سرطان

سرطان[1] شامل گروه بزرگ و ناهمگنی از بیماری‌هاست که با تکثیر کنترل نشده سلول‌ها مشخص می‌شود (Alipoor A. and Noorbala A.A, 2004). برخی محققین، سرطان به معنی تقسیم کنترل نشده سلول‌ها را معادل بیماری که پایان طبیعی یک موجود چند سلولی باشد، نمی‌دانند. سرطان به این علت ایجاد می‌شود که سلول‌های سوماتیک تغییرات ژنتیکی را کسب می‌کنند که به آن‌ها شش ویژگی زیر را نسبت می‌دهند:

• توانایی همانند سازی به‌طور نامحدود

• عدم وابستگی به سیگنال‌های خارج سلولی

• عدم حساسیت به سیگنال‌های بازدارنده رشد خارج سلولی

• توانایی در پیش­گیری از وقوع آپوپتوزیس

• توانایی توده­ای از سلول‌های این چنینی در راه اندازی فرآیند رگ­زایی

• توانایی در حمله به بافت‌ها و ایجاد تومورهای ثانویه (Strachan and Read, 2011)

از آنجا که دستگاه ایمنی بدن در کنترل تومور، پیشگیری از پیشرفت و گسترش متاستاتیک تومور نقش مهمی ایفا می­کند، عوامل روان­شناختی[2] که با ایمنی بدن در ارتباط هستند نیز اهمیت بالقوه­ای در شیوع و پیشرفت سرطان دارند (Alipoor A. and Noorbala A.A, 2004)

به‌منظور تقسیم­بندی و افتراق انواع سرطان­ها، معیارهای متفاوتی ارائه گردیده است که منجر به ارائه الگوهای مختلفی گردیده است (Oommenو همکاران, 2008،Le Galesو همکاران, 1999). متناسب با این الگوها شیوه درمان نیز در انواع سرطان متفاوت خواهد بود (Mrakotskyو همکاران, 2011،Sirventو همکاران, 2011).

از 12400 مورد سرطان جدید در ایالات متحده در یک سال، 1% به کودکان 19 ساله و کمتر اختصاص داشته است. علی­رغم تمام پیشرفت علم هنوز سرطان­های بدخیم دومین عامل مرگ و میر کودکان (6/10%) را تشکیل می‌دهد اگرچه اغلب کودکان مبتلا به سرطان از بیماری خود و درمان­های مربوطه جان سالم بدر می­برند، لیکن پیامد­های طولانی مدت ناشی از درمان عوارض دیررس و همچنین عفونت­های میکروبی حاصله از درمان، امروزه کانون تحقیقات و مطالعات دانشمندان است (Berman ER, 2004).

توزیع و پراکندگی هیستولوژیک[3] و نیز پیش­آگهی[4] سرطان­ها در کودکان به شکل قابل توجهی با بزرگ‌سالان متفاوت می­باشد به‌طوری‌که لوسمی[5]، لنفوم[6]، سرطان مغز[7] و سارکوما[8] در کودکان شایع­تر است. به‌طور کلی سرطان­های لنفوهماتوپویتیک 44%، سرطان­های دستگاه عصبی 29%، سرطان­های بافت همبندی 10%، سرطان­های بافت­های جنینی[9] 12% و 5% باقی­مانده را سایر سرطان­های اطفال تشکیل می­دهند. درمان کودکان مبتلا به سرطان از پیچیده­ترین مساعی در طب اطفال است به‌طوری‌که درمان با اشعه[10] (رادیوتراپی)، شیمی درمانی[11] (کموتراپی) و جراحی اگرچه سودمند می­باشند، لیکن اثرات نامطلوب بر رشد و تکامل کودک داشته و گاهی اوقات سبب ایجاد عوارض دیررس در اطفال می­گردد (Berman ER, 2004)

علاوه بر درمان­های ذکر شده، امروزه درمان­های جایگزینی نظیر پیوند مغز استخوان[12] و استفاده از فرآورده­های بیولوژیک (ایمونوتراپی[13]) در دسترس پزشکان قرار گرفته است که غالباً به‌صورت الگوی ترکیبی از درمان­های مختلف مورد استفاده قرار می­گیرد. به‌طور کلی اکثر موارد لوکمی و نیز اغلب موارد لنفوم غیر هوچکینی[14] تنها با شیمی درمانی اداره می‌شود. البته در موارد لوکمی با درگیری آشکار سیستم عصبی مرکزی و نیز موارد لنفوم غیر هوچکینی غیر لنفوبلاستیک غالباً درمان توصیه شده رادیوتراپی است. البته درمان انتخابی در تومورهای شکمی ناشی از لنفوم بورکیت[15]، جراحی می­باشد (Berman ER, 2004).

مسلماً شیمی درمانی برای درمان سرطان­های پیشرفته به هیچ عنوان کافی و کارا نبوده و درمان ترکیبی همراه با رادیوتراپی مورد نیاز خواهد بود. کاربرد بیشتر شیمی درمانی در اطفال پاسخ بهتر آن­ها و تحمل بهتر عوارض جانبی حاد آن می‌باشد. برعکس رادیوتراپی به علت ایجاد آسیب شدیدتر و عوارض جانبی دیررس بیشتر در اطفال کمتر مورد توجه می‌باشد. نکته مهم در درمان کموتراپی این است که تقریباً همیشه این درمان به‌صورت ترکیبی از چند دارو مورد استفاده قرار می­گیرد. این کار علاوه بر اثر بخشی بهتر، طول درمان را کاهش می­دهد. به علت مکانیسم اثر خاص این داروها بخصوص تأثیر بر چرخه سلولی، غالباً اثرات آن­ها بر رده­هایی با سرعت تکثیر بیشتر مانند رده میلوئیدی[16] مغز استخوان مشهودتر خواهد بود. با تحت تأثیر قرارگرفتن سیستم ایمنی سپتی سمی­ها[17] و عفونت­های موضعی به‌وفور دیده می­شوند (Berman ER, 2004).

سیر مداوای بیشتر کودکان مبتلا به لوسمی لنفوبلاستیک حاد[18] (ALL) با درمان اولیه برای ریشه­کنی سلول­های لوکمیک از مغز استخوان با واسطه شیمی درمانی به مدت 4 هفته آغاز و در صورت نیاز، فاز دوم معالجه که درمان بر روی CNS[19] درمانی جهت ممانعت از عود بعدی CNS است، آغاز خواهد شد. لیکن به علت احتمال پایین عود بعدی CNS (کمتر از 5%) غالباً درمان در انتهای فاز اول متوقف می­شود. البته در کودکان مبتلا به این نوع اختلال پنومونی ناشی از پنوموسیستیس کارینی به وفور مشاهده می‌گردد. در لوسمی میلوژنیک حاد[20] (AML) درمان چند دارویی کموتراپیک معمولاً موفقیت­آمیز بوده و تا 80% موارد مفید واقع می­شود. پیوند مغز استخوان و یا پیوند سلول­های بنیادی[21] در 70- 60% موارد باعث افزایش شانس بهبودی بیماری شده است. رژیم درمانی مختلف در سایر انواع لوسمی­ها و لنفوم­ها همانند دو نوع سرطان خون ذکر شده فوق بسیار متفاوت و متنوع می­باشد ولی نکته مهم در تمامی این موارد این است که به علت درگیری لنفوسیت­ها و تضعیف سیستم ایمنی، به نظر می­رسد روند و احتمال ابتلا افراد به انواع مختلفی از میکروارگانیسم­ها افزایش یابد (Berman ER, 2004).