یکی از عمده ترین مسائلی که محققان تاریخ اسلام  به آن می‌پردازند توجه به تفاوتهای مذهبی در ایران بعد ازاسلام می‌باشد.رواج واندیشه ی  مذهبی تشیع،یکی از مهم ترین نمود وتجلی این  تفاوتهای مذهبی است.این مساله به نوبه خود ناشی از عوامل مختلفی می‌تواند باشد.یکی از این عوامل تلاش وجهدی است که عالمان مختلف از خاندانهای گوناگون شیعی در این را ه انجام می‌دادند. نوشتن کتب مختلف شیعی وجانبداری از اهل بیت،وجود خاندانهای شیعی نظیر آل نوبخت وآل ترکه در این سرزمین همواره مورد توجه محققین بوده است.

یکی  از معروفترین  خاندانهای شیعی درایران، خاندان آل بابویه است که درقم، مهد گسترش تشیع مستقر بودند.این خاندان بزرگ که بیشتر از دیگر خاندانهای ایرانی علمای نامور پرورش داده است و یکی از بزرگترین دانشمندان شیعی بنام شیخ صدوق  نیز ازاین خاندان برخاست، در درجه بالایی از اهمیت برخورداراست.  حضور شیخ صدوق بعنوان رهبر علمی‌مذهبی شیعیان در ری وهمچنین پدرش علی بن بابویه قمی‌از علمای مشهور شیعی، اهمیت این خاندان را در متمایل کردن ایران به سمت تشیع بیشتر و بهتر جلوه گر می‌سازد.این تحقیق برآن است تا به نقش وخدماتی که علمای این خاندان برای رشد و گسترش  تشیع در قم،مرکز ایران بعنوان یکی از مهم ترین پایگاه های نشر وتوسعه تشیع انجام دادند بپردازد.

درارتباط با خاندانهای بزرگ شیعه در ایران تا کنون تحقیقات مفصلی  صورت گرفته است،که در این میان خاندان آل بابویه نیز به عنوان

 یکی از بزرگترین آنها بی نصیب نمانده است.اما بیشترین  این آثار،درواقع تاکید  اصلی  خود را بر شیخ صدوق،بعنوان شخصیتی  شناخته شده  درمیان این خاندان قرار داده اند. درمورد پیشینه تحقیق از جمله کتابهایی که که در ارتباط با شخصیت شیخ صدوق نوشته شده است، می‌توان به کتاب” فقیه  ری”، نوشته حسن موسوی خراسانی می‌توان اشاره نمود،که درقسمت معرفی منابع تحقیقاتی  به آن اشاره شده است. درواقع  تاکید اصلی نگارنده در جهت نمایاندن وظیفه شیخ صدوق بعنوان رهبر شیعی ری بوده است، نه تمام اعضای خاندان بابویه. همچنین مقالات متعددی در این زمینه به رشته تحریر درآمده است، که ازجمله آنها می‌توان به” شرح حال سه تن از معارف بزرگ شیعه: شیخ صدوق، کلینی وطبرسی” تالیف حبیب الله  مظلومی‌ اشاره نمود که هدف آن فقط شناسایی و معرفی شیخ صدوق و دوتن دیگر از علمای شیعی می‌باشد.از مزایای این مقاله آن است  که شخصیت و آثار شیخ صدوق نسبتاً خوب  به خواننده معرفی شده است،اما نویسنده به شخصیت علمی‌پدر ودیگر اعضای خاندان شیخ صدوق توجهی ننموده است.

اما درارتباط با کلیه اعضای این خاندان کتاب فهرست آل بابویه و علماءالبحرین تالیف سلیمان ماخوذی  منتشر شده است. این کتب اگرچه ازدسته معدود کتابهایی هستندکه به معرفی نسبی تک تک اشخاص علمی‌خاندان آل بابویه پرداخته است،اما صرف نظر ازعربی بودن کتاب وترجمه نشدن آن،این نقص را هم دارد که ازاشاره کردن به وظیفه ونقش این علما درارتباط باگسترش وپیشبرد تشیع درایران غافل مانده ودربسیاری موارد فقط وفقط ازاین علما نام برده،بدون اینکه حتی نامی‌ازآثارشان برده باشد.

” دائره المعارف  تشیع “، “دانشنامه جهان اسلام” و”دائره المعارف بزرگ اسلامی”،نیز هرکدام تقریباً جسته گریخته به معرفی خاندان آل بابویه،وتوضیح درمورد تعدادی چند از علمای این خاندان پرداخته است،اما همانطور که می‌دانیم این ازویژگیها و خصوصیات دائره المعارفهاست که به تجزیه و تحلیل مسائل نمی‌پردازدو صرفا ََشمه ای کلی ازاطلاعات را دراختیار خوانندگان قرار می‌دهد.

در این میان جای بررسی نقش کلی این خاندان به خصوص نقش شیخ صدوق در پیشرفت تشیع در ایران،خالی به نظر می‌رسد.اگرچه همانطور که گفته شد در ارتباط با شخصیت و آثارواقدامات شیخ صدوق نکات خوب وارزنده ای ارائه شده است، اما نباید از تلاش واقدامات سایر اعضای این خانواده که در مرکز ایران انجام داده اند و تا حد زیادی از آن غفلت شده است بی توجه گذر کرد.دراین پژوهش تلاش گردیده است که تاحد مقدور این نقص برطرف گردد.

لازم است ابتداهداف وسپس  فرضیاتی وسوالاتی که در این راستا دغدغه این تحقیق بوده است   مطرح گردد:  

اهدافی که این تحقیق دنبال می‌کند عبارتند از:

1- تبیین حوادث مرتبط با مسائل مربوط به شیعیان در قرن چهارم

2. معرفی برجسته ترین افراد خاندان بابویه.
3. بررسی روابط میان افراد این خاندان با برخی از افراد صاحب نام معاصر.

4.تبیین  نقش شیخ صدوق درمباحث کلامی‌دوره آل بویه هجری.

به پرسش های زیر نیز سعی شده پاسخ داده شود :

1.عوامل فرهنگی تا چه میزان بر گسترش تشیع در ایران تاثیر گذار بوده است؟

2.در خاندان بابویه به جز شیخ صدوق و پدرش چه کسانی شخصیت های علمی‌وفرهنگی                               داشته  اند؟

3. اقدامات کلامی‌شیخ صدوق تا چه میزان درگسترش تشیع درایران نقش داشته است؟
4. را بطه ی شیخ صدوق با دیگر علما ودانشمندان هم عصر خود چگونه بوده است؟

فرضیاتی که درجهت اثبات آنها تلاش گردید عبارتند از:

1. خاندان بابویه یکی از ارکان مهم در گسترش تشیع در ایران تلقی می‌گردد.
2. در میان اعضای این خاندان، فقط شیخ صدوق دارای بالاترین مرتبه ی علمی‌است.