۶-۴-۵-۴ حق محاکمه بدون تأخیرغیرموجه

رسیدگی ها باید بدون تأخیر غیرموجه شروع وحکم قطعی بعد از تمام مراحل تجدیدنظرخواهی صادرشود. این حق ، مقامات ذیصلاح را ملزم به تضمین این ‌امر می کند که مراحل پیش از محاکمه،‌تجدیدنظرخواهی قطعی درزمان معقول تکمیل ‌و آراء صادر شود.در شق ج بندیک ماده۶۷اساسنامه دادگاه کیفری بین‌المللی آمده است که رسیدگی به اتهامات کیفری بدون تأخیرغیرموجه صورت گیرد. تضمین محاکمه فوری در دادرسی های کیفری با حق آزادی ،‌فرض بیگناهی وحق دفاع از خود پیوند خورده است.هدف این است که تضمین شودسرنوشت و عاقبت فرد متهم بدون تأخیرغیرموجه تعیین ودفاع فرد باسپری شدن زمان خیلی زیاد تضعیف نشود. چراکه درمدت زمان طولانی خاطره ‌و حافظه شهود از بین می رود وممکن است شهود غیرقابل دسترس شده وسایرمدارک معدوم یا ناپدید شود.درجریان رسیدگی به پرونده زمان معقول زمانی است که با توجه به شرایط هرپرونده بررسی می شود، وعوامل زیادی در بررسی اینکه آیا زمانی که ‌رسیدگی ها با توجه به پیچیدگی‌های پرونده تکمیل شده معقول است یا خیرمورد توجه قرار می‌گیرد، ‌از جمله ماهیت وشدت جرم، تعداد اتهامات ،‌ماهیت تحقیقات ضروری و تعداد افراد داخل در جرم وتعداد شهود.^[۱۵۷]

۷-۴-۵-۴ حق دفاع شخصاً یا از طریق وکیل

هر متهم به جرم ، حق دفاع از خود را شخصاً یاازطریق وکیل داشته ، اوحق دارد از مساعدت حقوقی وکیل انتخابی خودبهره مند شود. حق داشتن وکیل واعلام آن اززمان کشف جرم تااجرای حکم صادره،‌از مهمترین تضمینات حقوقی دفاعی متهم است.و ‌در کلیه مراحل دادرسی کیفری یک حق مسلم است که برای متهم شناخته شده است.حق داشتن وکیل در تحقیقات مقدماتی ولزوم حضوروفعالیت قانونی وی ‌در دفاع از حقوق موکل خود به ویژه درهنگام بازجویی تضمینی بسیاراساسی درجهت حفظ حقوق وآزادی ها فردی وجلوگیری از اخلال درحق دفاع است.

عقل وانصاف حکم می‌کند که با پیچیده شدن مسائل حقوقی به ویژه درامور کیفری که با آبرو، حیثیت ،‌جان وعرض افراد در ارتباط است،‌ متهم بتواند در دفاع از خود که مستلزم آگاهی از قوانین و مسائل قضایی است از وجود وکیل مدافع برخوردار شود (موذن زادگان، ۱۳۸۳). حضور وکیل مدافع موجب قوت قلب متهم و رفع ‌اضطرار ورعب وی در ‌پاسخ‌گویی‌ به سوالات مطروحه مقامات صلاحیتدار قضایی است .

شق دبند۱ماده ۶۷اساسنامه دادگاه کیفری بین‌المللی مقرر نموده که:« با رعایت بند۲ماده۶۳ وبه منظور انجام امور دفاع شخصاً ویا از طریق مشاورحقوقی انتخابی خود در محاکمه حضوریابدو مطلع شود که اگر از مشاوره حقوقی بهره مند نیست ،‌حق دارد از مساعدت مشاور حقوقی که دادگاه درصورت ضرورت ودرراستای اجرای عدالت فراهم می‌کند بهره مندشود،حتی اگر توان مالی برای پرداخت هزینه های مربوطه را نداشته باشد» حق برخورداری از مساعدت حقوقی وکیل عبارت است از حق انتخاب وکیل یا درمواردی که عدالت ایجاب می کندباید وکیل تسخیری برای او تعیین شود ودرصورت ضرورت رایگان باشد. همچنین به متهم و وکیل او (درصورت داشتن وکیل) زمان وتسهیلات کافی داده شود تا برای دفاع آماده شوند.^[۱۵۸]

