. 121

 

5-2- نتایج حاصل از توصیف دادهها 123

 

5-3- نتایج حاصل از تحلیل و تبیین دادهها 124

 

5-4- پیشنهاد‌ها 127

 

منابع.. 139

 

ضمائم.. 150

 

 

 

فهرست جدول­ها

 

جدول 2-1- جدول متنخوانی خلاصه تحقیقات داخلی و خارجی انجام‌شده 18

 

جدول 2-2- سهم حضور مردم در محیط فیزیکی بر اساس کیفیت آن. 53

 

جدول 2-3- نظریات و فرضیات تحقیق.. 65

 

جدول 3-1- ساختارهای سلامت اجتماعی با توجه به سطوح تحلیل و پیوستار اندازه‌گیری.. 78

 

جدول 3-2- شاخصهها و گویههای متغیر وابسته (سلامت اجتماعی) 82

 

جدول 3-3- تعریف مفهومی و گویههای متغیر امنیت اجتماعی.. 83

 

جدول 3-4- گویههای شاخصهای متغیر دلبستگی مکانی.. 86

 

جدول 3-5- شاخصها و معیارهای متغیر قابلیت پیادهمداری.. 87

 

جدول 3-6- تعریف مفهومی و شاخصهای متغیر امکانات ارتباطی.. 88

 

جدول 3-7- جدول آلفای کرونباخ برای مفاهیم مورد استفاده در تحقیق.. 89

 

جدول 4-1- جنسیت… 94

 

جدول 4-2- فراوانی و درصد سن پاسخگویان به تفکیک محله. 94

 

جدول 4-3- توزیع فراوانی نمونه بر اساس سلامت اجتماعی.. 95

 

جدول 4-4- توزیع فراوانی نمونه بر اساس امنیت اجتماعی.. 95

 

جدول 4-5- توزیع فراوانی نمونه بر اساس دلبستگی مکانی.. 96

 

جدول 4-6- توزیع فراوانی نمونه بر اساس قابلیت پیادهمداری.. 97

 

جدول 4-7- توزیع فراوانی نمونه بر اساس امکانات ارتباطی.. 97

 

جدول 4-8- آمارههای گروه مورد آزمون.. 99

 

جدول 4-9- آزمون فرضیهی مقایسهی بین دو محله ازلحاظ سلامت اجتماعی.. 99

 

جدول 4-10- آزمون کولموگروف-اسمیرنف… 100

 

جدول 4-11- خلاصه آماره‏های مربوط به برازش مدل دلبستگی مکانی.. 100

 

جدول 4-12- نتایج تحلیل واریانس…. 101

 

جدول 4-13- نتایج مربوط به ضرایب رگرسیونی دلبستگی مکانی و سلامت اجتماعی.. 102

 

جدول 4-14- خلاصه آمارههای مربوط به برازش مدل امنیت اجتماعی.. 103

 

جدول 4-15- نتایج تحلیل واریانس…. 103

 

جدول 4-16- نتایج مربوط به ضرایب رگرسیونی امنیت اجتماعی و سلامت اجتماعی.. 104

 

جدول 4-17- خلاصه آماره‏های مربوط به برازش مدل قابلیت پیادهمداری.. 105

 

جدول 4-18- نتایج تحلیل واریانس…. 105

 

جدول 4-19- نتایج مربوط به ضرایب رگرسیونی قابلیت پیادهمداری و سلامت اجتماعی.. 106

 

جدول 4-20- خلاصه آماره‏های مربوط به برازش مدل امکانات ارتباطی.. 106

 

جدول 4-21- نتایج تحلیل واریانس…. 106

 

جدول 4-22- نتایج مربوط به ضرایب رگرسیونی امکانات ارتباطی و سلامت اجتماعی.. 107

 

جدول 4-23- آزمون فرضیات در دو محله. 108

 

جدول 4-24- نتایج حاصل از مدل معادله ساختاری محلهی لبخندق.. 110

 

جدول 4-25- نتایج حاصل از مدل معادله ساختاری محلهی مهرآوران.. 113

 

جدول 4-26- خلاصه آمارههای مربوط به برازش مدل محیط فیزیکی.. 114

 

جدول 4-27- نتایج تحلیل واریانس…. 115

 

جدول 4-28- نتایج مربوط به ضرایب رگرسیونی محیط فیزیکی و سلامت اجتماعی.. 115

 

جدول 4-29- خلاصه آمارههای مربوط به برازش مدل محیط اجتماعی.. 116

 

جدول 4-30- نتایج تحلیل واریانس…. 116

 

جدول 4-31- نتایج مربوط به ضرایب رگرسیونی محیط اجتماعی و سلامت اجتماعی.. 116

 

جدول 4-32- تأثیر محیط فیزیکی و اجتماعی بر روی سلامت اجتماعی به تفکیک محله. 11

 

 

 

 

 

فهرست شکل­ها

 

شکل 2-1- رابطه الگوی سلامت و رویکردهای امنیت اجتماعی.. 39

 

شکل 2-2- سلسله‌مراتب نیازهای مازلو. 43

 

شکل 2-3- مدل روابط بین متغیرهای مستقل و وابسته برگرفته از چارچوب نظری.. 71

 

 

 

 

 

فهرست نمودارها

 

نمودار4-1- مدل معادله ساختاری محلهی لبخندق.. 109

 

نمودار4-2- مدل معادله ساختاری محلهی مهرآوران.. 111

 

 

 

کلیات

 

شهر محل تجمع انسان­ها کنار هم است؛ همراه با امکاناتی که ساخته­ی دست خودشان می­باشد. انسان­ها در کنار یکدیگر جمع شده­اند تا نیاز­ها و مشکلات خود را سریع­تر و بهتر رفع کنند. یکی از نیاز­های انسان، نیاز برقراری ارتباط با دیگران است. انسان موجودی اجتماعی است و امکان زندگی منفرد برایش دشوار است. شهر­های امروزی که مملو از ساختمان­های کوچک و بزرگ و سر به فلک کشیده است، از وسایل موتوری پُرشده و مکان مناسبی برای انسان و تأمین نیازهای اجتماعی­اش نیست. امروزه انسان­مدار بودن شهر­ها جای خود را به ماشین­مدار بودن داده است و این خود باعث مشکلاتی در سلامت روانی و اجتماعی انسان­ها شده است. طبق تعریفی که سازمان جهانی بهداشت (1948) ارائه داده است، سلامت انسان­ها تنها مربوط به جسم آن­­ها نمی­شود، بلکه دارای پیچیدگی­های بیشتری است. طبق تعریف این سازمان، سلامتی انسان­ها علاوه بر وجوه جسمی و فیزیکی آن­ها، بر وجوه یا ابعاد روانی و اجتماعی آن­ها هم مربوط می­شود. این ابعاد اجتماعی و روانی در محیط زندگی انسان­ها (شهر) مورد تهدید واقع‌شده است و کمتر موردتوجه می­باشد.

