در دنیای امروز، دسترسی به اطلاعات از جمله اطلاعات مالی بدون توجه به مقوله كیفیت آن یك راهبرد[1] سودمند به شمار نمی آید. اطلاعات سودمند مبنای تصمیم گیری اشخاصی است که در بازار سرمایه مشارکت دارند. سرمایه گذاران که نقش بنیادین در تامین مالی بازی می کنند برای تصمیم گیری های خود به اطلاعات مالی نیاز دارند و در همین راستا سیستم حسابداری با ارائه صورت های مالی به این نیاز پاسخ می دهد (کاظمی، 1388). هدف اصلی این است که اطلاعات توسط استفاده کنندگان، درک و بدین ترتیب در تصمیم گیری آنها تغییر ایجاد شود. با توجه به فرآیند تصمیم گیری و تاثیر اطلاعات در تصمیم گیری می توان نتیجه گیری کرد که هرچه کیفیت این اطلاعات بیشتر باشد، اطلاعات بیشتری را ارائه می کنند. اطلاعات حسابداری زمانی ارزش دارند که کیفیت بالایی داشته باشند و توسط استفاده کنندگان درک و سبب بهبود در تصمیم گیری آنها شود. برای رسیدن به این هدف باید به ویژگی ها ی ارائه مناسب توجه شود.
ویژگی های کیفی به ویژگی هایی اطلاق می شودکه اطلاعات ارائه شده در صورت های مالی را برای استفاده کنندگان مفید می کنند. طبق چارچوب نظری حسابداری، اطلاعات ارائه شده باید دارای ویژگی های کیفی بوده تا شرایط استفاده برای تصمیم گیری را داشته باشد. ویژگی های کیفی اولیه و اصلی مرتبط با محتوای اطلاعات مالی شامل مربوط بودن و قابلیت اتکا است. مربوط بودن به این معنا است که اطلاعات حسابداری باید توانایی ایجاد تفاوت در یک تصمیم را داشته باشند (FASB، 1980). و اطلاعاتی مربوط است که دارای اثر بخشی باشد. (134، 1992، Hendriksen and Vanbreda). در واقع این خصوصیات، شناسایی شده، تا تمیز دهنده اطلاعات بهتر از اطلاعات نامرغوب باشد و برای مفید نمودن اطلاعات ضروری هستند. هر قدر اطلاعات ارائه شده توسط سیستم حسابداری دارای اثربخشی بیشتری باشد، حسابداری به اهداف تعیین شده خود نزدیک تر شده و بیانگر ارزشمند بودن و ضرورت ارائه اطلاعات حسابداری است.
صورت های مالی به عنوان یكی از مهم ترین انواع اطلاعات در دسترس سرمایه گذاران نیز نمی تواند فاقد كیفیت باشد. صورت های مالی اساسی و یادداشت های همراه آنها به عنوان فرآورده ی نهایی فرآیند حسابداری و گزارشگری مالی یکی از ابزارهای اصلی انتقال اطلاعات به کاربران محسوب می شود و یکی از اهداف اصلی آنها، تهیه اطلاعات مربوط برای سرمایه گذاران است. صورت سود و زیان و صورت جریان وجه نقد دو جزو از این صورت ها هستند که اولی بر مبنای تعهدی و دیگری بر مبنای نقدی فراهم می شود. جریان های وجه نقد از اختلاف های زمان بندی و مشکلات تطابق بیشتری نسبت به سود رنج می برند. یکی از نقش های اقلام تعهدی تغییر یا تعدیل شناسایی وجه نقد در طول زمان است به گونه ای که اعداد تعدیل شده ( سود ) عملکرد شرکت را بهتر اندازه گیری نماید (بند 44 بیانیه شماره یک مفاهیم حسابداری هیات استاندارد های حسابداری مالی، 1978).
در این میان یکی از معیارهای اساسی برای تصمیم گیری در بورس، ارزش بازار سهام شرکت می باشد زیرا سودمندی اطلاعات امروزه بر

 اساس مربوط بودن متغیرهای حسابداری با ارزش بازار سهام شرکت تعریف می شود (رودنشین، 1384). و از آنجا که اطلاعات حسابداری نقش با اهمیتی در تعیین قیمت سهام دارد، لذا موجب اصلاح و بهبود تصمیم گیری های سرمایه گذاران و سایر استفاده کنندگان از اطلاعات حسابداری می شود. در این تحقیق جهت بررسی تاثیر اطلاعات ارائه شده توسط سیستم اطلاعاتی حسابداری بر ارزش بازار سهام شرکت از متغیرهای سود حسابداری و اجزای تشکیل دهنده آن استفاده شده است. انتظار می رود که سود حسابداری بخشی از اطلاعاتی باشد که توسط سرمایه گذاران استفاده می شود و به عنوان عامل موثر بر تصمیم گیری لحاظ شود و به عنوان یکی از منابع اصلی اطلاعات مالی در واحد های اقتصادی مبنای تصمیم گیری قرار گیرد. سودها، اطلاعات خلاصه هستند، به معنی دقیق تر، حاوی اطلاعاتی با ارزش هستند، بی آنکه لازم باشد سهامداران عملیات شرکت را به تفصیل بدانند. سود حسابداری به دو جزء تعهدی و نقدی (به عنوان نماینده صورت گردش وجوه نقد با تاکید بر مفهوم جریان های نقدی حاصل از فعالیت های عملیاتی) تقسیم شده است. در این فصل ابتدا به بیان مسئله اشاره خواهد شد. سپس به موضوع تحقیق و اهمیت آن پرداخته می‌شود، مدل مفهومی ارائه خواهد شد و در ادامه هدف از این تحقیق بیان خواهد شد، سپس فرضیه تحقیق، كاربردهای تحقیق، جنبه جدید بودن و نوآوری تحقیق، قلمرو تحقیق و تعریف واژگان و اصطلاحات بیان خواهد شد.

