انگلیسی  ………………………………………………………………………………………….  117

فهرست جداول

جدول شماره (1): توزیع واحدهای مورد پژوهش برحسب ویژگی های فردی  …………….          58

جدول شماره (2) : توزیع واحدهای مورد پژوهش برحسب مشخصات تحصیلی
قبل از ورود به دانشگاه   ………………………………………………………………….          59

جدول  شماره (3): توزیع واحدهای مورد پژوهش برحسب مشخصات  تحصیلی
حین تحصیل در دانشگاه  ……………………………………………………………………………………….         60

جدول شماره (4) : توزیع واحدهای مورد پژوهش برحسب
وضعیت اقتصادی – اجتماعی دانشجویان   ……………………………………………………………….         63

جدول شماره (5) : توزیع واحدهای مورد پژوهش برحسب
وضعیت عاطفی – روانی دانشجویان   …………………………………………………………………………        64

جدول شماره (6) : توزیع واحدهای مورد پژوهش برحسب مشخصات خانوادگی  ………….        65

جدول شماره (7) : توزیع واحدهای مورد پژوهش برحسب عوامل آموزشی
نظری حیطه فراگیر  ………………………………………………………………………………………………….        67

جدول شماره (8 ) : توزیع نظرات واحدهای مورد پژوهش برحسب
عوامل آموزشی نظری حیطه فراده  …………………………………………………………………………….        68

جدول شماره (9) : توزیع نظرات واحد های مورد پژوهش بر حسب
حیطه محیط و تجهیزات آموزشی  ………………………………………………………………………………        68

جدول شماره (10) : توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب وضعیت تحصیلی ………………       69

جدول  شماره (11) : وضعیت تحصیلی واحدهای مورد پژوهش برحسب

ویژگی های فردی   ……………………………………………………………………………………………..          70

جدول شماره (12) : وضعیت تحصیلی واحدهای مورد پژوهش برحسب
مشخصات تحصیلی قبل از تحصیل در دانشگاه  ……………………………………………………..           71

جدول شماره (13) : وضعیت تحصیلی واحدهای مورد پژوهش برحسب
مشخصات تحصیلی حین تحصیل در دانشگاه  ………………………………………………………..          72

جدول شماره (14) : وضعیت تحصیلی واحدهای مورد پژوهش برحسب
وضعیت اقتصادی – اجتماعی دانشجویان  ……………………………………………………………..           73

جدول شماره (15) : وضعیت تحصیلی واحدهای مورد پژوهش برحسب
وضعیت عاطفی- روانی دانشجویان  ………………………………………………………………………            74

جدول شماره (16) : وضعیت تحصیلی واحدهای مورد پژوهش برحسب
مشخصات خانوادگی ……………………………………………………………………………………………           75

جدول شماره (17) : وضعیت تحصیلی واحدهای موردپژوهش برحسب
عوامل آموزشی نظری حیطه فراگیر ……………………………………………………………………….           76

جدول  شماره (18) : وضعیت تحصیلی واحدهای مورد پژوهش بر حسب
عوامل آموزشی نظری حیطه فراده  ………………………………………………………………………..           77

جدول  شماره (19) : وضعیت تحصیلی واحدهای مورد پژوهش بر حسب
عوامل آموزشی نظری حیطه محیط و تجهیزات آموزشی  …………………………………………           77

جدول (20) : عوامل پیش گویی کننده وضعیت تحصیلی در دانشجویان
پرستاری و مامایی  (آزمون لجستیک رگرسیون)  …………………………………………………….           78

زمینه پژوهش

رسالت اصلی دانشگاه ها، تربیت نیروی انسانی متخصص مورد نیاز جامعه، ترویج و ارتقاء دانش، گسترش تحقیق و فراهم نمودن زمینه مساعد برای توسعه کشور است. در همین راستا، وجود یک سیستم پایش و ارزشیابی در نظام آموزشی دانشگاه به منظور تعیین نقاط قوت و ضعف، ارتقا کیفیت آموزش و تربیت نیروی انسانی پاسخگو به نیاز جامعه، غیر قابل انکار می باشد(1). یکی از شاخص های مهم ارزشیابی دانشگاه ها، سنجش عملکرد یا وضعیت تحصیلی دانشجویان است(2) كه عبارت از داوری درباره تسلط دانشجویان بر دانش و مهارت های بنیادی،        اندازه گیری پیشرفت دانشجو در طی زمان، تشخیص مشکلات وی جهت انجام بازخورد مناسب به دانشجویان، ارزشیابی اثربخشی درس و ایجاد انگیزه مطالعه در آنها می باشد(3). عملكرد یا وضعیت تحصیلی[2] به پیشرفت یا افت تحصیلی دانشجویان اطلاق می شود که برای سنجش آن از ابزارهای مختلفی مانند معدل کل، ترم های مشروطی و تعداد واحد های مردودی یا قبولی استفاده می شود(4). پیشرفت تحصیلی، فرآیندی منظم برای تعیین و تشخیص میزان پیشرفت یادگیرندگان در رسیدن به اهداف آموزشی است(5) كه مفهومی قابل اندازه گیری بوده و با ابزاری به نام آزمون اندازه گیری می شود(6) و نمرات دروس یا دوره های تحصیلی می تواند به عنوان معیار تعیین کننده پیشرفت تحصیلی مدنظر قرار گیرد(7 ، 8).

