پایان نامه - مقاله - تحقیق

:

مدیریت کار کردن با و به وسیله دیگران است؛ هرچند که مدیران وظایف گوناگونی بر عهده داشته و فعالیت های متنوع و پیچیده ای انجام می دهند، هیچ مدیری نمی تواند برای انجام کارهای مربوط به شغلش تنها بر کوشش های فردی خود اکتفا کند؛ بر این اساس داشتن مهارت و توانایی های مختلف برای مدیران صرف نظر نوع فعالیت و مأموریت سازمانشان ضرورت پیدا می کند. مدیر باید قادر باشد برای همه­ی کارهای مربوط به حیطه وظایف خود و سایر زیردستان برنامه ریزی کند، دست به سازماندهی امور مختلف بزند، هماهنگی لازم را برای دستیابی به اهداف مشخص ایجاد نماید و کارایی[1] و اثربخشی[2] سازمان را در دستور کار خود قرار دهد. در تمام این فعالیت ها مدیران از مهارت هایی بهره می گیرند که در اصطلاح به آنها مهارت های مدیریتی گفته می شود(روغنی و همکاران،1388).

عمومی ترین و مورد پذیرش ترین طبقه بندی از مهارت های مدیران توسط رابرت کاتز[3] ارایه شده است. کاتز ، مهارت را به توانایی هایی که در نحوه­ی انجام وظایف ذاتی نیست ولی قابل پرورش است، تعریف می کند. وی مدیر را کسی می داند که اعمال دیگران را هدایت می کند و مسئولیت تحقق هدف های خاصی را بر عهده دارد. لازمه­ی مدیریت مؤفق داشتن مهارت های سه گانه فنی[4]، انسانی[5] و ادراکی[6] است( علاقه بند، 1375).

از طرف دیگر، اثربخشی و کارایی هر سازمان تا حد بسیار زیادی به نحوه­ی مدیریت و کاربرد دقیق و مؤثر منابع انسانی بستگی دارد. بدیهی است تحقق چنین امری با استفاده از مهارت های مدیریتی امکان پذیر است. آموزش رسمی مدارس، همچون سایر مراکز آموزش رسمی با در اختیار داشتن مدیران، مربیان، تجهیزات و امکانات درصدد تحقق اهداف آموزشی و پرورشی هستند. اما بی شک دستیابی به چنین اهدافی مستلزم هدف گذاری دقیق، برنامه ریزی آموزشی و درسی، سازماندهی صحیح و در نهایت اجرای مؤثر برنامه هاست که همه آنها در گرو مهارت و توانایی مدیران است. به عبارت دیگر، اثربخشی و کارایی هر سازمان به میزان دانش و مهارت مدیران آن بستگی دارد(هرسی و بلانچارد، 1375).

لذا، در پژوهش حاضر به بررسی و مقایسه اثربخشی و کارایی مدیران انتخابی و انتصابی آموزش و پرورش با توجه به مهارت های سه گانه آنها پرداخته می شود.

• بیان مسأله:

عملکرد مدیران در سازمان ها برای انجام رسالت و مسئولیت ها و تحقق اهداف سازمان بالاخص در نظام آموزش و پرورش به عنوان مهم ترین سازمان در هر جامعه به لحاظ تأثیری که بر عملکرد سایر عوامل سازمانی دارد، مورد توجه صاحب نظران بوده است. یکی از راه هایی که توسط آن عملکرد مدیران مورد توجه قرار می گیرد، مشاهده آنها از زاویه­ی مهارت هایی است که برای تأمین مؤفقیت آمیز اثربخشی و کارایی لازم است. ” کاتز” مهارت های مورد نیاز مدیران را با دسته بندی در سه طیف فنی، انسانی و ادراکی مورد مطالعه قرار داده است(علاقه بند، 1375).