1-2 بیان مسئله

سیستم حسابداری اهداف خاصی را دنبال می کند و استفاده کنندگان بازخورد اطلاعات ارائه شده را مورد بررسی قرار می دهند تا به محتوای اطلاعاتی آنها پی برده و مبنای قابل اتکایی را جهت تصمیم گیری خود به دست آورند. سرمایه گذاران که در راس استفاده کنندگان هستند، نیاز به اطلاعاتی دارند تا میزان ارزش سرمایه گذاری انجام شده و عوامل موثر بر آن را شناسایی نمایند. بدین لحاظ ارزش بازار سهام، معیار مهمی در این رابطه است و اطلاعات حسابداری یکی از عوامل مرتبط با آن تلقی می شود.
یکی از کارکرد هایی که برای حسابداری تعریف شده است، ارایه اطلاعات مفید و سودمند برای سرمایه گذاران جهت تعیین ارزش اوراق بهادار و کمک به تصمیمات آگاهانه سرمایه گذاری می باشد (کاظمی، 1388). اطلاعات در صورتی سودمند و ارزشمند است که منجر به تغییر در باورها و کنش های سرمایه گذاران شود و علاوه بر آن بتوان درجه سودمندی اطلاعات را بر اساس میزان تغییرات در قیمت ها پس از انتشار اطلاعات، اندازه گیری نمود. اطلاعات مالی شرکت ها که بر قیمت سهام موثرند، را باید برای سرمایه گذاران افشا نمود. از بین اطلاعات حسابداری، سود حسابداری به عنوان مهم ترین منبع اطلاعاتی نقش بسزایی در تعیین ارزش جاری سهام یا کل واحد تجاری ایفا می کند. نقش سود حسابداری و جریان های نقدی در تعیین قیمت اوراق بهادار یکی از سوالات مهم در تحقیقات حسابداری بوده است. در چهار دهه اخیر تحقیقات حسابداری حجمی از آثار تئوری را در مورد رابطه ی بین سودهای حسابداری و ارزش شرکت پدید آورده است که با آثار بال و براون (1968) شروع می شود. سودهای حسابداری که شامل اقلام تعهدی و اجزای جریان های نقدی است، از مهم ترین اطلاعات ارائه شده در صورت های مالی تهیه شده می باشند. سهامداران که مهم ترین گروه استفاده کنندگان صورت های مالی هستند منافع خود را در اطلاعات سود جستجو می کنند. سود حسابداری عاملی است که موجب تغییر باورهای سرمایه گذاران است که تحت تاثیر محتوای اطلاعاتی سودهای اعلام شده تغییر یافته است (کاشف، 1389). با در نظر گرفتن اهمیت سود حسابداری و نقش وجوه نقد به عنوان یکی از منابع مهم و حیاتی هر واحد اقتصادی و استفاده از آن در بسیاری از تصمیمات مالی از قبیل مدل های ارزشیابی اوراق بهادار، سود حسابداری به دو جزء نقدی و تعهدی تفکیک شده است. سود حسابداری بر اساس مبنای تعهدی اندازه گیری می شود که بر اساس رویکرد تعهدی در صورت تحقق درآمدها و وقوع هزینه ها می توان سود را گزارش کرد و لزوما شناسایی درآمدها و هزینه ها همراه با دریافت و پرداخت وجه نقد نمی باشد. زمان تحقق و وقوع درآمدها و هزینه های شرکت، اغلب متفاوت از زمان دریافت ها و پرداخت های نقدی است. ارقام تعهدی که سود حسابداری را از جریان های نقدی متمایز می سازد، در نتیجه این  تفاوت ایجاد و گزارش می شود و از این رو بین سود حسابداری و جریانات نقدی عملیاتی گزارش شده در صورت جریان وجوه نقد، تفاوت به وجود می آید (حقیقت و بختیاری، 1387). از طرف دیگر همان طور که در بالا نیز اشاره شد محتوای اطلاعاتی سود و اجزای آن، به طور گسترده ای در متون حسابداری و مالی مورد آزمون قرار گرفته است. شواهد قبلی نشان می دهد که سود تعهدی نقش مهمی در فرایند ارزش گذاری بازی می کند، زیرا اقلام تعهدی از طریق تغییر یا تعدیل در شناسایی جریان های نقد در طول زمان و انتقال بین دوره ای آنها مشکلات زمان بندی و عدم تطابق نهفته در ارقام وجوه نقد را تخفیف می دهد (میرزایی و مهر آذین، 1391). مطالعات بر روی محتوای افزاینده اطلاعاتی، سود های حسابداری را به جریانات نقدی عملیاتی، اجزای تعهدی عادی و اجزای تعهدی غیر عادی تجزیه نموده و بازده سهام را با هریک از اجزاء مرتبط می سازند (یزدی و همکاران، 1385). به هر حال، ارتباط بین اجزای سود حسابداری وارزش بازار سهام شرکت، از موضوعات مهم در تحقیقات مالی و حسابداری در مطالعات جدید می باشد. بنابراین سوال اصلی تحقیق حاضر این گونه بیان می شود:
     آیا ارزش اطلاعاتی اجزای نقدی و تعهدی سود حسابداری، با ارزش بازار سهام دارای رابطه معنا داری می باشند و کدام یک ارزش اطلاعاتی بیشتری نسبت به دیگری دارد؟
چنان چه وجود رابطه معنادار تایید شود، می توان ادعا کرد که محتوای اطلاعاتی متغیرهای مستقل مذکور نسبت به ارزش بازار سهام، دارای ارزش اطلاعاتی است و نقش اساسی در تبیین و توضیح ارزش بازار سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران دارد.
با توجه به مباحث مطرح شده و افق دیدی كه حاصل شد، هدف در این تحقیق بررسی محتوا و ارزش اطلاعاتی جریان های نقدی و اقلام تعهدی جاری و غیرجاری در بازار سرمایه ایران می باشد. و از آنجا که قیمت سهام فراهم کننده معیار مناسبی جهت ارزیابی فایده مندی ارقام حسابداری تلقی می شود لذا تصمیم بر این شد که به بررسی تاثیر این سه عامل بر روی ارزش بازار سهام پرداخته شود. در حقیقت الگویی كه سرلوحه كار برای انجام این پژوهش می باشد به صورت زیر است:
(سود حسابداریf( = ارزش بازار سهام
 جریانات نقدی عملیاتی + تعهدات کل = سود حسابداری
تعهدات غیر جاری + تعهدات جاری = تعهدات کل
(تعهدات غیر جاری + تعهدات جاری + جریانات نقدی عملیاتی)f = ارزش بازار سهام
در اینجا منظور از جریانات نقدی عملیاتی شامل‌ جریان های‌ نقدی ‌ورودی‌ و خروجی‌ ناشی از فعالیت های‌عملیاتی‌ و نیز آن‌ دسته ‌از جریان های‌ نقدی ‌است‌ که‌ ماهیتاً به‌ طور مستقیم‌ قابل ‌ارتباط‌ با سایر طبقات‌ جریان های‌ نقدی ‌صورت‌ جریان‌ وجوه نقد نباشد. اقلام تعهدی بر اساس استفاده از رویکرد حسابداری تعهدی ایجاد می شوند و می توان گفت: اقلام تعهدی به عنوان تفاوت بین سود حسابداری و جریانات نقدی عملیاتی تعریف می شود.تعبیر عمومی از اقلام تعهدی این است که اقلام تعهدی نتیجه اعمال فرصت طلبانه مدیریت در ثبت و شناسایی رویدادهاست. هم چنین تعهدات كل نیز به مجموع تعهدات جاری و غیرجاری گفته می شود. با توجه به موارد ذكر شده و برای کمک به درک درستی از این سوال، بررسی خواهد شد که آیا رابطه ای بین عوامل مطرح شده وجود دارد یا خیر. به نظر می رسد بررسی ارزش اطلاعاتی جریان های نقدی و اقلام تعهدی جاری و غیرجاری در بازار سرمایه ایران، می تواند كمك شایانی به غنی تر شدن این حوزه از ادبیات كرده و نیز رهنمودی برای افراد و شركت های درگیر باشد. در چند سال اخیر بسیاری از پژوهش های حسابداری به بررسی رابطه بین برخی از متغیرهای حسابداری از قبیل ارزش دفتری هر سهم، سود هر سهم، بازده سهام و بازده حقوق صاحبان سهام با ارزش بازار سهام اقدام نموده اند. موضوع گزارشگری و افشای اطلاعات مالی و تاثیرات آنها بر ارزش بازار سهام مورد توجه بسیاری از پژوهشگران و محققان حسابداری و مدیریت مالی در کشورهای پیشرفته بوده است. هدف عمده بسیاری از این پژوهشگران و محققان شناخت میزان استفاده سرمایه گذاران از گزارش های مالی و اتکای آنان بر این گونه گزارش ها در زمان تصمیمات مربوط به خرید و فروش سهام شرکت ها است (رسولی، 1388).
 

شکل 1-1: ارتباط فرآیند تصمیم گیری سرمایه گذاران و اطلاعات صورت های مالی (رودنشین، 1384)

 
 
[1] Strategy