 

وجوهی که یک شهر می­تواند بر روی شهروندان خود تأثیر بگذارد، ابعاد فیزیکی و اجتماعی آن شهر است. انسان در شهر هم در یک فضای فیزیکی قرار دارد و هم در یک فضای اجتماعی که این دو عوامل تأثیرگذار بر انسان­ها می­باشند. انسان­ها روزانه با سپری کردن عمر خود، از آن­ها تأثیر­های مثبت و یا منفی دریافت می­کنند. این محیط­های فیزیکی و اجتماعی جزو عوامل تأثیرگذار بر سلامت اجتماعی شهروندان می­باشد و با تغییر در شرایط این دو محیط می­توان به تغییر در شرایط شهروندان به سمت بهبود آن کمک کرد. درواقع، شهر پدیده‌ای اجتماعی- مکانی است، با بُعدی زمانی که مدنی است. هر مکان، محل زندگی مردمی است که تحرک، رمز تشکیل، توسعه و استمرار آنان است. این تحرک‌ها در تمامی مکان‌های شهر اثر ملموس می‌گذارد و سازنده­ی شکلی جدید از معادله‌ای می‌شود که هیچ‌گاه پایدار نمی‌ماند؛ همچنین در این صورت، کیفیت ساختار شهر بیش از هر چیز به میزان انطباق سازمان کالبدی آن با سازمان اجتماعی شهر مربوط می‌شود.

 

شالوده­ی سازمان­دهی کالبدی-اجتماعی در شهرهای قدیم بر نظام محله­بندی و سلسله‌مراتب تقسیمات آن (بازار و مرکز شهر، محله، کوی و…) استوار بوده که هم به روابط اجتماعی و اقتصادی شهر و هم به روابط اداری، ارتباطی و خدماتی شهر، سازمان می‌داده است؛ بنابراین، محله بخشی از تقسیم‌بندی کالبدی-فرهنگی شهر با حوزه یا فضای جغرافیایی مشخص، وابستگی‌ها، علاقه‌ها، احساسات، تعلقات اجتماعی، روابط همسایگی و الگوی مشترک زندگی است که در استیلای سلسله‌مراتب فضای شهر قرار دارد. از گذشته­های دور، محلات به‌عنوان سلول­های حیات شهری دارای نقش اساسی در زندگی ساكنان آن‌ها داشته‌اند. با توجه به این­كه درگذشته محلات شهری، مكانی برای گردآمدن افراد با ویژگی­های قومی، نژادی، مذهبی، اقتصادی و اجتماعی مشترك بوده است؛ به دنبال تجمع بیشتر افراد با ویژگی­های مشترك در یك محدوده، آن بخش از شهر دارای هویت خاص و شناخته‌شده‌ای بوده كه سبب تمایز آن از دیگر بافت­های اطراف می­گردید (وحیدا، 1391: 36).

 

نقش محلات شهری در پاسخ به نیاز ارتباط رودرروی انسان­ها با یکدیگر بسیار بااهمیت است. ارتباط چهره به چهره از نیازهای مهم انسان اجتماعی است و فقدان چنین ارتباطات بی­واسطه­ای می­تواند تبعات منفی زیادی بر سلامت روانی و اجتماعی افراد داشته باشد. به‌طور سنتی، فضاهای باز شهری محل چنین ارتباطاتی بوده­اند. با پیشرفت سریع ارتباطات در چند دهه گذشته نیاز به رابطه رودررو به‌عنوان عاملی کاربردی تقلیل یافته است، ولی نیاز اجتماعی-فرهنگی و روانی به این نوع ارتباط هنوز جایگاه رفیع خود را حفظ کرده است (و خواهد کرد). مفهوم «محل» از همه بهتر با تصور جایگاه مشخص می­شود که اطلاق می­شود به محیط مادی فعالیت اجتماعی که به‌گونه‌ای جغرافیایی مشخص شده باشد. در جوامع پیش از مدرن، مکان و محل غالباً بر هم منطبق بودند، زیرا ابعاد مکانی زندگی اجتماعی برای بیشتر آدم­ها و از بیشتر جهات، تحت چیرگی حضور یا تحت تسلط فعالیت­های محلی بود. پیدایش مدرنیت با تقویت روابط میان دیگرانِ غایب، بیش‌ازپیش مکان را از محل جدا ساخت؛ این دیگران از جهت محلی از هرگونه موقعیت همکنش رودررو به دورند (گیدنز، 1387: 23). شهر در هرلحظه و زمان كیفیت زندگی خود را وامدار تعامل میان محیط انسانی با ویژگی­های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی خاص خود از یک‌سو و محیط كالبدی به مفهوم فضای ساخته‌شده از سوی دیگر است و این در حالی است كه هردوی این عرصه‌ها با ارتباطی متقابل، فضای طبیعی شهر را از طریق تصمیمات و دخالت‌هایی كه در آن به اقتضای نیازهایشان داشته، دگرگون ساخته­اند (فلامکی، 1367: 57).

 

تردیدی نیست كه كمرنگ شدن ارتباطات دوستانه­ی همسایگی به‌عنوان تضعیف سنتی مطلوب و تخریب یك نهاد اجتماعی با كاركردهای مثبت و مفید متعدد، برای جامعه­ی بشری عموماً و در كشور ما بخصوص، امری اجتناب‌ناپذیر است.

 

این پایان‌نامه به پنج فصل تقسیم شده است. فصل اول به بیان مسئله مورد تحقیق و اهمیت و ضرورت تحقیق پرداخته شده است. در فصل دوم به بیان پیشینه­ی تحقیقات انجام شده در داخل و خارج کشور و آوردن نظریات مرتبط و بدست آوردن مدل نظری که از چارچوب نظری گرفته شده است، پرداخته شده است. در فصل سوم تحقیق به بیان روش و ابزار تحقیق، نمونه گیری، روایی و پایایی ابزار تحقیق و تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای مورد بررسی، پرداخته شده است. فصل چهارم شامل یافته­های تحقیق است و در فصل پنجم به نتیجه­گیری و ارائه­ی پیشنهادات تحقیق پرداخته شده است.

 

 

 

 

 

فصل اول

 

کلیات

 

1- 

 

 

 

1-1- بیان مسئله

 

هر­گاه از مفهوم سلامت سخن به میان می­آید بیشتر به بعد جسمانی آن توجّه می­شود. درحالی‌که رشد و تعالی جامعه در گروی تندرستی آن جامعه از ابعاد جسمی، روانی و اجتماعی است. گلداسمیت سلامت اجتماعی را «ارزیابی رفتارهای معنی­دار مثبت و منفی فرد در ارتباط با دیگران» تعریف می‌نماید و آن را یکی از اساسی‌ترین شاخص‌های سلامت هر کشوری معرفی می­کند که منجر به کارا بودن فرد در جامعه می­گردد (لارسون، 1993: 285). داشتن تعاملات اجتماعی مثبت و برخورداری فرد از اعتماد اجتماعی، حمایت اجتماعی و شبکه روابط بالا برای داشتن زندگی اجتماعی بهتر، اولین و مهم‌ترین مرحله از سلامت اجتماعی می‌باشد که متأسفانه توجّه کافی به آن در محیط شهری نشده است. ازآنجایی‌که سلامت اجتماعی مفهومی است كه در بستر اجتماع و روابط بین افراد در شبکه‌های اجتماعی نمود و ظهور پیدا می‌کند، می‌توان گفت كه محیط اجتماعی و فیزیکی سالم و استاندارد محلات در شکل‌گیری آن می‌توانند نقش اساسی ایفا كنند.

