بورس اوراق بهادار باعث ایجاد محیطی مناسب به منظور بازرگانی آسان سهام فراهم وبه این ترتیب بازرگانان با سهام ودیگر اوراق بهادار به تجارت می پردازند. یکی از مسائل مهم در سرمایه گذاری، چگونگی سرمایه گذاری دربورس اوراق بهادار است وبازدهی شرکت مورد نظر نیز فاکتوری است که به سرمایه گذار در فرآیند سرمایه گذاری کمک می کند. به طور معمول مهمترین هدف در ارزیابی بازده به بهره وری در زمان گذشته شرکت ها برمی گردد. به عبارت دیگر، ازدیدگاه مدرن، فلسفه ارزیابی برتوسعه وبهبود شرکت مورد ارزیابی متمرکز است. بنابراین ارزیابی نه تنها به سرمایه گذار کمک می کند بلکه به شرکت ها و تشکیلات مورد ارزیابی آنها نیزکمک کرده وراهنمایشان می کند. اگرهدف شرکت ها افزایش سرمایه سهامداران باشد، باید معیارهای بهره وری که مطابق با ارزش افزوده دربلند مدت است وجو داشته باشند. رتبه بندی شرکت ها نقاط ضعف وقدرت شرکت ها وهمچنین فرصت ها وخطرات سرمایه گذاری درآنها رابه خوبی مشخص می کند.روشهای نوین در براورده کردن کارایی مارا متوجه روشی نو با رویکردی جامع بهنام تحلیل پوششی داده ها(DEA  ) معطوف  می دارد.تحلیل پوششی داده ها تکنیکی است که از کلیه مشاهدات گرد آوری شده برای اندازه گیری کارایی استفاده می کند در واقع این روش با استفاده همزمان از چند ورودی و چندین خروجی برخلاف روش های سنتی هرکدام از مشاهدات را در مقایسه مرز کارا بهینه می کند (مهرگان،1383).

1-2- اهمیت و ضرورت تحقیق

سیستم ارزیابی کارایی سازمان ها،یک مکانیزم مهم کنترل در  راستای خط مشی ها و سیاست های کلی سازمان بوده و اطلاعات مهم و حیاتی را در خصوص میزان تناسب و سازگاری کارایی واحد ها بابرنامه ها،دراختیار مدیران قرار می دهند.البته وقوع این امر در گرو آن است که

نظام ارزیابی کارایی از جامعیت کافی برخوردار باشد تانتایج آن قابل استفاده بوده و تمام جوانب فعالیت ها رامدنظر قرار دهد(اداره تحقیقات و برنامه ریزی،1384،ص 7).

1-3-بیان مساله

مسئله یعنی تفاوت بین وضع موجود و مطلوب ،بعبارت دیگر،مسئله یعنی فاصله بین جایی که هستیم و جایی که می خواهیم باشیم.مسئله

 وقتی حل می شود که توانسته باشیم وضع موجود خود را به وضعیت مطلوب تبدیل کرده باشیم.(Huber,1980 ).

چالش اصلی این تحقیق تعیین نقاط قوت و ضعف شرکت های مورد نظر با استفاده از پارامتر های موجود در ترازنامه وتعیین منابعی که موجودی ناکارامدی شرکتهای ناکارا می گردد و همچنین اتخاد تصمیمات و ارائه راهکار ها برای قرار گرفتن شرکتهای ناکارا در مرز کارایی و یا افزایش رتبه انها در رتبه بندی، چالش و مسئله تحقیق حاضر میباشد.

1-4-مدل مفهومی تحقیق

هر مدل مفهومی بعنوان نقطه شروع و مبنایی جهت انجام مطالعات و تحقیقات است بگونه ای که

متغیرهای مورد نظر تحقیق و روابط میان انها را مشخص می کند(Edwards et al,2000  )

بعبارت دیگر میتوان گفت که بصورتی ایده ال ،مدل مفهومی یا همان نقشه ذهنی.

به منظور آزمون قابلیت اجرایی بودن یک مدل،درحالت کلی میتوان ازسه روش استفاده کرد:

که عبارتند از:

1.اجرای مدل در دنیای واقعی(Koontz et al ,1980,p 500 ) (الوانی،1380،ص54).

2.استفاده از روش دلفی یا نظرسنجی ازخبرگان(Mulford & kloglan,1982 )

3.استفاده از فنون ریاضی وشبیه سازی (Barjis et al,2000 ).