مهارت فنی یعنی دانایی و توانایی در انجام دادن وظایف خاص که لازمه آن ورزیدگی در به کار بردن ابزار و فنون ویژه و شایستگی عملی در رفتار و فعالیت است. مهارت فنی از طریق تحصیل، کارورزی و تجربه حاصل می شود. دانش، فنون و روش های برنامه ریزی، بودجه بندی، کنترل، حسابداری، امور مالی، کارگزینی، کارپردازی و غیره از جمله مهارت های فنی هستند که می توان در آنها به بالاترین درجه قابلیت و شایستگی دست یافت. زیرا این نوع مهارت، دقیق، مشخص، دارای ضوابط عینی و قابل اندازه گیری است. مهارت های فنی مورد نیاز مدیران آموزشی، علاوه بر موارد فوق، شامل مهارت و تبحر در برنامه ریزی آموزشی، راهنمایی آموزشی، فنون و روش های تدریس و فنون اداری و مالی آموزش و پرورش است. مهارت انسانی یعنی داشتن توانایی و قدرت به کارگیری افراد سازمان و شرکت خود مدیر به منزله عضوی از گروه برای انجام فعالیت های مشترک و هماهنگ و ایجاد تلاش و کوشش های جمعی برای نیل به اهداف سازمان. مهارت انسانی توانایی مدیر در زمینه ایجاد تفاهم و همکاری و مهارت برخورد با انسان هاست. مهارت انسانی در نقطه مقابل مهارت فنی است؛ یعنی کار کردن با مردم در مقابل کار کردن با اشیاء . مهارت انسانی مستلزم آن است که مدیر اعتماد به نفس داشته باشد، به دیگران اعتماد کند، به عقاید، احساسات و ارزش های آنها احترام بگذارد، آنان را درک کند و بتواند محیط امن برای جلب مشارکت دیگران فراهم سازد. مهارت انسانی وجه مشترک سطوح مختلف مدیریت است؛ مدیر آموزشی باید دارای مجموعه قابل توجهی از مهارت های انسانی باشد؛ از طرفی کنش و واکنش متقابل با مردم و حساسیت نسبت به انگیزه ها، انتظارات و رفتارهای آنان کمک می کنند تا شخص به مرور بتواند علل و عوامل شکل دهنده رفتار افراد انسان را درک کرده ، راه و رسم کار کردن با مردم و اثرگذاری بر رفتار آنها را بیاموزد. همه این موارد به مهارت ادراکی مربوط می شود. مدیر آموزشی برای اینکه بتواند محیط آموزشی را بشناسد، روابط متقابل میان عوامل مختلف را درک کند، اولویت های آموزشی را تشخیص دهد، تصمیمات موثر اتخاذ کند و با اقدامات خود بهترین نتیجه را عاید نظام آموزشی سازد، باید از مهارت ادراکی قابل ملاحظه ای برخوردار باشد(خدادی و حسومی، 1391).

سازی و ارائه اطلاعات در  جهت افزایش درک و فهم کارکنان از حوزه خاص مورد علاقه شان می باشد . مدیریت دانش به سازمان در کسب، درک و بینش حاصل از تجربه خود کمک می کند. فعالیت های خاص مدیریت دانش به تمرکز سازمان بر اکتساب، ذخیره سازی و به کار گیری دانش برای مواردی از قبیل حل مسئله، یادگیری پویا، برنامه ریزی استراتژیک و تصمیم گیری کمک می کند  که در نهایت موجب کارآفرینی می شود.(باقری،1389)

دانش و تجربه افراد در کنار هم، موجب توسعه  کارآفرینی می شوند. مدیریت دانش از طریق مدیریت بهتر ایده ها ، افزایش توانمندی و بهره وری کارکنان و رهبری موثر دانش می تواند منجر به کارآفرینی در افراد گردد. مدیریت دانش از طریق تزریق اطلاعات و دانش در سازمانها به کارآفرینی در فرایند تصمیم گیری، برنامه ریزی، هدف گذاری کمک می کند .(طاهری ، 1389)