 

در فضاهای شهری با ساختمان­های چندطبقه، فاصله­های زیاد بین ساختمان­ها و فعالیت­ها و افرادی که اغلب با یکدیگر به‌عنوان یک غریبه رفتار می­کنند؛ این شرایط، آن­ها را بیشتر به اعمال جرم هدایت می­کند؛ زیرا احتمال کنترل کمتری از سوی ساکنان بر رفتار­های افراد وجود دارد. همه­ی این موارد باعث بروز شرایط استرس­زا در افراد می­شود که آن‌هم به‌نوبه­ی خود سلامت روانی و اجتماعی را تحت تأثیر قرار می­دهد. در چنین فضاهای شهری فقط ساختمان­ها و ماشین­ها دیده می­شوند، مردم اگر هم باشند بسیار انگشت‌شمارند، زیرا حرکت پیاده تقریباً غیر­ممکن بوده و شرایط برای حضور در فضاهای عمومی مجاور ساختمان­ها بسیار نامطلوب است. فضاهای خارجی، بزرگ و غیرانسانی‌اند. باوجود فاصله‌های زیاد در طرح این فضاها، چیزی برای تجربه­ی خارجی وجود ندارد و فعالیت­های محدودی هم که به چشم می­خورند در فضا و زمان پراکنده گشته­اند. در چنین شرایطی بیش­تر شهروندان ترجیح می­دهند در داخل خانه و جلوی تلویزیون یا در بالکن و یا در هر فضای خصوصی خارجی این­چنینی، باقی بمانند؛ ولی در فضاهای شهری با ساختمان­های کوتاه و به هم چسبیده، با چیدمانی برای عبور و مرور پیاده و فضاهایی خوب برای حضور فرد در خارج از خانه؛ در خیابان­ها و در کنار سکونتگاه­ها، ساختمان­های عمومی، محل­های کار و غیره. در اینجا می­توان ساختمان­ها، مردم در حال رفت‌وآمد و مردمی که در فضاهای خارجی در نزدیک ساختمان­ها می­ایستند را دید، زیرا در اینجا فضاهای خارجی احساس راحتی به مردم داده و آن­ها را دعوت به استفاده می­کنند. چنین شهری، شهری سرزنده است. شهری که فضاهای داخلی ساختمان­هایش با فضاهای خارجی قابل‌استفاده تکمیل‌شده‌اند و شهری که فضاهای عمومی­اش به مردم اجازه می­دهند تا از آن­ها استفاده کنند.

 

در شهرهای سنتی ایران مانند شهر یزد نیز به اعتبار وجود ویژگی­های كالبدی خاص زمانه­شان، وجود همبستگی اجتماعی میان ساكنان، نوعی حس تعلق‌خاطر و امنیت را برای اهالی هر محله به همراه داشته كه خود سرچشمه­ی ایجاد سرمایه اجتماعی موجود در این محله­ها بوده است. وجود اعتماد، همبستگی و روح تعاون و همكاری در اداره­ی امور محله ازجمله نشانگر­های وجود این ویژگی هستند. در حقیقت، رشد بطئی كالبد محله­ها درگذشته، ضمن حفظ ارزش‌های محیط اجتماعی خود، پاسخگوی نیازهای ساكنان خود نیز بودند. مثل نیاز ارتباط برقرار کردن که آن توسط وجود امکانات ارتباطی، اعم از مسجد، حسینیه، سالن­های ورزشی و غیره می­باشد. با گذر زمان، ایجاد گسست در سازمان فضایی محله­ها و به‌تبع آن از میان رفتن اعتبار و هویت كالبدی، درنهایت از بین رفتن سازمان اجتماعی موجود در محله­های شهری را به دنبال داشته است. به دنبال این مسئله، كاهش كمی و كیفی تعاملات اجتماعی اتفاق افتاد و این در حالی است كه در مباحث نظری، میزان و نحوه تعاملات اجتماعی میان ساكنان، وجود یا عدم وجود سرمایه اجتماعی را رقم می‌زند. نبود فضاهای جمعی متناسب با نیاز امروز ساكنان، كاهش تعاملات اجتماعی و ارتباطات چهره به چهره را در میان آن­ها به دنبال داشت تا آنجا كه ساكنان را نسبت به یكدیگر بیگانه ساخت. این در شرایطی است كه تجربه نشان می­دهد كه بهبود كیفیت محیط فیزیکی و اجتماعی و فضای پیاده‌راه‌های محله، به‌گونه‌ای كه شرایط را برای افزایش تعاملات اجتماعی در آن فراهم آورد، می­تواند رنگ تعلق، حس هویت، حس اعتماد و درنتیجه­ی آن همبستگی اجتماعی را در میان ساكنان تقویت كنند كه همگی از مؤلفه­های مؤثر در شکل‌گیری سلامت اجتماعی به شمار می‌روند.

 

در این تحقیق، پژوهنده برآن است تا به بررسی و مقایسه دو محله با بافت متفاوت از یکدیگر یعنی محله­ی لب­خندق با بافت سنتی و محله­ی مهرآوران با بافت جدید در شهر یزد بپردازد و میزان سلامت اجتماعی ساکنین این دو بافت را مقایسه نماید. بنابراین به بررسی ساختار محیط اجتماعی و فیزیکی امروز شهر یزد و رابطه­­­ی میان این دو محیط و اینکه آیا این عوامل می­توانند بر روی سلامت اجتماعی افراد در دو محیط فیزیکی متفاوت تأثیر بگذارند، پرداخته می­شود. ارائه راهکار برای تقویت نقاط مثبت و رفع موانع موجود و بالا بردن سطح سلامت اجتماعی محلات ازجمله نیاز­های زندگی در شهر است.

 

[1] World Health Organization (WHO)

 

[2] Health

 

[3] Goldsmith

باتوسعه جوامع بشری و گسترش روابط اجتماعی و اقتصادی كشورها ،توانایی و ظرفیت اقتصادی نقش مهم و تعیین كننده در سیاستها و روابط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بین آنها ایفا می كند . هر میزان قدرت و توانمندی اقتصادی كشورها بیشتر باشد، پیشرفتهای علمی، سیاسی، نظامی، اجتماعی، فرهنگی و تكنولوژیكی آنها توسعه یافته تر است . این در حالی است كه امروزه حمل و نقل به جزء لاینفك زندگی بشری تبدیل و یكی از اركان اساسی شاخصه های رشد اقتصادی و توسعه اجتماعی است . در زندگی روزانه مردم ضمن تامین ، دسترسی، امكان انجام فعالیتهای مختلف را فراهم می آورد .

رانندگان معمولا در مسیر حركتی خود مكرر با تردیدهایی مواجه میشوند و احتمال مسیر نادرست ضمن مغشوش كردن ذهن راننده ، نگرانی او را افزایش و تمركز او را كاهش می دهد و زمینه بروز تصادفات را افزایش می دهد. از چند دهه گذشته كشورهای توسعه یافته

 

 به فكر چاره جوئی افتادند و یكی از راه حل های موجود را جا نمائی و نصب تابلو با اندازه و فونت مناسب و استاندارد می دانند. وافزایش ایمنی سفرهای جاده ای مستلزم ساماندهی علایم راهها می باشد.

با گسترش زندگی ماشینی و افزایش روزافزون ترافیک در شهرها در مقابل فواید اقتصادی و رفاهی ناشی از گسترش ارتباطات و سرعت جابجائی کالا متأسفانه بر تعداد و شدت تصادفات وسایل نقلیه موتوری افزوده شده و ضایعات جانی و مالی ناشی از این تصادفات، بار سنگینی را بر جامعه شهری تحمیل کند. صدمات حوادث فیزیکی یک مشکل بزرگ برای سلامت عمومی و توسعه است که بنابر گزارش سازمان بهداشت جهانی سالیانه نزدیک به 12 میلیون نفر را از بین می برد و بین 20  تا 50 میلیون انسان را دچار آسیب و ناتوانی می کند( آیتی، 1381، ص 22 ) .

