هدف فعالیت هر واحد تجاری انتفاعی کسب سود است و برای تشکیل هر شرکت نیز یک طرح تجاری مورد نیاز است تا اهداف و چشم­اندازهای شرکت را تدوین نموده و راهبرد شرکت مورد نظر را برای دستیابی به آن اهداف ارائه دهد. پس از تاسیس شرکت و آغاز فعالیت آن، فرایند سوددهی شرکت آغاز می­شود. شرکتها در محیطی پویا فعالیت می­کنند و با یکدیگر به رقابت می­پردازند تا گوی سبقت را از حریفان بربایند و سهم بازار و سود بیشتری را کسب کنند و در این میان شرکت­هایی که عملکرد ضعیفتری داشته باشند، زودتر از دور رقابت خارج شده و با مشکلات مالی و یا به اصطلاح درماندگی مالی دچار می­شوند. لذا تصمیمات داخلی مدیر و راهبردهای شرکت برای دسترسی به اهداف آن و همچنین عوامل خارج از شرکت، یعنی رقبا، بر احتمال درماندگی مالی شرکت تاثیر می­گذارند. شرکتی که به درماندگی مالی دچار شود، با مشکلاتی مواجه می­گردد که شاید بتوان مهمترین آن را کاهش ارزش بازار آن شرکت دانست. بنابراین مساله درماندگی مالی برای سرمایه گذاران نیز یک مساله مهم است که اصل سرمایه و بازده مورد انتظار آنها را در معرض ریسک قرار می­دهد.
درماندگی مالی نیز دارای مراحل مختلفی است که در نهایت به ورشکستگی و تعطیلی بنگاه اقتصادی می­­انجامد. چنانچه اقدامات مدیران در مراحل ابتدائی درماندگی مالی موثر واقع گردد، احتمال ابتلای شرکت به مراحل بعدی درماندگی مالی و ورشکستگی کاهش یافته و چه بسا که شرکت سامان یافته و در مسیر رشد قرار گیرد. لذا مطالعه نحوه رفتار مدیر در هنگام ابتلا به درماندگی مالی از اهمیت خاصی برخوردار است. هنگامی که شرکت به درماندگی مالی مبتلا شده و سود آن کفاف هزینه بهره ندهد، احتمالاً اعتباردهندگان سرمایه­گذاری در شرکت مربوطه را مخاطره آمیزتر برآورد می­کنند و لذا نرخ بازده مورد انتظار خود را برای پوشش صرف ریسک افزایش می­دهند و یا به

 طور کلی اعتباردهی به شرکت مورد نظر را غیرعقلانی تشخیص دهند. در چنین شرایطی ممکن است ترجیحات تامین مالی مدیران تغییر کرده و به سمت استفاده از سایر منابع تامین مالی پیش روند. یکی از این منابع، تامین مالی از طریق خریدهای اعتباری یا همان حسابهای پرداختنی تجاری می­باشد. ما در پژوهش حاضر به دنبال بررسی تاثیر درماندگی مالی بر این نوع از تامین مالی و همچنین تاثیر این نوع از

 
تامین مالی بر عملکرد شرکت هستیم. به عبارتی دیگر، می­خواهیم بررسی کنیم که درماندگی مالی چه تاثیری بر تصمیم به تامین مالی از طریق حسابهای پرداختنی دارد و آیا این تصمیم یک روش بازدارنده از پیشرفت سیر درماندگی مالی است و یا درماندگی مالی را تشدید می­کند.
ساختار پژوهش حاضر بدین گونه است که در این فصل کلیات پژوهش ارائه می­شود. در فصل دوم مبانی نظری تحقیق و همچنین پیشینه پژوهش­های داخلی و خارجی مرتبط ارائه می­گردد. در فصل سوم روش اجرای پژوهش به تفصیل بیان خواهد شد و فصل چهارم به تجزیه و تحلیل داده­ها و آزمون­های آماری اختصاص دارد. درنهایت نیز این پژوهش با بحث و نتیجه­گیری در فصل پنجم خاتمه می­یابد.
 
1-2 بیان مساله
هنگامی که شرکت ها به درماندگی مالی دچار می شوند، توان آنها در تامین مالی شدیداً کاهش خواهد یافت، زیرا ترس از ورشکستگی شرکت مانع از این می شود که سرمایه گذاران منابع مالی دیگری برای شرکت فراهم آورند. بستانکاران تجاری یا همان حسابهای پرداختنی تجاری، نوعی از تامین مالی است که در مبادلات تجاری، بوسیله عرضه کنندگان (تامین کنندگان مواد اولیه و سایر عوامل تولید) فراهم شده و منبعی معمولی از تامین مالی کوتاه مدت بوده که بوسیله شرکتها مورد استفاده گسترده قرار می گیرد. مطالعات قبلی نشان داده اند هنگامی که اعتبارات مالی در دسترس نباشد، حسابهای پرداختنی افزایش می یابد (مولینا و پریو[1]، 2012، 187). منطق زیربنایی این امر کاملاً بدیهی است؛ فارغ از تامین مالی داخلی که شرکت با استفاده از ستانده­ها و نتایج عملیات خود به منابع مالی دست پیدا خواهد کرد، تامین مالی خارجی از راه­هایی محدود صورت می­گیرند که عمدتاً شامل وام­ها و اعتبارات بانکی، اوراق قرضه، اوراق مالکیت مانند سهام عادی و سهام ممتاز می­باشد. هنگامی که توان شرکت در تامین مالی داخلی نقصان یابد و امکان تامین مالی خارجی از برخی راه­­ها کاهش یابد، شرکت می­بایستی از سایر راه­های دیگر منابع مالی مورد نیاز خود را تامین نماید. در
 