• بیان مساله تحقیق

امروزه سازمان ها در کشورمان نگاه جدی به مقوله کارآفرینی ندارند و حمایت کافی از کارآفرینان صورت نمی گیرد. حال آنکه سازمان های امروزی در محیطی پویا، پر ابهام و متحول فعالیت می کنند و این تغییر و تحولات به قدری زیاد است که برای آنها چاره ای جز انطباق و پاسخگویی به این تغییرات را باقی نمی گذارد. از این رو تضمین و تداوم حیات و بقا سازمان ها نیازمند یافتن راه حل ها و روش های جدید با مشکلات است که به نوآوری، برای خلق محصولات و فرایندها و روش های جدید بستگی دارد می توان گفت یکی از چالش های مدیران عدم استفاده کافی از مدیریت دانش در سازمان است. در اغلب سازمان ها از توانایی کارکنان استفاده نمی شود. به عبارت دیگر افراد توان بروز خلاقیت، ابتکار، نوآوری و فعالیت های بیشتری دارند و اما در محیط سازمانی به دلایلی از این قابلیت ها به طور مطلوب بهره برداری نمی شود. به همین دلیل و با توجه به قابلیت های مدیریت دانش نظیر خلق دانش، ذخیره و نگهداری دانش، انتقال و به کارگیری دانش می توان تا حد زیادی به سوی کارآفرینی و بالاخص کارآفرینی سازمانی حرکت کرد. مدیریت دانش با ایجاد توسعه و ترویج دانش و تمرکز بر دارایی های غیر فیزیکی سازمان(تجارب و دانش کارکنان) شرایطی را برای بروز رفتار کارآفرینانه فراهم می نماید و باعث بوجود آمدن سازمان های کارآفرین می شود که مجموعه این اقدامات تاثیر مستقیم بر روی رشد و توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی سازمان دارد. در واقع می توان گفت سازمان ها اگر بخواهند از رویکرد کارآفرینی برای نیل به اهداف خود یعنی بقا رشد و توسعه بهره مند شوند بایستی با مدیریت بر دانش شرایطی را برای بروز رفتار کارآفرینانه فراهم نمایند. هدف پژوهش حاضر تعیین رابطه بین مدیریت دانش با کارآفرینی سازمانی در شرکت ایران خودرو   می باشد. تا بدین وسیله سازمان مذکور با استقرار مدیریت دانش و از مجرای کارآفرینی سازمانی، مزیت رقابتی خود را ارتقا بخشد. در چند سال اخیر به واسطه محدودیت های پدید آمده، کمبودهایی در صنعت خودرو شکل گرفته و اعتبار خودروسازان را نزد مشتریان مخدوش کرده است برای جبران این کمبودها انجام امور اصلاحی برای افزایش کیفیت و جلب رضایت مشتری آغاز شده است. با توجه به مزیت رقابتی که هر دو  موضوع برای سازمان ها ایجاد می کنند باعث شد که تحقیق حاضر به بررسی تاثیر این دو مقوله در شرکت ایران خودرو که نیاز به تحول و نوآوری در محصولات و سازمان و همچنین رقابت در بازار بین الملل دارد بپردازد.

بنابراین با توجه به اهمیت مدیریت دانش و کارآفرینی مساله اصلی این تحقیق این است که مدیریت  دانش بر کارآفرینی سازمانی در شرکت ایران خودرو چگونه تاثیر می گذارد؟

و بررسی منابع.. 1      

1-1- سرطان ریه. 2

1-1-1- عوامل خطرساز. 3

1-1-2- تغییرات ژنی عامل سرطان ریه. 4

1-2- اهمیت شناسایی سرطان ریه. 5

1-3- روش‌های شناسایی سرطان ریه. 6

1-3-1- نانوسیم‌های سیلیکا 7

1-3-2- نانوذرات طلا.. 10

1-3-3- نانولوله‌های کربنی.. 13

1-3-4- نقاط کوانتومی.. 17

1-4-گرافن.. 21

1-5-گرافن اکسید. 24

1-6-کاربردهای گرافن اکسید. 27

1-6-1-کاربرد گرافن اکسید در بیوالکتروشیمی.. 28

1-6-2- کاربردهای پزشکی و زیستی گرافن اکسید. 29

1-7- هدف از کار پزوهشی حاضر. 38

فصل دوم: بخش تجربی.. 39      

2-1- مواد و دستگاه‌ها 40

2-2- تهیه‌ی بافر Tris-HCl 42

2-3- سنتز گرافن اکسید. 42

2-4 آماده‌سازی محلول‌‌ها برای اندازه‌گیری طیف‌ فلوئورسانس…. 43

2-4-1- تهیه‌ی محلول مرحله‌ی اول. 43

2-4-2- تهیه‌ی محلول مرحله‌ی دوم. 43

2-4-3- تهیه‌ی محلول‌های مرحله‌ی سوم. 44

2-4-4- تهیه‌ی محلول مرحله‌ی چهارم. 44

2-4-5- تهیه‌ی محلول‌های مرحله‌ی پنجم. 44

2-4-6- تهیه‌ی محلول‌های مرحله‌ی ششم. 45

فصل سوم: نتایج و بحث… 46    

3-1- تهیه گرافن اکسید از گرافیت… 47

3-2- بررسی طیف UV-Vis گرافن اکسید. 48

3-3- تفسیر طیف IR گرافن اکسید. 49

3-4- بررسی تصویر TEM گرافن اکسید. 49

3-5- انتخاب بیومارکر سرطان ریه. 50

3-6- تفسیر طیف‌های نشری.. 53

3-6-1- بررسی طیف فلوئورسانس DNA پروب… 53

3-6-2- بهینه‌سازی زمان جذب DNA پروب بر سطح GO.. 54

3-6-3- بهینه‌سازی مقدار GO در حضور DNA پروب… 56

3-6-4- بررسی طیف فلوئورسانس کمپلکس DNA-GO پروب در حضور DNA هدف (DNA سالم)  57

3-6-5- بهینه‌سازی زمان هیبرید شدن DNA هدف با DNA پروب در حضور GO.. 58

3-6-6- بررسی تغییرات شدت فلوئورسانس کمپلکس DNA-GO پروب در حضور غلظت‌های مختلف DNA هدف    60