آمار بالای مرگ و میر و تلفات ناشی از تصادفات و هزینه های گزاف اجتماعی و اقتصادی و آمار مخرب فیزیکی و روانی و اجتماعی آن روی افراد و جوامع به حدی است که به عنوان یکی از مهم ترین موضوعات ، برای پژوهشات علمی به شمار می آیند. آمارهای مربوط به مرگ و میر نشان می دهند که تصادفات، در صدر علل مرگ و میر افراد فعال در زمینه های اقتصادی و اجتماعی جامعه قرار دارد. و در سایر نقاط جهان، نیز این امر به صورت مسئله ای عمده که سلامت و ایمنی عمومی را به خطر انداخته است جلوه گر شده است. در ایران نیز این مشکل به قدری پیچیده و خطرناک شده که موجب بروز حساسیت هایی در سطح عمومی شده است. در همین راستا می توان به تصادفات جاده ای اشاره نمود که به عنوان دومین عامل مرگ و میر ایران مطرح می باشد.( آیتی، 1381، ص 27 ).

افزایش روز افزون تردد خودروها درمحورمورد مطالعه با توجه به جاذبه های تفریحی ومسیر تردد تهران به شهرهای شمالی مشكلات خاص خود را به دنبال دارد وجانمایی صحیح تابلو و علائم باعث هدایت درست وسایل نقلیه عبوری می گردد و تجهیزات ترافیكی در راهها مهمترین راهنمای كاربران میباشد با توجه به افزایش تصادفات در محورهای استان به نظر می رسد بررسی جانمایی تجهیزات یكی از مهمترین راهكارهای پیشگیری از حوادث بوده و باید به این نكته توجه داشت كه داشتن استانداردهای طراحی برای علائم ترافیكی و خط كشی راهها جهت استفاده كنندگان از راه برای هدایت وسیله نقلیه ضروری است. وطراحی مهندسی تجهیزات برابر استانداردها مهم است و باید با طیف وسیعی از رفتار انسانها هماهنگ باشد. علائم راه بایستی به شكلی منظم و مرحله ای اطلاعات لازم را ارائه نمایند تا از بروز هر گونه غافلگیری برای كاربران اجتناب نماید و در این راستا باز نگری علائم وتجهیزات برابر استانداردهای جهانی یكی از عوامل موثر وبنیادی در رفع معضلات ومشكلات ترافیكی محور مذكور می باشد. وبا عنایت بر حساسیت محور هر مرجعی كه مسئول نصب علائم و تجهیزات ترافیكی است، بایستی كاملا با مقررات نصب آشنا باشد كه نصب صحیح علائم در ایمنی تردد و سهولت شناسایی مسیر بسیار تضمین كننده می باشد(همان منبع). محقق با بررسی دقیق در خصوص مسئله تصادف به سوالاتی در خصوص آن برخورده و آن ها را مورد بررسی قرار می دهد .

در این فصل به بررسی موضوع پژوهش و ضرورت انجام آن و بیان اهدافی که مورد نظر است پرداخته می شود و در پایان نیز هر یک از متغیرها به صورت نظری و عملی مورد تبیین قرار گرفته است.

بیان مسئله

بررسی تصادفات نشان می دهد که عوامل بسیاری می توانند تاثیر گذار باشند از آن جمله می توان  به  عوامل مختلفی از قبیل انسان ، وسیله نقلیه ، شرایط جوی ، راه و … اشاره کرد. در بررسی عامل وسیله نقلیه به مواردی از قبیل مجهز بودن وسیله به ترمز ضد قفل و کیسه هوا پرداخته شده است.  از میان عوامل اصلی بروز تصادفات می توان به فصول مختلف سال اشاره کرد که از طرفی شرایط جوی در هر یک از آنها متغیر بوده و بر رفتار رانندگی تاثیرگذار است و از طرف دیگر، الگوی ترافیک در هر یک از فصل ها ویژگی های خاص خود را دارد و می تواند منجر به تغییر الگوی تصادفات، چه از حیث تعداد و چه شدت، شود. در این تحقیق با جمع آوری کروکیهای تصادفات در محور نور- چمستان در سال  90  تغییرات شدت تصادفات و تغییرات عوامل بروز تصادفات در فصل های مختلف بررسی شده است و عوامل مهمی را که کنترل آن از سوی پلیس راه ساده تر و اجرایی تر می باشد معرفی گردید . در این تحقیق به این سوال پاسخ داده شده است که شدت و عامل تصادفات در فصل های مختلف چه تغییراتی دارد؟

:
آنالیز اگزرژی یک روش آنالیز ترمودینامیکی است که بر اساس قانون دوم ترمودینامیک بوده و به صورت بسیار معنا دار و منطقی یک روش ثانوی و روشنگرانه جهت ارزیابی و مقایسه فرآیندها و سیستم­ها ارائه می­کند. به ویژه آنالیز اگزرژی منجر به ارائه راندمان­هایی می­ شود که مقیاس درستی از اینکه چگونه عملکرد واقعی به عملکرد ایده­آل نزدیک می­شود، ارائه می­کند و همچنین نسبت به آنالیز انرژی، دلایل و مکان­های افت­های ترمودینامیکی را به صورت بسیار شفاف­تر بیان می­کند. بنابراین آنالیز اگزرژی می­تواند به بهبود و بهینه سازی طراح­ها کمک کند.
در سال­های اخیر شاهد افزایش کاربرد و درک سودمندی روش آنالیز اگزرژی توسط صنعتگران، دولت­ها و دانشگاهیان بوده­ایم. همچنین روش آنالیز اگزرژی به سرعت در حال جهانی شدن است و امید است با به کار گیری این روش، از منابع انرژی موجود حداکثر بهره برداری

 

 صورت گیرد.