در مقابل پیشرفت تحصیلی، اصطلاح افت یا اتلاف تحصیلی مطرح می شود(9) كه عبارت از ناتوانی و شکست در انجام و اتمام موفقیت آمیز دوره تحصیلات رسمی است(10) و با معیارهای مختلفی نظیر مشروطی، تکرار درس، طولانی شدن مدت تحصیل، اخراج، انصراف، ترک تحصیل و غیره قابل بررسی است(11). در واقع یكی از دلایل مهم بررسی وضعیت تحصیلی، تعیین و پیشگیری از افت تحصیلی است(12). افت تحصیلی دانشگاهی یک مشکل جدی است، بطوریکه حدود 50 درصد دانشجویان در سال اول ورود به دانشگاه با افت تحصیلی روبرو می شوند. افت تحصیلی به صورت توقف تحصیل، اخراج و ترک تحصیل، از نظر هزینه های آموزشی همه ساله خسارت های زیادی را به آموزش عالی در کشور ما و سایر کشورهای جهان وارد می کند. مركز آموزش عالی ملی استرالیا[5] میزان افت سالانه دانشجویان این كشور را  حدود 80-70 درصد برآورد کرده است(13). در دانشگاه لانکستر استرالیا 11 درصد دانشجویان در طول مدت 6 سال تحصیل، موفق به دریافت مدرک كارشناسی خود نشده اند که این موضوع باعث کاهش کارایی این دانشگاه شده است(4). لازین و نومان در مطالعه ای با هدف تعیین عوامل پیشگویی کننده افت تحصیلی در دانشجویان امریکا نشان داد که 6/12% دانشجویان علوم پزشکی یک دانشگاه دچار افت تحصیلی بوده اند که اغلب به دلیل نارسایی علمی آنها بوده است(14). همچنین، بررسی آرولامپالام[6] در انگلستان نشان داد که میزان افت تحصیلی دانشجویان علوم پزشکی سال اول 8/3% بوده است(15). در کشور ما نیز، افت تحصیلی هر ساله ده ها میلیارد ریال از بودجه کشور را به هدر داده و سبب بی ثمر ماندن نیروهای بالقوه و سرمایه های انسانی جامعه شده است(16). عدالتخواه و همکاران، افت تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اهواز را در دانشجویان پسر 9/43 درصد و در دانشجویان دختر 20 درصد گزارش کرده اند(17). فرهادی و همکاران در بررسی عوامل موثر بر افت تحصیلی دانشجویان روزانه دانشگاه علوم پزشکی لرستان، میزان افت تحصیلی در دانشجویان دختر 66/3% و در دانشجویان پسر 69/6% بود و کمترین میزان افت تحصیلی مربوط به رشته هوشبری بوده است(18). عالیخانی و همکاران فراوانی افت تحصیلی در 189 نفر از دانشجویان پرستاری دانشگاه علوم پزشکی ارتش را 32 نفر (9/16%) گزارش کرده اند(19). تقربی و همکاران در مظالعه ای با هدف تعیین شاخص های افت تحصیلی و عوامل مرتبط با آن در دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی کاشان نشان دادند که معدل کل در 209 نفر (5/14%) از دانشجویان نامطلوب بود(20). همچنین رئوفی و همکاران میزان افت دانشجویان دانشگاه تبریز را به ترتیب، در دندان پزشکی 9/22 درصد، گروه فیزیوتراپی 5/12 درصد، پرستاری و مامایی 6/10 درصد، داروسازی 8/9 درصد، پزشکی 7 درصد، بهداشت تغذیه 4/6 درصد و پیراپزشکی 7/4 درصد گزارش کردند(21).  به طور کلی افت تحصیلی به عنوان یکی از معضلات نظام های آموزشی در کلیه کشورها از جمله ایران در مقاطع مختلف دانشگاه به طور محسوس مشاهده شده و تبعات روحی، روانی، خانوادگی و اجتماعی متعددی را برای دانشجویان به همراه دارد(22، 23). صرف نظر از مشکلات روحی-روانی و محرومیت از تحصیل، این مشکل آموزشی در رشته های علوم پزشکی سبب پایین آمدن سطح کارآیی فارغ التحصیلان این حرفه ها شده و به نوبه خود خسارت های جانی، مالی و نارضایتی های اجتماعی زیادی را در پی خواهد داشت(23،24). همان طور که گفته شد مطالعات انجام شده نشان از شیوع زیاد افت تحصیلی دارد اما آمارهای گزارش شده در خصوص رشته های گروه علوم پزشکی بسیار متفاوت است که دلایلی همچون تفاوت در معیار مورد بررسی و رشته تحصیلی می تواند توجیه کننده علت آن باشد. محققین با تاکید بر شیوع 12 درصدی افت تحصیلی در دانشجویان دانشگاه های علوم پزشکی کشور، به منظور پیشگیری از عوارض نامطلوب و در بسیاری از موارد غیر قابل جبران آن، ضرورت وجود سیستم آموزشی هوشیاری که قادر به غربالگری و شناسایی دانشجویان در معرض خطر باشد را خاطر نشان ساخته اند(23،24،25). زیرا با شناسایی به موقع دانشجویان در معرض خطر و همکاری درون بخشی واحدهای آموزشی، دانشجویی و فرهنگی در دانشگاه ها و اهتمام اساتید راهنما       می توان موجبات ارتقای وضعیت تحصیلی آنها را فراهم کرد. بدیهی است که لازمه شناسایی دانشجویان در معرض خطر و پیشگیری از افت تحصیلی و تبعات آن، تبیین و شناسایی عوامل خطر ساز ضروری است(10).

به طور کلی وضعیت تحصیلی دانشجویان، به عنوان فرآیند پیچیده ای در نظر گرفته می شود که تحت تاثیر متقابل عواملی است که هم در ارتباط با نهاد آموزشی بوده و هم مربوط به فردیت دانشجو است(29). بر همین اساس متخصصین تعلیم و تربیت عوامل مرتبط با وضعیت تحصیلی را به دو دسته عوامل بیرونی (محیطی) و عوامل درونی (فردی) تقسیم کرده اند(27).