیر تطبیقی درصدد اثبات حقانیت دیدگاه خود بوده­اند و کمتر فارغ از ایده­های مذهبی و به‌صورت منصفانه به بررسی دیدگاه­های تفسیری مذهب مقابل پرداخته­اند. در نقل آرا نیز روش‌های مخدوشی به چشم می‌خورد.

5- در تفسیر تطبیقی، مبانی بر محور حقانیت باورهای خاص یک مذهب و صحت منابع تفسیری آن مذهب استوار است.

6- در بررسی تفاسیر تطبیقی موجود، می­توان به آسیب‌های مبنایی و روشی اشاره کرد که برخاسته از نقایص موجود در کارکرد تطبیق است.

4-1- اهداف تحقیق

این پژوهش درصدد است، اولاً به توصیف و تحلیل تلقی‌های مطرح از تفسیر تطبیقی بپردازد و معلوم کند چه قرائت‌هایی از تفسیر تطبیقی وجود دارد و این قرائت‌ها چه مشخصه‌هایی دارند، یعنی فضای تفسیرپژوهی در حیطه تفسیر تطبیقی را روشن کند؛ ثانیاً با بررسی آثار تفسیری، رهیافت‌ها، مبانی و شیوه‌های اجرایی تفسیر تطبیقی را تبیین کند و همچنین با بیان آسیب‌هایی که این گونه تفسیری را تهدید می‌کند، بتواند راهی به سوی رویکرد علمی به تفسیر تطبیقی بگشاید؛ زیرا بر این باور است که تفسیر تطبیقی، چه در مقام تدوین آثار تفسیری و چه در مقام آموزش‌های دانشگاهی بیش از هر اقدامی، نیازمند بررسی و سنجش شاخصه‌های معرفتی خود است.

[1]. ایو شورل، ادبیات تطبیقی، (ترجمه طهمورث سجادی)، (تهران:امیرکبیر،1386)، ص25.

[2]. محمود عرفانی، حقوق تطبیقی، ویرایش دوم، (تهران:جنگل،1385)، ص13.

[3] . مسعود امید، جستارهایی در فلسفه تطبیقی، (تبریز:دانشگاه تبریز،1382)، ص1.

[4]. احد فرامرز قراملکی، روش‌شناسی مطالعات دینی، (مشهد:دانشگاه علوم اسلامی رضوی،1385)، ص294.

:

در اسلام اساس عبادات بر پایه جمع و جماعت است و هر چند انجام عبادات به صورت فردی هم صحیح می‌باشد، اما عبادات فردی جنبه فرعی و درجه دوم دارد و اساس قرب در عبادات اجتماعی می‌باشد. از جمله عبادات جمعی در دین مبین اسلام، برگزاری مجالس مذهبی است، مجالس مذهبی در اسلام دارای سابقه­ای طولانی است و به زمان پیامبراکرم صلی الله علیه و آله برمی­گردد. نقش و جایگاه و همچنین کارکرد بی­بدیل این مجالس در حراست و حفاظت از مواریث و شعائر دینی، بسیار ممتاز و برجسته است. خداوند، در قرآن کریم نه تنها اصل برگزاری این مجالس را امضا کرده، بلکه مسلمانان را نیز به برگزاری آن تشویق نموده است. همچنین توجه به سیره عملی ائمه اطهار علیهم السلام نیز مارا متوجه اهمیت این موضوع می­کند، زیرا می­بینیم که ایشان در دوران حیات پربرکت خود، بیشترین استفاده را از این مجالس نموده­اند و از طریق همین مجالس، دین را در جامعه زنده و پویا نگه داشته و نسل به نسل منتقل کرده­اند. مجالس مذهبی آثار و برکات فراوانی به همراه دارد و سرمایه­ای عظیم برای مسلمانان به حساب می­آید و قدرت نفوذ و تأثیرگذاری آن تا حدی است که نمی­توان از آن چشم پوشید و به باروری بیشتر آن نیندیشید. البته این مجالس، با همه فواید و برکاتی که دارند، در معرض آفات و آسیب­های بسیاری نیز هستند، که نمی­توان نسبت به آن­ها بی­تفاوت بود، زیرا که غفلت از این آسیب­ها باعث می­شود این مجالس از هدفی که مدنظر خدا و اهل بیت علیهم السلام بوده، که همان حفظ و تداوم حیات دینی در جامعه است دور شود و یا حتی نتیجه عکس داشته باشد و باعث کمرنگ شدن دین در جامعه شود. در نتیجه در این پژوهش پس از مفهوم شناسی و بررسی سیر تاریخی مجالس مذهبی، به تبیین نقش مجالس مذهبی در حفظ و تداوم حیات دینی جامعه در قالب کارکردهای مختلف از جمله کارکردهای عبادی، سیاسی، تربیتی، اجتماعی، فرهنگی و روانشناختی پرداختیم و در نهایت آسیب­های متوجه به این مجالس را بررسی کردیم، تا بتوانیم با شناخت آثار و برکات این مجالس و زدودن آسیب­ها از آن، این مجالس را به هدف اصلی خود برسانیم و دین را در جامعه زنده و پویا نگه داریم.