1-1- چرا آنالیز انرژی و اگزرژی؟
ترمودینامیک به توصیف رفتار، عملکرد و راندمان سیستم­ها در حیطه تبدیل انرژی از یک حالت به حالت دیگر می­پردازد. آنالیز ترمودینامیکی رایج در وحله اول بر اساس قانون اول ترمودینامیک است که قانون بقای انرژی را بیان می­کند. آنالیز انرژی یک سیستم تبدیل انرژی اساساً برآورد انرژی­های ورودی و خروجی از سیستم است. انرژی خروجی از سیستم به دو بخش محصولات و تلفات شکسته می­شود. راندمان­ها اغلب به صورت نسبت کمیت­های انرژی سنجیده می­شوند، و اغلب به منظور ارزیابی و مقایسه سیستم­های مختلف به کار می­روند. برای مثال نیروگاه­ها، گرم­کننده­ها و یخچال­ها اغلب بر اساس راندمان­های انرژی یا مقیاس­های مطلوبیت انرژی مقایسه می­شوند.
به هر حال، راندمان­های انرژی اغلب منجر به گمراهی نیز می­شوند. زیرا آنها همیشه معیاری از چگونگی نزدیکی عملکرد سیستم به عملکرد حالت ایده­آل سیستم را ارائه نمی­دهند. علاوه بر این، تلفات ترمودینامیکی که درون یک سیستم به وجود می­آیند (یعنی فاکتورهایی که باعث انحراف عملکرد سیستم از حالت ایده­آل می­شوند)، اغلب به صورت صحیح همراه آنالیز انرژی تعیین و ارزیابی نمی­شوند. نتایج آنالیز انرژی می­توانند نشان دهند که ناکارآیی­های عمده درون بخش­های اشتباه سیستم وجود داشته و همچنین بیان راندمان تکنولوژکی، از آنچه به واقع وجود دارد متفاوت است.
آنالیز اگزرژی بسیاری از نقایص آنالیز انرژی را از بین می­برد. آنالیز اگزرژی بر اساس قانون دوم ترمودینامیک است و جهت تعیین علل، موقعیت و بزرگی ناکارآیی فرآیندها بسیار مفید است. اگزرژی موجود در مقدار مشخصی انرژی در واقع برآوردی کمی از میزان مفید بودن آن انرژی یا به تعبیری کیفیت آن انرژی است. آنالیز اگزرژی تصدیق می­کند که اگرچه انرژی نمی­تواند تولید و یا نابود شود، اما از کیفیت آن می­تواند کاسته شود و در نهایت می­تواند به حالتی برسد که در آن در حالت تعادل کامل با محیط بوده و از این­رو قادر به انجام کار نخواهد بود.
برای مثال، در مورد سیستم­های ذخیره­سازی انرژی، با استفاده از آنالیز اگزرژی قادر هستیم پتانسیل ماکزیمم موجود در انرژی ورودی به سیستم را تعیین کنیم. تنها چنانچه انرژی دستخوش فرآیندهای برگشت­پذیر باشد، این ماکزیمم پتانسیل حفظ شده و قابل بازیابی خواهد بود. در دنیای واقعی و به دلیل برگشت ناپذیر بودن همیشگی فرآیندها، به هنگام بازیابی این پتانسیل با تلفات روبرو خواهیم بود.
جریان اگزرژی یک ماده در حال جریان زمانی بیشینه است که کار حاصل از آن هنگامی بدست آید که فرآیند به صورت برگشت پذیر به حالت محیط برسد و تبادل جرم و حرارت تنها با محیط صورت گیرد. در اصل، آنالیز اگزرژی بیان می­کند که محدودیت­های تئوریکی که در سیستم وجود دارد، آشکارا بیانگر این است که هیچ سیستم واقعی نمی­تواند همه اگزرژی را حفظ نموده و تنها بخشی از اگزرژی ورودی به سیستم قابل بازیابی است. همچنین آنالیز اگزرژی محدودیت­های عملی را از طریق ارائه تلفات به صورتی که مقیاس مستقیمی از تلفات اگزرژی است، به شکل کمی مشخص می­کند.
اصطلاح اگزرژی اغلب با عناوینی نظیر انرژی در دسترس، قابلیت استفاده، قابلیت انجام کار و … نیز به کار برده می­شود. مصرف اگزرژی نیز اغلب بازگشت ناپذیری، کار تلف شده، اتلاف و … نامیده می­شود. نامگذاری ترم­های اگزرژی منطبق بر نامگذاری تحلیل اگزرژی استاندارد کتاس[1] و همکاران او در سال 1987 می­باشد] 1[.
2-1- بالانس جرم، انرژی و آنتروپی
بالانس کلی یک کمیت در یک سیستم را می­توان به صورت زیر نوشت.
ورودی و خروجی به ترتیب به کمیت­های وارد شده و خارج شده از مرزهای سیستم اشاره دارند. تولید و اتلاف نیز به ترتیب به کمیت­های تولید شده و تلف شده (از بین رفته) در سیستم اشاره دارند. انباشتگی به افزودن (منفی یا مثبت) یک کمیت در درون سیستم اشاره می­کند.
بالانس کلی بالا را می­توان برای کمیت­های جرم، انرژی، آنتروپی و اگزرژی نوشت. جرم و انرژی، بر اساس قوانین پایستگی (صرف نظر از واکنش­های هسته­ای) نه به وجود می­آیند و نه از بین می­روند. و لذا بالانس کلی بالا برای هر کدام از این کمیت­ها به صورت زیر نوشته می­شود.
به واسطه وجود بازگشت ناپذیری­ها در طول فرآیند، آنتروپی به وجود می­آید اما از بین نمی­رود. این معادلات بالانس نشان می­دهند که در یک بازه زمانی در یک سیستم چه اتفاقی می­افتد. در یک فرآیند چرخه­ای کامل که حالت­های ابتدایی و نهایی سیستم یکسان است، ترم انباشتگی در همه معادلات بالانس صفر خواهد بود.
3-1- معادلات دقیق بالانس
در حالت کلی دو نوع سیستم در نظر می­گیریم: سیستم باز (جریان دار) و سیستم بسته (بدون جریان). در حالت کلی سیستم­های باز دارای بر هم کنش­های جرم، حرارت و کار می­باشند در حالی که سیستم­های بسته دارای بر هم کنش­های کار و حرارت می­باشند. ورورد جریان جرم و انتقال حرارت به سیستم و گرفتن کار از سیستم را معمولا مثبت تعریف می­کنیم.
[1] Kotas

ای بر نانوکامپوزیت های گرافنی
1-1-1- تاریخچه:
در گرافیت[1] (یکی دیگر از آلوتروپ­های کربن)، هر کدام از اتم­های چهار­ظرفیتی کربن با سه پیوند کووالانسی به سه اتم کربن دیگر متصل شده­اند و یک شبکه گسترده را تشکیل داده­اند. این لایه خود بر روی لایه­ای کاملا مشابه قرار گرفته­است و به این ترتیب، چهارمین الکترون ظرفیت نیز یک پیوند واندروالسی که ضعیف­تر از کووالانسی هست تشکیل می­دهد. به همین دلیل لایه­های گرافیت به راحتی روی هم سر می­خورند و می­توانند در نوک مداد به­کار بروند. گرافن ماده­ای است که در آن تنها یکی از این لایه­های گرافیت وجود دارد و به عبارتی چهارمین الکترون پیوندی کربن، به عنوان الکترون آزاد باقی مانده­است.
هر­چند نخستین بار در سال 1947 فیلیپ والاس[2] درباره­ی گرافن[3] نوشت و از آن زمان تلاش­های زیادی برای ساخت آن صورت گرفته­بود اما، قضیه مرمین – وانگر[4] در مکانیک آماری و نظریه میدان­های کوانتومی وجود داشت که ساخت یک ماده دوبعدی را غیرممکن و غیرپایدار می­دانست. اما به هر حال در سال 2004، آندره گایم[5] و کنستانتین نووسلف[6]، از دانشگاه منچستر موفق به ساخت این ماده شده و نشان دادند که قضیه مرمین – وانگر نمی­تواند کاملا درست باشد. جایزه نوبل فیزیک 2010 نیز به خاطر ساخت ماده­ای دوبعدی به این دو دانشمند تعلق گرفت.
2-1-1- معرفی
گرافن ساختار دو بعدی از یک لایه منفرد شبکه لانه زنبوری کربنی می­باشد. در گرافن، هر اتم کربن با سه اتم کربن دیگر پیوند داده­است. این سه پیوند در یک صفحه قرار دارند و زوایای بین آن­ها با یکدیگر مساوی و برابر با ˚120 است. در این حالت، اتم­های کربن در وضعیتی قرار می‏گیرند که شبکه­ ای از شش­ ضلعی­های منتظم را ایجاد می­کنند (شکل 1-1).