3-6-7- بررسی طیف‌ فلوئورسانس DNA-GO پروب در حضور mDNA (DNA جهش‌دار). 62

3-7- شناسایی سرطان ریه. 63

3-8- نتیجه‌گیری.. 65

3-9- پیشنهادات… 66

منابع.. 67

 – سرطان ریه

سرطان یك بیماری ژنتیكی است و در اثر رشد و تقسیم غیرقابل كنترل سلول‌ها در قسمتی از بدن بوجود می‌آید كه نتیجه‌ی اثر عوامل محیطی و اختلالات ژنتیكی است. به عبارت دیگر سرطان در اثر یك سری جهش‌های متوالی در ژن‌های انسان اتفاق می‌افتد. امروزه بیش از 200 نوع سرطان وجود دارد که یکی از شایع‌ترین نوع آن سرطان ریه است.

سرطان ریه دومین سرطان رایج در بین زنان و مردان است و یکی از قابل‌پیشگیری‌ترین انواع سرطان می‌باشد. بطور کلی دو نوع سرطان ریه وجود دارد:

1) سرطان ریه با سلول‌های کوچک[1] (SCLC)

2) سرطان ریه با سلول‌های غیرکوچک[2] (NSCLC)

که نحوه‌ی رشد و انتشار هر دو در بدن و نیز روش درمان آن‌ها متفاوت است. انواع سرطان ریه براساس نمای ظاهری سلول‌ها زیر میکروسکوپ طبقه‌بندی می‌شوند. سرطان ریه با سلول‌های غیرکوچک (NSCLC) نیز به سه دسته تقسیم‌بندی می‌شود: 1) سرطان بافت سطحی[3]، 2) سرطان غدد تراوش‌کننده‌ی مخاط و رگ‌های لنفاوی[4] (اپیتلیوم غده‌ای) و 3) سرطان ریه با سلول‌های بزرگ[5] [1و 2]. در بین افراد مبتلا به این نوع سرطان حدود %90-85 موارد از نوع NSCLC و حدود %15-10 موارد از نوع SCLC می‌باشد.

شایع‌ترین علائم بالینی سرطان ریه شامل سرفه‌ی مداوم و مزمن، درد قفسه‌ی سینه، بی‌اشتهایی، کاهش وزن، خلط خونی، تنگی نفس، عفونت‌های تنفسی مثل برونشیت، شروع خس خس سینه و … می‌باشد، که معمولا در مراحل اولیه‌ی بیماری ظاهر نمی‌شود. از این رو آمار مرگ و میر این نوع سرطان بسیار بالا است [3].

1-1-1- عوامل خطرساز

استعمال دخانیات به ویژه مصرف سیگار مهم‌ترین عامل خطرساز برای ایجاد سرطان ریه است [4]، چرا كه تقریبا %90‌ بیماران دارای سرطان ریه سیگاری هستند و خطر ابتلا به سرطان ریه حدود 20 تا 40 برابر در افراد سیگاری بیشتر از افراد غیرسیگاری است. استعمال دخانیات علت اصلی ابتلای تقریبا %79‌ زنان و %90 مردان به سرطان ریه گزارش شده است و نیز %90 مرگ و میر‌های ناشی از سرطان ریه در اثر استعمال دخانیات اتفاق می‌افتد [5].

گاز رادون دومین علت عمده سرطان ریه بعد از استعمال دخانیات است [6]، این گاز رادیواکتیو، بی‌بو، بی‌مزه و بی‌رنگ است و به طور طبیعی از شکستن اورانیوم در خاک‌ها و سنگ‌ها تشکیل می‌شود. طبق آمار، سالیانه مواجهه با این گاز در بیش از 20000 مرگ ناشی از سرطان ریه در ایالات متحده آمریکا دخیل است [7]. سایر مواردی که خطر ابتلا به این نوع سرطان را افزایش می‌دهند و در محیط کار وجود دارند شامل: هیدروکربن‌های آرماتیک چندحلقه‌ای، آرسنیک، آزبست، کادمیوم، بریلیوم، ترکیبات حاوی نیکل و کروم، اترهای کلرومتیل و … می‌باشند [4]. همچنین مواردی نظیر آلودگی هوا، پیشینه‌ی خانوادگی ابتلا به سرطان ریه، پرتودرمانی ریه‌ها، رژیم غذایی نامناسب، سن بالا، تغییرات ژنی موروثی و اکتسابی و … از عوامل سرطان ریه می‌باشند.