۸-۴-۵-۴ حق حضور در دادگاه و درمرحله تجدید نظر

حق حضور در دادگاه بخش اصلی از حق دفاع متهم است .هرمتهم به جرم کیفری حق حضوردر دادگاه را دارد به نحوی که بتواند دعوی را استماع ودفاعیه خود را تقدیم کند. سازمان عفوبین الملل متعقد است که متهم درطول جلسات دادگاه برای رد،‌استماع دعوی یا طرح ادعایی، وکمک به وکیلش در این راستا،‌یاتهیه اطلاعاتی که وکیل را قادر می‌سازد دلایل را رد ‌و شهود را جرح یاوکیل را در سوال از شهود راهنمایی کند، حضوریابد. هرچندسازمان مذبور براین نظر است که استثنائاتی که براین حق وارد می شود صرفاً‌ زمانی است که متهم عمداً از جلسات ‌رسیدگی ها بعد از شروع غیبت کند یا مزاحمت به اندازه ای باشد که مقامات مجبورشوند موقتاً ‌او را ا جلسه اخراج کنند. درچنین موارد برا ی اینکه به متهم اجازه داده شود رسیدگی را دنبال کند باید از وسایل سمعی و بصری استفاده کند.

شق د بند یک ماده ۶۷ اساسنامه دادگاه کیفری بین‌المللی نیز موکد این امر می‌باشد.حق حضور متهم درمرحله تجدید نظر خواهی نیز بستگی ‌به این امر دارد که آیا دادگاه تجدیدنظر مسایل ماهوی را همانند موضوعات شکلی به شیوه ای که منافع متهم مورد حمایت قرار می‌گیرد بررسی می‌کند. اگردادگاه تجدیدنظر صلاحیت تصمیم گیری درباره مسایل ماهوی وشکلی را داشته باشد،دادرسی عادلانه مستلزم حضور متهم جهت رعایت حق دفاع وی می‌باشد.

۹-۴-۵-۴ حق احضار ‌و سوال از شهود

عنصر اساسی اصل تساوی ابزار وامکانات ،‌حق دفاع وحق متهم برای احضار ‌و سوال از شهود است. این حق تضمین می‌کند که متهم همانند دادستان باید اختیارات الزام آور برای احضار ‌و سوال از شهود را داشته باشد.بعبارتی حق احضار ‌و سوال از شهود تضمین می‌کند که متهم فرصتی جهت پرسش از شهودی که دلیلی به نفع متهم ارائه می کندونیز اعتراض به دلایل علیه متهم را داشته باشند،‌همچنین سوال متهم ‌و دادستان از شهود برای دادگاه فرصتی ایجاد می‌کند که به ارائه مدارک ویا دلایل اعتراض به آن ها رسیدگی کند. در این خصوص ش ه بند یک ماده ۶۷اساسنامه دادگاه کیفری بین‌المللی مقرر نموده که:« از شهودی که علیه وی معرفی شده اند رأساً یا توسط دیگری سوالاتی بنماید ومطابق همان شرایطی که شهود علیه وی داشته اند، شهود خود را در جلسه حاضر واز آن ها سوال کند».حق سوال از شهود علیه متهم ‌به این معنی است که تمام مدارک باید به طور معمول در دادگاه علنی در حضور متهم ارائه شود. به نحوی که متهم بتواند به حقیقت واعتبار مدارک اعتراض کند. هرچند استثنائاتی براین اصل وجود دارد و ممکن است حق سوال متهم از شهود علیه خود ‌بر اساس رفتارش محدود شود برای مثال اگرمتهم فراری،یاشهود غیرقابل دسترس باشد ویازمانی که شهود از انتقام می ترسد . همچنین می توان گفت که استفاده از شهادت یک شاهد بی نام نقض حق سوال متهم از شهود است ، زیرامتهم از اطلاعات ضروری جهت جرح اعتبار شاهد محروم می ماند^[۱۵۹].

فصل پنجم

۱-۵ مقدمه

اولین دغدغه‌ی دولت‌ها و دستگاه‌های قضایی، حفظ امنیت جامعه است و هر جامعه ای که مجرمین بیشتری داشته باشد و جرایم زیادتری در آن ارتکاب یابد از امنیت پایین تری برخوردار است. حال برای رفع این معضل، کشف جرم بعد از وقوع و پیشگیری قبل از عمل، اندیشه اصلی صاحبان دولت‌ها و نهادهای کنترل اجتماعی است.