در تحقیق حاضر فنون ریاضی و شبیه سازی مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

O                                                                                    N=30

(شکل 1-1)

ورودی ها شامل: نرخ بازگشت حقوق صاحبان سهام، کل دارایی و

 خروجی ها شامل: EPS، رشد فروش، سود خالص، نسبت جاری، نسبت آنی می باشند.

1-5-اهداف

1-5-1-هدف اصلی

ارزیابی کارایی رتبه بندی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار ایران

1-5-2-اهداف فرعی

1.تعیین کارایی نسبی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار ایران

2.رتبه بندی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار ایران

3.ارایه تصمیمات یا راهکارهایی برای شرکت های ناکارا

1-6-سوال/فرضیه

1-6-1-سوال اصلی

عملکرد نسبی شرکت های بورس اوراق بهادار با استفاده از روش های ناپامتریک(تحلیل پوششی داده ها) چگونه است؟

1-6-2-سوالات فرعی

1.کارایی نسبی هرکدام ازشرکتهای بورسی چیست؟

2.رتبه هرکدام از واحدهای دارای کارایینسبیچیست؟

3.منابع ناکارآمدی هرکدام از شرکت های ناکارامد چیست؟

4.چه تصمیماتی برای قرار گرفتن شرکت های ناکارا درمرز کارابایدارایه شود؟

1-7-قلمرو تحقیق

1-7-1-قلمرو موضوعی

این تحقیق به ارزیابی کارایی شرکت های انتخاب شده از سه صنعت در بورس اوراق بهادار ایران بااستفاده از تحلیل پوششی داده ها میپردازد.

1-7-2-قلمرو زمانی

با توجه به مقطعی بودن این تحقیق و هدف آن که ارزیابی کارایی شرکتهای موجود در بورس اوراق بهادارایران می باشداطلاعات مورد نیاز از عملکردشرکت ها از طریق صورت ترازنامه و صورت سود و زیان برای دوسالمالی 1388 و 1389 انتخاب گردیده است.

1-7-3-قلمرو مکانی

مکان تحقیق شامل30 شرکت موجوددر بورس اوراق بهادار ایران که در سه صنعت غیر همگن

مواد و محصولات شیمیایی،صنعت خودروسازی وصنعت ماشین آلات و دستگاههای برقی مشغول به فعالت هستندو اطلاعات مربوط به این شرکتهادر دفاتر حسابرسی یادر دفترکارگذاری بورس اوراق بهادار ایران موجود می باشد.

1-8-تعریف واژهها و اصلاحات

-تحلیل پوششی داده ها:تحلیل پوششی داده یک مدل برنامه ریزی بکار گرفته شده برای داده های قابل مشاهده شده است که روش جدیدی برای تخمین تجربی مرزکارایی راهمچون تابع

تولید فراهم میسازد که پایه اقتصاد مدرن می باشد(قربانی،1383).تحلیل پوششی داده ها

یک روش علمی وناپارامتری است و به مقایسه نسبت ستاده ها و به داده ها می پردازد.

1-8-1 -کارایی:بیانگر این مفهوم است که یک سازمان به چه خوبی از منابع خود در راستای تولید نسبت به بهترین عملکرد در مقطعی از زمان استفاده کرده است.کارایی عبارتست از نسبت بازده واقعی به بازده مورد انتظار (استاندارد تعیین شده ).به عبارت دیگر،نسبت مقدار کاری که انجام شده به مقدار کاری که باید انجام شود،کارایی گفته می شود.

کارایی =ستاده/ستاده مورد انتظار

(فرمول 1-1)

1-8-1-1-کارایی فنی:کارایی فنی توانایی یک واحد تولیدی برای رسیدن به حداکثر تولید،با استفاده از مجموعه ثابتی ازمنابع موجود می باشد(فارل،1957).به عبارت دیگر،کارایی فنی اختلاف بین نسبت خروجی به ورودی مشاهده شده با نسبت خروجی به ورودی دربهترین شرایط تولید است.

1-8-1-2-کارایی تخصصی:این نوع کارایی ،مفهومی است که به تشخیص بهینه عوامل تولید با توجه به قیمت این عوامل اطلاق می شود.فارل این نوع کارایی را کارایی هزینه می نامد. دراین کارایی مقادیر ورودی خروجی با توجه به قیمت ،طوری انتخاب میگردد که هزینه های تولید حداقل گردد.