1-1-2- تغییرات ژنی عامل سرطان ریه

در طی چندین سال اخیر، دانشمندان پیشرفت‌های زیادی در شناسایی اثر عوامل خطرساز بر روی تغییرات DNA و ژن‌ها که منجر به سرطانی شدن سلول‌ها می‌شوند، داشته‌اند. آن‌ها مراحل تولید سرطان‌ها را تعیین كرده‌اند كه چندین ژن جهش‌دار در آن دخالت دارند این تغییرات ژنتیكی باعث از هم گسیخته شدن نظم طبیعی تقسیم و تمایز سلول‌ها می‌شود.

سرطان ریه اغلب نتیجه‌ی یكسری تغییرات ژنتیكی شامل فعال شدن پروتوانكوژن‌ها و تبدیل آن‌ها به انكوژن‌ها[6]، و غیر فعال شدن ژن‌های مهارکننده‌ی تومور[7] (TSGs) و … است. پروتوانكوژن‌ها ژن‌هایی هستند که در حالت طبیعی مسئول تنظیم تقسیم و رشد سلول‌ها هستند و در صورتی كه جهش ژنتیكی پیدا كنند انكوژن نامیده می‌شوند كه بیان ژنی آن‌ها بسیار بالاست. و ژن‌های مهارکننده‌ی تومور ژن‌هایی هستند که تقسیم سلولی را کند کرده و زمان مرگ سلول‌ها را تعیین می‌کنند. فقدان ژن‌های مهار كننده‌ی ‌توموری باعث تقسیم غیرقابل كنترل سلول‌ها می‌شود.

انکوژن‌هایی که منجر به بیماری‌ سرطان ریه می‌شوند شامل c-myc، kras جهش یافته (درهیچ کدام از موارد سرطان ریه از نوع SCLC مشاهده نمی‌شود ولی در %20-15 موارد سرطان ریه از نوع NSCLC و اکثر موارد اپیتلیوم غده‌ای مشاهده می‌شود)، ژن egfr بیش از حد بیان شده، cyclin D1، BCL2 و … هستند.  ژن‌های مهارکننده‌ی تومور (TSGs) درگیر در اکثر موارد سرطان ریه شامل p53 (در %90 موارد سرطان ریه از نوع SCLC و %50 موارد سرطان ریه از نوع NSCLC مشاهده می‌شود)، Rb (در %90 SCLC و %20 NSCLC مشاهده می‌شود)، p16 (در بیش از %50 NSCLC و کمتر از %1 SCLC مشاهده می‌شود) و … هستند. و ژن‌های hTR و  hTERTتقریبا در همه‌ی انواع سرطان‌ ریه به صورت یک مکانیسم نامیرایی بیان می‌شوند [8].

ای بر اگزرژی، اگزرژی اقتصادی

در سال 1983 مولفین واژه­ی اگزرژی اکونومیک را برای صراحت بیشتر و مشخصه غیر مبهم ترکیب تحلیل اگزرژی با تحلیل اقتصادی ابداع کردند. برای اولین بار تربوس و السیر مفهوم ترمو­اکونومیک را بیان کردند. مطالعات انجام گرفته در ارتباط با هزینه در سال 1988 توسط

 کتاس [2] و زارگوت در کنفرانس­های انجمن مهندسان مکانیک آمریکا ارائه شده است همچنین موران [3]در زمینه تحلیل اگزرژی تحقیقات فراوانی انجام داده است. فیاسچی و مانفریدا [4]در آنالیز خود برای سیکل نیمه بسته توربین گاز نشان دادند که تزریق آب و بازیاب آب مهم­ترین منابع اتلاف اگزرژی هستند و روی هم رفته 80% کل بازگشت ناپذیری­ها را در سیکل به خود اختصاص می­دهند آن­ها هم چنین راندمان قانون دوم را برای سیکل هنگامی که هیچ گونه بخاری در سیکل تزریق نمی­شد تا زمان تزریق کامل را بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که در تزریق کامل بیشترین برگشت ناپذیری را در سیکل می­توان مشاهده کرد. 

