کتاب ذکر شده، بررسی‌‌های این پژوهش در سه حوزه­ی حقوق اساسی، قدرت و ثروت می­باشد.

– کتاب “عدالت اجتماعی در نهج البلاغه” (ابعاد سیاسی، اقتصادی و حقوقی) پژوهش علی اصغر احمدی، ناظر به عرصه عدالت اجتماعی به رشته تحریر درآمده است، این اثر در چهار فصل 1. عدالت اجتماعی زمینه ها، موانع و دست آوردها 2. بررسی بعد سیاسی عدالت اجتماعی 3. بررسی بعد اقتصادی عدالت اجتماعی 4. بررسی بعد حقوقی عدالت اجتماعی و یک خاتمه و نتیجه گیری نگاشته شده است. روشــن است که این اثر نیز حوزه‌‌های عدالت اجتماعی را محور تحقیق خود قرار داده و به ابعاد و مناسبات آن پرداخته است.

– اثر دیگری که در پژوهش پیرامون نهج البلاغه درخور مطالعه و تامل است، کتاب “عدالت و یاد خدا” (آشنایی با روحانیت امام علیg) اثر دکتر رضا شاه‌‌کاظمی[1] محقق پاکستانی الاصل و مالکی مذهب می­باشد. این کتاب در سه فصل (سه مقاله) ابعاد روحانی و عرفانی و نیز مفهوم عدالت را با محوریت خطبه اول نهج البلاغه و نامه امام علیg به مالـک اشتر، بررسی می­کند.

– “امام علیg صدای عدالت انسانی” اثر اندیشمند شهیر مسیحی جرج سجعان جرداق، یکی از معروفترین آثار راجع به شخصیت و اندیشه‌‌های امیر مؤمنانg است که با نگاهی کارکردی، اندیشه‌‌های ارزنده­ی آن حضرت را بررسی می­کند. این اثر ارزشــمند نیز همانند سایر تحقیقات انجام شده با موضوع عدالت، بیشتر ناظر به جنبه‌‌های نظام عدالت اجتماعی و مدیریت اجتماعی در سیره و زندگی امیرالمؤمنینg است.

از میان مقالات تالیف شده با محوریت عدالت از منظر امیر مؤمنانg  نیز می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:

– اصطلاح شناسی عدالت و پیوند آن با مفاهیم همسو در آموزه‌‌های نهج البلاغه. سیدجواد احمدی

– عدالت اجتماعی از منظر نهج البلاغه. سیدجواد احمدی

– عدالت از دیدگاه امام علی جلال درخشه

– دیباچه ای بر فلسفه عدالت. حسین بشیریه

– عدالت در اندیشه سیاسی امام علی علی اکبر علیخانی

– امام علی عدالت و خشونت. دکتر بهرام اخوان کاظمی

– امام علی عدل و تعادل. محمد حکیمی

– امام علی و ابعاد عدالت اجتماعی. سیدحمید مولانا

– چیستی و ماهیت عدالت اجتماعی از نگاه امیرالمونین علی. حسن حاج حسینی

– بررسی مصادیق برجسته عدالت قضایی در سیره امام علی. دکتر محمدصالح ولیدی

– مبانی منطقی طراحی سیستم خط مشی‌‌گذاری دولتی برای تحقق عدالت حق مدار بر (اساس نهج البلاغه). دکتر علی اصغر پور عزت

در مجموعه کتب و مقالاتی که ذکر آن ها گذشت، خلاء دو فقدان اساسی به چشم می خورد: نخست آن که در فعالیت های علمی پیرامون کلیت نظریه عدالت از منظر امام علیg ابعاد و حوزه های مختلف عدالت تقسیم و تبیین نشده است و دوم آن که به بعضی ساحت های عدالت نظیر عدالت الهی یا عدالت نفس کمتر پرداخته شده است ضمن آن که نمی توان نسبت و رابطه­ی بین ساحت های مذکور را در آثار پیشینی مشاهده نمود.

روش تحقیق:

روش تحقیق حاضر اکتشافی – هرمنوتیکی و بر پایه مراجعه به متون اصلی و دست اول است که به گزارش فرمایشات حضرت امیر مومنان علی پرداخته اند. اهم این منابع از نهج البلاغه و غررالحکم بوده که مختص گفته ها و نوشته های حضرتg است. در مرحله بعدی مستدرکات نهج البلاغه و دیگر منابع روایی مانند کافی (که به شکل پراکنده اندیشه های حضرت را نقل می کنند) مد نظر قرار گرفته است.

با توجه به عربی بودن احادیث، در ابتدا کلیدواژه های مرتبط با بحث استخراج شده و سپس به توصیف ساحات عدالت از منظر حضرت پرداخته­ایم و همچنین از آثار (کتب و مقالات) محققینی که در موضوع عدالت پژوهش کرده اند بهره گیری شده است.

1- ترجمه مهدی شفیعیان، (تهران: دانشگاه امام صادقg، 1388).