 

 

البته این ایده­آل­ترین حالت یک صفحه­ی گرافن است. در برخی مواقع، شکل این صفحه به گونه­ای تغییر می‏کند که در آن پنج­ضلعی­ها و هفت­ضلعی­هایی نیز ایجاد می­شود.
گرافن به علت داشتن خواص فوق­العاده در رسانندگی الکتریکی و رسانندگی گرمایی، چگالی بالا و تحرک پذیری حامل­های بار، رسانندگی اپتیکی [1] و خواص مکانیکی [2] به ماده‌ای منحصربفرد تبدیل شده است. این سامانه جدید حالت جامد به واسطه این خواص فوق­العاده به عنوان کاندید بسیار مناسب برای جایگزینی سیلیکان در نسل بعدی قطعه‌های فوتونیکی و الکترونیکی در نظر گرفته شده است و از این رو توجه کم سابقه­ای را در تحقیقات بنیادی و کاربردی به خود جلب کرده است. طول پیوند کربن ـ کربن در گرافن در حدود 0.142 نانومتر است.
ساختار زیربنایی برای ساخت نانو ساختارهای کربنی، تک لایه گرافن است که اگر بر روی هم قرار بگیرند توده سه­بعدی گرافیت را تشکیل می­دهند که بر هم کنش بین این صفحات از نوع واندروالسی با فاصله­ی بین صفحه­ای 0.335 نانومتر می‌باشد. اگر تک­لایه گرافیتی حول محوری لوله شود نانولوله­کربنی شبه­یک­بعدی واگر به صورت کروی پیچانده شود فلورین شبه­ صفر­بعدی را شکل می‌دهد. لایه‌های گرافینی از 5 تا 10 لایه را به نام گرافن کم لایه و بین 20 تا 30 لایه را به نام گرافن چند لایه، گرافن ضخیم و یا نانو­بلورهای نازک گرافیتی، می‌نامند. گرافن خالص تک لایه ازخود خواص شبه فلزی نشان می‌دهد [3].
3-1-1- روش های ساخت گرافن
امروزه روش­های بسیار متنوعی برای ساخت گرافن بکار برده می­شود که از متداول­ترین آن­ها می­توان روش­های لایه ­برداری مکانیکی، لایه­ برداری شیمیایی، سنتز شیمیایی و رسوب بخار شیمیایی[1] را نام برد. برخی روش­های دیگری همانند شکافتن نانو­لوله­ های­ کربنی [4] و ساخت با امواج ماکرویو [5] نیز اخیرا بکار­برده شده ­اند. یک نمای کلی از روش­های ساخت گرافن در زیر آمده است:
الف) از پایین به بالا (از اتم کربن به صفحه گرافن)
1- شکاف گرمایی
2- رسوب بخار شیمایی
a) پلاسما
b) گرمایی
ب) از بالا به پایین (از گرافیت به صفحه گرافن)
1- لایه برداری مکانیکی
a) چسب نواری
b) تیزی نوک میکروسکوپ نیروی اتمی
2- لایه برداری شیمایی
3- سنتز شیمیای
a) امواج فراصوتی
b) روش شیمیایی
در سال 1975گروه لانگ[1] [10] برای اولین بار گرافیت کم­لایه روی سطح بلور پلاتین را با استفاده از روش رسوب بخار شیمیایی تولید کردند.
در سال 1999 گروه لو[2] [11] با استفاده از تیزی نوک میکروسکوپ نیروی اتمی، لایه برداری مکانیکی را بر روی یک گرافیت پیرولیتی به منظور تهیه گرافن تک لایه انجام دادند. با این وجود، گرافن تک­لایه برای اولین بار در سال2004 توسط گروه نووسلف تولید و گزارش شد. آن‌ها از چسب­نواری برای جدا کردن لایه­های گرافن از سطح زیرلایه استفاده کردند. این روش توانایی و قابلیت تولید لایه‌های متنوع گرافن را دارد و علاوه بر آن، آسان نیز هست. روش لایه برداری مکانیکی توسط قابلیت تولید لایه‌های گرافیتی کم لایه و چند لایه را دارد اما ضخامت گرافیت به­دست آمده توسط این روش برابر با 10 نانو متر است که تقریبا برابر با 30 لایه گرافن تک­لایه است.
در روش لایه برداری شمیایی، فلزات قلیایی بین صفحات گرافیت پراکنده شده در محلول، قرار می‌گیرند. به طور مشابه روش سنتز شیمیایی شامل اکسید گرافیت پراکنده در محلول به­دست آمده از کاهش هیدروژن است. تولید گرافن توسط این روش یکی از بهترین روش‌ها برای تولید گرافن در ابعاد بزرگ است. در این روش کربنی که بوسیله گرما جدا شده بر روی سطح یک فلز فعال قرار می‌گیرد و در دمای بالا و تحت فشار اتمسفر یا فشار کم، یک شبکه لانه زنبوری تشکیل می‌دهد. از آنجایی که این روش در یک کوره گرمایی انجام می‌گیرد آن را روش رسوب بخار شیمیایی گرمایی می‌نامند. هنگامی­که این روش شامل رشد به کمک پلاسما باشد، روش رسوب بخار شیمیایی پلاسمای غنی شده نامیده می‌شود.
هریک از این روش‌ها مزایا و معایب خاص خود را دارند، به عنوان مثال روش لایه برداری مکانیکی توانایی و قابلیت ساخت گرافن یک لایه تا چند لایه را دارد اما همانندی نمونه های بهدست آمده بسیار پایین است، همچنین ساخت گرافن در ابعاد بزرگ یکی از چالش­های پیش روی این روش است. برای تهیه گرافن تک لایه و چند لایه می‌توان از روش چسب نواری استفاده کرد اما تحقیقات گسترده‌ی بیشتری برای توسعه این روش جهت استفاده در قطعه‌های الکترواپتیکی لازم است. روش‌های سنتز شیمیایی از روش‌های دمای پایین هستندکه این ویژگی موجب می‌شود ساخت گرافن بر روی انواع زیر لایه‌های با دمای محیط، به ویژه زیرلایه‌های پلیمری آسان‌تر شود؛ با این حال، همگنی و یکسانی گرافن تولید شده در ابعاد بزرگ، حاصل از این روش، مطلوب نیست. از سوی دیگر ساخت گرافن از اکسیدهای گرافن کاهش یافته اغلب به علت نقص در فرایند کاهش موجب ناکاملی درخواص الکترونی گرافن می‌شود. برآرایی گرافن وگرافیت سازی گرمایی بر روی سطح کربید­سیلسیوم از دیگر روش‌های تولید گرافن هستند اما دمای بالای این فرایندها و عدم توانایی انتقال بر روی سایر زیر لایه‌ها از محدودیت‌های این روش­ها هستند.
[1]  Lang
[2]  Lu
[1]  Chemial vapor deposition (CVD)
[1]  Graphite
[2]  Philip valas               
[3]  Graphene
[4] Mermin-Vanger theory
[5]  Andre Gaym
[6]  Constantin Novolslov

: در بیماری نارسایی انتهایی کلیه لازم است خانواده اقدامات حمایتی را برای بیمار دیالیزی­اش چه در منزل و چه در مراکز سرپایی مثل بخش­های دیالیز بیمارستان انجام ­دهد. مراقبین این بیماران اغلب زمان زیادی را برای مراقبت از ایشان صرف می­کنند و خستگی و فشار مراقبتی زیادی را تحمل­ می­کنند.

هدف: این مطالعه به منظورتعیین میزان فشار مراقبتی و عوامل مرتبط با آن در مراقبین بیماران همودیالیزی مراجعه کننده به مرکز آموزشی درمانی رازی شهر رشت در سال 1392 انجام گرفت.