فصل اول: کلیات تحقیق و مفهوم شناسی

1-1- کلیات تحقیق

در این بخش بررسی تحقیق در ابعاد مختلف مد نظر قرار گرفته و تلاش گردیده است ابعاد مختلفی چون بیان مسئله تحقیق، سوالات تحقیق، ضرورت انجام تحقیق، فرضیات تحقیق، جنبه نوآوری تحقیق و روش انجام تحقیق مورد بررس و کنکاش قرار گیرند که در ادامه به هر یک از آنها اشاره می­گردد.

1-1-1- بیان مسأله تحقیق

مجالس مذهبی از مردمی‌ترین محافل و مجامع است كه حول محور قرآن و سنت اهل بیت عصمت و طهارت و تعظیم شعائر دینی فعالیت می‌كند. نقش و جایگاه و همچنین كاركرد بی‌بدیل این مجالس در حراست و حفاظت از مواریث و شعائر دینی، بسیار ممتاز و برجسته است.

در روایات تأکید بسیاری به برگزاری این مجالس شده است برای مثال در مورد مجالس ذکر، احمد بن فهد در عده­الداعی نقل کرده است که رسول خدا صلی الله علیه و آله ،روزی بر اصحابشان وارد شدند و فرمودند: ارْتَعُوا فِی‏ رِیاضِ‏ الْجَنَّةِ قَالُوا یا رَسُولَ اللَّهِ- وَ مَا رِیاضُ الْجَنَّةِ قَالَ مَجَالِسُ الذِّکْرِ « ارتعوا ریاض الجنه یعنی از باغ‌های بهشت برداشت کنید. پرسیدند: ریاض الجنه چیست؟ فرمودند: مجالس ذکر»

همچنین امام­صادق علیه السلام در روایتی به فضیل فرمودند: تَجلِسونَ وَ تُحَدِثُونَ؟ فقال نعم فقال اِنَّ تِلکَ المَجالِسَ اُحِبَّها. فَاَحیوُا اَمرَنا فَرَحِمَ اللهَ مَن اَحیا اَمرَنا. «آیا با هم می‌نشینید و روایات ما را بیان می‌کنید؟ عرضه داشت: آری. فرمودند: این جلسه‌ها را دوست می‌دارم، پس امر ما را زنده نگه‌ دارید، خداوند رحمت کند کسی­که امر ما را احیا کند.»

