بررسی فمنیسم

این تحقیق با هدف بررسی موضوع فمنیسم كه یكی از پدیده های اجتماعی و بعضاً سیاسی عصر جدید است شكل گرفته و در آن به بررسی و پیشینه تاریخی آن و نگاه مكاتب مختلف پرداخته و چگونگی ورود آن به ایران و نحوه برخورد جامعه ایرانی با این مسئله و نحوه پذیرش آن مورد مداغه قرار گرفته و به موازات آن بررسی دیدگاههای افراطی موجود در این زمینه و نتایج مثبت و منفی آنها مورد نظر قرار گرفته است.

تاثیر جوامع و فرهنگ بر آن و نقش زنان در هر عصر برای پذیرش و رد آن و چگونگی سیاسی شدن آن نیز مورد توجه بوده است.

و با نگاه به قوانین اسلامی كه صدها سال قبل از این پدیده تدوین شده بسیاری از این حقوق ملحوظ است.

در این پژوهش، ابتدا به بررسی نظریه فمنیستی با دیدگاه سیاسی می پردازیم كه شامل موارد ذیل می گردد:

الف: فمنیسم لیبرال اولیه

ب: فمنیسم ماركسیستی

ج: فمنیسم سوسیالیتی تخیلی

د: زن به عنوان «دیگری»

هـ: موج دوم

سپس به بررسی فمنیسم و مشخصات عمومی آن در ایران می پردازیم.

الف: تأكید بر اشتغال

ب: تأكید بر تقابل زن و مر

ج: عدم توجه به تنوع گروههای زنان در ایران

د: تبلیغ و تأیید مشابهت كامل زن و مرد

و طرح شوالاتی از این دست كه آیا دنبال روی صرف و تقلید یك جانبه از شعارها و اصول فمنیسم غربی می تواند برای زن ایرانی مفید باشد؟

بررسی نقش سنتی زنان؟

نقش مادری و همسری؟

آیا تقابل بهتر است یا مكمل بودن؟

بعد از آن به معرفی طلایه داران جنبش زنان در دوره های مختلف بعد از انقلاب مشروطیت خواهیم پرداخت:

نقش زنان در تحقق قانون اساسی بعد از مشروطیت

نقش زنان در حمایت از كالاهای بومی و تحریم كالاهای انگلیسی

پایداری زنان در تأسیس مدارس دخترانه

تشكیل انجمن های زنان

دفاع از مشروطیت تا جنگیدن با لباس مردانه

و نهایتاً‌به بررسی دیدگاههای چپگرایان، نواندیشان دینی و نهضت اسلامی نسبت به زنان در دوره معاصر را مدنظر قرار خواهیم داد.

بخش اول: ویژگیهای طرح

۱– طرح مسئله

فمنیسم لغتی فرانسوی است که به آنچه در قرن نوزدهم در آمریکا تحت عنوان «جنبش زنان» معروف بود، اطلاق می‏شد. جنبش زنان مجموعه متنوعی از گروه‏هایی بود که هر یک به نحوی در «پیش برد» موقعیت زنان تلاش می‏کردند. اینک مفهوم فمنیسم فعالیت تمام کسانی را که در زمینه‏های مختلف برای پایان دادن به تابعیت تلاش می‏کنند در بر می‏گیرد.

این تعریف جامع از فمنیسم در مقابل نقطه‏نظر کسانی  قرار دارد که عنوان فمنیسم را تنها به نظریات  مشابه با نظریه مورد قبول خود اطلاق می‏کنند. از آنجا که نظریه فمنیستی تمام جنبه‏های زندگی را در بر می‏گیرد، اصطلاح فمنیسم دارای بار عاطفی نیرومندی است که از نظر عده‏ای تحقیرآمیز و از نظر برخی دیگر غرور آفرین محسوب می‏شود، بنابراین عده‏ای از مردم این عنوان را برای مدعیان آن نمی‏پذیرند و برخی دیگر برعکس آن را به کسانی نسبت می‏دهند که خود چنین ادعایی ندارند. هم‏چنان که یک نظریه نارسا درباره عدالت به هرحال درکی از عدالتی است بهمین ترتیب هم یک درک فمنیستی نارسا بهرحال درکی فمنیستی است.