روش کار: دراین مطالعه توصیفی تحلیلی، 154 مراقب بیمار همودیالیزی در مراجعه کننده به مرکزآموزشی درمانی رازی شهر رشت به روش
نمونه­گیری تدریجی انتخاب شدند. داده­ها از طریق مصاحبه با تکمیل دو پرسشنامه­ی « فشار مراقبتی زاریت » و « عوامل فردی– اجتماعی بیمار و مراقب » جمع­آوری و با استفاده از نرم افزار آماری 22  spss و آزمون­های آماری توصیفی و استنباطی (تی مستقل، آنالیز واریانس یک­طرفه، ضریب همبستگی پیرسون و اسپیرمن  و مدل رگرسیون لوجستیک رتبه­ای ) تجزیه و تحلیل شد.

نتایج: 7/74 درصد واحدهای موردپژوهش دارای فشار مراقبتی شدید هستند. بین میزان فشار مراقبتی با سن مراقب ( 005/0p =)، مدت مراقبت از بیمار (009/0p =)، تأهل مراقب (001/0 P =)، ابتلای مراقب به بیماری (003/0 P =)، نوع مسکن (048/0 P =)، زندگی با بیمار ( 001/0 P =)، تحصیلات مراقب (001/0 P =)، وضعیت درآمد (008/0p=)، نسبت با بیمار (017/0p=)، توان بیمار (0001/0p=)، نیاز مراقبتی بیمار (0001/0p=) وعضو انجمن دیالیز بودن (003/0p=) ارتباط معنی­دار آماری مشاهده شد. جهت مشخص نمودن اثر پیشگویی کننده­ی متغیرهای فردی-اجتماعی بیمار و مراقب از مدل رگرسیون لوجستیک استفاده گردید و نتایج نشان داد که متغیرهای تاهل مراقب، زندگی با بیمار، توان بیمار و مدت مراقبت از بیمار با فشار مراقبتی مراقبین ارتباط معناداری دارد. بطوریکه مراقبینی که متاهل بودند،با بیمار زندگی می کردند فشار مراقبتی بیشتری داشتند همچنین با کاهش میزان توان بیمار در انجام کارها و افزایش مدت مراقبت از بیمار میزان فشار مراقبتی مراقب افزایش می یافت.

 نتیجه­گیری: در این مطالعه یافته­ها نشان داد برخی عوامل فردی- اجتماعی مانند تاهل مراقب، زندگی با بیمار، توان بیمار و مدت مراقبت از بیمار با فشار مراقبتی مراقبین ارتباط معنی دار داشته و پیشگویی کننده­ی فشار مراقبتی می باشند. توصیه می شود به مراقبینی که دارای این شرایط می باشند توجه بیشتری از نظر بررسی فشار مراقبتی و اقدامات مورد نیاز جهت کاهش فشارها، صورت گیرد.

کلیدواژه­ها : فشار مراقبتی، مراقب، همودیالیز

 

فهرست مطالب:

عنوان                                                                                       صفحه

فصل اول:کلیات

1-1 زمینه و اهمیت پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

2-1 هدف کلی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 7

3-1 اهداف ویژه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

4-1هدف کاربردی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

5-1سوالات پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .. . . . . .. . . . . . 8

6-1تعریف واژه ها. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

7-1پیش فرض ها. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

8-1محدودیت های پژوهش:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . 12

فصل دوم: زمینه و پیشینه تحقیق

1-2 چهارچوب پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . 14

2-2 بر مطالعات انجام شده. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

 

فصل سوم:روش پژوهش

1-3 نوع پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

2-3 جامعه پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

3-3 نمونه پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45

4-3 مشخصات واحدهای مورد پژوهش و معیارهای ورود و خروج. . . . . . . . . . . . . 45

5-3 روش نمونه گیری و تعیین حجم نمونه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

6-3 محیط پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . 46

7-3 ابزار گردآوری داده ها. . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

8-3 اعتبار علمی یا روایی ابزار. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

9-3 اعتماد علمی یا پایایی ابزار. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

10-3 روش کاربرد ابزارها و گردآوری داده ها. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  49

11-3 روش تجزیه و تحلیل داده ها. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .. . . . 50

12-3 ملاحضات اخلاقی. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . 52

فصل چهارم:

1-4 یافته های پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . .  .. . . . . . . . . . . . . . . . 55

فصل پنجم:

1-5 تجزیه و تحلیل یافته ها . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

2-5 نتیجه­گیری نهایی یافته­ها براساس سؤالات پژوهش. . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . 103

3-5  کاربرد یافته­های پژوهش. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

4-5 پیشنهادات . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . .106

منابع و ماخذ:

-فهرست منابع. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

 

پیوست ها:

• پرسشنامه اطلاعات فردی اجتماعی
• پرسشنامه فشار مراقبتی زاریت

 

• فرم رضایت نامه آگاهانه

 

 

 

فهرست جدول ها

          عنوان                                                                                                صفحه

جدول شماره 1- شاخص­های پراکندگی و مرکزی متغیرهای کمی بیماران تحت همودیالیز. . . . . ..56

جدول شماره 2-   توزیع بیماران تحت همودیالیز بر حسب مشخصات فردی-اجتماعی. . . . . . . . 57

جدول شماره 3- شاخص­های پراکندگی و مرکزی متغیرهای کمی مراقبین بیماران تحت همودیالیز..60

جدول شماره 4- توزیع  مراقبین بیماران تحت همودیالیز بر حسب مشخصات فردی-اجتماعی. . 61

جدول شماره 5- توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب شدت فشار مراقبتی. . . . . . . . . . . . . . 65

جدول شماره 6- توزیع فراوانی مطلق و نسبی واحدهای مورد پژوهش برحسب پاسخ به عبارات ابزار فشار مراقبتی . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

جدول شاره 7- مقایسه توزیع فراوانی مطلق و نسبی واحدهای مورد پژوهش بر حسب وجود و عدم وجود فشار مراقبتی به تفکیک عبارات پرسشنامه. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73

جدول شماره8- همبستگی نمره کل فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش با متغیرهای کمی فردی-  اجتماعی  مراقب. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75

جدول  شماره 9- مقایسه میانگین نمره کل فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش برحسب جنس مراقب  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . 76

جدول شماره  10- مقایسه­ی میانگین نمره­ی کل فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش برحسب تأهل مراقب. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76

جدول شماره 11- مقایسه­ی میانگین نمره­ی کل فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش برحسب مراقبت مراقب از بیمار دیگر. . . . . . . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . 77

جدول شماره 12- مقایسه­ی میانگین نمره­ی کل فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش برحسب ابتلای مراقب به بیماری  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . .77

جدول شماره 13- مقایسه­ی میانگین نمره­ی کل فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش برحسب محل سکونت مراقب. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78

جدول شماره 14- مقایسه­ی میانگین نمره­ی کل فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش برحسب نوع مسکن مراقب. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

جدول شماره 15- مقایسه­ی میانگین نمره­ی کل فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش برحسب منبع درآمد بودن مراقب. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . 79

جدول شماره 16 -مقایسه­ی میانگین نمره­ی کل فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش برحسب زندگی با بیمار. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

جدول شماره 17- مقایسه­ی میانگین نمره­ی کل فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش برحسب میزان تحصیلات مراقب. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

جدول  شماره 18-  مقایسه­ی میانگین نمره­ی کل فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش برحسب وضعیت شغل مراقب. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81