ایده اقتصاد اگزرژی در سال 1932 میلادی توسط کینان پیشنهاد گردید وی مفهوم اگزرژی را برای برای تقسیم هزینه بر حسب قدرت الکتریکی و بخاری که در نیروگاه تولید می­شود به کار برد. او به این نکته اشاره می­کند که از دیدگاه اقتصادی الکتریسیته و بخار با توجه به کار مفیدی که انجام می­دهند قابل مقایسه­اند و نه با توجه به انرژی آن­ها. مقاله­ی ارئه شده توسط بندیکت در سال 1949 ارزش اقتصادی تخریب اگزرژی و استفاده از آن در جهت بهینه­سازی سیستم جدا ساز هوا مورد توجه قرار گرفت تحقیقات اگزرژی بعدها توسط تریبوس و ایونس از دانشگاه کالیفرنیا در لس­آنجلس آمریکا و سپس توسط ابرت و گالیگولی در دانشگاه­های ویسکانس در مدیسون آمریکا ادامه یافت برمین و اشمیت در سال 1980 برای بهینه نمودن پیش گرمکن­های آب تغذیه از نسبت دادن ارزش اقتصادی به تخریب اگزرژی استفاده نمودند. در سال 1982 فرانسر، کلودتیز  و با استفاده از کارهای تریبوس و ایونس اقتصادی اگزرژی را در طراحی مبدل­های حرارتی به کار بردند در سال1983، واژه­ی اقتصادی اگزرژی را برای ارزش اقتصادی اگزرژی به جای واژه اقتصاد ترمودینامیکی پیشنهاد نمودند. بسیاری از دانشمندان پیشنهاد کرده­اند که عملکرد ترمودینامیکی فرآیند بهتر است با انجام یک تجزیه و تحلیل اگزرژی انجام پذیرد زیرا تجزیه و تحلیل اگزرژی برای ارائه­ی بینش بهتر مفیدتر به نظر می­رسد.
دینسر[2] و المسلم [3] [5] سیکل رانکین همراه با ری­هیتر را مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند و تغییرات راندمان انرژی و اگزرژی در شرایط عملیاتی مختلف (به عنوان مثال، درجه حرات و فشار بویلر) را مورد بررسی قرار دادند. روزن[4] و دینسر گرمایش فرآیند­های صنعتی با بخار آب را از طریق تجزیه و تحلیل اگزرژی مورد مطالعه قراردادند و به این نتیجه رسیدند که تجزیه و تحلیل اگزرژی را باید به عنوان ابزار اصلی در بهینه­سازی فرآیند­هایی که مقادیر زیادی از بخار در مراکز انرژی استفاده می­شود مورد توجه قرار داد.

یکی از پراهمیت ترین و برجسته ترین تزیینات هنر اسلامی نقوش هندسی هستند. این نقوش چنان با هنر اسلامی درآمیخته­اند که گویی جزء لاینفک  و جدا ناشدنی آن به حساب می­آیند. فراگیری و گسترش این نقوش را تمامی زمینه­های هنری، از معماری و خانه سازی گرفته تا ساخت ساز وسایل کاربردی و تزیینی می­بینیم.

 نقوش هندسی به مثابه­ی گنجینه­ای عظیم و ارزشمند در دسترس هنر و هنرمندان عصر حاضر این مرز و بوم قرار گرفته است. این نقوش با قابلیت بالای ترکیب ، گسترش ،پوشانندگی و تطبیق با زمینه­های مختلف جایگاه مهمی در عناصر تزیینی سنتی ایران را به خود اختصاص داداه است و عدم استفاده از آن در هنرهای دستی باعث انزوای این نقوش به حیطه­ی معماری می­شود.

فصل اول این پروژه به بیان مختصری از مساله، هدف و روش این پژوهش اختصاص داده شده و در فصل دوم جایگاه نقوش هندسی در ادوار گوناگون ایران بررسی شده است. در فصل سوم به تاریخچه و توصیف عمارت قاجاری زینت الملک قوام پرداخته شده است.در این فصل چندین نمونه از معماری مسکونی شیراز در دوران قاجار ذکر شده است. در این میان عمارت زینت الملک که در واقع عمارت درونی نارنجستان قوام است مورد توجه قرار گرفته است. در فصل پنجم نقوش هندسی که در بنا استفاده شده است عکاسی شده و جدا در جدولی آنالیز شده اند . این جداول به واگیره های تکرار شده، نحوه گسترش و آنالیز خطی تزیینات خانه زینت الملک اختصاص داده شده است و در فصل پنجم در قسمت پروژه عملی روند تغییر و استفاده از این نقوش در ساخت زیورآلات دنبال می­شود.

 در این پروژه سعی بر استفاده و سنجش امکان استفاده از این نقوش در طراحی و ساخت زیورآلات  شده است. امید است مطالب و پیشنهادات این رساله مورد توجه اصناف و دست اندرکاران این هنر-صنعت قرار گیرد.

 1-2- بیان مسأله(تعریف موضوع پژوهش )

نقوش هندسی یکی از تزیینات شاخص و برجسته آثار هنری ایرانی و اسلامی است که در جای جای هنرهای این مرز و بوم همچون معماری، فلزکاری، مینیاتور، جلدسازی، هنرهای­چوبی و غیره به چشم می­خورد. می­توان گفت شکل بلورین منتج از نظم و توسع بی انتهای رازگونه ای که در عین کثرت گرایی، نوعی وحدت را فرامی خواند، به این نقوش این امکان را می دهد که بر هر زمینه ای نقش بندد و آن را تزیین نماید و در عین حال هیچ گونه کمی و کاستی نداشته باشد. این هنر در قالب تزیینات وابسته به معماری علاوه بر اُرُسی­ها و تزئینات بنا، بر بسترهای دیگری همچون ظروف فلزی و سفالین،جلد کتب و هنرهای مستظرفه دیگر در طول تاریخ نمایش داده شده است.