هنگام رخداد درماندگی مالی، توان تامین مالی داخلی شرکت به شدت کاهش خواهد یافت و لذا شرکت مجبور به تامین مالی خارجی خواهد بود.
حال این مساله ممکن است پیش آید که در این هنگام آیا اعتباردهندگان و سرمایه­گذاران میل و رغبتی برای سرمایه­گذاری در یک فرصت سرمایه­گذاری ریسکی را دارند و یا منابع خود را در سایر آلترناتیوهای کم ریسک­تر سرمایه­گذاری خواهند کرد. با توجه به ریسک­گریز بودن سرمایه­گذار عقلایی، بدیهی است که توان شرکت در تامین مالی از طریق انتشار اوراق بدهی و همچنین تامین مالی از طریق وام بانکی کاهش خواهد یافت؛ زیرا توان بازپرداخت اصل و بهره وام و اعتبارات برای اعتباردهندگان حائز اهمیت می­باشد (امیری و محمدی خورزوقی، 1391، 61). بنابراین تحلیل رفتار شرکت­های مبتلا به درماندگی مالی برای تداوم فعالیت­های عملیاتی معمول خود و تامین مالی از سایر طرق نامعمول مانند خرید اعتباری و نسیه از عرضه­کنندگان مواد اولیه و سایر تامین­کنندگان موضوع جالبی است که کمتر به آن توجه شده است، چرا که حساب­های پرداختنی تجاری یکی از متداول­ترین حساب­های ترازنامه بسیاری از شرکت­ها می­باشد ولی رفتار این حساب و تاثیرپذیری آن در شرایط مختلف عملکردی شرکت، کمتر مورد بررسی موشکافانه قرار گرفته است و در زمینه تاثیر درماندگی مالی بر حساب­های پرداختنی تجاری تحقیقی در ایران صورت نگرفته است.
با توجه به موارد فوق­الذکر یکی از مسائل تحقیق حاضر این خواهد بود که درماندگی مالی چه تاثیری بر روی تامین مالی از طریق حسابهای پرداختنی تجاری خواهد داشت. از سویی دیگر این بحث نیز قابل بررسی است که آیا تامین مالی از طریق حساب­های پرداختنی تجاری می­تواند راه­گشای مشکلات اقتصادی شرکت­های مبتلا به درماندگی مالی باشد و یا خیر. لذا مساله دیگر این است که این نوع از تامین مالی چه تاثیری بر روی عملکرد شرکت­های مبتلا به درماندگی مالی خواهد داشت.
 
 
 
1-3 اهمیت موضوع تحقیق و انگیزه انتخاب آن
درماندگی مالی یکی از موضوعات مهم در بازارهای سرمایه است، چرا که هر شرکت دارای یک چرخه عمر است و شرکت در طی عمر خود ممکن است با نوساناتی در فعالیت­های خود مواجه شود که به درماندگی مالی در مقطعی خاص منجر گردد. در زمان درماندگی مالی، جریانات نقدی پوشش لازم برای ایفای تعهدات را تامین نکرده و شرکت دچار ناتوانی موقت در پرداخت بدهی­ها می­شود (منصورفر، غیور و لطفی، 1392، 75).
از سویی دیگر، واکنش شرکت­ها در هنگام ابتلا به درماندگی مالی برای اداره و تداوم فعالیت­های عملیاتی خود از اهمیت بسزایی برخوردار است. نحوه تامین مالی فعالیت­های عملیاتی در هنگام درماندگی مالی نیز نیازمند بررسی است. با توجه به میاحث مطرح شده قبلی یکی از راه­های تامین مالی استفاده از حساب­های پرداختنی تجاری است که بوسیله عرضه­کنندگان عوامل تولید فراهم می­شود. انتظار می­رود که در هنگام ابتلای شرکت به درماندگی مالی، با توجه به محدودیت در توان تامین مالی از طریق وام بانکی و اوراق بهادار بدهی، شاهد افزایش حساب­هاب پرداختنی به عنوان یکی از راه­های تامین مالی باشیم. در زمینه کمی سازی آثار درماندگی مالی بر روی میزان حساب­های پرداختنی تجاری تحقیق چندانی صورت نگرفته است و این عامل بویژه در ایران تا به حال موضوع مطالعه قرار نگرفته است.
از سویی دیگر نحوه تامین مالی از طریق حساب­های پرداختنی نیز می­تواند بر درماندگی مالی تاثیر داشته باشد؛ چرا که تامین مالی از این طریق نسبتاً گران می­باشد. بنابراین ممکن است این نوع تامین مالی باعث کاهش بازده شرکت گردد (مولینا و پریو، 2012، 188). بنابراین ضرورت دارد که علاوه بر تاثیر درماندگی مالی بر میزان حساب­های دریافتنی، اثر این نوع از تامین مالی بر روی بازده نیز مورد مطالعه قرار گیرد که این مورد نیز در ایران دارای پیشینه تحقیقی نمی­باشد. بعلاوه بررسی مورد دوم مشخص می­کند که آیا تامین مالی از طریق حسابهای پرداختنی در شرایط درماندگی مالی به عنوان یک راه حل برای مشکلات تامین مالی عمل خواهد کرد یا مصداق ضرب­المثل از چاله درآمدن و به چاه افتادن است.
با توجه به موارد مذکور لازم خواهد بود تا با اجرای تحقیق حاضر، زوایای پنهان تاثیر درماندگی مالی بر حساب­های پرداختنی تجاری و تاثیر این نوع از تامین مالی بر عملکرد شرکت­های مبتلا به درماندگی مالی آَکار گردد.