حرکت معماری در جهت هماهنگ با طبیعت، اندیشه تازه ای نیست. از دیرباز گرایشات انسان به طبیعت شناخته شده و غیرقابل انکار است. در واقع انسان خود را یکی از عوامل طبیعت می داند و جدایی هر چه بیشتر میان این دو، مضرات روز افزونی را برای انسان به دنبال خواهد داشت؛ چرا که طبیعت سرشار از منابع انرژی، زیبایی و طراوت است. با انتقال پتانسیل های خود به جسم و روح انسان، منبع فعالیت ها و تحرکات جدید در او می شود. حتی زمانی که با بحران هایی روبروست، طبیعت می تواند یکی از راهکارهای اصلی و عمده برای رهایی انسان از این بحران ها باشد. مبانی طراحی بیونیک نیز بر این اصل استوار است که ساختمان به خودی خود، جزئی از طبیعت محسوب می شود که باید به عنوان بخشی از اکوسیستم عمل کند و در چرخه حیات قرار گیرد.

متأسفانه امروزه در ایران طبیعت در معماری جایگاهی ویژه ندارد و گاهأ فراموش شده است. بنابراین در این پژوهش سعی بر آن شده تا جایگاه حقیقی طبیعت در معماری درک شود.

پردیس دریایی با هدف حفظ و شناساندن گونه های جانوری دریایی و ساختارهای طبیعی خشکی به گردشگران و علاقه مندان و همچنین بالا بردن سطح آگاهی شان در فضاهای چندگانه طراحی خواهد گردید. از آنجایی که کمبود منابع اطلاعاتی در این زمینه تا حدودی مشهود است، ایجاد چنین فضایی می تواند از طریق برگزاری سفرها و تورهای خاص و با انتشار کتب، نشریات تحقیقاتی، برپایی نمایشگاه هایی در زمینه­های زیست محیطی، زمین شناختی و ایجاد کلاس های آموزشی، تا حد زیادی، سطح دانسته های تئوریک علاقه مندان را در کشور مطلوب سازد. همچنین برای مدیریت، حفظ و نگهداری منطقه با ارزش جغرافیایی آن تلاش های مداوم صورت پذیرد.

بدیهی است که این فضا در بعد ملی طراحی می گردد و منطقه آزاد قشم نیز به عنوان یکی از قطب های گردشگری کشور بشمار می رود. با توجه به سابقه موارد اکولوژی و ژئولوژی در این منطقه تاریخی، موقعیت قرارگیری این پردیس در قسمت جنوبی و بخش شرقی منطقه ژئوپارک قشم، طراحی می گردد.

در حال حاضر تنها با مدیریت کارآمد، آموزش مناسب افراد محلی، جذب گردشگر با محوریت آموزشی، تفریحی- تفرجی، مفاهیم زمین شناسی و محیط زیست به عموم مردم، می توان با تفسیر موثر تمامی جاذبه ها، به پرکردن اوقات فراغت گردشگران پرداخت. چنانچه این اقدامات در قالب طراحی پروژه­ی مورد پژوهش، بتواند به بهبود وضعیت اقتصادی، اجتماعی ساکنان محلی منجر شود و از آن به عنوان یک طرح پاسخگو نام برد.

1-2- بیان مسأله­ی اساسی تحقیق

پرسش اصلی تحقیق این است که چگونه می‌توان آثار زمین شناسی و زیست شناسی این منطقه را حفظ کرد و به بهترین شکل به نمایش گذاشت؟

در اینجا باید گفت که بشر از ابتدای حضورش بر این کره خاکی، تاکنون همواره در ارتباط با طبیعت بوده که مواجهه اش با طبیعت در هر دوره زمانی، با توجه به نگرش هایش بصورت گوناگون کاملأ مشهود است. اما انسان عصر حاضر با فعالیت های خود، چنان تغییراتی در کنش و واکنش های محیط زیستی ایجاد کرده که کارایی بسیاری از مکانیزم های طبیعی را ضعیف و ناتوان ساخته است. بحران ها و مشکلات پیش آمده در محیط زیست، طبیعت بقای بشر و سایر موجودات را به خطر انداخته است. اکنون بشر به دنبال یافتن راههایی بی خطر برای هم زیستی با طبیعت و حفظ میراث های آن است، بنابراین پژوهش حاضر به دنبال آن است تا با حفظ حریم طبیعی بتواند به خلق فضایی زنده و پویا در بستر کمک کند تا میراث معماری، زمین شناختی و زیست شناختی این منطقه، به نمایش گذاشته شود.

از متغیرهای اصلی مورد بررسی در طراحی موجود در این پژوهش می توان به پردیس و رویکرد بیونیکی اشاره داشت. با ایجاد پردیسی با همین رویکرد می­توان به بهبود وضع محیط زیست و همچنین متغیرهای وابسته در این تحقیق که بیولوژیک، اکولوژیک و ژئولوژیک است، رسید.