هنرمند ایرانی همواره این نقوش را به خاطر داشته است. چنانکه آنها را بر روی سقف­ها، دیوارها، ظروف آیینی و بالأخص جلد قرآن، نقش می­زدند که دارای اهمیت ویژه ای بوده است. قابلیت نقوش هندسی به گونه ایست که می تواند در هنرهای مختلف از جمله جواهرسازی نیز استفاده شود و زینت بخش خود انسان باشد.

در این دوران که هر روزه طرح­ها و آثار بیشماری روانه بازارهای خارجی و داخلی می­شوند و جوامع پذیرای خلاقیت روزافزون می­باشند، حضور سنت همراه با خلاقیت و نوآوری سبب هویت بخشی و میراث­داری و اشاعه­ی هنراصیل خواهد شد.

در این میان  می توان خانه زینت الملک قوامی از جمله بناهای دوران قاجاریه شیراز را معرفی کرد. تزیینات چشمگیرآینه کاری و نقوش هندسی در پنجره های  رنگین ارسی منحصر به فرد این عمارت، همچنین تلألو و انعکاس شگفت انگیز نور در آیینه کاریها و ارسی ها انگیزه ای برای شکل گیری این پژوهش شد.

بازتاب این نقوش در زیورآلات تداعی سنت و فرهنگ ریشه­دار ایرانی و اسلامی است. با در نظر گرفتن کاربرد مداوم آنها می­توان امید داشت که این نقوش غنی هر چه بیشتر و بهتر فرهنگ اصیل ایرانی را حفظ و گسترش دهند. توجه به بازار زیورآلات در جوامع امروزی نشان از حضور این هنرصنعت در زندگی روزمره بشر امروزی می باشد. بنابراین می­توان گفت زیورآلات از جمله بسترهای مناسب برای ارائه و اشاعه این نقوش اصیل ایرانی می­باشد و در اثرعدم توجه به این امر با موج عظیمی از محصولات خارجی و طرح­های بدون اصالت و ناآشنا با فرهنگ ایرانی روبرومی­شویم و یکی از مناسب­ترین زمینه­های معرفی هنر اصیل ایرانی را از دست خواهیم داد.

1-3- اهمیت و ضرورت موضوع پژوهش

به دلیل غنای طرحی و فرمی نقوش هندسی ایرانی ودارا بودن قابلیت تلفیق و تغییر و نقش بستن بر بسترهای گوناگون، می­توان این نقوش را مناسب جهت طراحی و ساخت زیورالات معرفی کرد. بنابراین برای شناخت هر چه بهتر و استفاده مناسب­تر از آنها، تحقیق و شناسایی این نقوش، واجب و ضروری است.

 همچنین اهمیت جایگاه زیورالات در زندگی معاصر ایرانیان، عدم توجه به مناسب بودن این هنر- صنعت به عنوان بستری تازه جهت گسترش فرهنگ و سنت ایرانی باعث از دست دادن این بازار و واگذاری آن به واردات ناآشنا با این مرز و بوم شده است.

  1-4-اهداف پژوهش

الهام از نقوش هندسی خانه زینت الملک قوامی شیراز در طراحی و ساخت زیورآلات

معرفی بستری نو و شایسته برای کاربری این نقوش

احیای نقوش هندسی ایرانی در زندگی امروزی

 1-5-روش پژوهش

 توصیفی تجربی و کاربردی

 1-6-قلمرو مکانی پژوهش (جامعه آماری)

شیراز، خانه زینت­الملک قوام.

 1-7- قلمرو زمانی پژوهش

عمارت مورد توجه در این پژوهش مربوط به دوره قاجاریه می باشد.

 1-8- روش نمونه گیری و تعیین حجم نمونه

روش احتمالی. در این پژوهش بیشتر نقوش هندسی­ای که بر اساس قاعده­ی چرخش شکل گرفته اند، مورد توجه قرار گرفته است.

شرح واژه ها و اصطلاحات به کاررفته در پژوهش 

نقش: نگاشتن ، نقش کردن ، نگارکردن.

هندسی : منسوب به هندسه ،دارای شکل هندسی.

گره : گره تزیین معماری ایرانی است و بر اساس قاعده ی معینی که برای هر یک شرح داده شده است. با استفاده از خطوط مستقیم شکل می گیرند و آلتهای گره را به وجود می آورند.