حال اگر این مجالس به گونه‌ای که در روایات مطرح شده و مدنظر اهل بیت علیهم السلام بوده برگزار شود برکات و ثمرات ویژه‌ای از جمله تربیت انسان مطلوب اسلام، ایجاد روحیه مجاهدت، شهادت­طلبی و … دارد که نهایتاً به حفظ و تداوم حیات دینی جامعه منجر می‌شود. البته این مجالس با آسیب‌هائی از جمله غلو، تحریف چهره دین، برداشت اشتباه از ایمنی از مجازات الهی به دلیل حب اهل بیت، تجمل‌گرائی،‌ ایجاد آزار و اذیت برای دیگران و… مواجه است که اگر این آسیب‌ها بررسی و برطرف نشوند این مجالس را از هدف اصلی مدنظر اهل بیت علیهم السلام دور خواهند کرد.

2-1-1- سوالات تحقیق

در این بخش سوالات تحقیق ارائه می­گردند:

1-2-1-1- سوالات اصلی

1- نقش مجالس مذهبی در حفظ و تداوم حیات دینی جامعه از دیدگاه قرآن و روایات چیست؟

2-2-1-1- سوالات فرعی

1- مؤلفه‌ها و ویژگی‌های مجالس مذهبی مطلوب از دیدگاه قرآن و روایات چیست؟

2- با توجه به قرآن و روایات، مجالس مذهبی با چه آسیب­هایی مواجه هستند؟

3-1-1- ضرورت انجام تحقیق

مهمترین ارزش­ها در جامعه­ی ما از طریق نهاد دین و عناصر پیوسته به آن چون مراسم و نمودهای وابسته در جامعه جریان دارد. ساختار فرهنگی و اجتماعی مجالس دینی حامل ارزش­های مهم فرهنگی است. بخش اعظمی از ارزش‌ها حول شخصیت‌های الگویی جریان دارد و از سوی دیگر موجب اجتماع عظیم ملی و تقویت پیوندهای ملی در سراسر كشور می‌گردد.

بنابراین اهمیت مراسم و نمودهای دینی وابسته به آن، نه  فقط در گستردگی و تداوم  آن، بلكه در پیوند آن با ارزش­ها و باورهای بنیادین فرهنگی و تعاملات گسترده با افراد و گروه‌های اجتماعی است. به تعبیر استاد مطهری «آن چیزهایی كه به اخلاق و تربیت و دین مردم بستگی دارد»  نقش مهمی در هدایت و انحراف جامعه خواهند داشت. لذا مجالس ذکر و عزاداری سهم عمده‌ای در حفاظت و حراست از ارزش‌های بنیادین فرهنگی و شكل­گیری حیات اجتماعی و دینی به عهده دارد.

علاوه بر موارد مزبور قابلیت و ظرفیت‌های بی‌مانند و تمایزات و قابلیت­های منحصربه فرد مراسم و نمودهای منشعب از آن در مقایسه با سایر عناصر فرهنگی، سبب می شود تا مطالعه و پژوهش درباره این مراسم اهمیت و ضرورت خاصی پیدا کند.

4-1-1- اهداف و کاربردهای تحقیق

در این تحقیق تلاش می‌شود با بررسی کارکردهای مجالس مذهبی، نقش این مجالس در تداوم حیات دینی جامعه تبیین گردد، همچنین با بررسی آسیب‌هائی که این مجالس با آن مواجه هستند، الگوی مطلوبی از این­گونه مجالس ارائه گردد. لذا با عنایت به بررسی­های صورت گرفته در این تحقیق می­توان به شناخت صحیحی از نقش مجالس مذهبی در تداوم حیات دینی جامعه دست یافت و از سوی دیگر با شناخت آسیب­های پیش رو تلاش گردد این مجالس از آسیب­های احتمالی به دور باشند. نتایج این پژوهش می‌تواند راهکار مؤثری در جهت استفاده بهینه از ابزارهای تبلیغی (مجالس مذهبی) ارائه داده و گامی مؤثر در تداوم حیات دینی جامعه محسوب شود.