در این تحقیق سعی شده تا با تحلیل ژئولوژیکی، بیولوژیکی، اکولوژیکی، محدوده مورد مطالعه و شناخت ویژگی های وضع موجود آن، کاربری هایی مناسب و متناسب با شأن فضایی بستر موردنظر، انتخاب نموده تا با ترغیب افراد به استفاده و فعالیت در فضاها، این منطقه خاص جغرافیایی مورد توجه بیشتر بازدیدکنندگان، مخاطبان و علاقه مندان قرارگیرد. همچنین در صورت لزوم امکان توسعه احتمالی آتی در محدوده موردنظر اندیشیده شود تا به بهبود وضع بیولوژیکی و اکولوژیکی در کنار توجه به جنبه های توریستی- تفرحی و تحقیقاتی بپردازد.

 1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

یکی از ارکان های مهم در هر پروژه، اهمیت و ضرورت آن است. این بدان معناست که پروژه انتخابی بایستی از نظر سایت و عملکردهای خاص آن نیز قابل توجیه باشد. در جامعه امروزی کمترین مکان در اختیار آموزش، پژوهش و نمایشگاه به طور همزمان اختصاص دارد. با علم به اینکه یکی از عوامل پیشرفت در هر جامعه، مطالعه و تحقیق است لذا قسمت مختصری از طراحی مورد نظر به این بخش اختصاص دارد.

امروزه مشکلات و چالش های فزاینده ی پیشرو، زندگی انسان و دیگر موجودات را تهدید می کند. لذا ایجاد کاربری با هدف بهبود وضع اکولوژیکی و ژئولوژیکی در سایت ژئوپارک باعث می شود تا بخش خشکی این منطقه، به دلیل پتانسیل های گردشگری نیز مورد توجه قرار بگیرد و باعث بوجود آمدن جاذبه و تنوع در بخش دریایی گردد.

با وجود نظریه هایی مبنی بر ضرورت جلوگیری از آلودگی های محیط زیست و تأکید بر وجود کاربری های تفریحی موقت به گونه ای که مانع از آلودگی منطقه ای و محیط زیست شود، می توان اذعان داشت که تدابیر در نظر گرفته شده در این طرح به گونه ای است که کمترین تناقض را با نظریه های موجود داشته و تا حد امکان از آنها پیروی می کند.

توجیه سایت انتخابی: سایت مورد نظر در جزیره قشم است. از جمله جزایر خلیج فارس است که پتانسیل بالایی دارد. این جزیره با توجه به مراحل رشد تکاملی در سال های اخیر و به دلیل وجود منطقه خاص جغرافیایی ژئوپارک، می بایست در آن پروژه هایی بزرگتر و مهمتری دیده شود و باید این پروژه ها به پیشرفت این منطقه بیانجامد.

توجیه عملکردی: پروژه پردیس دریایی بر روی سه عامل تفریحی، تحقیقاتی و آموزشی کار می کند و با توجه به سه معیار بیولوژی، اکولوژیکی، ژئولوژیکی و با شروع یک پروژه با پتانسیل تفریحی- آموزشی، زمینه را برای دیگر عملکردهای منطقه فراهم سازد بنابراین سلسله مراتبی ترتیب داده شده تا منطقه ژئوپارک رشد بیشتری در منطقه خلیج فارس داشته باشد.

1-4- اهداف مشخص تحقیق (شامل اهداف کلی و کاربردی)

این تحقیق بر آن است تا با بررسی ویژگی ها و شرایط موجود در منطقه ژئوپارک قشم، زمینه­ لازم برای حفظ محیط زیست جانوری و انسانی، کاربری های متناسب با بستر موردنظر را ایجاد کند. بهبود شرایط بیولوژیکی و زیست موجودات، کارکرد نمایشگاه ها و بخش های تحقیقی- تفریحی، کمک مؤثری به شناساندن بیشتر این منطقه به عموم مردم ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس می کند.

1-4-1- اهداف كلی

• حفظ الگوهای زیستی در جزیره
• قرار گرفتن در معرض دید عموم، با مداخله های مطالعه شده در فضای طبیعی
• ارتقاء سطح آگاهی مردم محلی نسبت به زیستگاه های طبیعی، جانوری و اهمیت حفظ و نگهداری آن

 1-4-2- اهداف كاربردی

• فراهم سازی فضاهای شبیه سازی شده داخلی و طبیعی خارجی به جهت امکان تعامل میان گردشگران و بازدیدکنندگان داخلی و خارجی
• معماری همنشین با منطقه در کنار ارائه تاریخ زمین شناسی محلی- منطقه ای با بهره گیری از شرایط اقلیمی و جغرافیایی منطقه، جهت اقامت ها، بازدیدهای کوتاه مدت و انجام فعالیت های پژوهشی- آموزشی