گره سازی: روش سازمان دهی نقوش هندسی به نحوی که طرحی که در هم بافته و موزون حاصل آید.در هنراسلامی کاربرد بسیار داشته است و نمونه های مختلف آن را در انواع هنر های تزیینی و صنایع دستی می توان دید.

زیور: زینت ،  هر چیزی که با آن چیز دیگر را بیارایند.

 2-1- گذر اجمالی بر نقوش هندسی

در لغتنامه­ی دهخدا در باب هندسه این چنین آمده است: از اصول علم ریاضی است و علمی است­­­­ که در آن از احوال مقدارها و اندازه­ها بحث می­شود. هندسه آن رشته از ریاضیات است که مطالعه در فضا و اشکال و اجسام قابل تصور در این فضا می­نماید.(دهخدا، 1377، ص23563)

نقوش هندسی بر پایه­ی تعبیرات و فرم های اصلی، دایره، مربع، مثلث، مستطیل، لوزی، بیضی، ذوزنقه…است که با ابزارهای :نقطه، خط و سطح ساخته می­شوند. این نقوش پیچیده و زیبا، ساختار ساده­ای دارند، و از تکرار واحدهای دایره، مربع و مثلث به دست می­آیند. آن ها را می­توان با استفاده ازپرگار و خط­کش و دانستن نحوه­ی ترسیم مثلث، مربع، شش ضلعی، ستاره و غیره رسم کرد و همچنین می­توان از تکرار و تقسیمات بعدی و افزودن خطوط مستقیم و منحنی، طرح های نامحدودی را به وجود آورد. در نقوش هندسی، دایره، از کامل­ترین شکل­ها، نمادی از سبکی و تحرک کلی روح است.گویند: آسمان، سیری دایره­وار دارند. چرا که چنین صورتی را آغاز و انجامی نیست و از هر جهت نسبت به مرکز، قرینه هستند.( فراست، 1384)  

معماری سنتی اسلامی را می­توان به مثابه­ی گسترش مایه­ی بنیادی تبدیل دایره به مربع، از طریق مثلث به شمار آورد. مربع، به عنوان متجسم­ترین صورت خلقت در حد زمین و نماینده­ی کمیت است. حال آن که دایره، در حد آسمان، نماینده­ی کیفیت می­باشد و این دو از طریق مثلث که متضمن هر دو جنبه است، ادغام می­شوند.(اردلان، 1380، ص29)بنابراین جوهره­ی کیفی همه­ی اشکال بنیادی نقوش هندسی معماری اسلامی، به هدفی مرکزی گرایش دارند. در واقع، انسان سنتی، طالب آن بود که تا سرحد توانایی­اش، عشقی را که به آفریدکار خود داشت، اظهار کند. لذا کسی که دست به این کار می­زند، به طبیعت و نحوه­ی عملکردش نزدیک است و چاره­ای جز آن ندارد که در وفور الگوها، طرح­ها و رنگ­های مظاهر خلقت برای آفریدن آثار خود مستغرق باشد.(فراست، 1384)

نقوش هندسی بالاخص در معماری متاخر اسلامی، در ساختمانهایی چون مسجد شیخ لطف­الله و مسجد شاه در اصفهان و گنبد شاه نعمت الله ولی در ماهان به چشم می­خورد. این طرح­ها و نقشها به نوعی توجه بیننده را به خود جلب میکند که گویی همه جا هست و هیچ جا نیست. این نقشها گرچه بر سطوح بیرونی نقش بسته­اند، اما در واقع معرف ساختار درونی وجود جسمانی و یا مادی به مفهوم کلی این کلمه­اند.(نصر، 1357، ص51)

به طور کلی نقوش سازنده طرح­های تزیینی منظم، با این که از لحاظ شکلی با یکدیگر متفاوتند، غالباً با هم، هم خوان و هماهنگ می­باشند. و از حیث فنون کاربرد و اجرا نیز، مشابه هستند.محاسبات هندسی و ریاضی زمینه، محل اجرای آن­ها، نوع، تعداد و اندازه­های تعابیر هندسی، محاسبات رنگی اجزا در ارتباط با یکدیگر و کل اثر، و مهم­تر از آن در ارتباط با محیط پیرامون اجرا و همچنین محاسباتی که به منظور نوع ویژه کاربرد و موقعیت اجرای قطعات و همین طور، مواد و مصالح مصرفی صورت می­گیرد، نشانگر این مسأله است که طرح­های سنتی هندسی و منظم، علی­رغم سادگی با سهولت ظاهری آن­ها نسبت به سایر طراحی­ها، ازقوانین مشخص­تری پیروی نموده و با کار دقیق­تری مواجه هستند.(فراست، 1384)