جنبش «آزادی زنان» مهمترین روایت فمنیستی در جامعه معاصر غرب است. خود این عنوان نشان‏دهنده زمینه سیاسی ظهور آن و کلیدی برای درک بعضی از تفاوت‏های آن با اشکال پیشین فمنیسم است.

فمنیست‏های اولیه از «حقوق» و «برابری» زن سخن می‏گفتند اما در دهه ۶۰ میلادی «ستم» و«آزادی» در فعالیت‏های سیاسی چپ نو کلماتی کلیدی به شمار می‏رفت. با افزایش جنبش‏های آزادی بخش از قبیل جنبش آزادی بخش سیاهان، جهان سوم و… فمنیسم جدید ناگزیر عنوان «جنبش آزادی بخش زنان» را به خود گرفت. این تغییر نام بازتاب تحول مهمی در دورنمای سیاسی فمنیسم معاصر است

۲- هدف و انگیزه تحقیق

آشنایی با فمنیسم بعنوان یک نظریه، و سپس یافتن راه کارهای عملی جهت پیاده کردن نقاط مثبت این نظریه و اصلاح آن.

گرچه تاریخی طولانی از پیدایش فمنیسم نمی‏گذرد، ولی می‏توان قدمت آن را به قدمت رویارویی زنان با موانع و مشکلات در زندگی دانست. با این همه هرچند بعنوان یک تفکر و نظر سالهای زیادی از آغازش نمی‏گردند اما گستردگی و تاثیر این پدیده در اقصی نقاط جهان نشان دهنده آن است که جامعه امروز نیاز به آن داشته است.

البته یادآوری این نکته لازم است که پذیرش فمنیسم بعنوان یک الگوی عملی در زندگی و جامعه نمی‏تواند انسان و بخصوص زنان را به خواستهای خویش برساند زیرا این نظریه در طی دوران خود با تغییرات، زایدات، تندرویها و تک بعدی نگری‏ها مخلوط شده است. در عین‏حال شناخت علمی آن و ممزوج شدن راهکارهای عملی ساختاری آن متناسب با آداب و سنن هر جامعه میتواند جهت پیشرفت و ظلم ستیزی موثر باشد.

۳– ضرورت موضوع تحقیق

فمنیسم همواره وجود داشته است، یعنی از زمانی که زنان تحت تابعیت قرار گرفته‏اند در برابر این تابعیت مقاومت کرده‏اند. مقاومت آنها گاهی جمعی و آگاهانه و گاه منفرد و نیمه آگاهانه، جهت گریز از نقش‏های تحمیلی از سوی جامعه صورت گرفته است. بیماری، اعتیاد به الکل و مواد مخدر و حتی ابتلاء به بیماریهای روانی اشکال مختلف بروز این مقاومت بوده‏اند، با این همه و علی‏رغم قدمت و تداوم مقاومت زنان تنها در طول ۳۰۰- ۲۰۰ سال اخیر یک جنبش وسیع و قابل ملاحظه فمنیستی به صورت متشکل پدید آمده و برای مبارزه با ستم بر زنان تلاش کرده است. ولیکن همیشه جایگاه واقعی زن در جوامع مختلف زیر سوال بوده که فمنیسم متشکل در واقع پاسخ زنان به این مسئله بوده است.

برای اینکه این پاسخ را روشن‏تر ودقیق‏تر بدانیم، بایستی به بررسی این پدیده و افت و خیزهای آن در طول دوران بپردازیم و جایگاه کنونی آن را پیدا کنیم.

۴- سوالات تحقیق

۱- آیا فمنیسم به عنوان یک نظریه سیاسی مطرح است؟

۲- آیا فمنیسم تحت تاثیر نظریه‏های جامعه شناختی قرار گرفته است؟

۳- آیا فمنیسم ایرانی نگرشی متفاوت از فمنیسم غربی نسبت به مسئله زن دارد؟

۴- آیا جنبش زنان در زمان مشروطه بر روند فمنیسم در ایران تاثیر داشته است؟

۵- آیا مجله زنان بیش از مجله پیام زن به مسئله فمنیسم پرداخته است؟

۶- آیا جهت‏گیری مجله زنان نسبت به پیام زن در مورد فمنیسم مثبت‏تر است؟

۷- آیا نگرش مجله زنان نسبت به فمنیسم نگرشی سیاسی است؟

۸- آیا مجله پیام زن نگرشی غیرسیاسی به فمنیسم دارد؟