5-1-1- روش انجام تحقیق

روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش، کتابخانه­ای و نوع پژوهش، تحلیل کیفی می‌باشد. در این تحقیق تلاش می‌گردد با بررسی آیات قرآن کریم و منابع روائی موجود همچنین بررسی سیر تاریخی مجالس مذهبی بتوانیم به شناخت صحیحی از نقش مجالس مذهبی در تداوم حیات دینی جامعه دست پیدا کنیم. لذا پس از بیان کلیات تحقیق سیر تاریخی مجالس مذهبی را مورد بررسی قرار می­دهیم تا نحوه تأثیرگذاری مجالس در دوره های مختلف تاریخی مشخص گردد. سپس در فصل دوم این تحقیق کارکردهای مجالس مذهبی مورد بررسی قرار خواهد گرفت و در فصل آخر این تحقیق آسیب­ها و مخاطراتی که این مجالس با آن مواجه هستند بررسی می­گردند تا حتی­الامکان بتوان این­گونه آسیب­ها را به حداقل میزان ممکن رساند.

[1] – مرتضی مطهری، تعلیم و تربیت در اسلام؛ (تهران: انتشارات صدرا, 1367), ص67

[1] – محمد بن حسن حُر عاملی, تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة,(مصحح موسسه آل البیت), اول، (قم: انتشارات موسسه آل البیت, 1409ق), ج‏7, ص231.

[2] – همان, ج14، ص501

    70
3-2-سیستم های اطلاعات مكانی    70
3-2-1- تعریف GIS    70
3-2-2-توابع GIS    71
3-2-2-1- ورود داده ها    71
3-2-2-2- ذخیره سازی و مدیریت داده ها    71
3-2-2-3-پردازش و تحلیل داده    73
3-2-2-4- توابع مربوط به خروج داده    73
3-2-3- تهیه نقشه های معیار    74
3-2-3-1- GIS و نقشه های معیار    74
3-2-3-2- نقشه های معیار و مقیاس های اندازه گیری    74
3-2-4- وزن دهی به نقشه های معیار    75
3-2-4-1- روش های رده بندی    75
3-2-4-2- روش های رتبه بندی    76

3-2-5-  تلفیق نقشه های معیار    76
3-2-5-1-  روش بولین    77
3-2-5-2- روش همپوشانی شاخص    77
3-2-6- روش AHP    78
3-3- تعریف نمایه خطر افت    80
3-4- روش  DHI    80
3-4- 1-  معرفی پارامترهای DHI    81
3-4-1-1- ویژگی ناپیوستگی ها  FF    82
3-4-1-2-  نفوذپذیری توده سنگ MK    83
3-4-1-3- وزن روباره OV    83
3-4-1-4- زون پلاستیک PZ    84
3-4-1-5- پتانسیل جریان PI    84
تقاطع گسل اصلی با چشمه IF    84
نوع چشمه SP    85
فاصله بین چشمه و تونل DT    85
3-4-2- منابع داده ها    86
3-4-3- آنالیز حساسیت روش DHI    86
3-5- خطواره ها و نحوه استخراج آنها    86
فیلترها    87
فصل چهارم: تأثیر حفر تونل بر آبدهی چشمه های منطقه
4-1- روش تحقیق    89
4-1-1- تهیه نقشه های معیار    90
4-1-1-1- ویژگی شکستگی ها (FF)    91
4-1-1-2- نفوذپذیری توده سنگ (MK)    95
4-1-1-3- وزن روباره (OV)    97
4-1-1-4- زون پلاستیک (PZ)    99
4-1-1-5- پتانسیل جریان (PI)    99
4-1-1-6- تقاطع گسل اصلی با چشمه (IF)    .99
4-1-1-7- نوع چشمه (SP)    99
4-1-1-8- فاصله بین چشمه تا تونل (DT)    101
4-1-2- هم مقیاس سازی    103
4-2- وزن دهی    109
4-2-1- وزن دهی دماتیس و همكاران    110
4-2-1- استفاده از روش AHP جهت تعیین وزن بهینه    110
4-3- تهیه نقشه نمایه خطر افت    111
4-4- تحلیل حساسیت    117
فصل پنجم: نتایج و پیشنهادات
نتایج ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..118
پیشنهادات ………………………………………………………………………………………………………………………………………119
منابع ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..120

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)