جدول شماره 19 – مقایسه­ی میانگین نمره­ی کل فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش برحسب درآمد متوسط خانواده (ماه) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .82

جدول شماره 20 – مقایسه­ی میانگین نمره­ی کل فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش برحسب نسبت با بیمار. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . 83

جدول شماره 21- همبستگی نمره کل  فشار مراقبتی واحدهای مورد پژوهش با متغیرهای کمی فردی-اجتماعی بیمار . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . 84

جدول شماره22- مقایسه­ی میانگین نمره­ی فشار مراقبتی برحسب متغیرهای کیفی فردی- اجتماعی مرتبط با بیمار. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . … . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

جدول شماره23- ضریب رگرسیونی عوامل مرتبط با فشار مراقبتی در واحدهای مورد پژوهش. . . 86

 

 

فهرست نمودارها

          عنوان                                                                                                  صفحه

  نمودار شماره 1- توزیع واحدهای مورد پژوهش برحسب شدت فشار مراقبتی. . . . . . . . . . .. . . . . . 66

زمینه پژوهش:

بیماری از جمله چالش هایی است كه بر سر راه بسیاری از افراد قرار می گیرد و آنان را از فعالیت ها و زندگی روزمره خود باز می دارد. برطرف کردن بیماری، به دلیل تاثیری که بر ابعاد فردی، اجتماعی و اقتصادی می گذارد، از اهمیت ویژه ای برخوردار است (). در بین بیماری ها، بیماری های مزمن که دارای شیوعی فزاینده در جهان هستند، به دلیل گسترش روش های درمانی و در نتیجه کاهش میرایی با فرآیندی طولانی، بیماران را نیازمند مراقبت، سرپرستی و بازتوانی می سازند. در میان بیماری های مزمن، بیماری مزمن کلیوی از جمله مشکلات عمده ایست که در آن بیش تر سیستم های بدن تحت تأثیر اورمی ناشی از بیماری قرار می گیرند (). میزان شیوع نارسایی مزمن كلیه در جهان 242 مورد در یك میلیون جمعیت است و سالیانه حدود 8 درصد به این میزان اضافه می شود (). بیماری های مزمن کلیه هشتمین علت مرگ و میر در ایالات متحده محسوب می شود. تخمین زده می شود که بالغ بر 31 میلیون امریکایی (10% کل جمعیت) به بیماری مزمن کلیه مبتلا باشند (). براساس آمار موجود در ایران سالیانه حدود 1200 تا 1600 نفر به این بیماری مبتلا میشوند (). استان گیلان نیز با تعداد فزاینده ای از بیماران کلیوی روبرو است، به طوری که در سال 1391 آمار آن 3000 نفر اعلام شده است (). بیمارانی که به مرحله انتهایی بیماری کلیوی می رسند، برای زنده ماندن نیاز به انجام درمان های جایگزین کلیه (RRT)، شامل همودیالیز و پیوند کلیه دارند. با توجه به افزایش چشمگیر نیاز بهRRT در دهه های اخیر و روند صعودی آن و نیز با توجه به کمبود کلیه برای پیوند، دیالیز رایج ترین روش مورد استفاده در این بیماران است (). نیاز به همودیالیز در ایران به طور چشمگیری در حال افزایش است، به طوری که تعداد بیماران همودیالیزی استان گیلان از 502 بیمار در 11 مرکز در سال 1385 به 807 بیمار (با افزایش 60 درصدی) در 13 مرکز در سال 1390 افزایش یافته و براساس آخرین آمار منتشر شده از تعداد بیماران همودیالیزی در سال 1391 این تعداد به 924 نفر رسیده است (). درمان های جایگزینی کلیه، بیماران را در معرض طیف وسیعی از مشکلات جسمی، روانی، اقتصادی و اجتماعی قرار می دهد و در مجموع کیفیت زندگی آنان تحت تأثیر قرار می گیرد (). این بیماری منجر به تغییرات مهمی در شیوه زندگی فرد می گردد وکاهش سطح انرژی، نیاز مکرر به همودیالیز و مشکلات سلامتی همراه با آن، احساس افسردگی، عدم توانایی در انجام کارها و فعالیت های عادی روزمره و سایر مواردی که همگی زندگی بیمار را تحت تاثیر قرار داده و زندگی عادی او را مختل می سازد (). علوی و همکاران نیز در پژوهش خود که به بررسی وضعیت سلامتی و فعالیتهای روزانه زندگی در بیماران همودیالیزی و پیوند کلیه پرداخته اند، گزارش کردند که بیماران دیالیزی از وضعیت سلامت عمومی و جسمی مناسبی برخوردار نبوده و در انجام فعالیت های روزمره زندگی خود با مشکل روبرو هستند. (). مطالعات بسیاری نشان می دهند که بیماران همودیالیزی از خستگی شدیدی رنج می­برند (, ) و سطح بالایی از ناتوانی را در حیطه های مختلف زندگی تجربه می­کنند که در نهایت به کاهش سطح کیفیت زندگی آنها منجر می شود (). علاوه بر این، عوارض شایع دیالیز شامل برنامه غذایی محدود، کاهش فعالیت­های اجتماعی، عوارض دارویی، فشار اقتصادی، مشکلات زناشویی، استرس های عاطفی و اضطراب، بیمار و مراقب او را تحت فشار بیش­تری قرار می دهد. ().

  بیماری و ناتوانی مزمن در فرآیند زندگی و سازگاری های مربوطه اخلال ایجاد می­كند و به علت تأثیر بیماری بر مددجو و خانواده، پویایی خانواده اغلب تغییر می كند (). در نگاه سیستمی به خانواده، یک مشکل برای هر یک از اعضای خانواده روی اعضای دیگر خانواده نیز تأثیر خواهد گذاشت، () و به طور کلی بیماری مزمن، روی تمام خانواده اثر می گذارد (). به علت ماهیت مزمن و درمان طولانی مدت بیماری نارسایی مزمن پیشرونده­ی كلیه، بروز تغییراتی در عملكرد خانواده غیرقابل اجتناب می باشد (). نارسایی انتهایی کلیه یک بیماری مزمن است که خانواده باید عملکردهای حمایتی را برای بیمار دیالیزی اش چه در منزل و چه در مراکز سرپایی مثل بخش های دیالیز بیمارستان انجام دهد. مراقبین این بیماران اغلب زمان زیادی را برای مراقبت از این بیماران صرف می کنند و خستگی و فشار مراقبتی فراوانی را متحمل می شوند (). مراقبین بیماران همودیالیزی ممكن است احساس بار سنگینی بر دوش خود داشته باشند، زیرا آن ها مجبورند نقش مهمی در حمایت از این بیماران ایفا نمایند().  بهداشت شخصی، تهیه داروها، منتقل كردن به مركز دیالیز، كمك در خوردن وعده های غذایی، حمایت عاطفی و روانی از وظایف مراقبین این بیماران می باشد. این مراقبین معمولا” یکی از افراد خانواده و یا دوستان و آشنایان بیمار می باشند که باید با بیمار جهت مراقبت از وی در تماس باشند (). چنانچه تخمین زده می شود در انگلستان 9 نفر از 10 نفری که از بیماران با ناتوانی فیزیکی یا روانی مراقبت می­کنند ، خویشاوندان نزدیک آن­ها هستند (). درمطالعه­ی هاسیالی اوقلو و همکاران (2010) نیز تقریباً نیمی ازاعضای مراقبت دهنده خانواده، فرزندان بیماران بودند ().